महाभारत 7.75 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 75→

[mh-7-75] • 36 श्लोकाः

संजय उवाच। सलिले जनिते तस्मिन् कौन्तेयेन महात्मना। निवारिते द्विषत्सैन्ये कृते च शरवेश्मनि।

saṃjaya uvāca. salile janite tasmin kaunteyena mahātmanā. nivārite dviṣatsainye kṛte ca śaraveśmani.

वासुदेवो रथात् तूर्णम् अवतीर्य महाद्युतिः। मोचयाम् आस तुरगान् वितुन्नान् कङ्कपत्रिभिः।

vāsudevo rathāt tūrṇam avatīrya mahādyutiḥ. mocayām āsa turagān vitunnān kaṅkapatribhiḥ.

अदृष्टपूर्वं तद् दृष्ट्वा सिंहनादो महान् अभूत्। सिद्धचारणसंघानां सैनिकानां च सर्वशः।

adṛṣṭapūrvaṃ tad dṛṣṭvā siṃhanādo mahān abhūt. siddhacāraṇasaṃghānāṃ sainikānāṃ ca sarvaśaḥ.

पदातिनं तु कौन्तेयं युध्यमानं नरर्षभाः। नाशक्नुवन् वारयितुं तद् अद्भुतम् इवाभवत्।

padātinaṃ tu kaunteyaṃ yudhyamānaṃ nararṣabhāḥ. nāśaknuvan vārayituṃ tad adbhutam ivābhavat.

आपतत्सु रथौघेषु प्रभूतगजवाजिषु। नासंभ्रमत् तदा पार्थस् तद् अस्य पुरुषान् अति।

āpatatsu rathaugheṣu prabhūtagajavājiṣu. nāsaṃbhramat tadā pārthas tad asya puruṣān ati.

व्यसृजन्त शरौघांस् ते पाण्डवं प्रति पार्थिवाः। न चाव्यथत धर्मात्मा वासविः परवीरहा।

vyasṛjanta śaraughāṃs te pāṇḍavaṃ prati pārthivāḥ. na cāvyathata dharmātmā vāsaviḥ paravīrahā.

स तानि शरजालानि गदाः प्रासांश् च वीर्यवान्। आगतान् अग्रसत् पार्थः सरितः सागरो यथा।

sa tāni śarajālāni gadāḥ prāsāṃś ca vīryavān. āgatān agrasat pārthaḥ saritaḥ sāgaro yathā.

अस्त्रवेगेन महता पार्थो बाहुबलेन च। सर्वेषां पार्थिवेन्द्राणाम् अग्रसत् ताञ् शरोत्तमान्।

astravegena mahatā pārtho bāhubalena ca. sarveṣāṃ pārthivendrāṇām agrasat tāñ śarottamān.

तत् तु पार्थस्य विक्रान्तं वासुदेवस्य चोभयोः। अपूजयन् महाराज कौरवाः परमाद्भुतम्।

tat tu pārthasya vikrāntaṃ vāsudevasya cobhayoḥ. apūjayan mahārāja kauravāḥ paramādbhutam.

किम् अद्भुततरं लोके भविताप्य् अथ वाप्य् अभूत्। यद् अश्वान् पार्थगोविन्दौ मोचयाम् आसतू रणे।

kim adbhutataraṃ loke bhavitāpy atha vāpy abhūt. yad aśvān pārthagovindau mocayām āsatū raṇe.

भयं विपुलम् अस्मासु ताव् अधत्तां नरोत्तमौ। तेजो विदधतुश् चोग्रं विस्रब्धौ रणमूर्धनि। संजयः। तत्राद्भुततरं मन्ये तत् सैन्यं तावकं प्रभो। दधारैकौ रणे पार्थो वेलोद्वृत्तम् इवार्णवम्। पार्थस्य शरसंछन्ने सैन्ये महति भारत। आकाशम् इव संप्राप्य विचेरुस् तत्र पक्षिणः। न चैनं युधि तिष्ठन्तं तव सैन्येषु मारिष। अभ्यद्रवत संक्रुद्धः पुमान् कश् चित् तु तावकः। सर्वे विमनसो भूत्वा तव यौधा विशां पते। संप्रेक्ष्य तत्र गोविन्दं पाण्डवं च धनंजयम्।

