महाभारत 7.86 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 86→

[mh-7-86] • 50 श्लोकाः

संजय उवाच। प्रीतियुक्तं च हृद्यं च मधुराक्षरम् एव च। कालयुक्तं च चित्रं च स्वतया चाभिभाषितम्।

saṃjaya uvāca. prītiyuktaṃ ca hṛdyaṃ ca madhurākṣaram eva ca. kālayuktaṃ ca citraṃ ca svatayā cābhibhāṣitam.

धर्मराजस्य तद् वाक्यं निशम्य शिनिपुंगवः। सात्यकिर् भरतश्रेष्ठ प्रत्युवाच युधिष्ठिरम्।

dharmarājasya tad vākyaṃ niśamya śinipuṃgavaḥ. sātyakir bharataśreṣṭha pratyuvāca yudhiṣṭhiram.

श्रुतं ते गदतो वाक्यं सर्वम् एतन् मयाच्युत। न्याययुक्तं च चित्रं च फल्गुनार्थे यशस्करम्।

śrutaṃ te gadato vākyaṃ sarvam etan mayācyuta. nyāyayuktaṃ ca citraṃ ca phalgunārthe yaśaskaram.

एवंविधे तथा काले मदृशं प्रेक्ष्य संमतम्। वक्तुम् अर्हसि राजेन्द्र यथा पार्थं तथैव माम्।

evaṃvidhe tathā kāle madṛśaṃ prekṣya saṃmatam. vaktum arhasi rājendra yathā pārthaṃ tathaiva mām.

न मे धनंजयस्यार्थे प्राणा रक्ष्याः कथं चन। त्वत्प्रयुक्तः पुनर् अहं किं न कुर्यां महाहवे।

na me dhanaṃjayasyārthe prāṇā rakṣyāḥ kathaṃ cana. tvatprayuktaḥ punar ahaṃ kiṃ na kuryāṃ mahāhave.

लोकत्रयं योधयेयं सदेवासुरमानुषम्। त्वत्प्रयुक्तो नरेन्द्रेह किम् उतैतत् सुदुर्बलम्।

lokatrayaṃ yodhayeyaṃ sadevāsuramānuṣam. tvatprayukto narendreha kim utaitat sudurbalam.

सुयोधनबलं त्व् अद्य योधयिष्ये समन्ततः। विजेष्ये च रणे राजन् सत्यम् एतद् ब्रवीमि ते।

suyodhanabalaṃ tv adya yodhayiṣye samantataḥ. vijeṣye ca raṇe rājan satyam etad bravīmi te.

कुशल्य् अहं कुशलिनं समासाद्य धनंजयम्। हते जयद्रथे राजन् पुनर् एष्यामि ते ऽन्तिकम्।

kuśaly ahaṃ kuśalinaṃ samāsādya dhanaṃjayam. hate jayadrathe rājan punar eṣyāmi te 'ntikam.

अवश्यं तु मया सर्वं विज्ञाप्यस् त्वं नराधिप। वासुदेवस्य यद् वाक्यं फल्गुनस्य च धीमतः।

avaśyaṃ tu mayā sarvaṃ vijñāpyas tvaṃ narādhipa. vāsudevasya yad vākyaṃ phalgunasya ca dhīmataḥ.

दृढं त्व् अभिपरीतो ऽहम् अर्जुनेन पुनः पुनः। मध्ये सर्वस्य सैन्यस्य वासुदेवस्य शृण्वतः।

dṛḍhaṃ tv abhiparīto 'ham arjunena punaḥ punaḥ. madhye sarvasya sainyasya vāsudevasya śṛṇvataḥ.

अद्य माधव राजानम् अप्रमत्तो ऽनुपालय। आर्यां युद्धे मतिं कृत्वा यावद् धन्मि जयद्रथम्।

adya mādhava rājānam apramatto 'nupālaya. āryāṃ yuddhe matiṃ kṛtvā yāvad dhanmi jayadratham.

