महाभारत 7.65 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 65→

[mh-7-65] • 32 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। तस्मिन् प्रभग्ने सैन्याग्रे वध्यमाने किरीटिना। के नु तत्र रणे वीराः प्रत्युदीयुर् धनंजयम्।

dhṛtarāṣṭra uvāca. tasmin prabhagne sainyāgre vadhyamāne kirīṭinā. ke nu tatra raṇe vīrāḥ pratyudīyur dhanaṃjayam.

आहो स्विच् छकटव्यूहं प्रविष्टा मोघनिश्चयाः। द्रोणम् आश्रित्य तिष्ठन्तः प्राकारम् अकुतोभयाः।

āho svic chakaṭavyūhaṃ praviṣṭā moghaniścayāḥ. droṇam āśritya tiṣṭhantaḥ prākāram akutobhayāḥ.

संजय उवाच। तथार्जुनेन संभग्ने तस्मिंस् तव बले तदा। हतवीरे हतोत्साहे पलायनकृतक्षणे।

saṃjaya uvāca. tathārjunena saṃbhagne tasmiṃs tava bale tadā. hatavīre hatotsāhe palāyanakṛtakṣaṇe.

पाकशासनिनाभीक्ष्णं वध्यमाने शरोत्तमैः। न तत्र कश् चित् संग्रामे शशाकार्जुनम् ईक्षितुम्।

pākaśāsaninābhīkṣṇaṃ vadhyamāne śarottamaiḥ. na tatra kaś cit saṃgrāme śaśākārjunam īkṣitum.

ततस् तव सुतो राजन् दृष्ट्वा सैन्यं तथागतम्। दुःशासनो भृशं क्रुद्धो युद्धायार्जुनम् अभ्ययात्।

tatas tava suto rājan dṛṣṭvā sainyaṃ tathāgatam. duḥśāsano bhṛśaṃ kruddho yuddhāyārjunam abhyayāt.

स काञ्चनविचित्रेण कवचेन समावृतः। जाम्बूनदशिरस्त्राणः शूरस् तीव्रपराक्रमः।

sa kāñcanavicitreṇa kavacena samāvṛtaḥ. jāmbūnadaśirastrāṇaḥ śūras tīvraparākramaḥ.

नागानीकेन महता ग्रसन्न् इव महीम् इमाम्। दुःशासनो महाराज सव्यसाचिनम् आवृणोत्। युवराजो बलश्लाघी पिङ्गलः प्रियदर्शनः।

nāgānīkena mahatā grasann iva mahīm imām. duḥśāsano mahārāja savyasācinam āvṛṇot. yuvarājo balaślāghī piṅgalaḥ priyadarśanaḥ.

ह्रादेन गजघण्टानां शङ्खानां निनदेन च। ज्याक्षेपनिनदैश् चैव विरावेण च दन्तिनाम्।

hrādena gajaghaṇṭānāṃ śaṅkhānāṃ ninadena ca. jyākṣepaninadaiś caiva virāveṇa ca dantinām.

भूर् दिशश् चान्तरिक्षं च शब्देनासीत् समावृतम्। स मुहूर्तं प्रतिभयो दारुणः समपद्यत।

bhūr diśaś cāntarikṣaṃ ca śabdenāsīt samāvṛtam. sa muhūrtaṃ pratibhayo dāruṇaḥ samapadyata.

तान् दृष्ट्वा पततस् तूर्णम् अङ्कुशैर् अभिचोदितान्। व्यालम्बहस्तान् संरब्धान् सपक्षान् इव पर्वतान्।

tān dṛṣṭvā patatas tūrṇam aṅkuśair abhicoditān. vyālambahastān saṃrabdhān sapakṣān iva parvatān.

सिंहनादेन महता नरसिंहो धनंजयः। गजानीकम् अमित्राणाम् अभितो व्यधमच् छरैः। तदाचलघनप्रख्यं पताकाशतसंकुलम्।

siṃhanādena mahatā narasiṃho dhanaṃjayaḥ. gajānīkam amitrāṇām abhito vyadhamac charaiḥ. tadācalaghanaprakhyaṃ patākāśatasaṃkulam.

महोर्मिणम् इवोद्धूतं श्वसनेन महार्णवम्। धनंजयशरोद्विग्नाः पलायन्तो बभुर् गजाः। किरीटी तद् गजानीकं प्राविशन् मकरो यथा।

mahormiṇam ivoddhūtaṃ śvasanena mahārṇavam. dhanaṃjayaśarodvignāḥ palāyanto babhur gajāḥ. kirīṭī tad gajānīkaṃ prāviśan makaro yathā.

