रामायण 2.27 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←अयोध्या काण्ड→

←अध्याय 27→

[rm-2-27] • 33 श्लोकाः

सान्त्व्यमाना तु रामेण मैथिली जनकात्मजा। वनवासनिमित्ताय भर्तारम् इदम् अब्रवीत्।

sāntvyamānā tu rāmeṇa maithilī janakātmajā. vanavāsanimittāya bhartāram idam abravīt.

सा तम् उत्तमसंविग्ना सीता विपुलवक्षसं। प्रणयाच् चाभिमानाच् च परिचिक्षेप राघवम्।

sā tam uttamasaṃvignā sītā vipulavakṣasaṃ. praṇayāc cābhimānāc ca paricikṣepa rāghavam.

किं त्वामन्यत वैदेहः पिता मे मिथिलाधिपः। राम जामातरं प्राप्य स्त्रियं पुरुषविग्रहम्।

kiṃ tvāmanyata vaidehaḥ pitā me mithilādhipaḥ. rāma jāmātaraṃ prāpya striyaṃ puruṣavigraham.

अनृतं बललोको ऽयम् अज्ञानाद् यद् धि वक्ष्यति। तेजो नास्ति परं रामे तपतीव दिवाकरे।

anṛtaṃ balaloko 'yam ajñānād yad dhi vakṣyati. tejo nāsti paraṃ rāme tapatīva divākare.

किं हि कृत्वा विषण्णस् त्वं कुतो वा भयम् अस्ति ते। यत् परित्यक्तुकामस् त्वं माम् अनन्यपरायणाम्।

kiṃ hi kṛtvā viṣaṇṇas tvaṃ kuto vā bhayam asti te. yat parityaktukāmas tvaṃ mām ananyaparāyaṇām.

द्युमत्सेनसुतं वीर सत्यवन्तम् अनुव्रताम्। सावित्रीम् इव मां विद्धि त्वम् आत्मवशवर्तिनीम्।

dyumatsenasutaṃ vīra satyavantam anuvratām. sāvitrīm iva māṃ viddhi tvam ātmavaśavartinīm.

न त्व् अहं मनसाप्य् अन्यं द्रष्टास्मि त्वदृते ऽनघ। त्वया राघव गच्छेयं यथान्या कुलपांसनी।

na tv ahaṃ manasāpy anyaṃ draṣṭāsmi tvadṛte 'nagha. tvayā rāghava gaccheyaṃ yathānyā kulapāṃsanī.

स्वयं तु भार्यां कौमारीं चिरम् अध्युषितां सतीम्। शैलूष इव मां राम परेभ्यो दातुम् इच्छसि।

svayaṃ tu bhāryāṃ kaumārīṃ ciram adhyuṣitāṃ satīm. śailūṣa iva māṃ rāma parebhyo dātum icchasi.

स माम् अनादाय वनं न त्वं प्रस्थातुम् अर्हसि। तपो वा यदि वारण्यं स्वर्गो वा स्यात् सह त्वया।

sa mām anādāya vanaṃ na tvaṃ prasthātum arhasi. tapo vā yadi vāraṇyaṃ svargo vā syāt saha tvayā.

न च मे भविता तत्र कश् चित् पथि परिश्रमः। पृष्ठतस् तव गच्छन्त्या विहारशयनेष्व् अपि।

na ca me bhavitā tatra kaś cit pathi pariśramaḥ. pṛṣṭhatas tava gacchantyā vihāraśayaneṣv api.

कुशकाशशरेषीका ये च कण्टकिनो द्रुमाः। तूलाजिनसमस्पर्शा मार्गे मम सह त्वया।

kuśakāśaśareṣīkā ye ca kaṇṭakino drumāḥ. tūlājinasamasparśā mārge mama saha tvayā.

महावात समुद्धूतं यन् माम् अवकरिष्यति। रजो रमण तन् मन्ये परार्ध्यम् इव चन्दनम्।

mahāvāta samuddhūtaṃ yan mām avakariṣyati. rajo ramaṇa tan manye parārdhyam iva candanam.

शाद्वलेषु यद् आसिष्ये वनान्ते वनगोरचा। कुथास्तरणतल्पेषु किं स्यात् सुखतरं ततः।

śādvaleṣu yad āsiṣye vanānte vanagoracā. kuthāstaraṇatalpeṣu kiṃ syāt sukhataraṃ tataḥ.

पत्रं मूलं फलं यत् त्वम् अल्पं वा यदि वा बहु। दास्यसि स्वयम् आहृत्य तन् मे ऽमृतरसोपमम्।

patraṃ mūlaṃ phalaṃ yat tvam alpaṃ vā yadi vā bahu. dāsyasi svayam āhṛtya tan me 'mṛtarasopamam.

न मातुर् न पितुस् तत्र स्मरिष्यामि न वेश्मनः। आर्तवान्य् उपभुञ्जाना पुष्पाणि च फलानि च।

na mātur na pitus tatra smariṣyāmi na veśmanaḥ. ārtavāny upabhuñjānā puṣpāṇi ca phalāni ca.

न च तत्र गतः किं चिद् द्रष्टुम् अर्हसि विप्रियम्। मत्कृते न च ते शोको न भविष्यामि दुर्भरा।

na ca tatra gataḥ kiṃ cid draṣṭum arhasi vipriyam. matkṛte na ca te śoko na bhaviṣyāmi durbharā.

यस् त्वया सह स स्वर्गो निरयो यस् त्वया विना। इति जानन् परां प्रीतिं गच्छ राम मया सह।

yas tvayā saha sa svargo nirayo yas tvayā vinā. iti jānan parāṃ prītiṃ gaccha rāma mayā saha.

