महाभारत 7.72 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 72→

[mh-7-72] • 35 श्लोकाः

संजय उवाच। तथा तस्मिन् प्रवृत्ते तु संग्रामे लोमहर्षणे। कौरवेयांस् त्रिधाभूतान् पाण्डवाः समुपाद्रवन्।

saṃjaya uvāca. tathā tasmin pravṛtte tu saṃgrāme lomaharṣaṇe. kauraveyāṃs tridhābhūtān pāṇḍavāḥ samupādravan.

जलसंधं महाबाहुर् भीमसेनो न्यवारयत्। युधिष्ठिरः सहानीकः कृतवर्माणम् आहवे।

jalasaṃdhaṃ mahābāhur bhīmaseno nyavārayat. yudhiṣṭhiraḥ sahānīkaḥ kṛtavarmāṇam āhave.

किरन्तं शरवर्षाणि रोचमान इवांशुमान्। धृष्टद्युम्नो महाराज द्रोणम् अभ्यद्रवद् रणे।

kirantaṃ śaravarṣāṇi rocamāna ivāṃśumān. dhṛṣṭadyumno mahārāja droṇam abhyadravad raṇe.

ततः प्रववृते युद्धं त्वरतां सर्वधन्विनाम्। कुरूणां सोमकानां च संक्रुद्धानां परस्परम्।

tataḥ pravavṛte yuddhaṃ tvaratāṃ sarvadhanvinām. kurūṇāṃ somakānāṃ ca saṃkruddhānāṃ parasparam.

संक्षये तु तथा भूते वर्तमाने महाभये। द्वंद्वीभूतेषु सैन्येषु युध्यमानेष्व् अभीतवत्।

saṃkṣaye tu tathā bhūte vartamāne mahābhaye. dvaṃdvībhūteṣu sainyeṣu yudhyamāneṣv abhītavat.

द्रोणः पाञ्चालपुत्रेण बली बलवता सह। विचिक्षेप पृषत्कौघांस् तद् अद्भुतम् इवाभवत्।

droṇaḥ pāñcālaputreṇa balī balavatā saha. vicikṣepa pṛṣatkaughāṃs tad adbhutam ivābhavat.

पुण्डरीकवनानीव विध्वस्तानि समन्ततः। चक्राते द्रोणपाञ्चाल्यौ नृणां शीर्षाण्य् अनेकशः।

puṇḍarīkavanānīva vidhvastāni samantataḥ. cakrāte droṇapāñcālyau nṛṇāṃ śīrṣāṇy anekaśaḥ.

विनिकीर्णानि वीराणाम् अनीकेषु समन्ततः। वस्त्राभरणशस्त्राणि ध्वजवर्मायुधानि च।

vinikīrṇāni vīrāṇām anīkeṣu samantataḥ. vastrābharaṇaśastrāṇi dhvajavarmāyudhāni ca.

तपनीयविचित्राङ्गाः संसिक्ता रुधिरेण च। संसक्ता इव दृश्यन्ते मेघसंघाः सविद्युतः। तावकाः समरे योधाः पाण्डवेयाश् च विक्षताः।

tapanīyavicitrāṅgāḥ saṃsiktā rudhireṇa ca. saṃsaktā iva dṛśyante meghasaṃghāḥ savidyutaḥ. tāvakāḥ samare yodhāḥ pāṇḍaveyāś ca vikṣatāḥ.

कुञ्जराश्वनरान् संख्ये पातयन्तः पतत्रिभिः। तालमात्राणि चापानि विकर्षन्तो महारथाः।

kuñjarāśvanarān saṃkhye pātayantaḥ patatribhiḥ. tālamātrāṇi cāpāni vikarṣanto mahārathāḥ.

असिचर्माणि चापानि शिरांसि कवचानि च। विप्रकीर्यन्त शूराणां संप्रहारे महात्मनाम्।

asicarmāṇi cāpāni śirāṃsi kavacāni ca. viprakīryanta śūrāṇāṃ saṃprahāre mahātmanām.

उत्थितान्य् अगणेयानि कबन्धानि समन्ततः। अदृश्यन्त महाराज तस्मिन् परमसंकुले।

utthitāny agaṇeyāni kabandhāni samantataḥ. adṛśyanta mahārāja tasmin paramasaṃkule.

