महाभारत 7.96 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 96→

[mh-7-96] • 45 श्लोकाः

संजय उवाच। जित्वा यवनकाम्बोजान् युयुधानस् ततो ऽर्जुनम्। जगाम तव सैन्यस्य मध्येन रथिनां वरः।

saṃjaya uvāca. jitvā yavanakāmbojān yuyudhānas tato 'rjunam. jagāma tava sainyasya madhyena rathināṃ varaḥ.

शरदंष्ट्रो नरव्याघ्रो विचित्रकवचच्छविः। मृगान् व्याघ्र इवाजिघ्रंस् तव सैन्यम् अभीषयत्।

śaradaṃṣṭro naravyāghro vicitrakavacacchaviḥ. mṛgān vyāghra ivājighraṃs tava sainyam abhīṣayat.

स रथेन चरन् मार्गान् धनुर् अभ्रामयद् भृशम्। रुक्मपृष्ठं महावेगं रुक्मचन्द्रकसंकुलम्।

sa rathena caran mārgān dhanur abhrāmayad bhṛśam. rukmapṛṣṭhaṃ mahāvegaṃ rukmacandrakasaṃkulam.

रुक्माङ्गदशिरस्त्राणो रुक्मवर्मसमावृतः। रुक्मध्वजवरः शूरो मेरुशृङ्ग इवाबभौ।

rukmāṅgadaśirastrāṇo rukmavarmasamāvṛtaḥ. rukmadhvajavaraḥ śūro meruśṛṅga ivābabhau.

सधनुर्मण्डलः संख्ये तेजोभास्वररश्मिवान्। शरदीवोदितः सूर्यो नृसूर्यो विरराज ह।

sadhanurmaṇḍalaḥ saṃkhye tejobhāsvararaśmivān. śaradīvoditaḥ sūryo nṛsūryo virarāja ha.

वृषभस्कन्धविक्रान्तो वृषभाक्षो नरर्षभः। तावकानां बभौ मध्ये गवां मध्ये यथा वृषः।

vṛṣabhaskandhavikrānto vṛṣabhākṣo nararṣabhaḥ. tāvakānāṃ babhau madhye gavāṃ madhye yathā vṛṣaḥ.

मत्तद्विरदसंकाशं मत्तद्विरदगामिनम्। प्रभिन्नम् इव मातङ्गं यूथमध्ये व्यवस्थितम्। व्याघ्रा इव जिघांसन्तस् त्वदीयाभ्यद्रवन् रणे। सात्यकिं समरे राजन् परिवव्रुस् तवात्मजाः।

mattadviradasaṃkāśaṃ mattadviradagāminam. prabhinnam iva mātaṅgaṃ yūthamadhye vyavasthitam. vyāghrā iva jighāṃsantas tvadīyābhyadravan raṇe. sātyakiṃ samare rājan parivavrus tavātmajāḥ.

द्रोणानीकम् अतिक्रान्तं भोजानीकं च दुस्तरम्। जलसंधार्णवं तीर्त्वा काम्बोजानां च वाहिनीम्।

droṇānīkam atikrāntaṃ bhojānīkaṃ ca dustaram. jalasaṃdhārṇavaṃ tīrtvā kāmbojānāṃ ca vāhinīm.

हार्दिक्यमकरान् मुक्तं तीर्णं वै सैन्यसागरम्। परिवव्रुः सुसंक्रुद्धास् त्वदीयाः सात्यकिं रथाः।

hārdikyamakarān muktaṃ tīrṇaṃ vai sainyasāgaram. parivavruḥ susaṃkruddhās tvadīyāḥ sātyakiṃ rathāḥ.

दुर्योधनश् चित्रसेनो दुःशासनविविंशती। शकुनिर् दुःसहश् चैव युवा दुर्मर्षणः क्रथः।

duryodhanaś citraseno duḥśāsanaviviṃśatī. śakunir duḥsahaś caiva yuvā durmarṣaṇaḥ krathaḥ.

अन्ये च बहवः शूराः शस्त्रवन्तो दुरासदाः। पृष्ठतः सात्यकिं यान्तम् अन्वधावन्न् अमर्षिताः।

anye ca bahavaḥ śūrāḥ śastravanto durāsadāḥ. pṛṣṭhataḥ sātyakiṃ yāntam anvadhāvann amarṣitāḥ.

अथ शब्दो महान् आसीत् तव सैन्यस्य मारिष। मारुतोद्धूतवेगस्य सागरस्येव पर्वणि।

atha śabdo mahān āsīt tava sainyasya māriṣa. mārutoddhūtavegasya sāgarasyeva parvaṇi.

