महाभारत 7.70 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 70→

[mh-7-70] • 51 श्लोकाः

संजय उवाच। प्रविष्टयोर् महाराज पार्थवार्ष्णेययोस् तदा। दुर्योधने प्रयाते च पृष्ठतः पुरुषर्षभे।

saṃjaya uvāca. praviṣṭayor mahārāja pārthavārṣṇeyayos tadā. duryodhane prayāte ca pṛṣṭhataḥ puruṣarṣabhe.

जवेनाभ्यद्रवन् द्रोणं महता निस्वनेन च। पाण्डवाः सोमकैः सार्धं ततो युद्धम् अवर्तत।

javenābhyadravan droṇaṃ mahatā nisvanena ca. pāṇḍavāḥ somakaiḥ sārdhaṃ tato yuddham avartata.

तद् युद्धम् अभवद् घोरं तुमुलं लोमहर्षणम्। पाञ्चालानां कुरूणां च व्यूहस्य पुरतो ऽद्भुतम्।

tad yuddham abhavad ghoraṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam. pāñcālānāṃ kurūṇāṃ ca vyūhasya purato 'dbhutam.

राजन् कदा चिन् नास्माभिर् दृष्टं तादृङ् न च श्रुतम्। राजन् न तादृशं युद्धं दृष्टपूर्वं न च श्रुतम्। यादृङ् मध्यगते सूर्ये युद्धम् आसीद् विशां पते।

rājan kadā cin nāsmābhir dṛṣṭaṃ tādṛṅ na ca śrutam. rājan na tādṛśaṃ yuddhaṃ dṛṣṭapūrvaṃ na ca śrutam. yādṛṅ madhyagate sūrye yuddham āsīd viśāṃ pate.

धृष्टद्युम्नमुखाः पार्था व्यूढानीकाः प्रहारिणः। द्रोणस्य सैन्यं ते सर्वे शरवर्षैर् अवाकिरन्।

dhṛṣṭadyumnamukhāḥ pārthā vyūḍhānīkāḥ prahāriṇaḥ. droṇasya sainyaṃ te sarve śaravarṣair avākiran.

वयं द्रोणं पुरस्कृत्य सर्वशस्त्रभृतां वरम्। पार्षतप्रमुखान् पार्थान् अभ्यवर्षाम सायकैः।

vayaṃ droṇaṃ puraskṛtya sarvaśastrabhṛtāṃ varam. pārṣatapramukhān pārthān abhyavarṣāma sāyakaiḥ.

महामेघाव् इवोदीर्णौ मिश्रवातौ हिमात्यये। सेनाग्रे विप्रकाशेते रुचिरे रथभूषिते।

mahāmeghāv ivodīrṇau miśravātau himātyaye. senāgre viprakāśete rucire rathabhūṣite.

समेत्य तु महासेने चक्रतुर् वेगम् उत्तमम्। जाह्नवीयमुने नद्यौ प्रावृषीवोल्बणोदके।

sametya tu mahāsene cakratur vegam uttamam. jāhnavīyamune nadyau prāvṛṣīvolbaṇodake.

नानाशस्त्रपुरोवातो द्विपाश्वरथसंवृतः। गदाविद्युन् महारौद्रः संग्रामजलदो महान्।

nānāśastrapurovāto dvipāśvarathasaṃvṛtaḥ. gadāvidyun mahāraudraḥ saṃgrāmajalado mahān.

भारद्वाजानिलोद्धूतः शरधारासहस्रवान्। अभ्यवर्षन् महारौद्रः पाण्डुसेनाग्निम् उद्धतम्।

bhāradvājāniloddhūtaḥ śaradhārāsahasravān. abhyavarṣan mahāraudraḥ pāṇḍusenāgnim uddhatam.

समुद्रम् इव घर्मान्ते विवान् घोरो महानिलः। व्यक्षोभयद् अनीकानि पाण्डवानां द्विजोत्तमः।

samudram iva gharmānte vivān ghoro mahānilaḥ. vyakṣobhayad anīkāni pāṇḍavānāṃ dvijottamaḥ.

ते ऽपि सर्वप्रयत्नेन द्रोणम् एव समाद्रवन्। बिभित्सन्तो महासेतुं वार्योघाः प्रबला इव।

te 'pi sarvaprayatnena droṇam eva samādravan. bibhitsanto mahāsetuṃ vāryoghāḥ prabalā iva.

वारयाम् आस तान् द्रोणो जलौघान् अचलो यथा। पाण्डवान् समरे क्रुद्धान् पाञ्चालांश् च सकेकयान्।

vārayām āsa tān droṇo jalaughān acalo yathā. pāṇḍavān samare kruddhān pāñcālāṃś ca sakekayān.

