महाभारत 7.58 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 58→

[mh-7-58] • 33 श्लोकाः

संजय उवाच। तयोः संवदतोर् एव कृष्णदारुकयोस् तदा। सात्यगाद् रजनी राजन्न् अथ राजान्वबुध्यत।

saṃjaya uvāca. tayoḥ saṃvadator eva kṛṣṇadārukayos tadā. sātyagād rajanī rājann atha rājānvabudhyata.

पठन्ति पाणिस्वनिका मागधा मधुपर्किकाः। वैतालिकाश् च सूताश् च तुष्टुवुः पुरुषर्षभम्।

paṭhanti pāṇisvanikā māgadhā madhuparkikāḥ. vaitālikāś ca sūtāś ca tuṣṭuvuḥ puruṣarṣabham.

नर्तकाश् चाप्य् अनृत्यन्त जगुर् गीतानि गायकाः। कुरुवंशस्तवार्थानि मधुरं रक्तकण्ठिनः।

nartakāś cāpy anṛtyanta jagur gītāni gāyakāḥ. kuruvaṃśastavārthāni madhuraṃ raktakaṇṭhinaḥ.

मृदङ्गा झर्झरा भेर्यः पणवानकगोमुखाः। आडम्बराश् च शङ्खाश् च दुन्दुभ्यश् च महास्वनाः।

mṛdaṅgā jharjharā bheryaḥ paṇavānakagomukhāḥ. āḍambarāś ca śaṅkhāś ca dundubhyaś ca mahāsvanāḥ.

एवम् एतानि सर्वाणि तथान्यान्य् अपि भारत। वादयन्ति स्म संहृष्टाः कुशलाः साधुशिक्षिताः।

evam etāni sarvāṇi tathānyāny api bhārata. vādayanti sma saṃhṛṣṭāḥ kuśalāḥ sādhuśikṣitāḥ.

स मेघसमनिर्घोषो महाञ् शब्दो ऽस्पृशद् दिवम्। पार्थिवप्रवरं सुप्तं युधिष्ठिरम् अबोधयत्।

sa meghasamanirghoṣo mahāñ śabdo 'spṛśad divam. pārthivapravaraṃ suptaṃ yudhiṣṭhiram abodhayat.

प्रतिबुद्धः सुखं सुप्तो महार्हे शयनोत्तमे। उत्थायावश्यकार्यार्थं ययौ स्नानगृहं ततः।

pratibuddhaḥ sukhaṃ supto mahārhe śayanottame. utthāyāvaśyakāryārthaṃ yayau snānagṛhaṃ tataḥ.

ततः शुक्लाम्बराः स्नातास् तरुणाष्टोत्तरं शतम्। स्नापकाः काञ्चनैः कुम्भैः पूर्णैः समुपतस्थिरे।

tataḥ śuklāmbarāḥ snātās taruṇāṣṭottaraṃ śatam. snāpakāḥ kāñcanaiḥ kumbhaiḥ pūrṇaiḥ samupatasthire.

भद्रासने सूपविष्टः परिधायाम्बरं लघु। सस्नौ चन्दनसंयुक्तैः पानीयैर् अभिमन्त्रितैः।

bhadrāsane sūpaviṣṭaḥ paridhāyāmbaraṃ laghu. sasnau candanasaṃyuktaiḥ pānīyair abhimantritaiḥ.

उत्सादितः कषायेण बलवद्भिः सुशिक्षितैः। आप्लुतः साधिवासेन जलेन च सुगन्धिना। राजहंसनिभं प्राप्य उष्णीषं शिथिलार्पितम्। जलक्षयनिमित्तं वै वेष्टयाम् आस मूर्धनि।

utsāditaḥ kaṣāyeṇa balavadbhiḥ suśikṣitaiḥ. āplutaḥ sādhivāsena jalena ca sugandhinā. rājahaṃsanibhaṃ prāpya uṣṇīṣaṃ śithilārpitam. jalakṣayanimittaṃ vai veṣṭayām āsa mūrdhani.

