महाभारत 7.71 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 71→

[mh-7-71] • 31 श्लोकाः

संजय उवाच। राजन् संग्रामम् आश्चर्यं शृणु कीर्तयतो मम। कुरूणां पाण्डवानां च यथा युद्धम् अवर्तत।

saṃjaya uvāca. rājan saṃgrāmam āścaryaṃ śṛṇu kīrtayato mama. kurūṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca yathā yuddham avartata.

भारद्वाजं समासाद्य व्यूहस्य प्रमुखे स्थितम्। अयोधयन् रणे पार्था द्रोणानीकं बिभित्सवः।

bhāradvājaṃ samāsādya vyūhasya pramukhe sthitam. ayodhayan raṇe pārthā droṇānīkaṃ bibhitsavaḥ.

रक्षमाणाः स्वकं व्यूहं द्रोणस्यापि च सैनिकाः। अयोधयन् रणे पार्थान् प्रार्थयन्तो महद् यशः।

rakṣamāṇāḥ svakaṃ vyūhaṃ droṇasyāpi ca sainikāḥ. ayodhayan raṇe pārthān prārthayanto mahad yaśaḥ.

विन्दानुविन्दाव् आवन्त्यौ विराटं दशभिः शरैः। आजघ्नतुः सुसंक्रुद्धौ तव पुत्रहितैषिणौ।

vindānuvindāv āvantyau virāṭaṃ daśabhiḥ śaraiḥ. ājaghnatuḥ susaṃkruddhau tava putrahitaiṣiṇau.

विराटश् च महाराज ताव् उभौ समरे स्थितौ। पराक्रान्तौ पराक्रम्य योधयाम् आस सानुगौ।

virāṭaś ca mahārāja tāv ubhau samare sthitau. parākrāntau parākramya yodhayām āsa sānugau.

तेषां युद्धं समभवद् दारुणं शोणितोदकम्। सिंहस्य द्विपमुख्याभ्यां प्रभिन्नाभ्यां यथा वने।

teṣāṃ yuddhaṃ samabhavad dāruṇaṃ śoṇitodakam. siṃhasya dvipamukhyābhyāṃ prabhinnābhyāṃ yathā vane.

बाह्लीकं रभसं युद्धे याज्ञसेनिर् महाबलः। आजघ्ने विशिखैस् तीक्ष्णैर् घोरैर् मर्मास्थिभेदिभिः।

bāhlīkaṃ rabhasaṃ yuddhe yājñasenir mahābalaḥ. ājaghne viśikhais tīkṣṇair ghorair marmāsthibhedibhiḥ.

बाह्लीको याज्ञसेनिं तु हेमपुङ्खैः शिलाशितैः। आजघान भृशं क्रुद्धो नवभिर् नतपर्वभिः।

bāhlīko yājñaseniṃ tu hemapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ. ājaghāna bhṛśaṃ kruddho navabhir nataparvabhiḥ.

तद् युद्धम् अभवद् घोरं शरशक्तिसमाकुलम्। भीरूणां त्रासजननं शूराणां हर्षवर्धनम्। आवन्त्यौ भ्रातरौ शूरौ धृष्टद्युम्नम् अयुध्यताम्। साल्वको बिल्वकश् चोभौ यथा विष्णुं कृते युगे।

tad yuddham abhavad ghoraṃ śaraśaktisamākulam. bhīrūṇāṃ trāsajananaṃ śūrāṇāṃ harṣavardhanam. āvantyau bhrātarau śūrau dhṛṣṭadyumnam ayudhyatām. sālvako bilvakaś cobhau yathā viṣṇuṃ kṛte yuge.

ताभ्यां तत्र शरैर् मुक्तैर् अन्तरिक्षं दिशस् तथा। अभवत् संवृतं सर्वं न प्राज्ञायत किं चन। न स्म विज्ञायते राजन् नाप्य् अन्यो बुबुधे क्रियाम्।

tābhyāṃ tatra śarair muktair antarikṣaṃ diśas tathā. abhavat saṃvṛtaṃ sarvaṃ na prājñāyata kiṃ cana. na sma vijñāyate rājan nāpy anyo bubudhe kriyām.

शैब्यो गोवासनो युद्धे काश्यपुत्रं महारथम्। ससैन्यो योधयाम् आस गजः प्रतिगजं यथा।

śaibyo govāsano yuddhe kāśyaputraṃ mahāratham. sasainyo yodhayām āsa gajaḥ pratigajaṃ yathā.

बाह्लीकराजः संरब्धो द्रौपदेयान् महारथान्। मनः पञ्चेन्द्रियाणीव शुशुभे योधयन् रणे।

bāhlīkarājaḥ saṃrabdho draupadeyān mahārathān. manaḥ pañcendriyāṇīva śuśubhe yodhayan raṇe.

अयोधयंस् ते च भृशं तं शरौघैः समन्ततः। इन्द्रियार्था यथा देहं शश्वद् देहभृतां वर।

ayodhayaṃs te ca bhṛśaṃ taṃ śaraughaiḥ samantataḥ. indriyārthā yathā dehaṃ śaśvad dehabhṛtāṃ vara.

वार्ष्णेयं सात्यकिं युद्धे पुत्रो दुःशासनस् तव। आजघ्ने सायकैस् तीक्ष्णैर् नवभिर् नतपर्वभिः।

vārṣṇeyaṃ sātyakiṃ yuddhe putro duḥśāsanas tava. ājaghne sāyakais tīkṣṇair navabhir nataparvabhiḥ.

