महाभारत 7.7 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 7→

[mh-7-7] • 36 श्लोकाः

संजय उवाच। तथा द्रोणम् अभिघ्नन्तं साश्वसूतरथद्विपान्। व्यथिताः पाण्डवा दृष्ट्वा न चैनं पर्यवारयन्।

saṃjaya uvāca. tathā droṇam abhighnantaṃ sāśvasūtarathadvipān. vyathitāḥ pāṇḍavā dṛṣṭvā na cainaṃ paryavārayan.

ततो युधिष्ठिरो राजा धृष्टद्युम्नधनंजयौ। अब्रवीत् सर्वतो यत्तैः कुम्भयोनिर् निवार्यताम्।

tato yudhiṣṭhiro rājā dhṛṣṭadyumnadhanaṃjayau. abravīt sarvato yattaiḥ kumbhayonir nivāryatām.

तत्रैनम् अर्जुनश् चैव पार्षतश् च सहानुगः। पर्यगृह्णंस् ततः सर्वे समायान्तं महारथाः।

tatrainam arjunaś caiva pārṣataś ca sahānugaḥ. paryagṛhṇaṃs tataḥ sarve samāyāntaṃ mahārathāḥ.

केकया भीमसेनश् च सौभद्रो ऽथ घटोत्कचः। युधिष्ठिरो यमौ मत्स्या द्रुपदस्यात्मजास् तथा।

kekayā bhīmasenaś ca saubhadro 'tha ghaṭotkacaḥ. yudhiṣṭhiro yamau matsyā drupadasyātmajās tathā.

द्रौपदेयाश् च संहृष्टा धृष्टकेतुः ससात्यकिः। चेकितानश् च संक्रुद्धो युयुत्सुश् च महारथः।

draupadeyāś ca saṃhṛṣṭā dhṛṣṭaketuḥ sasātyakiḥ. cekitānaś ca saṃkruddho yuyutsuś ca mahārathaḥ.

ये चान्ये पार्थिवा राजन् पाण्डवस्यानुयायिनः। कुलवीर्यानुरूपाणि चक्रुः कर्माण्य् अनेकशः।

ye cānye pārthivā rājan pāṇḍavasyānuyāyinaḥ. kulavīryānurūpāṇi cakruḥ karmāṇy anekaśaḥ.

संगृह्यमाणां तां दृष्ट्वा पाण्डवैर् वाहिनीं रणे। व्यावृत्य चक्षुषी कोपाद् भारद्वाजो ऽन्ववैक्षत।

saṃgṛhyamāṇāṃ tāṃ dṛṣṭvā pāṇḍavair vāhinīṃ raṇe. vyāvṛtya cakṣuṣī kopād bhāradvājo 'nvavaikṣata.

स तीव्रं कोपम् आस्थाय रथे समरदुर्मदः। व्यधमत् पाण्डवानीकम् अभ्राणीव सदागतिः।

sa tīvraṃ kopam āsthāya rathe samaradurmadaḥ. vyadhamat pāṇḍavānīkam abhrāṇīva sadāgatiḥ.

रथान् अश्वान् नरान् नागान् अभिधावंस् ततस् ततः। चचारोन्मत्तवद् द्रोणो वृद्धो ऽपि तरुणो यथा।

rathān aśvān narān nāgān abhidhāvaṃs tatas tataḥ. cacāronmattavad droṇo vṛddho 'pi taruṇo yathā.

तस्य शोणितदिग्धाङ्गाः शोणास् ते वातरंहसः। आजानेया हया राजन्न् अविभ्रान्ताः श्रियं दधुः।

tasya śoṇitadigdhāṅgāḥ śoṇās te vātaraṃhasaḥ. ājāneyā hayā rājann avibhrāntāḥ śriyaṃ dadhuḥ.

तम् अन्तकम् इव क्रुद्धम् आपतन्तं यतव्रतम्। दृष्ट्वा संप्राद्रवन् योधाः पाण्डवस्य ततस् ततः।

tam antakam iva kruddham āpatantaṃ yatavratam. dṛṣṭvā saṃprādravan yodhāḥ pāṇḍavasya tatas tataḥ.

तेषां प्रद्रवतां भीमः पुनर् आवर्तताम् अपि। वीक्षतां तिष्ठतां चासीच् छब्दः परमदारुणः।

teṣāṃ pradravatāṃ bhīmaḥ punar āvartatām api. vīkṣatāṃ tiṣṭhatāṃ cāsīc chabdaḥ paramadāruṇaḥ.

शूराणां हर्षजननो भीरूणां भयवर्धनः। द्यावापृथिव्योर् विवरं पूरयाम् आस सर्वतः।

śūrāṇāṃ harṣajanano bhīrūṇāṃ bhayavardhanaḥ. dyāvāpṛthivyor vivaraṃ pūrayām āsa sarvataḥ.