गृध्राः कङ्का वडाः श्येना वायसा जम्बुकास् तथा। बहवः पिशिताशाश् च तत्रादृश्यन्त मारिष।

gṛdhrāḥ kaṅkā vaḍāḥ śyenā vāyasā jambukās tathā. bahavaḥ piśitāśāś ca tatrādṛśyanta māriṣa.

भक्षयन्तः स्म मांसानि पिबन्तश् चापि शोणितम्। विलुम्पन्तः स्म केशांश् च मज्जाश् च बहुधा नृप।

bhakṣayantaḥ sma māṃsāni pibantaś cāpi śoṇitam. vilumpantaḥ sma keśāṃś ca majjāś ca bahudhā nṛpa.

आकर्षन्तः शरीराणि शरीरावयवांस् तथा। नराश्वगजसंघानां शिरांसि च ततस् ततः।

ākarṣantaḥ śarīrāṇi śarīrāvayavāṃs tathā. narāśvagajasaṃghānāṃ śirāṃsi ca tatas tataḥ.

कृतास्त्रा रणदीक्षाभिर् दीक्षिताः शरधारिणः। रणे जयं प्रार्थयन्तो भृशं युयुधिरे तदा।

kṛtāstrā raṇadīkṣābhir dīkṣitāḥ śaradhāriṇaḥ. raṇe jayaṃ prārthayanto bhṛśaṃ yuyudhire tadā.

असिमार्गान् बहुविधान् विचेरुस् तावका रणे। ऋष्टिभिः शक्तिभिः प्रासैः शूलतोमरपट्टिशैः।

asimārgān bahuvidhān vicerus tāvakā raṇe. ṛṣṭibhiḥ śaktibhiḥ prāsaiḥ śūlatomarapaṭṭiśaiḥ.

गदाभिः परिघैश् चान्ये व्यायुधाश् च भुजैर् अपि। अन्योन्यं जघ्निरे क्रुद्धा युद्धरङ्गगता नराः।

gadābhiḥ parighaiś cānye vyāyudhāś ca bhujair api. anyonyaṃ jaghnire kruddhā yuddharaṅgagatā narāḥ.

रथिनो रथिभिः सार्धम् अश्वारोहाश् च सादिभिः। मातङ्गा वरमातङ्गैः पदाताश् च पदातिभिः।

rathino rathibhiḥ sārdham aśvārohāś ca sādibhiḥ. mātaṅgā varamātaṅgaiḥ padātāś ca padātibhiḥ.

क्षीबा इवान्ये चोन्मत्ता रङ्गेष्व् इव च चारणाः। उच्चुक्रुशुस् तथान्योन्यं जघ्नुर् अन्योन्यम् आहवे।

kṣībā ivānye conmattā raṅgeṣv iva ca cāraṇāḥ. uccukruśus tathānyonyaṃ jaghnur anyonyam āhave.

वर्तमाने तथा युद्धे निर्मर्यादे विशां पते। धृष्टद्युम्नो हयान् अश्वैर् द्रोणस्य व्यत्यमिश्रयत्।

vartamāne tathā yuddhe nirmaryāde viśāṃ pate. dhṛṣṭadyumno hayān aśvair droṇasya vyatyamiśrayat.

ते हया साध्व् अशोभन्त विमिश्रा वातरंहसः। पारावतसवर्णाश् च रक्तशोणाश् च संयुगे। हयाः शुशुभिरे राजन् मेघा इव सविद्युतः।

te hayā sādhv aśobhanta vimiśrā vātaraṃhasaḥ. pārāvatasavarṇāś ca raktaśoṇāś ca saṃyuge. hayāḥ śuśubhire rājan meghā iva savidyutaḥ.

धृष्टद्युम्नश् च संप्रेक्ष्य द्रोणम् अभ्याशम् आगतम्। असिचर्माददे वीरो धनुर् उत्सृज्य भारत।

dhṛṣṭadyumnaś ca saṃprekṣya droṇam abhyāśam āgatam. asicarmādade vīro dhanur utsṛjya bhārata.

चिकीर्षुर् दुष्करं कर्म पार्षतः परवीरहा। ईषया समतिक्रम्य द्रोणस्य रथम् आविशत्।

cikīrṣur duṣkaraṃ karma pārṣataḥ paravīrahā. īṣayā samatikramya droṇasya ratham āviśat.

