महाभारत 7.57 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 57→

[mh-7-57] • 81 श्लोकाः

संजय उवाच। कुन्तीपुत्रस् तु तं मन्त्रं स्मरन्न् एव धनंजयः। प्रतिज्ञाम् आत्मनो रक्षन् मुमोहाचिन्त्यविक्रमः।

saṃjaya uvāca. kuntīputras tu taṃ mantraṃ smarann eva dhanaṃjayaḥ. pratijñām ātmano rakṣan mumohācintyavikramaḥ.

तं तु शोकेन संतप्तं स्वप्ने कपिवरध्वजम्। निश्वसन्तं महात्मानं सफेनम् इव पन्नगम्। विसंज्ञमनसं ज्ञात्वा अर्जुनं शोकविह्वलम्। आससाद महातेजा ध्यायन्तं गरुडध्वजः।

taṃ tu śokena saṃtaptaṃ svapne kapivaradhvajam. niśvasantaṃ mahātmānaṃ saphenam iva pannagam. visaṃjñamanasaṃ jñātvā arjunaṃ śokavihvalam. āsasāda mahātejā dhyāyantaṃ garuḍadhvajaḥ.

प्रत्युत्थानं तु कृष्णस्य सर्वावस्थं धनंजयः। नालोपयत धर्मात्मा भक्त्या प्रेम्णा च सर्वदा।

pratyutthānaṃ tu kṛṣṇasya sarvāvasthaṃ dhanaṃjayaḥ. nālopayata dharmātmā bhaktyā premṇā ca sarvadā.

प्रत्युत्थाय च गोविन्दं स तस्माय् आसनं ददौ। न चासने स्वयं बुद्धिं बीभत्सुर् व्यदधात् तदा।

pratyutthāya ca govindaṃ sa tasmāy āsanaṃ dadau. na cāsane svayaṃ buddhiṃ bībhatsur vyadadhāt tadā.

ततः कृष्णो महातेजा जानन् पार्थस्य निश्चयम्। कुन्तीपुत्रम् इदं वाक्यम् आसीनः स्थितम् अब्रवीत्।

tataḥ kṛṣṇo mahātejā jānan pārthasya niścayam. kuntīputram idaṃ vākyam āsīnaḥ sthitam abravīt.

मा विषादे मनः पार्थ कृथाः कालो हि दुर्जयः। कालः सर्वाणि भूतानि नियच्छति परे विधौ।

mā viṣāde manaḥ pārtha kṛthāḥ kālo hi durjayaḥ. kālaḥ sarvāṇi bhūtāni niyacchati pare vidhau.

किमर्थं च विषादस् ते तद् ब्रूहि वदतां वर। न शोचितव्यं विदुषा शोकः कार्यविनाशनः। यत् तु कार्यं भवेत् कार्यं कर्मणा तत् समाचर। हीनचेष्टस्य यः शोकः स हि शत्रुर् धनंजय।

kimarthaṃ ca viṣādas te tad brūhi vadatāṃ vara. na śocitavyaṃ viduṣā śokaḥ kāryavināśanaḥ. yat tu kāryaṃ bhavet kāryaṃ karmaṇā tat samācara. hīnaceṣṭasya yaḥ śokaḥ sa hi śatrur dhanaṃjaya.

शोचन् नन्दयते शत्रून् कर्शयत्य् अपि बान्धवान्। क्शीयते च नरस् तस्मान् न त्वं शोचितुम् अर्हसि।

śocan nandayate śatrūn karśayaty api bāndhavān. kśīyate ca naras tasmān na tvaṃ śocitum arhasi.

इत्य् उक्तो वासुदेवेन बीभत्सुर् अपराजितः। आबभाषे तदा विद्वान् इदं वचनम् अर्थवत्।

ity ukto vāsudevena bībhatsur aparājitaḥ. ābabhāṣe tadā vidvān idaṃ vacanam arthavat.

मया प्रतिज्ञा महती जयद्रथवधे कृता। श्वो ऽस्मि हन्ता दुरात्मानं पुत्रघ्नम् इति केशव।

mayā pratijñā mahatī jayadrathavadhe kṛtā. śvo 'smi hantā durātmānaṃ putraghnam iti keśava.