त्वयि वाहं महाबाहो प्रद्युम्ने वा महारथे। नृपं निक्षिप्य गच्छेयं निरपेक्षो जयद्रथम्। स एवं वै विनिक्षिप्तो निक्षेपः सव्यसाचिना। भारद्वाजभयं ते ऽद्य मन्यते वै धनंजयः।

tvayi vāhaṃ mahābāho pradyumne vā mahārathe. nṛpaṃ nikṣipya gaccheyaṃ nirapekṣo jayadratham. sa evaṃ vai vinikṣipto nikṣepaḥ savyasācinā. bhāradvājabhayaṃ te 'dya manyate vai dhanaṃjayaḥ.

जानीषे हि रणे द्रोणं रभसं श्रेष्ठसंमतम्। प्रतिज्ञा चापि ते नित्यं श्रुता द्रोणस्य माधव।

jānīṣe hi raṇe droṇaṃ rabhasaṃ śreṣṭhasaṃmatam. pratijñā cāpi te nityaṃ śrutā droṇasya mādhava.

ग्रहणं धर्मराजस्य भारद्वाजो ऽनुगृध्यति। शक्तश् चापि रणे द्रोणो निगृहीतुं युधिष्ठिरम्।

grahaṇaṃ dharmarājasya bhāradvājo 'nugṛdhyati. śaktaś cāpi raṇe droṇo nigṛhītuṃ yudhiṣṭhiram.

एवं त्वयि समाधाय धर्मराजं नरोत्तमम्। अहम् अद्य गमिष्यामि सैन्धवस्य वधाय हि। स त्वम् अद्य रणे यत्तो रक्ष माधव पाण्डवम्। रक्षणे धर्मराजस्य ध्रुवो हि विजयो मम।

evaṃ tvayi samādhāya dharmarājaṃ narottamam. aham adya gamiṣyāmi saindhavasya vadhāya hi. sa tvam adya raṇe yatto rakṣa mādhava pāṇḍavam. rakṣaṇe dharmarājasya dhruvo hi vijayo mama.

जयद्रथम् अहं हत्वा ध्रुवम् एष्यामि माधव। धर्मराजं यथा द्रोणो निगृह्णीयाद् रणे बलात्।

jayadratham ahaṃ hatvā dhruvam eṣyāmi mādhava. dharmarājaṃ yathā droṇo nigṛhṇīyād raṇe balāt.

निगृहीते नरश्रेष्ठे भारद्वाजेन माधव। सैन्धवस्य वधो न स्यान् ममाप्रीतिस् तथा भवेत्।

nigṛhīte naraśreṣṭhe bhāradvājena mādhava. saindhavasya vadho na syān mamāprītis tathā bhavet.

एवं गते नरश्रेष्ठ पाण्डवे सत्यवादिनि। अस्माकं गमनं व्यक्तं वनं प्रति भवेत् पुनः।

evaṃ gate naraśreṣṭha pāṇḍave satyavādini. asmākaṃ gamanaṃ vyaktaṃ vanaṃ prati bhavet punaḥ.

सो ऽयं मम जयो व्यक्तं व्यर्थ एव भविष्यति। यदि द्रोणो रणे क्रुद्धो निगृह्णीयाद् युधिष्ठिरम्।

so 'yaṃ mama jayo vyaktaṃ vyartha eva bhaviṣyati. yadi droṇo raṇe kruddho nigṛhṇīyād yudhiṣṭhiram.

स त्वम् अद्य महाबाहो प्रियार्थं मम माधव। जयार्थं च यशोर्थं च रक्ष राजानम् आहवे।

sa tvam adya mahābāho priyārthaṃ mama mādhava. jayārthaṃ ca yaśorthaṃ ca rakṣa rājānam āhave.

स भवान् मयि निक्षेपो निक्षिप्तः सव्यसाचिना। भारद्वाजाद् भयं नित्यं पश्यमानेन ते प्रभो।

sa bhavān mayi nikṣepo nikṣiptaḥ savyasācinā. bhāradvājād bhayaṃ nityaṃ paśyamānena te prabho.