सो ऽतिविद्धो बलवता महेष्वासेन धन्विना। ईषन् मूर्छां जगामाशु सात्यकिः सत्यविक्रमः।

so 'tividdho balavatā maheṣvāsena dhanvinā. īṣan mūrchāṃ jagāmāśu sātyakiḥ satyavikramaḥ.

समाश्वस्तस् तु वार्ष्णेयस् तव पुत्रं महारथम्। विव्याध दशभिस् तूर्णं सायकैः कङ्कपत्रिभिः।

samāśvastas tu vārṣṇeyas tava putraṃ mahāratham. vivyādha daśabhis tūrṇaṃ sāyakaiḥ kaṅkapatribhiḥ.

ताव् अन्योन्यं दृढं विद्धाव् अन्योन्यशरविक्षतौ। रेजतुः समरे राजन् पुष्पिताव् इव किंशुकौ।

tāv anyonyaṃ dṛḍhaṃ viddhāv anyonyaśaravikṣatau. rejatuḥ samare rājan puṣpitāv iva kiṃśukau.

अलम्बुसस् तु संक्रुद्धः कुन्तिभोजशरार्दितः। अशोभत परं लक्ष्म्या पुष्पाढ्य इव किंशुकः।

alambusas tu saṃkruddhaḥ kuntibhojaśarārditaḥ. aśobhata paraṃ lakṣmyā puṣpāḍhya iva kiṃśukaḥ.

कुन्तिभोजं ततो रक्षो विद्ध्वा बहुभिर् आयसैः। अनदद् भैरवं नादं वाहिन्याः प्रमुखे तव।

kuntibhojaṃ tato rakṣo viddhvā bahubhir āyasaiḥ. anadad bhairavaṃ nādaṃ vāhinyāḥ pramukhe tava.

ततस् तौ समरे शूरौ योधयन्तौ परस्परम्। ददृशुः सर्वभूतानि शक्रजम्भौ यथा पुरा।

tatas tau samare śūrau yodhayantau parasparam. dadṛśuḥ sarvabhūtāni śakrajambhau yathā purā.

शकुनिं रभसं युद्धे कृतवैरं च भारत। माद्रीपुत्रौ च संरब्धौ शरैर् अर्दयतां मृधे।

śakuniṃ rabhasaṃ yuddhe kṛtavairaṃ ca bhārata. mādrīputrau ca saṃrabdhau śarair ardayatāṃ mṛdhe.

तन् मूलः स महाराज प्रावर्तत जनक्षयः। त्वया संजनितो ऽत्यर्थं कर्णेन च विवर्धितः।

tan mūlaḥ sa mahārāja prāvartata janakṣayaḥ. tvayā saṃjanito 'tyarthaṃ karṇena ca vivardhitaḥ.

उद्धुक्षितश् च पुत्रेण तव क्रोधहुताशनः। य इमां पृथिवीं राजन् दग्धुं सर्वां समुद्यतः।

uddhukṣitaś ca putreṇa tava krodhahutāśanaḥ. ya imāṃ pṛthivīṃ rājan dagdhuṃ sarvāṃ samudyataḥ.

शकुनिः पाण्डुपुत्राभ्यां कृतः स विमुखः शरैः। नाभ्यजानत कर्तव्यं युधि किं चित् पराक्रमम्।

śakuniḥ pāṇḍuputrābhyāṃ kṛtaḥ sa vimukhaḥ śaraiḥ. nābhyajānata kartavyaṃ yudhi kiṃ cit parākramam.

विमुखं चैनम् आलोक्य माद्रीपुत्रौ महारथौ। ववर्षतुः पुनर् बाणैर् यथा मेघौ महागिरिम्।

vimukhaṃ cainam ālokya mādrīputrau mahārathau. vavarṣatuḥ punar bāṇair yathā meghau mahāgirim.

स वध्यमानो बहुभिः शरैः संनतपर्वभिः। संप्रायाज् जवनैर् अश्वैर् द्रोणानीकाय सौबलः।

sa vadhyamāno bahubhiḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ. saṃprāyāj javanair aśvair droṇānīkāya saubalaḥ.

घटोत्कचस् तथा शूरं राक्षसं तम् अलायुधम्। अभ्ययाद् रभसं युद्धे वेगम् आस्थाय मध्यमम्।

ghaṭotkacas tathā śūraṃ rākṣasaṃ tam alāyudham. abhyayād rabhasaṃ yuddhe vegam āsthāya madhyamam.

तयोर् युद्धं महाराज चित्ररूपम् इवाभवत्। यादृशं हि पुरा वृत्तं रामरावणयोर् मृधे।

tayor yuddhaṃ mahārāja citrarūpam ivābhavat. yādṛśaṃ hi purā vṛttaṃ rāmarāvaṇayor mṛdhe.

ततो युधिष्ठिरो राजा मद्रराजानम् आहवे। विद्ध्वा पञ्चाशता बाणैः पुनर् विव्याध सप्तभिः।

tato yudhiṣṭhiro rājā madrarājānam āhave. viddhvā pañcāśatā bāṇaiḥ punar vivyādha saptabhiḥ.

ततः प्रववृते युद्धं तयोर् अत्यद्भुतं नृप। यथा पूर्वं महद् युद्धं शम्बरामरराजयोः।

tataḥ pravavṛte yuddhaṃ tayor atyadbhutaṃ nṛpa. yathā pūrvaṃ mahad yuddhaṃ śambarāmararājayoḥ.

विविंशतिश् चित्रसेनो विकर्णश् च तवात्मजः। अयोधयन् भीमसेनं महत्या सेनया वृताः।

viviṃśatiś citraseno vikarṇaś ca tavātmajaḥ. ayodhayan bhīmasenaṃ mahatyā senayā vṛtāḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...