bhayaṃ vipulam asmāsu tāv adhattāṃ narottamau. tejo vidadhatuś cograṃ visrabdhau raṇamūrdhani. saṃjayaḥ. tatrādbhutataraṃ manye tat sainyaṃ tāvakaṃ prabho. dadhāraikau raṇe pārtho velodvṛttam ivārṇavam. pārthasya śarasaṃchanne sainye mahati bhārata. ākāśam iva saṃprāpya vicerus tatra pakṣiṇaḥ. na cainaṃ yudhi tiṣṭhantaṃ tava sainyeṣu māriṣa. abhyadravata saṃkruddhaḥ pumān kaś cit tu tāvakaḥ. sarve vimanaso bhūtvā tava yaudhā viśāṃ pate. saṃprekṣya tatra govindaṃ pāṇḍavaṃ ca dhanaṃjayam.

अथोत्स्मयन् हृषीकेशः स्त्रीमध्य इव भारत। अर्जुनेन कृते संख्ये शरगर्भगृहे तदा।

athotsmayan hṛṣīkeśaḥ strīmadhya iva bhārata. arjunena kṛte saṃkhye śaragarbhagṛhe tadā.

उपावर्तयद् अव्यग्रस् तान् अश्वान् पुष्करेक्षणः। मिषतां सर्वसैन्यानां त्वदीयानां विशां पते। उपावृत्योत्थितान् अश्वान् पाणिभ्यां पुष्करेक्षणः। संमार्जयद् रणे राजन् पश्यतां सर्वयोधिनाम्।

upāvartayad avyagras tān aśvān puṣkarekṣaṇaḥ. miṣatāṃ sarvasainyānāṃ tvadīyānāṃ viśāṃ pate. upāvṛtyotthitān aśvān pāṇibhyāṃ puṣkarekṣaṇaḥ. saṃmārjayad raṇe rājan paśyatāṃ sarvayodhinām.

तेषां श्रमं च ग्लानिं च वेपथुं वमथुं व्रणान्। सर्वं व्यपानुदत् कृष्णः कुशलो ह्य् अश्वकर्मणि।

teṣāṃ śramaṃ ca glāniṃ ca vepathuṃ vamathuṃ vraṇān. sarvaṃ vyapānudat kṛṣṇaḥ kuśalo hy aśvakarmaṇi.

शल्यान् उद्धृत्य पाणिभ्यां परिमृज्य च तान् हयान्। उपावृत्य यथान्यायं पाययाम् आस वारि सः।

śalyān uddhṛtya pāṇibhyāṃ parimṛjya ca tān hayān. upāvṛtya yathānyāyaṃ pāyayām āsa vāri saḥ.

स तांल् लब्धोदकान् स्नाताञ् जग्धान्नान् विगतक्लमान्। योजयाम् आस संहृष्टः पुनर् एव रथोत्तमे।

sa tāṃl labdhodakān snātāñ jagdhānnān vigataklamān. yojayām āsa saṃhṛṣṭaḥ punar eva rathottame.

स तं रथवरं शौरिः सर्वशस्त्रभृतां वरः। समास्थाय महातेजाः सार्जुनः प्रययौ द्रुतम्। योजयित्वा हयांस् तत्र विधिदृष्टेन कर्मणा। रणे चचार गोविन्दस् तृणीकृत्य महारथान्।

sa taṃ rathavaraṃ śauriḥ sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ. samāsthāya mahātejāḥ sārjunaḥ prayayau drutam. yojayitvā hayāṃs tatra vidhidṛṣṭena karmaṇā. raṇe cacāra govindas tṛṇīkṛtya mahārathān.

रथं रथवरस्याजौ युक्तं लब्धोदकैर् हयैः। दृष्ट्वा कुरुबलश्रेष्ठाः पुनर् विमनसो ऽभवन्।

rathaṃ rathavarasyājau yuktaṃ labdhodakair hayaiḥ. dṛṣṭvā kurubalaśreṣṭhāḥ punar vimanaso 'bhavan.