तान् अभिद्रवतः सर्वान् समीक्ष्य शिनिपुंगवः। शनैर् याहीति यन्तारम् अब्रवीत् प्रहसन्न् इव।

tān abhidravataḥ sarvān samīkṣya śinipuṃgavaḥ. śanair yāhīti yantāram abravīt prahasann iva.

इदम् एति समुद्धूतं धार्तराष्ट्रस्य यद् बलम्। माम् एवाभिमुखं तूर्णं गजाश्वरथपत्तिमत्।

idam eti samuddhūtaṃ dhārtarāṣṭrasya yad balam. mām evābhimukhaṃ tūrṇaṃ gajāśvarathapattimat.

नादयन् वै दिशः सर्वा रथघोषेण सारथे। पृथिवीं चान्तरिक्षं च कम्पयन् सागरान् अपि।

nādayan vai diśaḥ sarvā rathaghoṣeṇa sārathe. pṛthivīṃ cāntarikṣaṃ ca kampayan sāgarān api.

एतद् बलार्णवं तात वारयिष्ये महारणे। पौर्णमास्याम् इवोद्धूतं वेलेव सलिलाशयम्।

etad balārṇavaṃ tāta vārayiṣye mahāraṇe. paurṇamāsyām ivoddhūtaṃ veleva salilāśayam.

पश्य मे सूत विक्रान्तम् इन्द्रस्येव महामृधे। तूणीचर्मासिमद् घोरं गजाश्वरथसंकुलम्। उद्वृत्तः सागरो यद्वद् वेलाम् आश्रयते तथा। माम् आसाद्य हि तिष्ठन्ति यौधाः शतसहस्रशः। एष सैन्यानि शत्रूणां विधमामि शितैः शरैः।

paśya me sūta vikrāntam indrasyeva mahāmṛdhe. tūṇīcarmāsimad ghoraṃ gajāśvarathasaṃkulam. udvṛttaḥ sāgaro yadvad velām āśrayate tathā. mām āsādya hi tiṣṭhanti yaudhāḥ śatasahasraśaḥ. eṣa sainyāni śatrūṇāṃ vidhamāmi śitaiḥ śaraiḥ.

निहतान् आहवे पश्य पदात्यश्वरथद्विपान्। मच्छरैर् अग्निसंकाशैर् विदेहासून् सहस्रशः।

nihatān āhave paśya padātyaśvarathadvipān. maccharair agnisaṃkāśair videhāsūn sahasraśaḥ.

इत्य् एवं ब्रुवतस् तस्य सात्यकेर् अमितौजसः। समीपं सैनिकास् ते तु शीघ्रम् ईयुर् युयुत्सवः। जह्य् आद्रवस्व तिष्ठेति पश्य पश्येति वादिनः।

ity evaṃ bruvatas tasya sātyaker amitaujasaḥ. samīpaṃ sainikās te tu śīghram īyur yuyutsavaḥ. jahy ādravasva tiṣṭheti paśya paśyeti vādinaḥ.

तान् एवं ब्रुवतो वीरान् सात्यकिर् निशितैः शरैः। जघान त्रिशतान् अश्वान् कुञ्जरांश् च चतुःशतान्। लघ्वस्त्रः चित्रयोधी च प्रहसञ् शिनिपुंगवः।

tān evaṃ bruvato vīrān sātyakir niśitaiḥ śaraiḥ. jaghāna triśatān aśvān kuñjarāṃś ca catuḥśatān. laghvastraḥ citrayodhī ca prahasañ śinipuṃgavaḥ.

स संप्रहारस् तुमुलस् तस्य तेषां च धन्विनाम्। देवासुररणप्रख्यः प्रावर्तत जनक्षयः। प्रावर्तत महाराज देवासुररणोपमः।

sa saṃprahāras tumulas tasya teṣāṃ ca dhanvinām. devāsuraraṇaprakhyaḥ prāvartata janakṣayaḥ. prāvartata mahārāja devāsuraraṇopamaḥ.

मेघजालनिभं सैन्यं तव पुत्रस्य मारिष। प्रत्यगृह्णाच् छिनेः पौत्रः शरैर् आशीविषोपमैः।

meghajālanibhaṃ sainyaṃ tava putrasya māriṣa. pratyagṛhṇāc chineḥ pautraḥ śarair āśīviṣopamaiḥ.

प्रच्छाद्यमानः समरे शरजालैः स वीर्यवान्। स शरैर् अनलस्पर्शैर् आकर्णाद् अभिचोदितैः। असंभ्रमं महाराज तावकान् अवधीद् बहून्।

pracchādyamānaḥ samare śarajālaiḥ sa vīryavān. sa śarair analasparśair ākarṇād abhicoditaiḥ. asaṃbhramaṃ mahārāja tāvakān avadhīd bahūn.