तस्यापि च महाबाहो नित्यं पश्यति संयुगे। नान्यं हि प्रतियोद्धारं रौक्मिणेयाद् ऋते प्रभो। मां वापि मन्यते युद्धे भारद्वाजस्य धीमतः। भीमो वापि महाराज प्रभञ्जनसमो बले।

tasyāpi ca mahābāho nityaṃ paśyati saṃyuge. nānyaṃ hi pratiyoddhāraṃ raukmiṇeyād ṛte prabho. māṃ vāpi manyate yuddhe bhāradvājasya dhīmataḥ. bhīmo vāpi mahārāja prabhañjanasamo bale.

सो ऽहं संभावनां चैताम् आचार्यवचनं च तत्। पृष्ठतो नोत्सहे कर्तुं त्वां वा त्यक्तुं महीपते।

so 'haṃ saṃbhāvanāṃ caitām ācāryavacanaṃ ca tat. pṛṣṭhato notsahe kartuṃ tvāṃ vā tyaktuṃ mahīpate.

आचार्यो लघुहस्तत्वाद् अभेद्यकवचावृतः। उपलभ्य रणे क्रीडेद् यथा शकुनिना शिशुः।

ācāryo laghuhastatvād abhedyakavacāvṛtaḥ. upalabhya raṇe krīḍed yathā śakuninā śiśuḥ.

यदि कार्ष्णिर् धनुष्पाणिर् इह स्यान् मकरध्वजः। तस्मै त्वां विसृजेयं वै स त्वां रक्षेद् यथार्जुनः।

yadi kārṣṇir dhanuṣpāṇir iha syān makaradhvajaḥ. tasmai tvāṃ visṛjeyaṃ vai sa tvāṃ rakṣed yathārjunaḥ.

कुरु त्वम् आत्मनो गुप्तिं कस् ते गोप्ता गते मयि। यः प्रतीयाद् रणे द्रोणं यावद् गच्छामि पाण्डवम्।

kuru tvam ātmano guptiṃ kas te goptā gate mayi. yaḥ pratīyād raṇe droṇaṃ yāvad gacchāmi pāṇḍavam.

मा च ते भयम् अद्यास्तु राजन्न् अर्जुनसंभवम्। न स जातु महाबाहुर् भारम् उद्यम्य सीदति।

mā ca te bhayam adyāstu rājann arjunasaṃbhavam. na sa jātu mahābāhur bhāram udyamya sīdati.

ये च सौवीरका योधास् तथा सैन्धवपौरवाः। उदीच्या दाक्षिणात्याश् च ये चान्ये ऽपि महारथाः।

ye ca sauvīrakā yodhās tathā saindhavapauravāḥ. udīcyā dākṣiṇātyāś ca ye cānye 'pi mahārathāḥ.

ये च कर्णमुखा राजन् रथोदाराः प्रकीर्तिताः। एते ऽर्जुनस्य क्रुद्धस्य कलां नार्हन्ति षोडशीम्।

ye ca karṇamukhā rājan rathodārāḥ prakīrtitāḥ. ete 'rjunasya kruddhasya kalāṃ nārhanti ṣoḍaśīm.

उद्युक्ता पृथिवी सर्वा ससुरासुरमानुषा। सराक्षसगणा राजन् सकिंनरमहोरगा।

udyuktā pṛthivī sarvā sasurāsuramānuṣā. sarākṣasagaṇā rājan sakiṃnaramahoragā.

जङ्गमाः स्थावरैः सार्धं नालं पार्थस्य संयुगे। एवं ज्ञात्वा महाराज व्येतु ते भीर् धनंजये।

jaṅgamāḥ sthāvaraiḥ sārdhaṃ nālaṃ pārthasya saṃyuge. evaṃ jñātvā mahārāja vyetu te bhīr dhanaṃjaye.