विनिःश्वसन्तस् ते राजन् भग्नदंष्ट्रा इवोरगाः। धिग् अहो धिग् गतः पार्थः कृष्णश् चेत्य् अब्रुवन् पृथक्। तत्सेनाः सर्वतो हृष्टा लोमहर्षणम् अद्भुतम्। त्वरध्वम् इति चाक्रन्दन् नैतद् अस्तीति चाब्रुवन्।

viniḥśvasantas te rājan bhagnadaṃṣṭrā ivoragāḥ. dhig aho dhig gataḥ pārthaḥ kṛṣṇaś cety abruvan pṛthak. tatsenāḥ sarvato hṛṣṭā lomaharṣaṇam adbhutam. tvaradhvam iti cākrandan naitad astīti cābruvan.

सर्वक्षत्रस्य मिषतो रथेनैकेन दंशितौ। बालक्रीडनकेनेव कदर्थीकृत्य नो बलम्।

sarvakṣatrasya miṣato rathenaikena daṃśitau. bālakrīḍanakeneva kadarthīkṛtya no balam.

क्रोशतां यतमानानाम् असंसक्तौ परंतपौ। दर्शयित्वात्मनो वीर्यं प्रयातौ सर्वराजसु। यथा देवासुरे युद्धे तृणीकृत्य सदानवान्। इन्द्राविष्णू पुरा राजञ् जम्भस्य वधकाङ्क्षिणौ।

krośatāṃ yatamānānām asaṃsaktau paraṃtapau. darśayitvātmano vīryaṃ prayātau sarvarājasu. yathā devāsure yuddhe tṛṇīkṛtya sadānavān. indrāviṣṇū purā rājañ jambhasya vadhakāṅkṣiṇau.

तौ प्रयातौ पुनर् दृष्ट्वा तदान्ये सैनिकाब्रुवन्। त्वरध्वं कुरवः सर्वे वधे कृष्णकिरीटिनोः।

tau prayātau punar dṛṣṭvā tadānye sainikābruvan. tvaradhvaṃ kuravaḥ sarve vadhe kṛṣṇakirīṭinoḥ.

रथं युक्त्वा हि दाशार्हो मिषतां सर्वधन्विनाम्। जयद्रथाय यात्य् एष कदर्थीकृत्य नो रणे।

rathaṃ yuktvā hi dāśārho miṣatāṃ sarvadhanvinām. jayadrathāya yāty eṣa kadarthīkṛtya no raṇe.

तत्र के चिन् मिथो राजन् समभाषन्त भूमिपाः। अदृष्टपूर्वं संग्रामे तद् दृष्ट्वा महद् अद्भुतम्।

tatra ke cin mitho rājan samabhāṣanta bhūmipāḥ. adṛṣṭapūrvaṃ saṃgrāme tad dṛṣṭvā mahad adbhutam.

सर्वसैन्यानि राजा च धृतराष्ट्रो ऽत्ययं गतः। दुर्योधनापराधेन क्षत्रं कृत्स्ना च मेदिनी।

sarvasainyāni rājā ca dhṛtarāṣṭro 'tyayaṃ gataḥ. duryodhanāparādhena kṣatraṃ kṛtsnā ca medinī.

विलयं समनुप्राप्ता तच् च राजा न बुध्यते। इत्य् एवं क्षत्रियास् तत्र ब्रुवन्त्य् अन्ये च भारत।

vilayaṃ samanuprāptā tac ca rājā na budhyate. ity evaṃ kṣatriyās tatra bruvanty anye ca bhārata.

सिन्धुराजस्य यत् कृत्यं गतस्य यमसादनम्। तत् करोतु वृथादृष्टिर् धार्तराष्ट्रो ऽनुपायवित्।

sindhurājasya yat kṛtyaṃ gatasya yamasādanam. tat karotu vṛthādṛṣṭir dhārtarāṣṭro 'nupāyavit.

ततः शीघ्रतरं प्रायात् पाण्डवः सैन्धवं प्रति। निवर्तमाने तिग्मांशौ हृष्टैः पीतोदकैर् हयैः।

tataḥ śīghrataraṃ prāyāt pāṇḍavaḥ saindhavaṃ prati. nivartamāne tigmāṃśau hṛṣṭaiḥ pītodakair hayaiḥ.