अतिष्ठद् युगमध्ये स युगसंनहनेषु च। जघानार्धेषु चाश्वानां तत् सैन्यान्य् अभ्यपूजयन्।

atiṣṭhad yugamadhye sa yugasaṃnahaneṣu ca. jaghānārdheṣu cāśvānāṃ tat sainyāny abhyapūjayan.

खड्गेन चरतस् तस्य शोणाश्वान् अधितिष्ठतः। न ददर्शान्तरं द्रोणस् तद् अद्भुतम् इवाभवत्।

khaḍgena caratas tasya śoṇāśvān adhitiṣṭhataḥ. na dadarśāntaraṃ droṇas tad adbhutam ivābhavat.

यथा श्येनस्य पतनं वनेष्व् आमिषगृद्धिनः। तथैवासीद् अभीसारस् तस्य द्रोणं जिघांसतः।

yathā śyenasya patanaṃ vaneṣv āmiṣagṛddhinaḥ. tathaivāsīd abhīsāras tasya droṇaṃ jighāṃsataḥ.

ततः शरशतेनास्य शतचन्द्रं समाक्षिपत्। द्रोणो द्रुपदपुत्रस्य खड्गं च दशभिः शरैः।

tataḥ śaraśatenāsya śatacandraṃ samākṣipat. droṇo drupadaputrasya khaḍgaṃ ca daśabhiḥ śaraiḥ.

हयांश् चैव चतुःषष्ट्या शराणां जघ्निवान् बली। ध्वजं छत्रं च भल्लाभ्यां तथोभौ पार्ष्णिसारथी।

hayāṃś caiva catuḥṣaṣṭyā śarāṇāṃ jaghnivān balī. dhvajaṃ chatraṃ ca bhallābhyāṃ tathobhau pārṣṇisārathī.

अथास्मै त्वरितो बाणम् अपरं जीवितान्तकम्। आकर्णपूर्णं चिक्षेप वज्रं वज्रधरो यथा। धृष्टद्युम्नाय चिक्षेप शचीपतिर् इवाशनिम्।

athāsmai tvarito bāṇam aparaṃ jīvitāntakam. ākarṇapūrṇaṃ cikṣepa vajraṃ vajradharo yathā. dhṛṣṭadyumnāya cikṣepa śacīpatir ivāśanim.

तं चतुर्दशभिर् बाणैर् बाणं चिच्छेद सात्यकिः। ग्रस्तम् आचार्यमुख्येन धृष्टद्युम्नम् अमोचयत्।

taṃ caturdaśabhir bāṇair bāṇaṃ ciccheda sātyakiḥ. grastam ācāryamukhyena dhṛṣṭadyumnam amocayat.

सिंहेनेव मृगं ग्रस्तं नरसिंहेन मारिष। द्रोणेन मोचयाम् आस पाञ्चाल्यं शिनिपुंगवः।

siṃheneva mṛgaṃ grastaṃ narasiṃhena māriṣa. droṇena mocayām āsa pāñcālyaṃ śinipuṃgavaḥ.

सात्यकिं प्रेक्ष्य गोप्तारं पाञ्चाल्यस्य महाहवे। शराणां त्वरितो द्रोणः षड्विंशत्या समर्पयत्।

sātyakiṃ prekṣya goptāraṃ pāñcālyasya mahāhave. śarāṇāṃ tvarito droṇaḥ ṣaḍviṃśatyā samarpayat.

ततो द्रोणं शिनेः पौत्रो ग्रसन्तम् इव सृञ्जयान्। प्रत्यविध्यच् छितैर् बाणैः षड्विंशत्या स्तनान्तरे।

tato droṇaṃ śineḥ pautro grasantam iva sṛñjayān. pratyavidhyac chitair bāṇaiḥ ṣaḍviṃśatyā stanāntare.

ततः सर्वे रथास् तूर्णं पाञ्चाला जयगृद्धिनः। सात्वताभिसृते द्रोणे धृष्टद्युम्नम् अमोचयन्।

tataḥ sarve rathās tūrṇaṃ pāñcālā jayagṛddhinaḥ. sātvatābhisṛte droṇe dhṛṣṭadyumnam amocayan.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...