यत्र वीरौ महेष्वासौ कृष्णौ सत्यपराक्रमौ। न तत्र कर्मणो व्यापत् कथं चिद् अपि विद्यते।

yatra vīrau maheṣvāsau kṛṣṇau satyaparākramau. na tatra karmaṇo vyāpat kathaṃ cid api vidyate.

दैवं कृतास्त्रतां योगम् अमर्षम् अपि चाहवे। कृतज्ञतां दयां चैव भ्रातुस् त्वम् अनुचिन्तय।

daivaṃ kṛtāstratāṃ yogam amarṣam api cāhave. kṛtajñatāṃ dayāṃ caiva bhrātus tvam anucintaya.

मयि चाप्य् अपयाते वै गच्छमाने ऽर्जुनं प्रति। द्रोणे चित्रास्त्रतां संख्ये राजंस् त्वम् अनुचिन्तय।

mayi cāpy apayāte vai gacchamāne 'rjunaṃ prati. droṇe citrāstratāṃ saṃkhye rājaṃs tvam anucintaya.

आचार्यो हि भृशं राजन् निग्रहे तव गृध्यति। प्रतिज्ञाम् आत्मनो रक्षन् सत्यां कर्तुं च भारत।

ācāryo hi bhṛśaṃ rājan nigrahe tava gṛdhyati. pratijñām ātmano rakṣan satyāṃ kartuṃ ca bhārata.

कुरुष्वाद्यात्मनो गुप्तिं कस् ते गोप्ता गते मयि। यस्याहं प्रत्ययात् पार्थ गच्छेयं फल्गुनं प्रति। प्रत्ययो न हि मे पार्थ यावद् गच्छामि पाण्डवम्।

kuruṣvādyātmano guptiṃ kas te goptā gate mayi. yasyāhaṃ pratyayāt pārtha gaccheyaṃ phalgunaṃ prati. pratyayo na hi me pārtha yāvad gacchāmi pāṇḍavam.

न ह्य् अहं त्वा महाराज अनिक्षिप्य महाहवे। क्व चिद् यास्यामि कौरव्य सत्यम् एतद् ब्रवीमि ते। न पश्यामि रथं कं चिद् यस् ते गोप्ता भवेद् इह। शक्तं यं मन्यसे राजन् गोप्तारं प्रति पाण्डव।

na hy ahaṃ tvā mahārāja anikṣipya mahāhave. kva cid yāsyāmi kauravya satyam etad bravīmi te. na paśyāmi rathaṃ kaṃ cid yas te goptā bhaved iha. śaktaṃ yaṃ manyase rājan goptāraṃ prati pāṇḍava.

एतद् विचार्य बहुशो बुद्ध्या बुद्धिमतां वर। दृष्ट्वा श्रेयः परं बुद्ध्या ततो राजन् प्रशाधि माम्।

etad vicārya bahuśo buddhyā buddhimatāṃ vara. dṛṣṭvā śreyaḥ paraṃ buddhyā tato rājan praśādhi mām.

युधिष्ठिर उवाच। एवम् एतन् महाबाहो यथा वदसि माधव। न तु मे शुध्यते भावः श्वेताश्वं प्रति मारिष।

yudhiṣṭhira uvāca. evam etan mahābāho yathā vadasi mādhava. na tu me śudhyate bhāvaḥ śvetāśvaṃ prati māriṣa.

करिष्ये परमं यत्नम् आत्मनो रक्षणं प्रति। गच्छ त्वं समनुज्ञातो यत्र यातो धनंजयः।

kariṣye paramaṃ yatnam ātmano rakṣaṇaṃ prati. gaccha tvaṃ samanujñāto yatra yāto dhanaṃjayaḥ.