अथापरे ऽपि राजानः परावृत्य समन्ततः। महाबला रणे शूराः पाञ्चालान् अन्ववारयन्।

athāpare 'pi rājānaḥ parāvṛtya samantataḥ. mahābalā raṇe śūrāḥ pāñcālān anvavārayan.

ततो रणे नरव्याघ्रः पार्षतः पाण्डवैः सह। संजघानासकृद् द्रोणं बिभित्सुर् अरिवाहिनीम्।

tato raṇe naravyāghraḥ pārṣataḥ pāṇḍavaiḥ saha. saṃjaghānāsakṛd droṇaṃ bibhitsur arivāhinīm.

यथैव शरवर्षाणि द्रोणो वर्षति पार्षते। तथैव शरवर्षाणि धृष्टद्युम्नो ऽभ्यवर्षत।

yathaiva śaravarṣāṇi droṇo varṣati pārṣate. tathaiva śaravarṣāṇi dhṛṣṭadyumno 'bhyavarṣata.

सनिस्त्रिंशपुरोवातः शक्तिप्रासर्ष्टिसंवृतः। ज्याविद्युच् चापसंह्रादो धृष्टद्युम्नबलाहकः।

sanistriṃśapurovātaḥ śaktiprāsarṣṭisaṃvṛtaḥ. jyāvidyuc cāpasaṃhrādo dhṛṣṭadyumnabalāhakaḥ.

शरधाराश्मवर्षाणि व्यसृजत् सर्वतोदिशम्। निघ्नन् रथवराश्वौघांश् छादयाम् आस वाहिनीम्।

śaradhārāśmavarṣāṇi vyasṛjat sarvatodiśam. nighnan rathavarāśvaughāṃś chādayām āsa vāhinīm.

यं यम् आर्छच् छरैर् द्रोणः पाण्डवानां रथव्रजम्। ततस् ततः शरैर् द्रोणम् अपाकर्षत पार्षतः।

yaṃ yam ārchac charair droṇaḥ pāṇḍavānāṃ rathavrajam. tatas tataḥ śarair droṇam apākarṣata pārṣataḥ.

तथा तु यतमानस्य द्रोणस्य युधि भारत। धृष्टद्युम्नं समासाद्य त्रिधा सैन्यम् अभिद्यत।

tathā tu yatamānasya droṇasya yudhi bhārata. dhṛṣṭadyumnaṃ samāsādya tridhā sainyam abhidyata.

भोजम् एके न्यवर्तन्त जलसंधम् अथापरे। पाण्डवैर् हन्यमानाश् च द्रोणम् एवापरे ऽव्रजन्।

bhojam eke nyavartanta jalasaṃdham athāpare. pāṇḍavair hanyamānāś ca droṇam evāpare 'vrajan.

सैन्यान्य् अघटयद् यानि द्रोणस् तु रथिनां वरः। व्यधमच् चापि तान्य् अस्य धृष्टद्युम्नो महारथः।

sainyāny aghaṭayad yāni droṇas tu rathināṃ varaḥ. vyadhamac cāpi tāny asya dhṛṣṭadyumno mahārathaḥ.

धार्तराष्ट्रास् त्रिधाभूता वध्यन्ते पाण्डुसृञ्जयैः। अगोपाः पशवो ऽरण्ये बहुभिः श्वापदैर् इव।

dhārtarāṣṭrās tridhābhūtā vadhyante pāṇḍusṛñjayaiḥ. agopāḥ paśavo 'raṇye bahubhiḥ śvāpadair iva.

कालः संग्रसते योधान् धृष्टद्युम्नेन मोहितान्। संग्रामे तुमुले तस्मिन्न् इति संमेनिरे जनाः।

kālaḥ saṃgrasate yodhān dhṛṣṭadyumnena mohitān. saṃgrāme tumule tasminn iti saṃmenire janāḥ.

कुनृपस्य यथा राष्ट्रं दुर्भिक्षव्याधितस्करैः। द्राव्यते तद्वद् आपन्ना पाण्डवैस् तव वाहिनी।

kunṛpasya yathā rāṣṭraṃ durbhikṣavyādhitaskaraiḥ. drāvyate tadvad āpannā pāṇḍavais tava vāhinī.

अर्करश्मिप्रभिन्नेषु शस्त्रेषु कवचेषु च। चक्षूंषि प्रतिहन्यन्ते सैन्येन रजसा तथा।

arkaraśmiprabhinneṣu śastreṣu kavaceṣu ca. cakṣūṃṣi pratihanyante sainyena rajasā tathā.