मत्प्रतिज्ञाविघातार्थं धार्तराष्ट्रैः किलाच्युत। पृष्ठतः सैन्धवः कार्यः सर्वैर् गुप्तो महारथैः।

matpratijñāvighātārthaṃ dhārtarāṣṭraiḥ kilācyuta. pṛṣṭhataḥ saindhavaḥ kāryaḥ sarvair gupto mahārathaiḥ.

दश चैका च ताः कृष्ण अक्षौहिण्यः सुदुर्जयाः। हतावशेषास् तत्रेमा दश माधव संख्यया। ताभिः परिवृतः संख्ये सर्वैश् चैव महारथैः। कथं शक्येत स द्रष्टुं दुरात्मा कृष्ण सैन्धवः। प्रतिज्ञापारणं चैव न भविष्यति केशव। प्रतिज्ञायां च हीनायां कथं जीवेत मद्विधः।

daśa caikā ca tāḥ kṛṣṇa akṣauhiṇyaḥ sudurjayāḥ. hatāvaśeṣās tatremā daśa mādhava saṃkhyayā. tābhiḥ parivṛtaḥ saṃkhye sarvaiś caiva mahārathaiḥ. kathaṃ śakyeta sa draṣṭuṃ durātmā kṛṣṇa saindhavaḥ. pratijñāpāraṇaṃ caiva na bhaviṣyati keśava. pratijñāyāṃ ca hīnāyāṃ kathaṃ jīveta madvidhaḥ.

दुःखोपायस्य मे वीर विकाङ्क्षा परिवर्तते। द्रुतं च याति सविता तत एतद् ब्रवीम्य् अहम्।

duḥkhopāyasya me vīra vikāṅkṣā parivartate. drutaṃ ca yāti savitā tata etad bravīmy aham.

शोकस्थानं तु तच् छ्रुत्वा पार्थस्य द्विजकेतनः। संस्पृश्याम्भस् ततः कृष्णः प्राङ्मुखः समवस्थितः।

śokasthānaṃ tu tac chrutvā pārthasya dvijaketanaḥ. saṃspṛśyāmbhas tataḥ kṛṣṇaḥ prāṅmukhaḥ samavasthitaḥ.

इदं वाक्यं महातेजा बभाषे पुष्करेक्षणः। हितार्थं पाण्डुपुत्रस्य सैन्धवस्य वधे वृतः।

idaṃ vākyaṃ mahātejā babhāṣe puṣkarekṣaṇaḥ. hitārthaṃ pāṇḍuputrasya saindhavasya vadhe vṛtaḥ.

पार्थ पाशुपतं नाम परमास्त्रं सनातनम्। येन सर्वान् मृधे दैत्याञ् जघ्ने देवो महेश्वरः।

pārtha pāśupataṃ nāma paramāstraṃ sanātanam. yena sarvān mṛdhe daityāñ jaghne devo maheśvaraḥ.

यदि तद् विदितं ते ऽद्य श्वो हन्तासि जयद्रथम्। अथ ज्ञातुं प्रपद्यस्व मनसा वृषभध्वजम्।

yadi tad viditaṃ te 'dya śvo hantāsi jayadratham. atha jñātuṃ prapadyasva manasā vṛṣabhadhvajam.

तं देवं मनसा ध्यायञ् जोषम् आस्स्व धनंजय। ततस् तस्य प्रसादात् त्वं भक्तः प्राप्स्यसि तन् महत्।

taṃ devaṃ manasā dhyāyañ joṣam āssva dhanaṃjaya. tatas tasya prasādāt tvaṃ bhaktaḥ prāpsyasi tan mahat.

ततः कृष्णवचः श्रुत्वा संस्पृश्याम्भो धनंजयः। भूमाव् आसीन एकाग्रो जगाम मनसा भवम्।

tataḥ kṛṣṇavacaḥ śrutvā saṃspṛśyāmbho dhanaṃjayaḥ. bhūmāv āsīna ekāgro jagāma manasā bhavam.

ततः प्रणिहिते ब्राह्मे मुहूर्ते शुभलक्षणे। आत्मानम् अर्जुनो ऽपश्यद् गगने सहकेशवम्।

tataḥ praṇihite brāhme muhūrte śubhalakṣaṇe. ātmānam arjuno 'paśyad gagane sahakeśavam.

ज्योतिर्भिश् च समाकीर्णं सिद्धचारणसेवितम्। वायुवेगगतिः पार्थः खं भेजे सहकेशवः।

jyotirbhiś ca samākīrṇaṃ siddhacāraṇasevitam. vāyuvegagatiḥ pārthaḥ khaṃ bheje sahakeśavaḥ.