काष्ठातीत इवादित्यः प्रतपन् युगसंक्षये। ददृशे दिक्षु सर्वासु पार्थः परपुरंजयः।

kāṣṭhātīta ivādityaḥ pratapan yugasaṃkṣaye. dadṛśe dikṣu sarvāsu pārthaḥ parapuraṃjayaḥ.

खुरशब्देन चाश्वानां नेमिघोषेण तेन च। तेन चोत्क्रुष्टशब्देन ज्यानिनादेन तेन च। नानावादित्रशब्देन पाञ्चजन्यस्वनेन च। देवदत्तस्य घोषेण गाण्डीवनिनदेन च।

khuraśabdena cāśvānāṃ nemighoṣeṇa tena ca. tena cotkruṣṭaśabdena jyāninādena tena ca. nānāvāditraśabdena pāñcajanyasvanena ca. devadattasya ghoṣeṇa gāṇḍīvaninadena ca.

मन्दवेगतरा नागा बभूवुस् ते विचेतसः। शरैर् आशीविषस्पर्शैर् निर्भिन्नाः सव्यसाचिना।

mandavegatarā nāgā babhūvus te vicetasaḥ. śarair āśīviṣasparśair nirbhinnāḥ savyasācinā.

ते गजा विशिखैस् तीक्ष्णैर् युधि गाण्डीवचोदितैः। तीर्णाः पङ्कार्णवेष्व् इव। युगपच् च समाविष्टैर्। अनेकशतसाहस्रैः सर्वाङ्गेषु समर्पिताः। पुङ्खावशिष्टैर् बहुभिः शोणितोत्पीडवाहिनः।

te gajā viśikhais tīkṣṇair yudhi gāṇḍīvacoditaiḥ. tīrṇāḥ paṅkārṇaveṣv iva. yugapac ca samāviṣṭair. anekaśatasāhasraiḥ sarvāṅgeṣu samarpitāḥ. puṅkhāvaśiṣṭair bahubhiḥ śoṇitotpīḍavāhinaḥ.

आरावं परमं कृत्वा वध्यमानाः किरीटिना। निपेतुर् अनिशं भूमौ छिन्नपक्षा इवाद्रयः।

ārāvaṃ paramaṃ kṛtvā vadhyamānāḥ kirīṭinā. nipetur aniśaṃ bhūmau chinnapakṣā ivādrayaḥ.

अपरे दन्तवेष्टेषु कुम्भेषु च कटेषु च। शरैः समर्पिता नागाः क्रौञ्चवद् व्यनदन् मुहुः।

apare dantaveṣṭeṣu kumbheṣu ca kaṭeṣu ca. śaraiḥ samarpitā nāgāḥ krauñcavad vyanadan muhuḥ.

गजस्कन्धगतानां च पुरुषाणां किरीटिना। आच्छिद्यन्तोत्तमाङ्गानि भल्लैः संनतपर्वभिः।

gajaskandhagatānāṃ ca puruṣāṇāṃ kirīṭinā. ācchidyantottamāṅgāni bhallaiḥ saṃnataparvabhiḥ.

सकुण्डलानां पततां शिरसां धरणीतले। पद्मानाम् इव संघातैः पार्थश् चक्रे निवेदनम्।

sakuṇḍalānāṃ patatāṃ śirasāṃ dharaṇītale. padmānām iva saṃghātaiḥ pārthaś cakre nivedanam.

यन्त्रबद्धा विकवचा व्रणार्ता रुधिरोक्षिताः। भ्रमत्सु युधि नागेषु मनुष्या विललम्बिरे।

yantrabaddhā vikavacā vraṇārtā rudhirokṣitāḥ. bhramatsu yudhi nāgeṣu manuṣyā vilalambire.

के चिद् एकेन बाणेन सुमुक्तेन पतत्रिणा। द्वौ त्रयश् च विनिर्भिन्ना निपेतुर् धरणीतले। अपरे मन्दसंरब्धा मातङ्गाः पर्वतोपमाः। पेतुः पृथिव्यां निहता वज्ररुग्णा इवाचलाः। अतिविद्धाश् च नाराचैर् वमन्तो रुधिरं मुखैः। सारोहा न्यपतन् भूमौ द्रुमवन्त इवाचलाः। ततो ऽर्जुनो भृशं क्रुद्धः प्रदहन्न् इव तेजसा। ववर्ष शरवर्षाणि योधानाम् अनिवर्तिनाम्।

ke cid ekena bāṇena sumuktena patatriṇā. dvau trayaś ca vinirbhinnā nipetur dharaṇītale. apare mandasaṃrabdhā mātaṅgāḥ parvatopamāḥ. petuḥ pṛthivyāṃ nihatā vajrarugṇā ivācalāḥ. atividdhāś ca nārācair vamanto rudhiraṃ mukhaiḥ. sārohā nyapatan bhūmau drumavanta ivācalāḥ. tato 'rjuno bhṛśaṃ kruddhaḥ pradahann iva tejasā. vavarṣa śaravarṣāṇi yodhānām anivartinām.