ततः पुनर् अपि द्रोणो नाम विश्रावयन् युधि। अकरोद् रौद्रम् आत्मानं किरञ् शरशतैः परान्।

tataḥ punar api droṇo nāma viśrāvayan yudhi. akarod raudram ātmānaṃ kirañ śaraśataiḥ parān.

स तथा तान्य् अनीकानि पाण्डवेयस्य धीमतः। कालवन् न्यवधीद् द्रोणो युवेव स्थविरो बली।

sa tathā tāny anīkāni pāṇḍaveyasya dhīmataḥ. kālavan nyavadhīd droṇo yuveva sthaviro balī.

उत्कृत्य च शिरांस्य् उग्रो बाहून् अपि सभूषणान्। कृत्वा शून्यान् रथोपस्थान् उदक्रोशन् महारथः।

utkṛtya ca śirāṃsy ugro bāhūn api sabhūṣaṇān. kṛtvā śūnyān rathopasthān udakrośan mahārathaḥ.

तस्य हर्षप्रणादेन बाणवेगेन चाभिभो। प्राकम्पन्त रणे योधा गावः शीतार्दिता इव।

tasya harṣapraṇādena bāṇavegena cābhibho. prākampanta raṇe yodhā gāvaḥ śītārditā iva.

द्रोणस्य रथघोषेण मौर्वीनिष्पेषणेन च। धनुःशब्देन चाकाशे शब्दः समभवन् महान्।

droṇasya rathaghoṣeṇa maurvīniṣpeṣaṇena ca. dhanuḥśabdena cākāśe śabdaḥ samabhavan mahān.

अथास्य बहुशो बाणा निश्चरन्तः सहस्रशः। व्याप्य सर्वा दिशः पेतुर् गजाश्वरथपत्तिषु।

athāsya bahuśo bāṇā niścarantaḥ sahasraśaḥ. vyāpya sarvā diśaḥ petur gajāśvarathapattiṣu.

तं कार्मुकमहावेगम् अस्त्रज्वलितपावकम्। द्रोणम् आसादयां चक्रुः पाञ्चालाः पाण्डवैः सह।

taṃ kārmukamahāvegam astrajvalitapāvakam. droṇam āsādayāṃ cakruḥ pāñcālāḥ pāṇḍavaiḥ saha.

तान् वै सरथहस्त्यश्वान् प्राहिणोद् यमसादनम्। द्रोणो ऽचिरेणाकरोच् च महीं शोणितकर्दमाम्।

tān vai sarathahastyaśvān prāhiṇod yamasādanam. droṇo 'cireṇākaroc ca mahīṃ śoṇitakardamām.

तन्वता परमास्त्राणि शरान् सततम् अस्यता। द्रोणेन विहितं दिक्षु बाणजालम् अदृश्यत।

tanvatā paramāstrāṇi śarān satatam asyatā. droṇena vihitaṃ dikṣu bāṇajālam adṛśyata.

पदातिषु रथाश्वेषु वारणेषु च सर्वशः। तस्य विद्युद् इवाभ्रेषु चरन् केतुर् अदृश्यत।

padātiṣu rathāśveṣu vāraṇeṣu ca sarvaśaḥ. tasya vidyud ivābhreṣu caran ketur adṛśyata.

स केकयानां प्रवरांश् च पञ्च; पाञ्चालराजं च शरैः प्रमृद्य। युधिष्ठिरानीकम् अदीनयोधी; द्रोणो ऽभ्ययात् कार्मुकबाणपाणिः।

sa kekayānāṃ pravarāṃś ca pañca; pāñcālarājaṃ ca śaraiḥ pramṛdya. yudhiṣṭhirānīkam adīnayodhī; droṇo 'bhyayāt kārmukabāṇapāṇiḥ.

तं भीमसेनश् च धनंजयश् च; शिनेश् च नप्ता द्रुपदात्मजश् च। शैब्यात्मजः काशिपतिः शिबिश् च; हृष्टा नदन्तो व्यकिरञ् शरौघैः। श्रेणीकृताः संयति मोघवेगा। द्वीपे नदीनाम् इव काशरोहाः।

taṃ bhīmasenaś ca dhanaṃjayaś ca; śineś ca naptā drupadātmajaś ca. śaibyātmajaḥ kāśipatiḥ śibiś ca; hṛṣṭā nadanto vyakirañ śaraughaiḥ. śreṇīkṛtāḥ saṃyati moghavegā. dvīpe nadīnām iva kāśarohāḥ.