केशवेन गृहीतः स दक्षिणे विभुना भुजे। प्रेक्षमाणो बहून् भावाञ् जगामाद्भुतदर्शनान्।

keśavena gṛhītaḥ sa dakṣiṇe vibhunā bhuje. prekṣamāṇo bahūn bhāvāñ jagāmādbhutadarśanān.

उदीच्यां दिशि धर्मात्मा सो ऽपश्यच् छ्वेतपर्वतम्। कुबेरस्य विहारे च नलिनीं पद्मभूषिताम्।

udīcyāṃ diśi dharmātmā so 'paśyac chvetaparvatam. kuberasya vihāre ca nalinīṃ padmabhūṣitām.

सरिच्छ्रेष्ठां च तां गङ्गां वीक्षमाणो बहूदकाम्। सदापुष्पफलैर् वृक्षैर् उपेतां स्फटिकोपलाम्।

saricchreṣṭhāṃ ca tāṃ gaṅgāṃ vīkṣamāṇo bahūdakām. sadāpuṣpaphalair vṛkṣair upetāṃ sphaṭikopalām.

सिंहव्याघ्रसमाकीर्णां नानामृगगणाकुलाम्। पुण्याश्रमवतीं रम्यां मनोज्ञाण्डजसेविताम्।

siṃhavyāghrasamākīrṇāṃ nānāmṛgagaṇākulām. puṇyāśramavatīṃ ramyāṃ manojñāṇḍajasevitām.

मन्दरस्य प्रदेशांश् च किंनरोद्गीतनादितान्। हेमरूप्यमयैः शृङ्गैर् नानौषधिविदीपितान्। तथा मन्दारवृक्षैश् च पुष्पितैर् उपशोभितान्। विश्वकर्मकृतैर् दिव्यैर् अन्यान् अपि च भूषितान्।

mandarasya pradeśāṃś ca kiṃnarodgītanāditān. hemarūpyamayaiḥ śṛṅgair nānauṣadhividīpitān. tathā mandāravṛkṣaiś ca puṣpitair upaśobhitān. viśvakarmakṛtair divyair anyān api ca bhūṣitān.

स्निग्धाञ्जनचयाकारं संप्राप्तः कालपर्वतम्। पुण्यं हिमवतः पादं मणिमन्तं च पर्वतम्। ब्रह्मतुङ्गं नदीश् चान्यास् तथा जनपदान् अपि।

snigdhāñjanacayākāraṃ saṃprāptaḥ kālaparvatam. puṇyaṃ himavataḥ pādaṃ maṇimantaṃ ca parvatam. brahmatuṅgaṃ nadīś cānyās tathā janapadān api.

सुशृङ्गं शतशृङ्गं च शर्यातिवनम् एव च। पुण्यम् अश्वशिरःस्थानं स्थानम् आथर्वणस्य च।

suśṛṅgaṃ śataśṛṅgaṃ ca śaryātivanam eva ca. puṇyam aśvaśiraḥsthānaṃ sthānam ātharvaṇasya ca.

वृषदंशं च शैलेन्द्रं महामन्दरम् एव च। अप्सरोभिः समाकीर्णं किंनरैश् चोपशोभितम्।

vṛṣadaṃśaṃ ca śailendraṃ mahāmandaram eva ca. apsarobhiḥ samākīrṇaṃ kiṃnaraiś copaśobhitam.

तांश् च शैलान् व्रजन् पार्थः प्रेक्षते सहकेशवः। शुभैः प्रस्रवणैर् जुष्टान् हेमधातुविभूषितान्।

tāṃś ca śailān vrajan pārthaḥ prekṣate sahakeśavaḥ. śubhaiḥ prasravaṇair juṣṭān hemadhātuvibhūṣitān.

चन्द्ररश्मिप्रकाशाङ्गीं पृथिवीं पुरमालिनीम्। समुद्रांश् चाद्भुताकारान् अपश्यद् बहुलाकरान्।

candraraśmiprakāśāṅgīṃ pṛthivīṃ puramālinīm. samudrāṃś cādbhutākārān apaśyad bahulākarān.

वियद् द्यां पृथिवीं चैव पश्यन् विष्णुपदे व्रजन्। विस्मितः सह कृष्णेन क्षिप्तो बाण इवात्यगात्।

viyad dyāṃ pṛthivīṃ caiva paśyan viṣṇupade vrajan. vismitaḥ saha kṛṣṇena kṣipto bāṇa ivātyagāt.