आश्चर्यं तत्र राजेन्द्र सुमहद् दृष्टवान् अहम्। न मोघः सायकः कश् चित् सात्यकेर् अभवत् प्रभो। नासीन् मोघः शरः कश् चिद् आसन् सर्वे तनुच्छिदः।

āścaryaṃ tatra rājendra sumahad dṛṣṭavān aham. na moghaḥ sāyakaḥ kaś cit sātyaker abhavat prabho. nāsīn moghaḥ śaraḥ kaś cid āsan sarve tanucchidaḥ.

रथनागाश्वकलिलः पदात्यूर्मिसमाकुलः। शैनेयवेलाम् आसाद्य स्थितः सैन्यमहार्णवः।

rathanāgāśvakalilaḥ padātyūrmisamākulaḥ. śaineyavelām āsādya sthitaḥ sainyamahārṇavaḥ.

संभ्रान्तनरनागाश्वम् आवर्तत मुहुर् मुहुः। तत् सैन्यम् इषुभिस् तेन वध्यमानं समन्ततः। रथिनः पत्तिनागाश् च सादिनश् च शरा हताः। बभ्राम तत्र तत्रैव गावः शीतार्दिता इव।

saṃbhrāntanaranāgāśvam āvartata muhur muhuḥ. tat sainyam iṣubhis tena vadhyamānaṃ samantataḥ. rathinaḥ pattināgāś ca sādinaś ca śarā hatāḥ. babhrāma tatra tatraiva gāvaḥ śītārditā iva.

पदातिनं रथं नागं सादिनं तुरगं तथा। अविद्धं तत्र नाद्राक्षं युयुधानस्य सायकैः।

padātinaṃ rathaṃ nāgaṃ sādinaṃ turagaṃ tathā. aviddhaṃ tatra nādrākṣaṃ yuyudhānasya sāyakaiḥ.

न तादृक् कदनं राजन् कृतवांस् तत्र फल्गुनः। यादृक् क्षयम् अनीकानाम् अकरोत् सात्यकिर् नृप। अत्यर्जुनं शिनेः पौत्रो युध्यते भरतर्षभ। वीतभीर् लाघवोपेतः कृतित्वं संप्रदर्शयन्।

na tādṛk kadanaṃ rājan kṛtavāṃs tatra phalgunaḥ. yādṛk kṣayam anīkānām akarot sātyakir nṛpa. atyarjunaṃ śineḥ pautro yudhyate bharatarṣabha. vītabhīr lāghavopetaḥ kṛtitvaṃ saṃpradarśayan.

ततो दुर्योधनो राजा सात्वतस्य त्रिभिः शरैः। विव्याध सूतं निशितैश् चतुर्भिश् चतुरो हयान्।

tato duryodhano rājā sātvatasya tribhiḥ śaraiḥ. vivyādha sūtaṃ niśitaiś caturbhiś caturo hayān.

सात्यकिं च त्रिभिर् विद्ध्वा पुनर् विव्याध सो ऽष्टभिः। दुःशासनः षोडशभिर् विव्याध शिनिपुंगवम्।

sātyakiṃ ca tribhir viddhvā punar vivyādha so 'ṣṭabhiḥ. duḥśāsanaḥ ṣoḍaśabhir vivyādha śinipuṃgavam.

शकुनिः पञ्चविंशत्या चित्रसेनश् च पञ्चभिः। दुःसहः पञ्चदशभिर् विव्याधोरसि सात्यकिम्।

śakuniḥ pañcaviṃśatyā citrasenaś ca pañcabhiḥ. duḥsahaḥ pañcadaśabhir vivyādhorasi sātyakim.

उत्स्मयन् वृष्णिशार्दूलस् तथा बाणैः समाहतः। तान् अविध्यन् महाराज सर्वान् एव त्रिभिस् त्रिभिः।

utsmayan vṛṣṇiśārdūlas tathā bāṇaiḥ samāhataḥ. tān avidhyan mahārāja sarvān eva tribhis tribhiḥ.

गाढविद्धान् अरीन् कृत्वा मार्गणैः सो ऽतितेजनैः। शैनेयः श्येनवत् संख्ये व्यचरल् लघुविक्रमः। श्येनवद् व्यचरत् संख्ये शैनेयो लघु सुष्ठु च।

gāḍhaviddhān arīn kṛtvā mārgaṇaiḥ so 'titejanaiḥ. śaineyaḥ śyenavat saṃkhye vyacaral laghuvikramaḥ. śyenavad vyacarat saṃkhye śaineyo laghu suṣṭhu ca.