तेषाम् अथो द्रोणधनुर्विमुक्ताः; पतत्रिणः काञ्चनचित्रपुङ्खाः। भित्त्वा शरीराणि गजाश्वयूनां; जग्मुर् महीं शोणितदिग्धवाजाः।

teṣām atho droṇadhanurvimuktāḥ; patatriṇaḥ kāñcanacitrapuṅkhāḥ. bhittvā śarīrāṇi gajāśvayūnāṃ; jagmur mahīṃ śoṇitadigdhavājāḥ.

सा योधसंघैश् च रथैश् च भूमिः; शरैर् विभिन्नैर् गजवाजिभिश् च। प्रच्छाद्यमाना पतितैर् बभूव; समन्ततो द्यौर् इव कालमेघैः।

sā yodhasaṃghaiś ca rathaiś ca bhūmiḥ; śarair vibhinnair gajavājibhiś ca. pracchādyamānā patitair babhūva; samantato dyaur iva kālameghaiḥ.

शैनेयभीमार्जुनवाहिनीपाञ्; शैब्याभिमन्यू सह काशिराज्ञा। अन्यांश् च वीरान् समरे प्रमृद्नाद्; द्रोणः सुतानां तव भूतिकामः।

śaineyabhīmārjunavāhinīpāñ; śaibyābhimanyū saha kāśirājñā. anyāṃś ca vīrān samare pramṛdnād; droṇaḥ sutānāṃ tava bhūtikāmaḥ.

एतानि चान्यानि च कौरवेन्द्र; कर्माणि कृत्वा समरे महात्मा। प्रताप्य लोकान् इव कालसूर्यो; द्रोणो गतः स्वर्गम् इतो हि राजन्। स तु कृत्वा महत्कर्म द्रोणः परबलार्दनः।

etāni cānyāni ca kauravendra; karmāṇi kṛtvā samare mahātmā. pratāpya lokān iva kālasūryo; droṇo gataḥ svargam ito hi rājan. sa tu kṛtvā mahatkarma droṇaḥ parabalārdanaḥ.

एवं रुक्मरथः शूरो हत्वा शतसहस्रशः। पाण्डवानां रणे योधान् पार्षतेन निपातितः।

evaṃ rukmarathaḥ śūro hatvā śatasahasraśaḥ. pāṇḍavānāṃ raṇe yodhān pārṣatena nipātitaḥ.

अक्षौहिणीम् अभ्यधिकां शूराणाम् अनिवर्तिनाम्। निहत्य पश्चाद् धृतिमान् अगच्छत् परमां गतिम्।

akṣauhiṇīm abhyadhikāṃ śūrāṇām anivartinām. nihatya paścād dhṛtimān agacchat paramāṃ gatim.

पाण्डवैः सह पाञ्चालैर् अशिवैः क्रूरकर्मभिः। हतो रुक्मरथो राजन् कृत्वा कर्म सुदुष्करम्।

pāṇḍavaiḥ saha pāñcālair aśivaiḥ krūrakarmabhiḥ. hato rukmaratho rājan kṛtvā karma suduṣkaram.

ततो निनादो भूतानाम् आकाशे समजायत। सैन्यानां च ततो राजन्न् आचार्ये निहते युधि।

tato ninādo bhūtānām ākāśe samajāyata. sainyānāṃ ca tato rājann ācārye nihate yudhi.

द्यां धरां खं दिशो वारि प्रदिशश् चानुनादयन्। अहो धिग् इति भूतानां शब्दः समभवन् महान्।

dyāṃ dharāṃ khaṃ diśo vāri pradiśaś cānunādayan. aho dhig iti bhūtānāṃ śabdaḥ samabhavan mahān.

देवताः पितरश् चैव पूर्वे ये चास्य बान्धवाः। ददृशुर् निहतं तत्र भारद्वाजं महारथम्।

devatāḥ pitaraś caiva pūrve ye cāsya bāndhavāḥ. dadṛśur nihataṃ tatra bhāradvājaṃ mahāratham.

पाण्डवास् तु जयं लब्ध्वा सिंहनादान् प्रचक्रिरे। तेन नादेन महता समकम्पत मेदिनी। विचित्रजाम्बूनदभूषितध्वजं। महारथं रुक्मरथं निपातितम्। निशम्य कश् चिद् धि न हर्षम् एयिवान्। ऋते मृधे द्रुपदसुतात् ससृञ्जयात्।

pāṇḍavās tu jayaṃ labdhvā siṃhanādān pracakrire. tena nādena mahatā samakampata medinī. vicitrajāmbūnadabhūṣitadhvajaṃ. mahārathaṃ rukmarathaṃ nipātitam. niśamya kaś cid dhi na harṣam eyivān. ṛte mṛdhe drupadasutāt sasṛñjayāt.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...