ग्रहनक्षत्रसोमानां सूर्याग्न्योश् च समत्विषम्। अपश्यत तदा पार्थो ज्वलन्तम् इव पर्वतम्।

grahanakṣatrasomānāṃ sūryāgnyoś ca samatviṣam. apaśyata tadā pārtho jvalantam iva parvatam.

समासाद्य तु तं शैलं शैलाग्रे समवस्थितम्। तपोनित्यं महात्मानम् अपश्यद् वृषभध्वजम्।

samāsādya tu taṃ śailaṃ śailāgre samavasthitam. taponityaṃ mahātmānam apaśyad vṛṣabhadhvajam.

सहस्रम् इव सूर्याणां दीप्यमानं स्वतेजसा। शूलिनं जटिलं गौरं वल्कलाजिनवाससम्।

sahasram iva sūryāṇāṃ dīpyamānaṃ svatejasā. śūlinaṃ jaṭilaṃ gauraṃ valkalājinavāsasam.

नयनानां सहस्रैश् च विचित्राङ्गं महौजसम्। पार्वत्या सहितं देवं भूतसंघैश् च भास्वरैः।

nayanānāṃ sahasraiś ca vicitrāṅgaṃ mahaujasam. pārvatyā sahitaṃ devaṃ bhūtasaṃghaiś ca bhāsvaraiḥ.

गीतवादित्रसंह्रादैस् ताललास्यसमन्वितम्। वल्गितास्फोटितोत्क्रुष्टैः पुण्यगन्धैश् च सेवितम्।

gītavāditrasaṃhrādais tālalāsyasamanvitam. valgitāsphoṭitotkruṣṭaiḥ puṇyagandhaiś ca sevitam.

स्तूयमानं स्तवैर् दिव्यैर् मुनिभिर् ब्रह्मवादिभिः। गोप्तारं सर्वभूतानाम् इष्वासधरम् अच्युतम्।

stūyamānaṃ stavair divyair munibhir brahmavādibhiḥ. goptāraṃ sarvabhūtānām iṣvāsadharam acyutam.

वासुदेवस् तु तं दृष्ट्वा जगाम शिरसा क्षितिम्। पार्थेन सह धर्मात्मा गृणन् ब्रह्म सनातनम्।

vāsudevas tu taṃ dṛṣṭvā jagāma śirasā kṣitim. pārthena saha dharmātmā gṛṇan brahma sanātanam.

लोकादिं विश्वकर्माणम् अजम् ईशानम् अव्ययम्। मनसः परमां योनिं खं वायुं ज्योतिषां निधिम्।

lokādiṃ viśvakarmāṇam ajam īśānam avyayam. manasaḥ paramāṃ yoniṃ khaṃ vāyuṃ jyotiṣāṃ nidhim.

स्रष्टारं वारिधाराणां भुवश् च प्रकृतिं पराम्। देवदानवयक्षाणां मानवानां च साधनम्।

sraṣṭāraṃ vāridhārāṇāṃ bhuvaś ca prakṛtiṃ parām. devadānavayakṣāṇāṃ mānavānāṃ ca sādhanam.

योगिनां परमं ब्रह्म व्यक्तं ब्रह्मविदां निधिम्। चराचरस्य स्रष्टारं प्रतिहर्तारम् एव च।

yogināṃ paramaṃ brahma vyaktaṃ brahmavidāṃ nidhim. carācarasya sraṣṭāraṃ pratihartāram eva ca.

कालकोपं महात्मानं शक्रसूर्यगुणोदयम्। अवन्दत तदा कृष्णो वाङ्मनोबुद्धिकर्मभिः।

kālakopaṃ mahātmānaṃ śakrasūryaguṇodayam. avandata tadā kṛṣṇo vāṅmanobuddhikarmabhiḥ.