अथ माम् एवम् अव्यग्रां वनं नैव नयिष्यसि। विषम् अद्यैव पास्यामि मा विशं द्विषतां वशम्।

atha mām evam avyagrāṃ vanaṃ naiva nayiṣyasi. viṣam adyaiva pāsyāmi mā viśaṃ dviṣatāṃ vaśam.

पश्चाद् अपि हि दुःखेन मम नैवास्ति जीवितम्। उज्झितायास् त्वया नाथ तदैव मरणं वरम्।

paścād api hi duḥkhena mama naivāsti jīvitam. ujjhitāyās tvayā nātha tadaiva maraṇaṃ varam.

इदं हि सहितुं शोकं मुहूर्तम् अपि नोत्सहे। किं पुनर् दशवर्षाणि त्रीणि चैकं च दुःखिता।

idaṃ hi sahituṃ śokaṃ muhūrtam api notsahe. kiṃ punar daśavarṣāṇi trīṇi caikaṃ ca duḥkhitā.

इति सा शोकसंतप्ता विलप्य करुणं बहु। चुक्रोश पतिम् आयस्ता भृशम् आलिङ्ग्य सस्वरम्।

iti sā śokasaṃtaptā vilapya karuṇaṃ bahu. cukrośa patim āyastā bhṛśam āliṅgya sasvaram.

सा विद्धा बहुभिर् वाक्यैर् दिग्धैर् इव गजाङ्गना। चिर संनियतं बाष्पं मुमोचाग्निम् इवारणिः।

sā viddhā bahubhir vākyair digdhair iva gajāṅganā. cira saṃniyataṃ bāṣpaṃ mumocāgnim ivāraṇiḥ.

तस्याः स्फटिकसंकाशं वारि संतापसंभवम्। नेत्राभ्यां परिसुस्राव पङ्कजाभ्याम् इवोदकम्।

tasyāḥ sphaṭikasaṃkāśaṃ vāri saṃtāpasaṃbhavam. netrābhyāṃ parisusrāva paṅkajābhyām ivodakam.

तां परिष्वज्य बाहुभ्यां विसंज्ञाम् इव दुःखिताम्। उवाच वचनं रामः परिविश्वासयंस् तदा।

tāṃ pariṣvajya bāhubhyāṃ visaṃjñām iva duḥkhitām. uvāca vacanaṃ rāmaḥ pariviśvāsayaṃs tadā.

न देवि तव दुःखेन स्वर्गम् अप्य् अभिरोचये। न हि मे ऽस्ति भयं किं चित् स्वयम्भोर् इव सर्वतः।

na devi tava duḥkhena svargam apy abhirocaye. na hi me 'sti bhayaṃ kiṃ cit svayambhor iva sarvataḥ.

तव सर्वम् अभिप्रायम् अविज्ञाय शुभानने। वासं न रोचये ऽरण्ये शक्तिमान् अपि रक्षणे।

tava sarvam abhiprāyam avijñāya śubhānane. vāsaṃ na rocaye 'raṇye śaktimān api rakṣaṇe.

यत् सृष्टासि मया सार्धं वनवासाय मैथिलि। न विहातुं मया शक्या कीर्तिर् आत्मवता यथा।

yat sṛṣṭāsi mayā sārdhaṃ vanavāsāya maithili. na vihātuṃ mayā śakyā kīrtir ātmavatā yathā.

धर्मस् तु गजनासोरु सद्भिर् आचरितः पुरा। तं चाहम् अनुवर्ते ऽद्य यथा सूर्यं सुवर्चला।

dharmas tu gajanāsoru sadbhir ācaritaḥ purā. taṃ cāham anuvarte 'dya yathā sūryaṃ suvarcalā.

एष धर्मस् तु सुश्रोणि पितुर् मातुश् च वश्यता। अतश् चाज्ञां व्यतिक्रम्य नाहं जीवितुम् उत्सहे।

eṣa dharmas tu suśroṇi pitur mātuś ca vaśyatā. ataś cājñāṃ vyatikramya nāhaṃ jīvitum utsahe.

स मां पिता यथा शास्ति सत्यधर्मपथे स्थितः। तथा वर्तितुम् इच्छामि स हि धर्मः सनातनः। अनुगच्छस्व मां भीरु सहधर्मचरी भव।

sa māṃ pitā yathā śāsti satyadharmapathe sthitaḥ. tathā vartitum icchāmi sa hi dharmaḥ sanātanaḥ. anugacchasva māṃ bhīru sahadharmacarī bhava.

ब्राह्मणेभ्यश् च रत्नानि भिक्षुकेभ्यश् च भोजनम्। देहि चाशंसमानेभ्यः संत्वरस्व च माचिरम्।

brāhmaṇebhyaś ca ratnāni bhikṣukebhyaś ca bhojanam. dehi cāśaṃsamānebhyaḥ saṃtvarasva ca māciram.

अनुकूलं तु सा भर्तुर् ज्ञात्वा गमनम् आत्मनः। क्षिप्रं प्रमुदिता देवी दातुम् एवोपचक्रमे।

anukūlaṃ tu sā bhartur jñātvā gamanam ātmanaḥ. kṣipraṃ pramuditā devī dātum evopacakrame.

ततः प्रहृष्टा परिपूर्णमानसा यशस्विनी भर्तुर् अवेक्ष्य भाषितम्। धनानि रत्नानि च दातुम् अङ्गना प्रचक्रमे धर्मभृतां मनस्विनी।

tataḥ prahṛṣṭā paripūrṇamānasā yaśasvinī bhartur avekṣya bhāṣitam. dhanāni ratnāni ca dātum aṅganā pracakrame dharmabhṛtāṃ manasvinī.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...