मौर्वीं धनुर् ध्वजं चैव युगानीषास् तथैव च। रथिनां कुट्टयाम् आस भल्लैः संनतपर्वभिः।

maurvīṃ dhanur dhvajaṃ caiva yugānīṣās tathaiva ca. rathināṃ kuṭṭayām āsa bhallaiḥ saṃnataparvabhiḥ.

न संदधन् न चाप्य् अस्यन् न विमुञ्चन् न चोद्धरन्। मण्डलेनैव धनुषा नृत्यन् पार्थः स्म दृश्यते।

na saṃdadhan na cāpy asyan na vimuñcan na coddharan. maṇḍalenaiva dhanuṣā nṛtyan pārthaḥ sma dṛśyate.

अतिविद्धाश् च नाराचैर् वमन्तो रुधिरं मुखैः। मुहूर्तान् निपतन्त्य् अन्ये वारणा वसुधातले।

atividdhāś ca nārācair vamanto rudhiraṃ mukhaiḥ. muhūrtān nipatanty anye vāraṇā vasudhātale.

उत्थितान्य् अगणेयानि कबन्धानि समन्ततः। अदृश्यन्त महाराज तस्मिन् परमसंकुले।

utthitāny agaṇeyāni kabandhāni samantataḥ. adṛśyanta mahārāja tasmin paramasaṃkule.

सचापाः साङ्गुलित्राणाः सखड्गाः साङ्गदा रणे। अदृश्यन्त भुजाश् छिन्ना हेमाभरणभूषिताः।

sacāpāḥ sāṅgulitrāṇāḥ sakhaḍgāḥ sāṅgadā raṇe. adṛśyanta bhujāś chinnā hemābharaṇabhūṣitāḥ.

सूपस्करैर् अधिष्ठानैर् ईषादण्डकबन्धुरैः। चक्रैर् विमथितैर् अक्षै भग्नैश् च बहुधा युगैः।

sūpaskarair adhiṣṭhānair īṣādaṇḍakabandhuraiḥ. cakrair vimathitair akṣai bhagnaiś ca bahudhā yugaiḥ.

वर्मचापशरैश् चैव व्यवकीर्णैस् ततस् ततः। स्रग्भिर् आभरणैर् वस्त्रैः पतितैश् च महाध्वजैः।

varmacāpaśaraiś caiva vyavakīrṇais tatas tataḥ. sragbhir ābharaṇair vastraiḥ patitaiś ca mahādhvajaiḥ.

निहतैर् वारणैर् अश्वैः क्षत्रियैश् च निपातितैः। अदृश्यत मही तत्र दारुणप्रतिदर्शना।

nihatair vāraṇair aśvaiḥ kṣatriyaiś ca nipātitaiḥ. adṛśyata mahī tatra dāruṇapratidarśanā.

एवं दुःशासनबलं वध्यमानं किरीटिना। संप्राद्रवन् महाराज व्यथितं वै सनायकम्। एवं बले द्रुते याते राजपुत्रं महारथम्। विव्याध दशभिर् बाणैस् तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत्। जीवितेन कथं गन्ता दुरुक्तं यावद् अद्य ते। तद् वाक्यसदृशं कर्म कुरु त्वं यदि मन्यसे। एवम् उक्त्वा ततो राजन् पार्थः पार्थिवमर्दनः। भृशं क्रुद्धो महाराज अविध्यत् तनयं तव।

evaṃ duḥśāsanabalaṃ vadhyamānaṃ kirīṭinā. saṃprādravan mahārāja vyathitaṃ vai sanāyakam. evaṃ bale drute yāte rājaputraṃ mahāratham. vivyādha daśabhir bāṇais tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt. jīvitena kathaṃ gantā duruktaṃ yāvad adya te. tad vākyasadṛśaṃ karma kuru tvaṃ yadi manyase. evam uktvā tato rājan pārthaḥ pārthivamardanaḥ. bhṛśaṃ kruddho mahārāja avidhyat tanayaṃ tava.

ततो दुःशासनस् त्रस्तः सहानीकः शरार्दितः। द्रोणं त्रातारम् आकाङ्क्षञ् शकटव्यूहम् अभ्यगात्।

tato duḥśāsanas trastaḥ sahānīkaḥ śarārditaḥ. droṇaṃ trātāram ākāṅkṣañ śakaṭavyūham abhyagāt.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...