त्रिधाभूतेषु सैन्येषु वध्यमानेषु पाण्डवैः। अमर्षितस् ततो द्रोणः पाञ्चालान् व्यधमच् छरैः।

tridhābhūteṣu sainyeṣu vadhyamāneṣu pāṇḍavaiḥ. amarṣitas tato droṇaḥ pāñcālān vyadhamac charaiḥ.

मृद्नतस् तान्य् अनीकानि निघ्नतश् चापि सायकैः। बभूव रूपं द्रोणस्य कालाग्नेर् इव दीप्यतः।

mṛdnatas tāny anīkāni nighnataś cāpi sāyakaiḥ. babhūva rūpaṃ droṇasya kālāgner iva dīpyataḥ.

रथं नागं हयं चापि पत्तिनश् च विशां पते। एकैकेनेषुणा संख्ये निर्बिभेद महारथः।

rathaṃ nāgaṃ hayaṃ cāpi pattinaś ca viśāṃ pate. ekaikeneṣuṇā saṃkhye nirbibheda mahārathaḥ.

पाण्डवानां तु सैन्येषु नास्ति कश् चित् स भारत। दधार यो रणे बाणान् द्रोणचापच्युताञ् शितान्।

pāṇḍavānāṃ tu sainyeṣu nāsti kaś cit sa bhārata. dadhāra yo raṇe bāṇān droṇacāpacyutāñ śitān.

तत् पच्यमानम् अर्केण द्रोणसायकतापितम्। बभ्राम पार्षतं सैन्यं तत्र तत्रैव भारत। हन्यमानं तु तत् सैन्यं भारद्वाजेन सर्वतः। शरैर् अग्निशिखाकारैर् दह्यते भरतर्षभ।

tat pacyamānam arkeṇa droṇasāyakatāpitam. babhrāma pārṣataṃ sainyaṃ tatra tatraiva bhārata. hanyamānaṃ tu tat sainyaṃ bhāradvājena sarvataḥ. śarair agniśikhākārair dahyate bharatarṣabha.

तथैव पार्षतेनापि काल्यमानं बलं तव। अभवत् सर्वतो दीप्तं शुष्कं वनम् इवाग्निना।

tathaiva pārṣatenāpi kālyamānaṃ balaṃ tava. abhavat sarvato dīptaṃ śuṣkaṃ vanam ivāgninā.

वध्यमानेषु सैन्येषु द्रोणपार्षतसायकैः। त्यक्त्वा प्राणान् परं शक्त्या प्रायुध्यन्त स्म सैनिकाः।

vadhyamāneṣu sainyeṣu droṇapārṣatasāyakaiḥ. tyaktvā prāṇān paraṃ śaktyā prāyudhyanta sma sainikāḥ.

तावकानां परेषां च युध्यतां भरतर्षभ। नासीत् कश् चिन् महाराज यो ऽत्याक्षीत् संयुगं भयात्।

tāvakānāṃ pareṣāṃ ca yudhyatāṃ bharatarṣabha. nāsīt kaś cin mahārāja yo 'tyākṣīt saṃyugaṃ bhayāt.

भीमसेनं तु कौन्तेयं सोदर्याः पर्यवारयन्। विविंशतिश् चित्रसेनो विकर्णश् च महारथः।

bhīmasenaṃ tu kaunteyaṃ sodaryāḥ paryavārayan. viviṃśatiś citraseno vikarṇaś ca mahārathaḥ.

विन्दानुविन्दाव् आवन्त्यौ क्षेमधूर्तिश् च वीर्यवान्। त्रयाणां तव पुत्राणां त्रय एवानुयायिनः।

vindānuvindāv āvantyau kṣemadhūrtiś ca vīryavān. trayāṇāṃ tava putrāṇāṃ traya evānuyāyinaḥ.

बाह्लीकराजस् तेजस्वी कुलपुत्रो महारथः। सहसेनः सहामात्यो द्रौपदेयान् अवारयत्।

bāhlīkarājas tejasvī kulaputro mahārathaḥ. sahasenaḥ sahāmātyo draupadeyān avārayat.

शैब्यो गोवासनो राजा योधैर् दशशतावरैः। काश्यस्याभिभुवः पुत्रं पराक्रान्तम् अवारयत्।

śaibyo govāsano rājā yodhair daśaśatāvaraiḥ. kāśyasyābhibhuvaḥ putraṃ parākrāntam avārayat.

अजातशत्रुं कौन्तेयं ज्वलन्तम् इव पावकम्। मद्राणाम् ईश्वरः शल्यो राजा राजानम् आवृणोत्।

ajātaśatruṃ kaunteyaṃ jvalantam iva pāvakam. madrāṇām īśvaraḥ śalyo rājā rājānam āvṛṇot.