यं प्रपश्यन्ति विद्वांसः सूक्ष्माध्यात्मपदैषिणः। यम् ऋग्वेदविदो गान्ति ऋचो ह्य् अक्षरम् एव च। यजुर्वेदविदश् चैवादित्यवर्णं तमसः परस्तात्। गायन्ति यं सामविद इहैव इति निह्नुतम्। तम् अजं कारणात्मानं जग्मतुः शरणं भवम्। तम् एवाग्निं तम् आदित्यं भूयो भूयस् तथेश्वरम्।

yaṃ prapaśyanti vidvāṃsaḥ sūkṣmādhyātmapadaiṣiṇaḥ. yam ṛgvedavido gānti ṛco hy akṣaram eva ca. yajurvedavidaś caivādityavarṇaṃ tamasaḥ parastāt. gāyanti yaṃ sāmavida ihaiva iti nihnutam. tam ajaṃ kāraṇātmānaṃ jagmatuḥ śaraṇaṃ bhavam. tam evāgniṃ tam ādityaṃ bhūyo bhūyas tatheśvaram.

अर्जुनश् चापि तं देवं भूयो भूयो ऽभ्यवन्दत। ज्ञात्वैकं भूतभव्यादिं सर्वभूतभवोद्भवम्। शरण्यं शरणं देवम् ईशानं परमेश्वरम्। जगाम जगतां नाथम् अर्जुनः सजनार्दनः।

arjunaś cāpi taṃ devaṃ bhūyo bhūyo 'bhyavandata. jñātvaikaṃ bhūtabhavyādiṃ sarvabhūtabhavodbhavam. śaraṇyaṃ śaraṇaṃ devam īśānaṃ parameśvaram. jagāma jagatāṃ nātham arjunaḥ sajanārdanaḥ.

ततस् ताव् आगतौ शर्वः प्रोवाच प्रहसन्न् इव। नरनारायणाव् उभौ। सुप्रसन्नमनाः शर्वः। स्वागतं वां नरश्रेष्ठाव् उत्तिष्ठेतां गतक्लमौ। किं च वाम् ईप्सितं वीरौ मनसः क्षिप्रम् उच्यताम्।

tatas tāv āgatau śarvaḥ provāca prahasann iva. naranārāyaṇāv ubhau. suprasannamanāḥ śarvaḥ. svāgataṃ vāṃ naraśreṣṭhāv uttiṣṭhetāṃ gataklamau. kiṃ ca vām īpsitaṃ vīrau manasaḥ kṣipram ucyatām.

येन कार्येण संप्राप्तौ युवां तत् साधयामि वाम्। व्रियताम् आत्मनः श्रेयस् तत् सर्वं प्रददानि वाम्।

yena kāryeṇa saṃprāptau yuvāṃ tat sādhayāmi vām. vriyatām ātmanaḥ śreyas tat sarvaṃ pradadāni vām.

ततस् तद् वचनं श्रुत्वा प्रत्युत्थाय कृताञ्जली। वासुदेवार्जुनौ शर्वं तुष्टुवाते महामती। भक्त्या स्तवेन दिव्येन महात्मानम् अनिन्दितम्।

tatas tad vacanaṃ śrutvā pratyutthāya kṛtāñjalī. vāsudevārjunau śarvaṃ tuṣṭuvāte mahāmatī. bhaktyā stavena divyena mahātmānam aninditam.

नमो भवाय शर्वाय रुद्राय वरदाय च। पशूनां पतये नित्यम् उग्राय च कपर्दिने।

namo bhavāya śarvāya rudrāya varadāya ca. paśūnāṃ pataye nityam ugrāya ca kapardine.

महादेवाय भीमाय त्र्यम्बकाय च शम्भवे। ईशानाय भगघ्नाय नमो ऽस्त्व् अन्धकघातिने।

mahādevāya bhīmāya tryambakāya ca śambhave. īśānāya bhagaghnāya namo 'stv andhakaghātine.

कुमारगुरवे नित्यं नीलग्रीवाय वेधसे। पिनाकिने हविष्याय सत्याय विभवे सदा। विलोहिताय धूम्राय व्याधायानपराजिते।

kumāragurave nityaṃ nīlagrīvāya vedhase. pinākine haviṣyāya satyāya vibhave sadā. vilohitāya dhūmrāya vyādhāyānaparājite.

नित्यं नीलशिखण्डाय शूलिने दिव्यचक्षुषे। हन्त्रे गोप्त्रे त्रिनेत्राय व्याधाय वसुरेतसे।

nityaṃ nīlaśikhaṇḍāya śūline divyacakṣuṣe. hantre goptre trinetrāya vyādhāya vasuretase.