आत्मसंरक्षणं संख्ये गमनं चार्जुनं प्रति। विचार्यैतद् द्वयं बुद्ध्या गमनं तत्र रोचये।

ātmasaṃrakṣaṇaṃ saṃkhye gamanaṃ cārjunaṃ prati. vicāryaitad dvayaṃ buddhyā gamanaṃ tatra rocaye.

स त्वम् आतिष्ठ यानाय यत्र यातो धनंजयः। पृष्ठतः पुरुषव्याघ्र भीमस् त्वानुगमिष्यति। ममापि रक्षणं भीमः करिष्यति महाबलः।

sa tvam ātiṣṭha yānāya yatra yāto dhanaṃjayaḥ. pṛṣṭhataḥ puruṣavyāghra bhīmas tvānugamiṣyati. mamāpi rakṣaṇaṃ bhīmaḥ kariṣyati mahābalaḥ.

पार्षतश् च ससोदर्यः पार्थिवाश् च महाबलाः। द्रौपदेयाश् च मां तात रक्षिष्यन्ति न संशयः।

pārṣataś ca sasodaryaḥ pārthivāś ca mahābalāḥ. draupadeyāś ca māṃ tāta rakṣiṣyanti na saṃśayaḥ.

केकया भ्रातरः पञ्च राक्षसश् च घटोत्कचः। विराटो द्रुपदश् चैव शिखण्डी च महारथः।

kekayā bhrātaraḥ pañca rākṣasaś ca ghaṭotkacaḥ. virāṭo drupadaś caiva śikhaṇḍī ca mahārathaḥ.

धृष्टकेतुश् च बलवान् कुन्तिभोजश् च मारिष। नकुलः सहदेवश् च पाञ्चालाः सृञ्जयास् तथा। एते समाहितास् तात रक्षिष्यन्ति न संशयः।

dhṛṣṭaketuś ca balavān kuntibhojaś ca māriṣa. nakulaḥ sahadevaś ca pāñcālāḥ sṛñjayās tathā. ete samāhitās tāta rakṣiṣyanti na saṃśayaḥ.

न द्रोणः सह सैन्येन कृतवर्मा च संयुगे। समासादयितुं शक्तो न च मां धर्षयिष्यति।

na droṇaḥ saha sainyena kṛtavarmā ca saṃyuge. samāsādayituṃ śakto na ca māṃ dharṣayiṣyati.

धृष्टद्युम्नश् च समरे द्रोणं क्रुद्धं परंतपः। वारयिष्यति विक्रम्य वेलेव मकरालयम्।

dhṛṣṭadyumnaś ca samare droṇaṃ kruddhaṃ paraṃtapaḥ. vārayiṣyati vikramya veleva makarālayam.

यत्र स्थास्यति संग्रामे पार्षतः परवीरहा। न द्रोणसैन्यं बलवत् क्रामेत् तत्र कथं चन।

yatra sthāsyati saṃgrāme pārṣataḥ paravīrahā. na droṇasainyaṃ balavat krāmet tatra kathaṃ cana.

एष द्रोणविनाशाय समुत्पन्नो हुताशनात्। कवची स शरी खड्गी धन्वी च वरभूषणः। एष द्रोणं रणे क्रुद्धं वारयेत स वै प्रभो। पाञ्चालः सहितः सर्वैः पाण्डवानां च धन्विभिः।

eṣa droṇavināśāya samutpanno hutāśanāt. kavacī sa śarī khaḍgī dhanvī ca varabhūṣaṇaḥ. eṣa droṇaṃ raṇe kruddhaṃ vārayeta sa vai prabho. pāñcālaḥ sahitaḥ sarvaiḥ pāṇḍavānāṃ ca dhanvibhiḥ.

विश्रब्धो गच्छ शैनेय मा कार्षीर् मयि संभ्रमम्। धृष्टद्युम्नो रणे क्रुद्धो द्रोणम् आवारयिष्यति।

viśrabdho gaccha śaineya mā kārṣīr mayi saṃbhramam. dhṛṣṭadyumno raṇe kruddho droṇam āvārayiṣyati.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...