हरिणा चन्दनेनाङ्गम् अनुलिप्य महाभुजः। स्रग्वी चाक्लिष्टवसनः प्राङ्मुखः प्राञ्जलिः स्थितः। कृत्वेन्द्रियाणाम् ऐकाग्र्यं मनसश् च महामनाः।

hariṇā candanenāṅgam anulipya mahābhujaḥ. sragvī cākliṣṭavasanaḥ prāṅmukhaḥ prāñjaliḥ sthitaḥ. kṛtvendriyāṇām aikāgryaṃ manasaś ca mahāmanāḥ.

जजाप जप्यं कौन्तेयः सतां मार्गम् अनुष्ठितः। ततो ऽग्निशरणं दीप्तं प्रविवेश विनीतवत्।

jajāpa japyaṃ kaunteyaḥ satāṃ mārgam anuṣṭhitaḥ. tato 'gniśaraṇaṃ dīptaṃ praviveśa vinītavat.

समिद्धं स पवित्राभिर् अग्निम् आहुतिभिस् तथा। मन्त्रपूताभिर् अर्चित्वा निश्चक्राम गृहात् ततः।

samiddhaṃ sa pavitrābhir agnim āhutibhis tathā. mantrapūtābhir arcitvā niścakrāma gṛhāt tataḥ.

द्वितीयां पुरुषव्याघ्रः कक्ष्यां निष्क्रम्य पार्थिवः। तत्र वेदविदो विप्रान् अपश्यद् ब्राह्मणर्षभान्।

dvitīyāṃ puruṣavyāghraḥ kakṣyāṃ niṣkramya pārthivaḥ. tatra vedavido viprān apaśyad brāhmaṇarṣabhān.

दान्तान् वेदव्रतस्नातान् स्नातान् अवभृथेषु च। सहस्रानुचरान् सौरान् अष्टौ दशशतानि च।

dāntān vedavratasnātān snātān avabhṛtheṣu ca. sahasrānucarān saurān aṣṭau daśaśatāni ca.

अक्षतैः सुमनोभिश् च वाचयित्वा महाभुजः। तान् द्विजान् मधुसर्पिर्भ्यां फलैः श्रेष्ठैः सुमङ्गलैः।

akṣataiḥ sumanobhiś ca vācayitvā mahābhujaḥ. tān dvijān madhusarpirbhyāṃ phalaiḥ śreṣṭhaiḥ sumaṅgalaiḥ.

प्रादात् काञ्चनम् एकैकं निष्कं विप्राय पाण्डवः। अलंकृतं चाश्वशतं वासांसीष्टाश् च दक्षिणाः।

prādāt kāñcanam ekaikaṃ niṣkaṃ viprāya pāṇḍavaḥ. alaṃkṛtaṃ cāśvaśataṃ vāsāṃsīṣṭāś ca dakṣiṇāḥ.

तथा गाः कपिला दोग्ध्रीः सर्षभाः पाण्डुनन्दनः। हेमशृङ्गी रूप्यखुरा दत्त्वा चक्रे प्रदक्षिणम्।

tathā gāḥ kapilā dogdhrīḥ sarṣabhāḥ pāṇḍunandanaḥ. hemaśṛṅgī rūpyakhurā dattvā cakre pradakṣiṇam.

स्वस्तिकान् वर्धमानांश् च नन्द्यावर्तांश् च काञ्चनान्। माल्यं च जलकुम्भांश् च ज्वलितं च हुताशनम्।

svastikān vardhamānāṃś ca nandyāvartāṃś ca kāñcanān. mālyaṃ ca jalakumbhāṃś ca jvalitaṃ ca hutāśanam.

पूर्णान्य् अक्षतपात्राणि रुचकान् रोचनांस् तथा। स्वलंकृताः शुभाः कन्या दधिसर्पिर्मधूदकम्।

pūrṇāny akṣatapātrāṇi rucakān rocanāṃs tathā. svalaṃkṛtāḥ śubhāḥ kanyā dadhisarpirmadhūdakam.

