महाभारत 7.77 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 77→

[mh-7-77] • 38 श्लोकाः

वासुदेव उवाच। सुयोधनम् अतिक्रान्तम् एनं पश्य धनंजय। आपद्गतम् इमं मन्ये नास्त्य् अस्य सदृशो रथः।

vāsudeva uvāca. suyodhanam atikrāntam enaṃ paśya dhanaṃjaya. āpadgatam imaṃ manye nāsty asya sadṛśo rathaḥ.

दूरपाती महेष्वासः कृतास्त्रो युद्धदुर्मदः। दृढास्त्रश् चित्रयोधी च धार्तराष्ट्रो महाबलः।

dūrapātī maheṣvāsaḥ kṛtāstro yuddhadurmadaḥ. dṛḍhāstraś citrayodhī ca dhārtarāṣṭro mahābalaḥ.

अत्यन्तसुखसंवृद्धो मानितश् च महारथैः। कृती च सततं पार्थ नित्यं द्वेष्टि च पाण्डवान्।

atyantasukhasaṃvṛddho mānitaś ca mahārathaiḥ. kṛtī ca satataṃ pārtha nityaṃ dveṣṭi ca pāṇḍavān.

तेन युद्धम् अहं मन्ये प्राप्तकालं तवानघ। अत्र वो द्यूतम् आयातं विजयायेतराय वा।

tena yuddham ahaṃ manye prāptakālaṃ tavānagha. atra vo dyūtam āyātaṃ vijayāyetarāya vā.

अत्र क्रोधविषं पार्थ विमुञ्च चिरसंभृतम्। एष मूलम् अनर्थानां पाण्डवानां महारथः।

atra krodhaviṣaṃ pārtha vimuñca cirasaṃbhṛtam. eṣa mūlam anarthānāṃ pāṇḍavānāṃ mahārathaḥ.

सो ऽयं प्राप्तस् तवाक्षेपं पश्य साफल्यम् आत्मनः। कथं हि राजा राज्यार्थी त्वया गच्छेत संयुगम्।

so 'yaṃ prāptas tavākṣepaṃ paśya sāphalyam ātmanaḥ. kathaṃ hi rājā rājyārthī tvayā gaccheta saṃyugam.

दिष्ट्या त्व् इदानीं संप्राप्त एष ते बाणगोचरम्। स यथा जीवितं जह्यात् तथा कुरु धनंजय।

diṣṭyā tv idānīṃ saṃprāpta eṣa te bāṇagocaram. sa yathā jīvitaṃ jahyāt tathā kuru dhanaṃjaya.

ऐश्वर्यमदसंमूढो नैष दुःखम् उपेयिवान्। न च ते संयुगे वीर्यं जानाति पुरुषर्षभ।

aiśvaryamadasaṃmūḍho naiṣa duḥkham upeyivān. na ca te saṃyuge vīryaṃ jānāti puruṣarṣabha.

त्वां हि लोकास् त्रयः पार्थ ससुरासुरमानुषाः। नोत्सहन्ते रणे जेतुं किम् उतैकः सुयोधनः।

tvāṃ hi lokās trayaḥ pārtha sasurāsuramānuṣāḥ. notsahante raṇe jetuṃ kim utaikaḥ suyodhanaḥ.

स दिष्ट्या समनुप्राप्तस् तव पार्थ रथान्तिकम्। जह्य् एनं वै महाबाहो यथा वृत्रं पुरंदरः।

sa diṣṭyā samanuprāptas tava pārtha rathāntikam. jahy enaṃ vai mahābāho yathā vṛtraṃ puraṃdaraḥ.

एष ह्य् अनर्थे सततं पराक्रान्तस् तवानघ। निकृत्या धर्मराजं च द्यूते वञ्चितवान् अयम्।

eṣa hy anarthe satataṃ parākrāntas tavānagha. nikṛtyā dharmarājaṃ ca dyūte vañcitavān ayam.

बहूनि सुनृशंसानि कृतान्य् एतेन मानद। युष्मासु पापमतिना अपापेष्व् एव नित्यदा।

bahūni sunṛśaṃsāni kṛtāny etena mānada. yuṣmāsu pāpamatinā apāpeṣv eva nityadā.

तम् अनार्यं सदा क्षुद्रं पुरुषं कामचारिणम्। आर्यां युद्धे मतिं कृत्वा जहि पार्थाविचारयन्।

tam anāryaṃ sadā kṣudraṃ puruṣaṃ kāmacāriṇam. āryāṃ yuddhe matiṃ kṛtvā jahi pārthāvicārayan.

निकृत्या राज्यहरणं वनवासं च पाण्डव। परिक्लेशं च कृष्णाया हृदि कृत्वा पराक्रम।

nikṛtyā rājyaharaṇaṃ vanavāsaṃ ca pāṇḍava. parikleśaṃ ca kṛṣṇāyā hṛdi kṛtvā parākrama.

दिष्ट्यैष तव बाणानां गोचरे परिवर्तते। प्रतिघाताय कार्यस्य दिष्ट्या च यतते ऽग्रतः।

diṣṭyaiṣa tava bāṇānāṃ gocare parivartate. pratighātāya kāryasya diṣṭyā ca yatate 'grataḥ.

दिष्ट्या जानाति संग्रामे योद्धव्यं हि त्वया सह। दिष्ट्या च सफलाः पार्थ सर्वे कामा हि कामिताः।

diṣṭyā jānāti saṃgrāme yoddhavyaṃ hi tvayā saha. diṣṭyā ca saphalāḥ pārtha sarve kāmā hi kāmitāḥ.

तस्माज् जहि रणे पार्थ धार्तराष्ट्रं कुलाधमम्। यथेन्द्रेण हतः पूर्वं जम्भो देवासुरे मृधे।

tasmāj jahi raṇe pārtha dhārtarāṣṭraṃ kulādhamam. yathendreṇa hataḥ pūrvaṃ jambho devāsure mṛdhe.

अस्मिन् हते त्वया सैन्यम् अनाथं भिद्यताम् इदम्। वैरस्यास्यास् त्व् अवभृथो मूलं छिन्धि दुरात्मनाम्।

asmin hate tvayā sainyam anāthaṃ bhidyatām idam. vairasyāsyās tv avabhṛtho mūlaṃ chindhi durātmanām.

संजय उवाच। तं तथेत्य् अब्रवीत् पार्थः कृत्यरूपम् इदं मम। सर्वम् अन्यद् अनादृत्य गच्छ यत्र सुयोधनः।

saṃjaya uvāca. taṃ tathety abravīt pārthaḥ kṛtyarūpam idaṃ mama. sarvam anyad anādṛtya gaccha yatra suyodhanaḥ.

येनैतद् दीर्घकालं नो भुक्तं राज्यम् अकण्टकम्। अप्य् अस्य युधि विक्रम्य छिन्द्यां मूर्धानम् आहवे।

yenaitad dīrghakālaṃ no bhuktaṃ rājyam akaṇṭakam. apy asya yudhi vikramya chindyāṃ mūrdhānam āhave.

अपि तस्या अनर्हायाः परिक्लेशस्य माधव। कृष्णायाः शक्नुयां गन्तुं पदं केशप्रधर्षणे। अप्य् अहं तानि दुःखानि पूर्ववृत्तानि माधव। दुर्योधनं रणे हत्वा प्रतिमोक्ष्ये कथं चन।

api tasyā anarhāyāḥ parikleśasya mādhava. kṛṣṇāyāḥ śaknuyāṃ gantuṃ padaṃ keśapradharṣaṇe. apy ahaṃ tāni duḥkhāni pūrvavṛttāni mādhava. duryodhanaṃ raṇe hatvā pratimokṣye kathaṃ cana.

इत्य् एवं वादिनौ हृष्टौ कृष्णौ श्वेतान् हयोत्तमान्। प्रेषयाम् आसतुः संख्ये प्रेप्सन्तौ तं नराधिपम्।

ity evaṃ vādinau hṛṣṭau kṛṣṇau śvetān hayottamān. preṣayām āsatuḥ saṃkhye prepsantau taṃ narādhipam.

तयोः समीपं संप्राप्य पुत्रस् ते भरतर्षभ। न चकार भयं प्राप्ते भये महति मारिष।

tayoḥ samīpaṃ saṃprāpya putras te bharatarṣabha. na cakāra bhayaṃ prāpte bhaye mahati māriṣa.

तद् अस्य क्षत्रियास् तत्र सर्व एवाभ्यपूजयन्। यद् अर्जुनहृषीकेशौ प्रत्युद्यातो ऽविचारयन्।

tad asya kṣatriyās tatra sarva evābhyapūjayan. yad arjunahṛṣīkeśau pratyudyāto 'vicārayan.

ततः सर्वस्य सैन्यस्य तावकस्य विशां पते। महान् नादो ह्य् अभूत् तत्र दृष्ट्वा राजानम् आहवे।

tataḥ sarvasya sainyasya tāvakasya viśāṃ pate. mahān nādo hy abhūt tatra dṛṣṭvā rājānam āhave.

तस्मिञ् जनसमुन्नादे प्रवृत्ते भैरवे सति। कदर्थीकृत्य ते पुत्रः प्रत्यमित्रम् अवारयत्।

tasmiñ janasamunnāde pravṛtte bhairave sati. kadarthīkṛtya te putraḥ pratyamitram avārayat.

आवारितस् तु कौन्तेयस् तव पुत्रेण धन्विना। संरम्भम् अगमद् भूयः स च तस्मिन् परंतपः।

āvāritas tu kaunteyas tava putreṇa dhanvinā. saṃrambham agamad bhūyaḥ sa ca tasmin paraṃtapaḥ.

तौ दृष्ट्वा प्रतिसंरब्धौ दुर्योधनधनंजयौ। अभ्यवैक्षन्त राजानो भीमरूपाः समन्ततः।

tau dṛṣṭvā pratisaṃrabdhau duryodhanadhanaṃjayau. abhyavaikṣanta rājāno bhīmarūpāḥ samantataḥ.

दृष्ट्वा तु पार्थं संरब्धं वासुदेवं च मारिष। प्रहसन्न् इव पुत्रस् ते योद्धुकामः समाह्वयत्।

dṛṣṭvā tu pārthaṃ saṃrabdhaṃ vāsudevaṃ ca māriṣa. prahasann iva putras te yoddhukāmaḥ samāhvayat.

ततः प्रहृष्टो दाशार्हः पाण्डवश् च धनंजयः। व्याक्रोशेतां महानादं दध्मतुश् चाम्बुजोत्तमौ।

tataḥ prahṛṣṭo dāśārhaḥ pāṇḍavaś ca dhanaṃjayaḥ. vyākrośetāṃ mahānādaṃ dadhmatuś cāmbujottamau.

तौ हृष्टरूपौ संप्रेक्ष्य कौरवेयाश् च सर्वशः। निराशाः समपद्यन्त पुत्रस्य तव जीविते।

tau hṛṣṭarūpau saṃprekṣya kauraveyāś ca sarvaśaḥ. nirāśāḥ samapadyanta putrasya tava jīvite.

शोकम् ईयुः परं चैव कुरवः सर्व एव ते। अमन्यन्त च पुत्रं ते वैश्वानरमुखे हुतम्।

śokam īyuḥ paraṃ caiva kuravaḥ sarva eva te. amanyanta ca putraṃ te vaiśvānaramukhe hutam.

तथा तु दृष्ट्वा योधास् ते प्रहृष्टौ कृष्णपाण्डवौ। हतो राजा हतो राजेत्य् ऊचुर् एवं भयार्दिताः।

tathā tu dṛṣṭvā yodhās te prahṛṣṭau kṛṣṇapāṇḍavau. hato rājā hato rājety ūcur evaṃ bhayārditāḥ.

जनस्य संनिनादं तु श्रुत्वा दुर्योधनो ऽब्रवीत्। व्येतु वो भीर् अहं कृष्णौ प्रेषयिष्यामि मृत्यवे।

janasya saṃninādaṃ tu śrutvā duryodhano 'bravīt. vyetu vo bhīr ahaṃ kṛṣṇau preṣayiṣyāmi mṛtyave.

इत्य् उक्त्वा सैनिकान् सर्वाञ् जयापेक्षी नराधिपः। पार्थम् आभाष्य संरम्भाद् इदं वचनम् अब्रवीत्।

ity uktvā sainikān sarvāñ jayāpekṣī narādhipaḥ. pārtham ābhāṣya saṃrambhād idaṃ vacanam abravīt.

पार्थ यच् छिक्षितं ते ऽस्त्रं दिव्यं मानुषम् एव च। तद् दर्शय मयि क्षिप्रं यदि जातो ऽसि पाण्डुना।

pārtha yac chikṣitaṃ te 'straṃ divyaṃ mānuṣam eva ca. tad darśaya mayi kṣipraṃ yadi jāto 'si pāṇḍunā.

यद् बलं तव वीर्यं च केशवस्य तथैव च। तत् कुरुष्व मयि क्षिप्रं पश्यामस् तव पौरुषम्।

yad balaṃ tava vīryaṃ ca keśavasya tathaiva ca. tat kuruṣva mayi kṣipraṃ paśyāmas tava pauruṣam.

अस्मत् परोक्षं कर्माणि प्रवदन्ति कृतानि ते। स्वामिसत्कारयुक्तानि यानि तानीह दर्शय।

asmat parokṣaṃ karmāṇi pravadanti kṛtāni te. svāmisatkārayuktāni yāni tānīha darśaya.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...