अचिन्त्यायाम्बिकाभर्त्रे सर्वदेवस्तुताय च। वृषध्वजाय पिङ्गाय जटिने ब्रह्मचारिणे।

acintyāyāmbikābhartre sarvadevastutāya ca. vṛṣadhvajāya piṅgāya jaṭine brahmacāriṇe.

तप्यमानाय सलिले ब्रह्मण्यायाजिताय च। विश्वात्मने विश्वसृजे विश्वम् आवृत्य तिष्ठते।

tapyamānāya salile brahmaṇyāyājitāya ca. viśvātmane viśvasṛje viśvam āvṛtya tiṣṭhate.

नमो नमस् ते सेव्याय भूतानां प्रभवे सदा। अभिगम्याय काम्याय स्तुत्यायार्याय सर्वदा। ब्रह्मवक्त्राय शर्वाय शंकराय शिवाय च।

namo namas te sevyāya bhūtānāṃ prabhave sadā. abhigamyāya kāmyāya stutyāyāryāya sarvadā. brahmavaktrāya śarvāya śaṃkarāya śivāya ca.

नमो ऽस्तु वाचस्पतये प्रजानां पतये नमः। नमो विश्वस्य पतये महतां पतये नमः।

namo 'stu vācaspataye prajānāṃ pataye namaḥ. namo viśvasya pataye mahatāṃ pataye namaḥ.

नमः सहस्रशिरसे सहस्रभुजमन्यवे। सहस्रनेत्रपादाय नमो ऽसंख्येयकर्मणे।

namaḥ sahasraśirase sahasrabhujamanyave. sahasranetrapādāya namo 'saṃkhyeyakarmaṇe.

नमो हिरण्यवर्णाय हिरण्यकवचाय च। कद्रुद्राय नमो विष्वक्चक्षुषे च हनीयसे। मीढुष्टमाय हव्याय श्रविष्टाय श्रुताय च। शिपिविष्टाय गिरये नमो बुध्याय विल्मिने। नमः पर्णाय गेह्याय द्रुह्याय प्रभृशाय च। नमः पर्णाय शुष्काय रजस्याय पुलस्त्यये। दुंदुभ्याय हनन्याय स्वायुधाय सुधन्वने। नमः स्तुत्याय पथ्याय काव्यायाशुरथाय च। नमः सोम्याय वात्याय उर्वयाय निषङ्गिणे। वैशन्ताय च कूप्याय नीपाय च वरूथिने। नमः सोमाय रुद्राय ताम्राय शिवमूर्तये। नमो ऽस्तु देवदेवाय महाभूतधराय च। भक्तानुकम्पिने नित्यं सिध्यतां नौ वरः प्रभो।

namo hiraṇyavarṇāya hiraṇyakavacāya ca. kadrudrāya namo viṣvakcakṣuṣe ca hanīyase. mīḍhuṣṭamāya havyāya śraviṣṭāya śrutāya ca. śipiviṣṭāya giraye namo budhyāya vilmine. namaḥ parṇāya gehyāya druhyāya prabhṛśāya ca. namaḥ parṇāya śuṣkāya rajasyāya pulastyaye. duṃdubhyāya hananyāya svāyudhāya sudhanvane. namaḥ stutyāya pathyāya kāvyāyāśurathāya ca. namaḥ somyāya vātyāya urvayāya niṣaṅgiṇe. vaiśantāya ca kūpyāya nīpāya ca varūthine. namaḥ somāya rudrāya tāmrāya śivamūrtaye. namo 'stu devadevāya mahābhūtadharāya ca. bhaktānukampine nityaṃ sidhyatāṃ nau varaḥ prabho.

एवं स्तुत्वा महादेवं वासुदेवः सहार्जुनः। प्रसादयाम् आस भवं तदा ह्य् अस्त्रोपलब्धये। अर्जुनाय ददौ बुद्धिं तस्मिन्न् अस्त्रे यद् ईप्सितम्।

evaṃ stutvā mahādevaṃ vāsudevaḥ sahārjunaḥ. prasādayām āsa bhavaṃ tadā hy astropalabdhaye. arjunāya dadau buddhiṃ tasminn astre yad īpsitam.

ततो ऽर्जुनः प्रीतमना ववन्दे वृषभध्वजम्। ददर्शोत्फुल्लनयनः समस्तं तेजसां निधिम्।

tato 'rjunaḥ prītamanā vavande vṛṣabhadhvajam. dadarśotphullanayanaḥ samastaṃ tejasāṃ nidhim.

