महाभारत 7.82 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 82→

[mh-7-82] • 39 श्लोकाः

संजय उवाच। बृहत्क्षत्रम् अथायान्तं केकयं दृढविक्रमम्। क्षेमधूर्तिर् महाराज विव्याधोरसि मार्गणैः।

saṃjaya uvāca. bṛhatkṣatram athāyāntaṃ kekayaṃ dṛḍhavikramam. kṣemadhūrtir mahārāja vivyādhorasi mārgaṇaiḥ.

बृहत्क्षत्रस् तु तं राजा नवत्या नतपर्वणाम्। आजघ्ने त्वरितो युद्धे द्रोणानीकबिभित्सया।

bṛhatkṣatras tu taṃ rājā navatyā nataparvaṇām. ājaghne tvarito yuddhe droṇānīkabibhitsayā.

क्षेमधूर्तिस् तु संक्रुद्धः केकयस्य महात्मनः। धनुश् चिच्छेद भल्लेन पीतेन निशितेन च।

kṣemadhūrtis tu saṃkruddhaḥ kekayasya mahātmanaḥ. dhanuś ciccheda bhallena pītena niśitena ca.

अथैनं छिन्नधन्वानं शरेण नतपर्वणा। विव्याध हृदये तूर्णं प्रवरं सर्वधन्विनाम्।

athainaṃ chinnadhanvānaṃ śareṇa nataparvaṇā. vivyādha hṛdaye tūrṇaṃ pravaraṃ sarvadhanvinām.

अथान्यद् धनुर् आदाय बृहत्क्षत्रो हसन्न् इव। व्यश्वसूतध्वजं चक्रे क्षेमधूर्तिं महारथम्।

athānyad dhanur ādāya bṛhatkṣatro hasann iva. vyaśvasūtadhvajaṃ cakre kṣemadhūrtiṃ mahāratham.

ततो ऽपरेण भल्लेन पीतेन निशितेन च। जहार नृपतेः कायाच् छिरो ज्वलितकुण्डलम्।

tato 'pareṇa bhallena pītena niśitena ca. jahāra nṛpateḥ kāyāc chiro jvalitakuṇḍalam.

तच् छिन्नं सहसा तस्य शिरः कुञ्चितमूर्धजम्। सकिरीटं महीं प्राप्य बभौ ज्योतिर् इवाम्बरात्।

tac chinnaṃ sahasā tasya śiraḥ kuñcitamūrdhajam. sakirīṭaṃ mahīṃ prāpya babhau jyotir ivāmbarāt.

तं निहत्य रणे हृष्टो बृहत्क्षत्रो महारथः। सहसाभ्यपतत् सैन्यं तावकं पार्थकारणात्।

taṃ nihatya raṇe hṛṣṭo bṛhatkṣatro mahārathaḥ. sahasābhyapatat sainyaṃ tāvakaṃ pārthakāraṇāt.

धृष्टकेतुम् अथायान्तं द्रोणहेतोः पराक्रमी। वीरधन्वा महेष्वासो वारयाम् आस भारत।

dhṛṣṭaketum athāyāntaṃ droṇahetoḥ parākramī. vīradhanvā maheṣvāso vārayām āsa bhārata.

तौ परस्परम् आसाद्य शरदंष्ट्रौ तरस्विनौ। शरैर् अनेकसाहस्रैर् अन्योन्यम् अभिजघ्नतुः।

tau parasparam āsādya śaradaṃṣṭrau tarasvinau. śarair anekasāhasrair anyonyam abhijaghnatuḥ.

ताव् उभौ नरशार्दूलौ युयुधाते परस्परम्। महावने तीव्रमदौ वारणाव् इव यूथपौ।

tāv ubhau naraśārdūlau yuyudhāte parasparam. mahāvane tīvramadau vāraṇāv iva yūthapau.

गिरिगह्वरम् आसाद्य शार्दूलाव् इव रोषितौ। युयुधाते महावीर्यौ परस्परजिघांसया। ताव् उभौ नरशार्दूलौ पीडयन्तौ परस्परम्।

girigahvaram āsādya śārdūlāv iva roṣitau. yuyudhāte mahāvīryau parasparajighāṃsayā. tāv ubhau naraśārdūlau pīḍayantau parasparam.

तद् युद्धम् आसीत् तुमुलं प्रेक्षणीयं विशां पते। सिद्धचारणसंघानां विस्मयाद्भुतदर्शनम्।

tad yuddham āsīt tumulaṃ prekṣaṇīyaṃ viśāṃ pate. siddhacāraṇasaṃghānāṃ vismayādbhutadarśanam.

वीरधन्वा ततः क्रुद्धो धृष्टकेतोः शरासनम्। द्विधा चिच्छेद भल्लेन प्रहसन्न् इव भारत।

vīradhanvā tataḥ kruddho dhṛṣṭaketoḥ śarāsanam. dvidhā ciccheda bhallena prahasann iva bhārata.

तद् उत्सृज्य धनुश् छिन्नं चेदिराजो महारथः। शक्तिं जग्राह विपुलां रुक्मदण्डाम् अयस्मयीम्।

tad utsṛjya dhanuś chinnaṃ cedirājo mahārathaḥ. śaktiṃ jagrāha vipulāṃ rukmadaṇḍām ayasmayīm.

तां तु शक्तिं महावीर्यां दोर्भ्याम् आयम्य भारत। चिक्षेप सहसा यत्तो वीरधन्वरथं प्रति।

tāṃ tu śaktiṃ mahāvīryāṃ dorbhyām āyamya bhārata. cikṣepa sahasā yatto vīradhanvarathaṃ prati.

स तया वीरघातिन्या शक्त्या त्व् अभिहतो भृशम्। निर्भिन्नहृदयस् तूर्णं निपपात रथान् महीम्।

sa tayā vīraghātinyā śaktyā tv abhihato bhṛśam. nirbhinnahṛdayas tūrṇaṃ nipapāta rathān mahīm.

तस्मिन् विनिहते शूरे त्रिगर्तानां महारथे। बलं ते ऽभज्यत विभो पाण्डवेयैः समन्ततः। सहदेवस् ततः क्रुद्धो दुर्मुखेन समागतः।

tasmin vinihate śūre trigartānāṃ mahārathe. balaṃ te 'bhajyata vibho pāṇḍaveyaiḥ samantataḥ. sahadevas tataḥ kruddho durmukhena samāgataḥ.

सहदेवे ततः षष्टिं सायकान् दुर्मुखो ऽक्षिपत्। ननाद च महानादं तर्जयन् पाण्डवं रणे।

sahadeve tataḥ ṣaṣṭiṃ sāyakān durmukho 'kṣipat. nanāda ca mahānādaṃ tarjayan pāṇḍavaṃ raṇe.

मद्रेयस् तु ततः क्रुद्धो दुर्मुखं दशभिः शरैः। भ्राता भ्रातरम् आयान्तं विव्याध प्रहसन्न् इव।

madreyas tu tataḥ kruddho durmukhaṃ daśabhiḥ śaraiḥ. bhrātā bhrātaram āyāntaṃ vivyādha prahasann iva.

तं रणे रभसं दृष्ट्वा सहदेवं महाबलम्। दुर्मुखो नवभिर् बाणैस् ताडयाम् आस भारत।

taṃ raṇe rabhasaṃ dṛṣṭvā sahadevaṃ mahābalam. durmukho navabhir bāṇais tāḍayām āsa bhārata.

दुर्मुखस्य तु भल्लेन छित्त्वा केतुं महाबलः। जघान चतुरो वाहांश् चतुर्भिर् निशितैः शरैः।

durmukhasya tu bhallena chittvā ketuṃ mahābalaḥ. jaghāna caturo vāhāṃś caturbhir niśitaiḥ śaraiḥ.

अथापरेण भल्लेन पीतेन निशितेन च। चिच्छेद सारथेः कायाच् छिरो ज्वलितकुण्डलम्।

athāpareṇa bhallena pītena niśitena ca. ciccheda sāratheḥ kāyāc chiro jvalitakuṇḍalam.

क्षुरप्रेण च तीक्ष्णेन कौरव्यस्य महद् धनुः। सहदेवो रणे छित्त्वा तं च विव्याध पञ्चभिः।

kṣurapreṇa ca tīkṣṇena kauravyasya mahad dhanuḥ. sahadevo raṇe chittvā taṃ ca vivyādha pañcabhiḥ.

हताश्वं तु रथं त्यक्त्वा दुर्मुखो विमनास् तदा। आरुरोह रथं राजन् निरमित्रस्य भारत।

hatāśvaṃ tu rathaṃ tyaktvā durmukho vimanās tadā. āruroha rathaṃ rājan niramitrasya bhārata.

सहदेवस् ततः क्रुद्धो निरमित्रं महाहवे। जघान पृतनामध्ये भल्लेन परवीरहा।

sahadevas tataḥ kruddho niramitraṃ mahāhave. jaghāna pṛtanāmadhye bhallena paravīrahā.

स पपात रथोपस्थान् निरमित्रो जनेश्वरः। त्रिगर्तराजस्य सुतो व्यथयंस् तव वाहिनीम्।

sa papāta rathopasthān niramitro janeśvaraḥ. trigartarājasya suto vyathayaṃs tava vāhinīm.

तं तु हत्वा महाबाहुः सहदेवो व्यरोचत। यथा दाशरथी रामः खरं हत्वा महाबलम्।

taṃ tu hatvā mahābāhuḥ sahadevo vyarocata. yathā dāśarathī rāmaḥ kharaṃ hatvā mahābalam.

हाहाकारो महान् आसीत् त्रिगर्तानां जनेश्वर। राजपुत्रं हतं दृष्ट्वा निरमित्रं महाबलम्।

hāhākāro mahān āsīt trigartānāṃ janeśvara. rājaputraṃ hataṃ dṛṣṭvā niramitraṃ mahābalam.

नकुलस् ते सुतं राजन् विकर्णं पृथुलोचनम्। मुहूर्ताज् जितवान् संख्ये तद् अद्भुतम् इवाभवत्।

nakulas te sutaṃ rājan vikarṇaṃ pṛthulocanam. muhūrtāj jitavān saṃkhye tad adbhutam ivābhavat.

सात्यकिं व्याघ्रदत्तस् तु शरैः संनतपर्वभिः। चक्रे ऽदृश्यं साश्वसूतं सध्वजं पृतनान्तरे। साश्वसूतध्वजं चक्रे अदृश्यं पृतनान्तरे।

sātyakiṃ vyāghradattas tu śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ. cakre 'dṛśyaṃ sāśvasūtaṃ sadhvajaṃ pṛtanāntare. sāśvasūtadhvajaṃ cakre adṛśyaṃ pṛtanāntare.

तान् निवार्य शराञ् शूरः शैनेयः कृतहस्तवत्। साश्वसूतध्वजं बाणैर् व्याघ्रदत्तम् अपातयत्।

tān nivārya śarāñ śūraḥ śaineyaḥ kṛtahastavat. sāśvasūtadhvajaṃ bāṇair vyāghradattam apātayat.

कुमारे निहते तस्मिन् मगधस्य सुते प्रभो। मागधाः सर्वतो यत्ता युयुधानम् उपाद्रवन्।

kumāre nihate tasmin magadhasya sute prabho. māgadhāḥ sarvato yattā yuyudhānam upādravan.

विसृजन्तः शरांश् चैव तोमरांश् च सहस्रशः। भिण्डिपालांस् तथा प्रासान् मुद्गरान् मुसलान् अपि।

visṛjantaḥ śarāṃś caiva tomarāṃś ca sahasraśaḥ. bhiṇḍipālāṃs tathā prāsān mudgarān musalān api.

अयोधयन् रणे शूराः सात्वतं युद्धदुर्मदम्। तांस् तु सर्वान् स बलवान् सात्यक्तिर् युद्धदुर्मदः। नातिकृच्छ्राद् धसन्न् एव विजिग्ये पुरुषर्षभ।

ayodhayan raṇe śūrāḥ sātvataṃ yuddhadurmadam. tāṃs tu sarvān sa balavān sātyaktir yuddhadurmadaḥ. nātikṛcchrād dhasann eva vijigye puruṣarṣabha.

मागधान् द्रवतो दृष्ट्वा हतशेषान् समन्ततः। बलं ते ऽभज्यत विभो युयुधानशरार्दितम्।

māgadhān dravato dṛṣṭvā hataśeṣān samantataḥ. balaṃ te 'bhajyata vibho yuyudhānaśarārditam.

नाशयित्वा रणे सैन्यं त्वदीयं माधवोत्तमः। विधुन्वानो धनुःश्रेष्ठं व्यभ्राजत महायशाः। यथा दैत्यचमूं हत्वा शक्रो राजन् व्यरोचत।

nāśayitvā raṇe sainyaṃ tvadīyaṃ mādhavottamaḥ. vidhunvāno dhanuḥśreṣṭhaṃ vyabhrājata mahāyaśāḥ. yathā daityacamūṃ hatvā śakro rājan vyarocata.

भज्यमानं बलं राजन् सात्वतेन महात्मना। नाभ्यवर्तत युद्धाय त्रासितं दीर्घबाहुना।

bhajyamānaṃ balaṃ rājan sātvatena mahātmanā. nābhyavartata yuddhāya trāsitaṃ dīrghabāhunā.

ततो द्रोणो भृशं क्रुद्धः सहसोद्वृत्य चक्षुषी। सात्यकिं सत्यकर्माणं स्वयम् एवाभिदुद्रुवे।

tato droṇo bhṛśaṃ kruddhaḥ sahasodvṛtya cakṣuṣī. sātyakiṃ satyakarmāṇaṃ svayam evābhidudruve.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...