रामायण 2.12 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←अयोध्या काण्ड→

←अध्याय 12→

[rm-2-12] • 24 श्लोकाः

पुत्रशोकार्दितं पापा विसंज्ञं पतितं भुवि। विवेष्टमानम् उदीक्ष्य सैक्ष्वाकम् इदम् अब्रवीत्।

putraśokārditaṃ pāpā visaṃjñaṃ patitaṃ bhuvi. viveṣṭamānam udīkṣya saikṣvākam idam abravīt.

पापं कृत्वेव किम् इदं मम संश्रुत्य संश्रवम्। शेषे क्षितितले सन्नः स्थित्यां स्थातुं त्वम् अर्हसि।

pāpaṃ kṛtveva kim idaṃ mama saṃśrutya saṃśravam. śeṣe kṣititale sannaḥ sthityāṃ sthātuṃ tvam arhasi.

आहुः सत्यं हि परमं धर्मं धर्मविदो जनाः। सत्यम् आश्रित्य हि मया त्वं च धर्मं प्रचोदितः।

āhuḥ satyaṃ hi paramaṃ dharmaṃ dharmavido janāḥ. satyam āśritya hi mayā tvaṃ ca dharmaṃ pracoditaḥ.

संश्रुत्य शैब्यः श्येनाय स्वां तनुं जगतीपतिः। प्रदाय पक्षिणो राजञ् जगाम गतिम् उत्तमाम्।

saṃśrutya śaibyaḥ śyenāya svāṃ tanuṃ jagatīpatiḥ. pradāya pakṣiṇo rājañ jagāma gatim uttamām.

तथ ह्य् अलर्कस् तेजस्वी ब्राह्मणे वेदपारगे। याचमाने स्वके नेत्रे उद्धृत्याविमना ददौ।

tatha hy alarkas tejasvī brāhmaṇe vedapārage. yācamāne svake netre uddhṛtyāvimanā dadau.

सरितां तु पतिः स्वल्पां मर्यादां सत्यम् अन्वितः। सत्यानुरोधात् समये वेलां खां नातिवर्तते।

saritāṃ tu patiḥ svalpāṃ maryādāṃ satyam anvitaḥ. satyānurodhāt samaye velāṃ khāṃ nātivartate.

समयं च ममार्येमं यदि त्वं न करिष्यसि। अग्रतस् ते परित्यक्ता परित्यक्ष्यामि जीवितम्।

samayaṃ ca mamāryemaṃ yadi tvaṃ na kariṣyasi. agratas te parityaktā parityakṣyāmi jīvitam.

एवं प्रचोदितो राजा कैकेय्या निर्विशङ्कया। नाशकत् पाशम् उन्मोक्तुं बलिर् इन्द्रकृतं यथा।

evaṃ pracodito rājā kaikeyyā nirviśaṅkayā. nāśakat pāśam unmoktuṃ balir indrakṛtaṃ yathā.

उद्भ्रान्तहृदयश् चापि विवर्णवनदो ऽभवत्। स धुर्यो वै परिस्पन्दन् युगचक्रान्तरं यथा।

udbhrāntahṛdayaś cāpi vivarṇavanado 'bhavat. sa dhuryo vai parispandan yugacakrāntaraṃ yathā.

विह्वलाभ्यां च नेत्राभ्याम् अपश्यन्न् इव भूमिपः। कृच्छ्राद् धैर्येण संस्तभ्य कैकेयीम् इदम् अब्रवीत्।

vihvalābhyāṃ ca netrābhyām apaśyann iva bhūmipaḥ. kṛcchrād dhairyeṇa saṃstabhya kaikeyīm idam abravīt.

यस् ते मन्त्रकृतः पाणिर् अग्नौ पापे मया धृतः। तं त्यजामि स्वजं चैव तव पुत्रं सह त्वया।

yas te mantrakṛtaḥ pāṇir agnau pāpe mayā dhṛtaḥ. taṃ tyajāmi svajaṃ caiva tava putraṃ saha tvayā.

ततः पापसमाचारा कैकेयी पार्थिवं पुनः। उवाच परुषं वाक्यं वाक्यज्ञा रोषमूर्छिता।

tataḥ pāpasamācārā kaikeyī pārthivaṃ punaḥ. uvāca paruṣaṃ vākyaṃ vākyajñā roṣamūrchitā.