तं चोपहारं स्वकृतं नैशं नैत्यकम् आत्मनः। ददर्श त्र्यम्बकाभ्याशे वासुदेवनिवेदितम्।

taṃ copahāraṃ svakṛtaṃ naiśaṃ naityakam ātmanaḥ. dadarśa tryambakābhyāśe vāsudevaniveditam.

ततो ऽभिपूज्य मनसा शर्वं कृष्णं च पाण्डवः। इच्छाम्य् अहं दिव्यम् अस्त्रम् इत्य् अभाषत शंकरम्।

tato 'bhipūjya manasā śarvaṃ kṛṣṇaṃ ca pāṇḍavaḥ. icchāmy ahaṃ divyam astram ity abhāṣata śaṃkaram.

ततः पार्थस्य विज्ञाय वरार्थे वचनं प्रभुः। वासुदेवार्जुनौ देवः स्मयमानो ऽभ्यभाषत। स्वागतं वां नरश्रेष्ठ विज्ञातं मनसेप्सितम्। येन कामेन संप्राप्तौ भवद्भ्यां तं ददाम्य् अहम्।

tataḥ pārthasya vijñāya varārthe vacanaṃ prabhuḥ. vāsudevārjunau devaḥ smayamāno 'bhyabhāṣata. svāgataṃ vāṃ naraśreṣṭha vijñātaṃ manasepsitam. yena kāmena saṃprāptau bhavadbhyāṃ taṃ dadāmy aham.

सरो ऽमृतमयं दिव्यम् अभ्याशे शत्रुसूदनौ। तत्र मे तद् धनुर् दिव्यं शरश् च निहितः पुरा।

saro 'mṛtamayaṃ divyam abhyāśe śatrusūdanau. tatra me tad dhanur divyaṃ śaraś ca nihitaḥ purā.

येन देवारयः सर्वे मया युधि निपातिताः। तत आनीयतां कृष्णौ सशरं धनुर् उत्तमम्।

yena devārayaḥ sarve mayā yudhi nipātitāḥ. tata ānīyatāṃ kṛṣṇau saśaraṃ dhanur uttamam.

तथेत्य् उक्त्वा तु तौ वीरौ तं शर्वं पार्षदैः सह। प्रस्थितौ तत् सरो दिव्यं दिव्याश्चर्यशतैर् वृतम्।

tathety uktvā tu tau vīrau taṃ śarvaṃ pārṣadaiḥ saha. prasthitau tat saro divyaṃ divyāścaryaśatair vṛtam.

निर्दिष्टं यद् वृषाङ्केन पुण्यं सर्वार्थसाधकम्। तज् जग्मतुर् असंभ्रान्तौ नरनारायणाव् ऋषी।

nirdiṣṭaṃ yad vṛṣāṅkena puṇyaṃ sarvārthasādhakam. taj jagmatur asaṃbhrāntau naranārāyaṇāv ṛṣī.

ततस् तु तत् सरो गत्वा सूर्यमण्डलसंनिभम्। नागम् अन्तर्जले घोरं ददृशाते ऽर्जुनाच्युतौ।

tatas tu tat saro gatvā sūryamaṇḍalasaṃnibham. nāgam antarjale ghoraṃ dadṛśāte 'rjunācyutau.

द्वितीयं चापरं नागं सहस्रशिरसं वरम्। वमन्तं विपुलां ज्वालां ददृशाते ऽग्निवर्चसम्।

dvitīyaṃ cāparaṃ nāgaṃ sahasraśirasaṃ varam. vamantaṃ vipulāṃ jvālāṃ dadṛśāte 'gnivarcasam.

ततः कृष्णश् च पार्थश् च संस्पृश्यापः कृताञ्जली। तौ नागाव् उपतस्थाते नमस्यन्तौ वृषध्वजम्।

tataḥ kṛṣṇaś ca pārthaś ca saṃspṛśyāpaḥ kṛtāñjalī. tau nāgāv upatasthāte namasyantau vṛṣadhvajam.

गृणन्तौ वेदविदुषौ तद् ब्रह्म शतरुद्रियम्। अप्रमेयं प्रणमन्तौ गत्वा सर्वात्मना भवम्।

gṛṇantau vedaviduṣau tad brahma śatarudriyam. aprameyaṃ praṇamantau gatvā sarvātmanā bhavam.