दुःशासनस् त्व् अवस्थाप्य स्वम् अनीकम् अमर्षणः। सात्यकिं प्रययौ क्रुद्धः शूरो रथवरं युधि।

duḥśāsanas tv avasthāpya svam anīkam amarṣaṇaḥ. sātyakiṃ prayayau kruddhaḥ śūro rathavaraṃ yudhi.

स्वकेनाहम् अनीकेन संनद्धकवचावृतः। चतुःशतैर् महेष्वासैश् चेकितानम् अवारयम्।

svakenāham anīkena saṃnaddhakavacāvṛtaḥ. catuḥśatair maheṣvāsaiś cekitānam avārayam.

शकुनिस् तु सहानीको माद्रीपुत्रम् अवारयत्। गान्धारकैः सप्तशतैश् चापशक्तिशरासिभिः।

śakunis tu sahānīko mādrīputram avārayat. gāndhārakaiḥ saptaśataiś cāpaśaktiśarāsibhiḥ.

विन्दानुविन्दाव् आवन्त्यौ विराटं मत्स्यम् आर्छताम्। प्राणांस् त्यक्त्वा महेष्वासौ मित्रार्थे ऽभ्युद्यतौ युधि।

vindānuvindāv āvantyau virāṭaṃ matsyam ārchatām. prāṇāṃs tyaktvā maheṣvāsau mitrārthe 'bhyudyatau yudhi.

शिखण्डिनं याज्ञसेनिं रुन्धानम् अपराजितम्। बाह्लिकः प्रतिसंयत्तः पराक्रान्तम् अवारयत्।

śikhaṇḍinaṃ yājñaseniṃ rundhānam aparājitam. bāhlikaḥ pratisaṃyattaḥ parākrāntam avārayat.

धृष्टद्युम्नं च पाञ्चाल्यं क्रूरैः सार्धं प्रभद्रकैः। आवन्त्यः सह सौवीरैः क्रुद्धरूपम् अवारयत्।

dhṛṣṭadyumnaṃ ca pāñcālyaṃ krūraiḥ sārdhaṃ prabhadrakaiḥ. āvantyaḥ saha sauvīraiḥ kruddharūpam avārayat.

घटोत्कचं तथा शूरं राक्षसं क्रूरयोधिनम्। अलायुधो ऽद्रवत् तूर्णं क्रुद्धम् आयान्तम् आहवे।

ghaṭotkacaṃ tathā śūraṃ rākṣasaṃ krūrayodhinam. alāyudho 'dravat tūrṇaṃ kruddham āyāntam āhave.

अलम्बुसं राक्षसेन्द्रं कुन्तिभोजो महारथः। सैन्येन महता युक्तः क्रुद्धरूपम् अवारयत्। एवं द्वंद्वशतान्य् आसंस् तव तेषां च भारत।

alambusaṃ rākṣasendraṃ kuntibhojo mahārathaḥ. sainyena mahatā yuktaḥ kruddharūpam avārayat. evaṃ dvaṃdvaśatāny āsaṃs tava teṣāṃ ca bhārata.

सैन्धवः पृष्ठतस् त्व् आसीत् सर्वसैन्यस्य भारत। रक्षितः परमेष्वासैः कृपप्रभृतिभी रथैः।

saindhavaḥ pṛṣṭhatas tv āsīt sarvasainyasya bhārata. rakṣitaḥ parameṣvāsaiḥ kṛpaprabhṛtibhī rathaiḥ.

तस्यास्तां चक्ररक्षौ द्वौ सैन्धवस्य बृहत्तमौ। द्रौणिर् दक्षिणतो राजन् सूतपुत्रश् च वामतः।

tasyāstāṃ cakrarakṣau dvau saindhavasya bṛhattamau. drauṇir dakṣiṇato rājan sūtaputraś ca vāmataḥ.

पृष्ठगोपास् तु तस्यासन् सौमदत्तिपुरोगमाः। कृपश् च वृषसेनश् च शलः शल्यश् च दुर्जयः।

pṛṣṭhagopās tu tasyāsan saumadattipurogamāḥ. kṛpaś ca vṛṣasenaś ca śalaḥ śalyaś ca durjayaḥ.

नीतिमन्तो महेष्वासाः सर्वे युद्धविशारदाः। सैन्धवस्य विधायैवं रक्षां युयुधिरे तदा।

nītimanto maheṣvāsāḥ sarve yuddhaviśāradāḥ. saindhavasya vidhāyaivaṃ rakṣāṃ yuyudhire tadā.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...