सौबलस्य धनुश् छित्त्वा हस्तावापं निकृत्य च। दुर्योधनं त्रिभिर् बाणैर् अभ्यविध्यत् स्तनान्तरे।

saubalasya dhanuś chittvā hastāvāpaṃ nikṛtya ca. duryodhanaṃ tribhir bāṇair abhyavidhyat stanāntare.

चित्रसेनं शतेनैव दशभिर् दुःसहं तथा। दुःशासनं च विंशत्या विव्याध शिनिपुंगवः।

citrasenaṃ śatenaiva daśabhir duḥsahaṃ tathā. duḥśāsanaṃ ca viṃśatyā vivyādha śinipuṃgavaḥ.

अथान्यद् धनुर् आदाय स्यालस् तव विशां पते। अष्टभिः सात्यकिं विद्ध्वा पुनर् विव्याध पञ्चभिः।

athānyad dhanur ādāya syālas tava viśāṃ pate. aṣṭabhiḥ sātyakiṃ viddhvā punar vivyādha pañcabhiḥ.

दुःशासनश् च दशभिर् दुःसहश् च त्रिभिः शरैः। दुर्मुखश् च द्वादशभी राजन् विव्याध सात्यकिम्।

duḥśāsanaś ca daśabhir duḥsahaś ca tribhiḥ śaraiḥ. durmukhaś ca dvādaśabhī rājan vivyādha sātyakim.

दुर्योधनस् त्रिसप्तत्या विद्ध्वा भारत माधवम्। ततो ऽस्य निशितैर् बाणैस् त्रिभिर् विव्याध सारथिम्।

duryodhanas trisaptatyā viddhvā bhārata mādhavam. tato 'sya niśitair bāṇais tribhir vivyādha sārathim.

तान् सर्वान् सहिताञ् शूरान् यतमानान् महारथान्। पञ्चभिः पञ्चभिर् बाणैः पुनर् विव्याध सात्यकिः।

tān sarvān sahitāñ śūrān yatamānān mahārathān. pañcabhiḥ pañcabhir bāṇaiḥ punar vivyādha sātyakiḥ.

ततः स रथिनां श्रेष्ठस् तव पुत्रस्य सारथिम्। आजघानाशु भल्लेन स हतो न्यपतद् भुवि।

tataḥ sa rathināṃ śreṣṭhas tava putrasya sārathim. ājaghānāśu bhallena sa hato nyapatad bhuvi.

पातिते सारथौ तस्मिंस् तव पुत्ररथः प्रभो। वातायमानैस् तैर् अश्वैर् अपानीयत संगरात्।

pātite sārathau tasmiṃs tava putrarathaḥ prabho. vātāyamānais tair aśvair apānīyata saṃgarāt.

ततस् तव सुता राजन् सैनिकाश् च विशां पते। राज्ञो रथम् अभिप्रेक्ष्य विद्रुताः शतशो ऽभवन्।

tatas tava sutā rājan sainikāś ca viśāṃ pate. rājño ratham abhiprekṣya vidrutāḥ śataśo 'bhavan.

विद्रुतं तत्र तत् सैन्यं दृष्ट्वा भारत सात्यकिः। अवाकिरच् छरैस् तीक्ष्णै रुक्मपुङ्खैः शिलाशितैः।

vidrutaṃ tatra tat sainyaṃ dṛṣṭvā bhārata sātyakiḥ. avākirac charais tīkṣṇai rukmapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ.

विद्राव्य सर्वसैन्यानि तावकानि समन्ततः। प्रययौ सात्यकी राजञ् श्वेताश्वस्य रथं प्रति। तं प्रयान्तं महाबाहुं तावकाः प्रेक्ष्य मारिष। दृष्टं चादृष्टवत् कृत्वा क्रियाम् अन्यां प्रयोजयन्।

vidrāvya sarvasainyāni tāvakāni samantataḥ. prayayau sātyakī rājañ śvetāśvasya rathaṃ prati. taṃ prayāntaṃ mahābāhuṃ tāvakāḥ prekṣya māriṣa. dṛṣṭaṃ cādṛṣṭavat kṛtvā kriyām anyāṃ prayojayan.

तं शरान् आददानं च रक्षमाणं च सारथिम्। आत्मानं मोचयन्तं च तावकाः समपूजयन्।

taṃ śarān ādadānaṃ ca rakṣamāṇaṃ ca sārathim. ātmānaṃ mocayantaṃ ca tāvakāḥ samapūjayan.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...