किम् इदं भाषसे राजन् वाक्यं गररुजोपमम्। आनाययितुम् अक्लिष्टं पुत्रं रामम् इहार्हसि।

kim idaṃ bhāṣase rājan vākyaṃ gararujopamam. ānāyayitum akliṣṭaṃ putraṃ rāmam ihārhasi.

स्थाप्य राज्ये मम सुतं कृत्वा रामं वनेचरम्। निःसपत्नां च मां कृत्वा कृतकृत्यो भविष्यसि।

sthāpya rājye mama sutaṃ kṛtvā rāmaṃ vanecaram. niḥsapatnāṃ ca māṃ kṛtvā kṛtakṛtyo bhaviṣyasi.

स नुन्न इव तीक्षेण प्रतोदेन हयोत्तमः। राजा प्रदोचितो ऽभीक्ष्णं कैकेयीम् इदम् अब्रवीत्।

sa nunna iva tīkṣeṇa pratodena hayottamaḥ. rājā pradocito 'bhīkṣṇaṃ kaikeyīm idam abravīt.

धर्मबन्धेन बद्धो ऽस्मि नष्टा च मम चेतना। ज्येष्ठं पुत्रं प्रियं रामं द्रष्टुम् इच्छामि धार्मिकम्।

dharmabandhena baddho 'smi naṣṭā ca mama cetanā. jyeṣṭhaṃ putraṃ priyaṃ rāmaṃ draṣṭum icchāmi dhārmikam.

इति राज्ञो वचः श्रुत्वा कैकेयी तदनन्तरम्। स्वयम् एवाब्रवीत् सूतं गच्छ त्वं रामम् आनय।

iti rājño vacaḥ śrutvā kaikeyī tadanantaram. svayam evābravīt sūtaṃ gaccha tvaṃ rāmam ānaya.

ततः स राजा तं सूतं सन्नहर्षः सुतं प्रति। शोकारक्तेक्षणः श्रीमान् उद्वीक्ष्योवाच धार्मिकः।

tataḥ sa rājā taṃ sūtaṃ sannaharṣaḥ sutaṃ prati. śokāraktekṣaṇaḥ śrīmān udvīkṣyovāca dhārmikaḥ.

सुमन्त्रः करुणं श्रुत्वा दृष्ट्वा दीनं च पार्थिवम्। प्रगृहीताञ्जलिः किं चित् तस्माद् देशाद् अपाक्रमन्।

sumantraḥ karuṇaṃ śrutvā dṛṣṭvā dīnaṃ ca pārthivam. pragṛhītāñjaliḥ kiṃ cit tasmād deśād apākraman.

यदा वक्तुं स्वयं दैन्यान् न शशाक महीपतिः। तदा सुमन्त्रं मन्त्रज्ञा कैकेयी प्रत्युवाच ह।

yadā vaktuṃ svayaṃ dainyān na śaśāka mahīpatiḥ. tadā sumantraṃ mantrajñā kaikeyī pratyuvāca ha.

सुमन्त्र रामं द्रक्ष्यामि शीघ्रम् आनय सुन्दरम्। स मन्यमानः कल्याणं हृदयेन ननन्द च।

sumantra rāmaṃ drakṣyāmi śīghram ānaya sundaram. sa manyamānaḥ kalyāṇaṃ hṛdayena nananda ca.

सुमन्त्रश् चिन्तयाम् आस त्वरितं चोदितस् तया। व्यक्तं रामो ऽभिषेकार्थम् इहायास्यति धर्मवित्।

sumantraś cintayām āsa tvaritaṃ coditas tayā. vyaktaṃ rāmo 'bhiṣekārtham ihāyāsyati dharmavit.

इति सूतो मतिं कृत्वा हर्षेण महता पुनः। निर्जगाम महातेजा राघवस्य दिदृक्षया।

iti sūto matiṃ kṛtvā harṣeṇa mahatā punaḥ. nirjagāma mahātejā rāghavasya didṛkṣayā.

ततः पुरस्तात् सहसा विनिर्गतो महीपतीन् द्वारगतान् विलोकयन्। ददर्श पौरान् विविधान् महाधनान् उपस्थितान् द्वारम् उपेत्य विष्ठितान्।

tataḥ purastāt sahasā vinirgato mahīpatīn dvāragatān vilokayan. dadarśa paurān vividhān mahādhanān upasthitān dvāram upetya viṣṭhitān.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...