महाभारत 7.76 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 76→

[mh-7-76] • 42 श्लोकाः

संजय उवाच। स्रंसन्त इव मज्जानस् तावकानां भयान् नृप। तौ दृष्ट्वा समतिक्रान्तौ वासुदेवधनंजयौ।

saṃjaya uvāca. sraṃsanta iva majjānas tāvakānāṃ bhayān nṛpa. tau dṛṣṭvā samatikrāntau vāsudevadhanaṃjayau.

सर्वे तु प्रतिसंरब्धा ह्रीमन्तः सत्त्वचोदिताः। स्थिरीबूता महात्मानः प्रत्यगच्छन् धनंजयम्।

sarve tu pratisaṃrabdhā hrīmantaḥ sattvacoditāḥ. sthirībūtā mahātmānaḥ pratyagacchan dhanaṃjayam.

ये गताः पाण्डवं युद्धे क्रोधामर्षसमन्विताः। ते ऽद्यापि न निवर्तन्ते सिन्धवः सागराद् इव।

ye gatāḥ pāṇḍavaṃ yuddhe krodhāmarṣasamanvitāḥ. te 'dyāpi na nivartante sindhavaḥ sāgarād iva.

असन्तस् तु न्यवर्तन्त वेदेभ्य इव नास्तिकाः। नरकं भजमानास् ते प्रत्यपद्यन्त किल्बिषम्।

asantas tu nyavartanta vedebhya iva nāstikāḥ. narakaṃ bhajamānās te pratyapadyanta kilbiṣam.

ताव् अतीत्य रथानीकं विमुक्तौ पुरुषर्षभौ। ददृशाते यथा राहोर् आस्यान् मुक्तौ प्रभाकरौ।

tāv atītya rathānīkaṃ vimuktau puruṣarṣabhau. dadṛśāte yathā rāhor āsyān muktau prabhākarau.

मत्स्याव् इव महाजालं विदार्य विगतज्वरौ। तथा कृष्णाव् अदृश्येतां सेनाजालं विदार्य तत्।

matsyāv iva mahājālaṃ vidārya vigatajvarau. tathā kṛṣṇāv adṛśyetāṃ senājālaṃ vidārya tat.

विमुक्तौ शस्त्रसंबाधाद् द्रोणानीकात् सुदुर्भिदात्। अदृश्येतां महात्मानौ कालसूर्याव् इवोदितौ।

vimuktau śastrasaṃbādhād droṇānīkāt sudurbhidāt. adṛśyetāṃ mahātmānau kālasūryāv ivoditau.

अस्त्रसंबाधनिर्मुक्तौ विमुक्तौ शस्त्रसंकटात्। अदृश्येतां महात्मानौ शत्रुसंबाधकारिणौ।

astrasaṃbādhanirmuktau vimuktau śastrasaṃkaṭāt. adṛśyetāṃ mahātmānau śatrusaṃbādhakāriṇau.

विमुक्तौ ज्वलनस्पर्शान् मकरास्याज् झषाव् इव। व्यक्षोभयेतां सेनां तौ समुद्रं मकराव् इव।

vimuktau jvalanasparśān makarāsyāj jhaṣāv iva. vyakṣobhayetāṃ senāṃ tau samudraṃ makarāv iva.

तावकास् तव पुत्राश् च द्रोणानीकस्थयोस् तयोः। नैतौ तरिष्यतो द्रोणम् इति चक्रुस् तदा मतिम्।

tāvakās tava putrāś ca droṇānīkasthayos tayoḥ. naitau tariṣyato droṇam iti cakrus tadā matim.

तौ तु दृष्ट्वा व्यतिक्रान्तौ द्रोणानीकं महाद्युती। नाशशंसुर् महाराज सिन्धुराजस्य जीवितम्।

tau tu dṛṣṭvā vyatikrāntau droṇānīkaṃ mahādyutī. nāśaśaṃsur mahārāja sindhurājasya jīvitam.

आशा बलवती राजन् पुत्राणाम् अभवत् तव। द्रोणहार्दिक्ययोः कृष्णौ न मोक्ष्येते इति प्रभो।

āśā balavatī rājan putrāṇām abhavat tava. droṇahārdikyayoḥ kṛṣṇau na mokṣyete iti prabho.

ताम् आशां विफलां कृत्वा निस्तीर्णौ तौ परंतपौ। द्रोणानीकं महाराज भोजानीकं च दुस्तरम्।

tām āśāṃ viphalāṃ kṛtvā nistīrṇau tau paraṃtapau. droṇānīkaṃ mahārāja bhojānīkaṃ ca dustaram.

अथ दृष्ट्वा व्यतिक्रान्तौ ज्वलिताव् इव पावकौ। निराशाः सिन्धुराजस्य जीवितं नाशशंसिरे।

atha dṛṣṭvā vyatikrāntau jvalitāv iva pāvakau. nirāśāḥ sindhurājasya jīvitaṃ nāśaśaṃsire.

मिथश् च समभाषेताम् अभीतौ भयवर्धनौ। जयद्रथवधे वाचस् तास् ताः कृष्णधनंजयौ।

mithaś ca samabhāṣetām abhītau bhayavardhanau. jayadrathavadhe vācas tās tāḥ kṛṣṇadhanaṃjayau.

असौ मध्ये कृतः षड्भिर् धार्तराष्ट्रैर् महारथैः। चक्षुर्विषयसंप्राप्तो न नौ मोक्ष्यति सैन्धवः।

asau madhye kṛtaḥ ṣaḍbhir dhārtarāṣṭrair mahārathaiḥ. cakṣurviṣayasaṃprāpto na nau mokṣyati saindhavaḥ.

यद्य् अस्य समरे गोप्ता शक्रो देवगणैः सह। तथाप्य् एनं हनिष्याव इति कृष्णाव् अभाषताम्।

yady asya samare goptā śakro devagaṇaiḥ saha. tathāpy enaṃ haniṣyāva iti kṛṣṇāv abhāṣatām.

इति कृष्णौ महाबाहू मिथः कथयतां तदा। सिन्धुराजम् अवेक्षन्तौ तत् पुत्रास् तव शुश्रुवुः।

iti kṛṣṇau mahābāhū mithaḥ kathayatāṃ tadā. sindhurājam avekṣantau tat putrās tava śuśruvuḥ.

अतीत्य मरुधन्वेव प्रयान्तौ तृषितौ गजौ। पीत्वा वारि समाश्वस्तौ तथैवास्ताम् अरिंदमौ।

atītya marudhanveva prayāntau tṛṣitau gajau. pītvā vāri samāśvastau tathaivāstām ariṃdamau.

व्याघ्रसिंहगजाकीर्णान् अतिक्रम्येव पर्वतान्। अदृश्येतां महाबाहू यथा मृत्युजरातिगौ।

vyāghrasiṃhagajākīrṇān atikramyeva parvatān. adṛśyetāṃ mahābāhū yathā mṛtyujarātigau.

तथा हि मुखवर्णो ऽयम् अनयोर् इति मेनिरे। तावका दृश्य मुक्तौ तौ विक्रोशन्ति स्म सर्वतः।

tathā hi mukhavarṇo 'yam anayor iti menire. tāvakā dṛśya muktau tau vikrośanti sma sarvataḥ.

द्रोणाद् आशीविषाकाराज् ज्वलिताद् इव पावकात्। अन्येभ्यः पार्थिवेभ्यश् च भास्वन्ताव् इव भास्करौ।

droṇād āśīviṣākārāj jvalitād iva pāvakāt. anyebhyaḥ pārthivebhyaś ca bhāsvantāv iva bhāskarau.

तौ मुक्तौ सागरप्रख्याद् द्रोणानीकाद् अरिंदमौ। अदृश्येतां मुदा युक्तौ समुत्तीर्यार्णवं यथा।

tau muktau sāgaraprakhyād droṇānīkād ariṃdamau. adṛśyetāṃ mudā yuktau samuttīryārṇavaṃ yathā.

शस्त्रौघान् महतो मुक्तौ द्रोणहार्दिक्यरक्षितान्। रोचमानाव् अदृश्येताम् इन्द्राग्न्योः सदृशौ रणे।

śastraughān mahato muktau droṇahārdikyarakṣitān. rocamānāv adṛśyetām indrāgnyoḥ sadṛśau raṇe.

उद्भिन्नरुधिरौ कृष्णौ भारद्वाजस्य सायकैः। शितैश् चितौ व्यरोचेतां कर्णिकारैर् इवाचलौ।

udbhinnarudhirau kṛṣṇau bhāradvājasya sāyakaiḥ. śitaiś citau vyarocetāṃ karṇikārair ivācalau.

द्रोणग्राहह्रदान् मुक्तौ शक्त्याशीविषसंकटात्। अयःशरोग्रमकरात् क्षत्रियप्रवराम्भसः।

droṇagrāhahradān muktau śaktyāśīviṣasaṃkaṭāt. ayaḥśarogramakarāt kṣatriyapravarāmbhasaḥ.

ज्याघोषतलनिर्ह्रादाद् गदानिस्त्रिंशविद्युतः। द्रोणास्त्रमेघान् निर्मुक्तौ सूर्येन्दू तिमिराद् इव।

jyāghoṣatalanirhrādād gadānistriṃśavidyutaḥ. droṇāstrameghān nirmuktau sūryendū timirād iva.

बाहुभ्याम् इव संतीर्णौ सिन्धुषष्ठाः समुद्रगाः। तपान्ते सरितः पूर्णा महाग्राहसमाकुलाः। महाशैलोच्चयां घोरां लङ्घयित्वा महानदीम्। निस्तीर्णाव् अध्वगौ यद्वत् तद्वत् तौ तारितौ रणे।

bāhubhyām iva saṃtīrṇau sindhuṣaṣṭhāḥ samudragāḥ. tapānte saritaḥ pūrṇā mahāgrāhasamākulāḥ. mahāśailoccayāṃ ghorāṃ laṅghayitvā mahānadīm. nistīrṇāv adhvagau yadvat tadvat tau tāritau raṇe.

इति कृष्णौ महेष्वासौ यशसा लोकविश्रुतौ। सर्वभूतान्य् अमन्यन्त द्रोणास्त्रबलविस्मयात्।

iti kṛṣṇau maheṣvāsau yaśasā lokaviśrutau. sarvabhūtāny amanyanta droṇāstrabalavismayāt.

जयद्रथं समीपस्थम् अवेक्षन्तौ जिघांसया। रुरुं निपाने लिप्सन्तौ व्याघ्रवत् ताव् अतिष्ठताम्।

jayadrathaṃ samīpastham avekṣantau jighāṃsayā. ruruṃ nipāne lipsantau vyāghravat tāv atiṣṭhatām.

यथा हि मुखवर्णो ऽयम् अनयोर् इति मेनिरे। तव योधा महाराज हतम् एव जयद्रथम्।

yathā hi mukhavarṇo 'yam anayor iti menire. tava yodhā mahārāja hatam eva jayadratham.

लोहिताक्षौ महाबाहू संयत्तौ कृष्णपाण्डवौ। सिन्धुराजम् अभिप्रेक्ष्य हृष्टौ व्यनदतां मुहुः।

lohitākṣau mahābāhū saṃyattau kṛṣṇapāṇḍavau. sindhurājam abhiprekṣya hṛṣṭau vyanadatāṃ muhuḥ.

शौरेर् अभीशुहस्तस्य पार्थस्य च धनुष्मतः। तयोर् आसीत् प्रतिभ्राजः सूर्यपावकयोर् इव।

śaurer abhīśuhastasya pārthasya ca dhanuṣmataḥ. tayor āsīt pratibhrājaḥ sūryapāvakayor iva.

हर्ष एव तयोर् आसीद् द्रोणानीकप्रमुक्तयोः। समीपे सैन्धवं दृष्ट्वा श्येनयोर् आमिषं यथा।

harṣa eva tayor āsīd droṇānīkapramuktayoḥ. samīpe saindhavaṃ dṛṣṭvā śyenayor āmiṣaṃ yathā.

तौ तु सैन्धवम् आलोक्य वर्तमानम् इवान्तिके। सहसा पेततुः क्रुद्धौ क्षिप्रं श्येनाव् इवामिषे।

tau tu saindhavam ālokya vartamānam ivāntike. sahasā petatuḥ kruddhau kṣipraṃ śyenāv ivāmiṣe.

तौ तु दृष्ट्वा व्यतिक्रान्तौ हृषीकेशधनंजयौ। सिन्धुराजस्य रक्षार्थं पराक्रान्तः सुतस् तव।

tau tu dṛṣṭvā vyatikrāntau hṛṣīkeśadhanaṃjayau. sindhurājasya rakṣārthaṃ parākrāntaḥ sutas tava.

द्रोणेनाबद्धकवचो राजा दुर्योधनस् तदा। ययाव् एकरथेनाजौ हयसंस्कारवित् प्रभो।

droṇenābaddhakavaco rājā duryodhanas tadā. yayāv ekarathenājau hayasaṃskāravit prabho.

कृष्णपार्थौ महेष्वासौ व्यतिक्रम्याथ ते सुतः। अग्रतः पुण्डरीकाक्षं प्रतीयाय नराधिप।

kṛṣṇapārthau maheṣvāsau vyatikramyātha te sutaḥ. agrataḥ puṇḍarīkākṣaṃ pratīyāya narādhipa.

ततः सर्वेषु सैन्येषु वादित्राणि प्रहृष्टवत्। प्रावाद्यन् समतिक्रान्ते तव पुत्रे धनंजयम्।

tataḥ sarveṣu sainyeṣu vāditrāṇi prahṛṣṭavat. prāvādyan samatikrānte tava putre dhanaṃjayam.

सिंहनादरवाश् चासञ् शङ्खदुन्दुभिमिश्रिताः। दृष्ट्वा दुर्योधनं तत्र कृष्णयोः प्रमुखे स्थितम्।

siṃhanādaravāś cāsañ śaṅkhadundubhimiśritāḥ. dṛṣṭvā duryodhanaṃ tatra kṛṣṇayoḥ pramukhe sthitam.

ये च ते सिन्धुराजस्य गोप्तारः पावकोपमाः। ते प्रहृष्यन्त समरे दृष्ट्वा पुत्रं तवाभिभो।

ye ca te sindhurājasya goptāraḥ pāvakopamāḥ. te prahṛṣyanta samare dṛṣṭvā putraṃ tavābhibho.

दृष्ट्वा दुर्योधनं कृष्णस् त्व् अतिक्रान्तं सहानुगम्। अब्रवीद् अर्जुनं राजन् प्राप्तकालम् इदं वचः।

dṛṣṭvā duryodhanaṃ kṛṣṇas tv atikrāntaṃ sahānugam. abravīd arjunaṃ rājan prāptakālam idaṃ vacaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...