ततस् तौ रुद्रमाहात्म्याद् धित्वा रूपं महोरगौ। धनुर् बाणश् च शत्रुघ्नं तद् द्वंद्वं समपद्यत।

tatas tau rudramāhātmyād dhitvā rūpaṃ mahoragau. dhanur bāṇaś ca śatrughnaṃ tad dvaṃdvaṃ samapadyata.

ततो जगृहतुः प्रीतौ धनुर् बाणं च सुप्रभम्। आजह्रतुर् महात्मानौ ददतुश् च महात्मने।

tato jagṛhatuḥ prītau dhanur bāṇaṃ ca suprabham. ājahratur mahātmānau dadatuś ca mahātmane.

ततः पार्श्वाद् वृषाङ्कस्य ब्रह्मचारी न्यवर्तत। पिङ्गाक्षस् तपसः क्षेत्रं बलवान् नीललोहितः।

tataḥ pārśvād vṛṣāṅkasya brahmacārī nyavartata. piṅgākṣas tapasaḥ kṣetraṃ balavān nīlalohitaḥ.

स तद् गृह्य धनुःश्रेष्ठं तस्थौ स्थानं समाहितः। व्यकर्षच् चापि विधिवत् सशरं धनुर् उत्तमम्।

sa tad gṛhya dhanuḥśreṣṭhaṃ tasthau sthānaṃ samāhitaḥ. vyakarṣac cāpi vidhivat saśaraṃ dhanur uttamam.

तस्य मौर्वीं च मुष्टिं च स्थानं चालक्ष्य पाण्डवः। श्रुत्वा मन्त्रं भवप्रोक्तं जग्राहाचिन्त्यविक्रमः।

tasya maurvīṃ ca muṣṭiṃ ca sthānaṃ cālakṣya pāṇḍavaḥ. śrutvā mantraṃ bhavaproktaṃ jagrāhācintyavikramaḥ.

सरस्य् एव च तं बाणं मुमोचातिबलः प्रभुः। चकार च पुनर् वीरस् तस्मिन् सरसि तद् धनुः।

sarasy eva ca taṃ bāṇaṃ mumocātibalaḥ prabhuḥ. cakāra ca punar vīras tasmin sarasi tad dhanuḥ.

ततः प्रीतं भवं ज्ञात्वा स्मृतिमान् अर्जुनस् तदा। वरम् आरण्यकं दत्तं दर्शनं शंकरस्य च। मनसा चिन्तयाम् आस तन् मे संपद्यताम् इति।

tataḥ prītaṃ bhavaṃ jñātvā smṛtimān arjunas tadā. varam āraṇyakaṃ dattaṃ darśanaṃ śaṃkarasya ca. manasā cintayām āsa tan me saṃpadyatām iti.

तस्य तन् मतम् आज्ञाय प्रीतः प्रादाद् वरं भवः। तच् च पाशुपतं घोरं प्रतिज्ञायाश् च पारणम्। ततः पाशुपतं दिव्यम् अवाप्य पुनर् ईश्वरात्।

tasya tan matam ājñāya prītaḥ prādād varaṃ bhavaḥ. tac ca pāśupataṃ ghoraṃ pratijñāyāś ca pāraṇam. tataḥ pāśupataṃ divyam avāpya punar īśvarāt.

संहृष्टरोमा दुर्धर्षः कृतं कार्यम् अमन्यत। ततो ऽर्जुनहृषीकेशौ पुनः पुनर् अरिंदमौ। ववन्दतुश् च संहृष्टौ शिरोभ्यां तौ महेश्वरम्।

saṃhṛṣṭaromā durdharṣaḥ kṛtaṃ kāryam amanyata. tato 'rjunahṛṣīkeśau punaḥ punar ariṃdamau. vavandatuś ca saṃhṛṣṭau śirobhyāṃ tau maheśvaram.

अनुज्ञातौ क्षणे तस्मिन् भवेनार्जुनकेशवौ। प्राप्तौ स्वशिबिरं वीरौ मुदा परमया युतौ। तथा भवेनानुमतौ महासुरनिघातिनौ। इन्द्राविष्णू यथा प्रीतौ जम्भस्य वधकाङ्क्षिणौ।

anujñātau kṣaṇe tasmin bhavenārjunakeśavau. prāptau svaśibiraṃ vīrau mudā paramayā yutau. tathā bhavenānumatau mahāsuranighātinau. indrāviṣṇū yathā prītau jambhasya vadhakāṅkṣiṇau.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents