महाभारत 7.80 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 80→

[mh-7-80] • 38 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। ध्वजान् बहुविधाकारान् भ्राजमानान् अतिश्रिया। पार्थानां मामकानां च तान् ममाचक्ष्व संजय।

dhṛtarāṣṭra uvāca. dhvajān bahuvidhākārān bhrājamānān atiśriyā. pārthānāṃ māmakānāṃ ca tān mamācakṣva saṃjaya.

संजय उवाच। ध्वजान् बहुविधाकाराञ् शृणु तेषां महात्मनाम्। रूपतो वर्णतश् चैव नामतश् च निबोध मे।

saṃjaya uvāca. dhvajān bahuvidhākārāñ śṛṇu teṣāṃ mahātmanām. rūpato varṇataś caiva nāmataś ca nibodha me.

तेषां तु रथमुह्यानां रथेषु विविधा ध्वजाः। प्रत्यदृश्यन्त राजेन्द्र ज्वलिता इव पावकाः।

teṣāṃ tu rathamuhyānāṃ ratheṣu vividhā dhvajāḥ. pratyadṛśyanta rājendra jvalitā iva pāvakāḥ.

काञ्चनाः काञ्चनापीडाः काञ्चनस्रगलंकृताः। काञ्चनानीव शृङ्गाणि काञ्चनस्य महागिरेः। अनेकवर्णा विविधा ध्वजाः परमशोभिनः।

kāñcanāḥ kāñcanāpīḍāḥ kāñcanasragalaṃkṛtāḥ. kāñcanānīva śṛṅgāṇi kāñcanasya mahāgireḥ. anekavarṇā vividhā dhvajāḥ paramaśobhinaḥ.

ते ध्वजाः संवृतास् तेषां पताकाभिः समन्ततः। नानावर्णविरागाभिर् विबभुः सर्वतो वृताः।

te dhvajāḥ saṃvṛtās teṣāṃ patākābhiḥ samantataḥ. nānāvarṇavirāgābhir vibabhuḥ sarvato vṛtāḥ.

पताकाश् च ततस् तास् तु श्वसनेन समीरिताः। नृत्यमानाः व्यदृश्यन्त रङ्गमध्ये विलासिकाः।

patākāś ca tatas tās tu śvasanena samīritāḥ. nṛtyamānāḥ vyadṛśyanta raṅgamadhye vilāsikāḥ.

इन्द्रायुधसवर्णाभाः पताका भरतर्षभ। दोधूयमाना रथिनां शोभयन्ति महारथान्।

indrāyudhasavarṇābhāḥ patākā bharatarṣabha. dodhūyamānā rathināṃ śobhayanti mahārathān.

सिंहलाङ्गूलम् उग्रास्यं धजं वानरलक्षणम्। धनंजयस्य संग्रामे प्रत्यपश्याम भैरवम्।

siṃhalāṅgūlam ugrāsyaṃ dhajaṃ vānaralakṣaṇam. dhanaṃjayasya saṃgrāme pratyapaśyāma bhairavam.

स वानरवरो राजन् पताकाभिर् अलंकृतः। त्रासयाम् आस तत् सैन्यं ध्वजो गाण्डीवधन्वनः।

sa vānaravaro rājan patākābhir alaṃkṛtaḥ. trāsayām āsa tat sainyaṃ dhvajo gāṇḍīvadhanvanaḥ.

तथैव सिंहलाङ्गूलं द्रोणपुत्रस्य भारत। ध्वजाग्रं समपश्याम बालसूर्यसमप्रभम्।

tathaiva siṃhalāṅgūlaṃ droṇaputrasya bhārata. dhvajāgraṃ samapaśyāma bālasūryasamaprabham.

काञ्चनं पवनोद्धूतं शक्रध्वजसमप्रभम्। नन्दनं कौरवेन्द्राणां द्रौणेर् लक्षणम् उच्छ्रितम्।

kāñcanaṃ pavanoddhūtaṃ śakradhvajasamaprabham. nandanaṃ kauravendrāṇāṃ drauṇer lakṣaṇam ucchritam.

हस्तिकक्ष्या पुनर् हैमी बभूवाधिरथेर् ध्वजे। आहवे खं महाराज ददृशे पूरयन्न् इव।

hastikakṣyā punar haimī babhūvādhirather dhvaje. āhave khaṃ mahārāja dadṛśe pūrayann iva.

पताकी काञ्चनस्रग्वी ध्वजः कर्णस्य संयुगे। नृत्यतीव रथोपस्थे श्वसनेन समीरितः।

patākī kāñcanasragvī dhvajaḥ karṇasya saṃyuge. nṛtyatīva rathopasthe śvasanena samīritaḥ.

आचार्यस्य च पाण्डूनां ब्राह्मणस्य यशस्विनः। गोवृषो गौतमस्यासीत् कृपस्य सुपरिष्कृतः।

ācāryasya ca pāṇḍūnāṃ brāhmaṇasya yaśasvinaḥ. govṛṣo gautamasyāsīt kṛpasya supariṣkṛtaḥ.

स तेन भ्राजते राजन् गोवृषेण महारथः। त्रिपुरघ्नरथो यद्वद् गोवृषेण विराजते।

sa tena bhrājate rājan govṛṣeṇa mahārathaḥ. tripuraghnaratho yadvad govṛṣeṇa virājate.

मयूरो वृषसेनस्य काञ्चनो मणिरत्नवान्। व्याहरिष्यन्न् इवातिष्ठत् सेनाग्रम् अपि शोभयन्।

mayūro vṛṣasenasya kāñcano maṇiratnavān. vyāhariṣyann ivātiṣṭhat senāgram api śobhayan.

तेन तस्य रथो भाति मयूरेण महात्मनः। यथा स्कन्दस्य राजेन्द्र मयूरेण विराजता।

tena tasya ratho bhāti mayūreṇa mahātmanaḥ. yathā skandasya rājendra mayūreṇa virājatā.

मद्रराजस्य शल्यस्य ध्वजाग्रे ऽग्निशिखाम् इव। सौवर्णीं प्रतिपश्याम सीताम् अप्रतिमां शुभाम्।

madrarājasya śalyasya dhvajāgre 'gniśikhām iva. sauvarṇīṃ pratipaśyāma sītām apratimāṃ śubhām.

सा सीता भ्राजते तस्य रथम् आस्थाय मारिष। सर्वबीजविरूढेव यथा सीता श्रिया वृता।

sā sītā bhrājate tasya ratham āsthāya māriṣa. sarvabījavirūḍheva yathā sītā śriyā vṛtā.

वराहः सिन्धुराजस्य राजतो ऽभिविराजते। ध्वजाग्रे ऽलोहितार्काभो हेमजालपरिष्कृतः।

varāhaḥ sindhurājasya rājato 'bhivirājate. dhvajāgre 'lohitārkābho hemajālapariṣkṛtaḥ.

शुशुभे केतुना तेन राजतेन जयद्रथः। यथा देवासुरे युद्धे पुरा पूषा स्म शोभते।

śuśubhe ketunā tena rājatena jayadrathaḥ. yathā devāsure yuddhe purā pūṣā sma śobhate.

सौमदत्तेः पुनर् यूपो यज्ञशीलस्य धीमतः। ध्वजः सूर्य इवाभाति सोमश् चात्र प्रदृश्यते।

saumadatteḥ punar yūpo yajñaśīlasya dhīmataḥ. dhvajaḥ sūrya ivābhāti somaś cātra pradṛśyate.

स यूपः काञ्चनो राजन् सौमदत्तेर् विराजते। राजसूये मखश्रेष्ठे यथा यूपः समुच्छ्रितः।

sa yūpaḥ kāñcano rājan saumadatter virājate. rājasūye makhaśreṣṭhe yathā yūpaḥ samucchritaḥ.

शलस्य तु महाराज राजतो द्विरदो महान्। केतुः काञ्चनचित्राङ्गैर् मयूरैर् उपशोभितः।

śalasya tu mahārāja rājato dvirado mahān. ketuḥ kāñcanacitrāṅgair mayūrair upaśobhitaḥ.

स केतुः शोभयाम् आस सैन्यं ते भरतर्षभ। यथा श्वेतो महानागो देवराजचमूं तथा।

sa ketuḥ śobhayām āsa sainyaṃ te bharatarṣabha. yathā śveto mahānāgo devarājacamūṃ tathā.

नागो मणिमयो राज्ञो ध्वजः कनकसंवृतः। किङ्किणीशतसंह्रादो भ्राजंश् चित्रे रथोत्तमे।

nāgo maṇimayo rājño dhvajaḥ kanakasaṃvṛtaḥ. kiṅkiṇīśatasaṃhrādo bhrājaṃś citre rathottame.

व्यभ्राजत भृशं राजन् पुत्रस् तव विशां पते। ध्वजेन महता संख्ये कुरूणाम् ऋषभस् तदा।

vyabhrājata bhṛśaṃ rājan putras tava viśāṃ pate. dhvajena mahatā saṃkhye kurūṇām ṛṣabhas tadā.

नवैते तव वाहिन्याम् उच्छ्रिताः परमध्वजाः। व्यदीपयंस् ते पृतनां युगान्तादित्यसंनिभाः।

navaite tava vāhinyām ucchritāḥ paramadhvajāḥ. vyadīpayaṃs te pṛtanāṃ yugāntādityasaṃnibhāḥ.

दशमस् त्व् अर्जुनस्यासीद् एक एव महाकपिः। अदीप्यतार्जुनो येन हिमवान् इव वह्निना।

daśamas tv arjunasyāsīd eka eva mahākapiḥ. adīpyatārjuno yena himavān iva vahninā.

ततश् चित्राणि शुभ्राणि सुमहान्ति महारथाः। कार्मुकाण्य् आददुस् तूर्णम् अर्जुनार्थे परंतपाः।

tataś citrāṇi śubhrāṇi sumahānti mahārathāḥ. kārmukāṇy ādadus tūrṇam arjunārthe paraṃtapāḥ.

तथैव धनुर् आयच्छत् पार्थः शत्रुविनाशनः। गाण्डीवं दिव्यकर्मा तद् राजन् दुर्मन्त्रिते तव।

tathaiva dhanur āyacchat pārthaḥ śatruvināśanaḥ. gāṇḍīvaṃ divyakarmā tad rājan durmantrite tava.

तवापराधाद् धि नरा निहता बहुधा युधि। नानादिग्भ्यः समाहूताः सहयाः सरथद्विपाः।

tavāparādhād dhi narā nihatā bahudhā yudhi. nānādigbhyaḥ samāhūtāḥ sahayāḥ sarathadvipāḥ.

तेषाम् आसीद् व्यतिक्षेपो गर्जताम् इतरेतरम्। दुर्योधनमुखानां च पाण्डूनाम् ऋषभस्य च।

teṣām āsīd vyatikṣepo garjatām itaretaram. duryodhanamukhānāṃ ca pāṇḍūnām ṛṣabhasya ca.

तत्राद्भुतं परं चक्रे कौन्तेयः कृष्णसारथिः। यद् एको बहुभिः सार्धं समागच्छद् अभीतवत्।

tatrādbhutaṃ paraṃ cakre kaunteyaḥ kṛṣṇasārathiḥ. yad eko bahubhiḥ sārdhaṃ samāgacchad abhītavat.

अशोभत महाबाहुर् गाण्डीवं विक्षिपन् धनुः। जिगीषुस् तान् नरव्याघ्राञ् जिघांसुश् च जयद्रथम्।

aśobhata mahābāhur gāṇḍīvaṃ vikṣipan dhanuḥ. jigīṣus tān naravyāghrāñ jighāṃsuś ca jayadratham.

तत्रार्जुनो महाराज शरैर् मुक्तैः सहस्रशः। अदृश्यान् अकरोद् योधांस् तावकाञ् शत्रुतापनः।

tatrārjuno mahārāja śarair muktaiḥ sahasraśaḥ. adṛśyān akarod yodhāṃs tāvakāñ śatrutāpanaḥ.

ततस् ते ऽपि नरव्याघ्राः पार्थं सर्वे महारथाः। अदृश्यं समरे चक्रुः सायकौघैः समन्ततः।

tatas te 'pi naravyāghrāḥ pārthaṃ sarve mahārathāḥ. adṛśyaṃ samare cakruḥ sāyakaughaiḥ samantataḥ.

संवृते नरसिंहैस् तैः कुरूणाम् ऋषभे ऽर्जुने। महान् आसीत् समुद्धूतस् तस्य सैन्यस्य निस्वनः।

saṃvṛte narasiṃhais taiḥ kurūṇām ṛṣabhe 'rjune. mahān āsīt samuddhūtas tasya sainyasya nisvanaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...