तं प्रयान्तं महाबाहुं सर्वशस्त्रभृतां वरम्। नाशक्नुवन् वारयितुं योधाः क्रुद्धम् इवान्तकम्।

taṃ prayāntaṃ mahābāhuṃ sarvaśastrabhṛtāṃ varam. nāśaknuvan vārayituṃ yodhāḥ kruddham ivāntakam.

विद्राव्य तु ततः सैन्यं पाण्डवः शत्रुतापनः। यथा मृगगणान् सिंहः सैन्धवार्थे व्यलोडयत्।

vidrāvya tu tataḥ sainyaṃ pāṇḍavaḥ śatrutāpanaḥ. yathā mṛgagaṇān siṃhaḥ saindhavārthe vyaloḍayat.

गाहमानस् त्व् अनीकानि तूर्णम् अश्वान् अचोदयत्। बलाकवर्णान् दाशार्हः पाञ्चजन्यं व्यनादयत्। धनुर्गजाश्वसिक्तानां वेदित्वाल् लाघवेन च। प्रेषमाणो जयतु हि यियासून् अपि रंहसा। अमोघाः शत्रुहन्तारो विमलाः क्रोशपातिनः। मनोजवास् ते ऽपि रणे वाजिनो जवसंपदा। कृष्णप्रतोदतुन्नानां रथवृन्दानुशालिनाम्। विशेषिताः प्रयोगाच् च सर्वशत्रुनिबर्हणाः।

gāhamānas tv anīkāni tūrṇam aśvān acodayat. balākavarṇān dāśārhaḥ pāñcajanyaṃ vyanādayat. dhanurgajāśvasiktānāṃ veditvāl lāghavena ca. preṣamāṇo jayatu hi yiyāsūn api raṃhasā. amoghāḥ śatruhantāro vimalāḥ krośapātinaḥ. manojavās te 'pi raṇe vājino javasaṃpadā. kṛṣṇapratodatunnānāṃ rathavṛndānuśālinām. viśeṣitāḥ prayogāc ca sarvaśatrunibarhaṇāḥ.

कौन्तेयेनाग्रतः सृष्टा न्यपतन् पृष्ठतः शराः। तूर्णात् तूर्णतरं ह्य् अश्वास् ते ऽवहन् वातरंहसः।

kaunteyenāgrataḥ sṛṣṭā nyapatan pṛṣṭhataḥ śarāḥ. tūrṇāt tūrṇataraṃ hy aśvās te 'vahan vātaraṃhasaḥ.

वातोद्धूतपताकान्तं रथं जलदनिस्वनम्। घोरं कपिध्वजं दृष्ट्वा विषण्णा रथिनो ऽभवन्।

vātoddhūtapatākāntaṃ rathaṃ jaladanisvanam. ghoraṃ kapidhvajaṃ dṛṣṭvā viṣaṇṇā rathino 'bhavan.

दिवाकरे ऽथ रजसा सर्वतः संवृते भृशम्। शरार्ताश् च रणे योधा न कृष्णौ शेकुर् ईक्षितुम्।

divākare 'tha rajasā sarvataḥ saṃvṛte bhṛśam. śarārtāś ca raṇe yodhā na kṛṣṇau śekur īkṣitum.

ततो नृपतयः क्रुद्धाः परिवव्रुर् धनंजयम्। क्षत्रिया बहवश् चान्ये जयद्रथवधैषिणम्।

tato nṛpatayaḥ kruddhāḥ parivavrur dhanaṃjayam. kṣatriyā bahavaś cānye jayadrathavadhaiṣiṇam.

अपनीयत्सु शल्येषु धिष्ठितं पुरुषर्षभम्। दुर्योधनस् त्व् अगात् पार्थं त्वरमाणो महाहवे।

apanīyatsu śalyeṣu dhiṣṭhitaṃ puruṣarṣabham. duryodhanas tv agāt pārthaṃ tvaramāṇo mahāhave.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...