मङ्गल्यान् पक्षिणश् चैव यच् चान्यद् अपि पूजितम्। दृष्ट्वा स्पृष्ट्वा च कौन्तेयो बाह्यां कक्ष्याम् अगात् ततः।

maṅgalyān pakṣiṇaś caiva yac cānyad api pūjitam. dṛṣṭvā spṛṣṭvā ca kaunteyo bāhyāṃ kakṣyām agāt tataḥ.

ततस् तस्य महाबाहोस् तिष्ठतः परिचारकाः। सौवर्णं सर्वतोभद्रं मुक्तावैडूर्यमण्डितम्।

tatas tasya mahābāhos tiṣṭhataḥ paricārakāḥ. sauvarṇaṃ sarvatobhadraṃ muktāvaiḍūryamaṇḍitam.

परार्ध्यास्तरणास्तीर्णं सोत्तरच्छदम् ऋद्धिमत्। विश्वकर्मकृतं दिव्यम् उपजह्रुर् वरासनम्।

parārdhyāstaraṇāstīrṇaṃ sottaracchadam ṛddhimat. viśvakarmakṛtaṃ divyam upajahrur varāsanam.

तत्र तस्योपविष्टस्य भूषणानि महात्मनः। उपजह्रुर् महार्हाणि प्रेष्याः शुभ्राणि सर्वशः। शुभानि सर्वपुष्पाणि मुक्ताहारांश् च पुष्कलान्।

tatra tasyopaviṣṭasya bhūṣaṇāni mahātmanaḥ. upajahrur mahārhāṇi preṣyāḥ śubhrāṇi sarvaśaḥ. śubhāni sarvapuṣpāṇi muktāhārāṃś ca puṣkalān.

युक्ताभरणवेषस्य कौन्तेयस्य महात्मनः। रूपम् आसीन् महाराज द्विषतां शोकवर्धनम्।

yuktābharaṇaveṣasya kaunteyasya mahātmanaḥ. rūpam āsīn mahārāja dviṣatāṃ śokavardhanam.

पाण्डरैश् चन्द्ररश्म्याभैर् हेमदण्डैश् च चामरैः। दोधूयमानः शुशुभे विद्युद्भिर् इव तोयदः।

pāṇḍaraiś candraraśmyābhair hemadaṇḍaiś ca cāmaraiḥ. dodhūyamānaḥ śuśubhe vidyudbhir iva toyadaḥ.

संस्तूयमानः सूतैश् च वन्द्यमानश् च बन्दिभिः। उपगीयमानो गन्धर्वैर् आस्ते स्म कुरुनन्दनः।

saṃstūyamānaḥ sūtaiś ca vandyamānaś ca bandibhiḥ. upagīyamāno gandharvair āste sma kurunandanaḥ.

ततो मुहूर्ताद् आसीत् तु बन्दिनां निस्वनो महान्। नेमिघोषश् च रथिनां खुरघोषश् च वाजिनाम्।

tato muhūrtād āsīt tu bandināṃ nisvano mahān. nemighoṣaś ca rathināṃ khuraghoṣaś ca vājinām.

ह्रादेन गजघण्टानां शङ्खानां निनदेन च। नराणां पदशब्दैश् च कम्पतीव स्म मेदिनी।

hrādena gajaghaṇṭānāṃ śaṅkhānāṃ ninadena ca. narāṇāṃ padaśabdaiś ca kampatīva sma medinī.

ततः शुद्धान्तम् आसाद्य जानुभ्यां भूतले स्थितः। शिरसा वन्दनीयं तम् अभिवन्द्य जगत्पतिम्।

tataḥ śuddhāntam āsādya jānubhyāṃ bhūtale sthitaḥ. śirasā vandanīyaṃ tam abhivandya jagatpatim.

कुण्डली बद्धनिस्त्रिंशः संनद्धकवचो युवा। अभिप्रणम्य शिरसा द्वाःस्थो धर्मात्मजाय वै। न्यवेदयद् धृषीकेशम् उपयातं महात्मने। शङ्खचक्रगदापाणिः पीतवासाश् चतुर्भुजः। तवाज्ञादर्शनाकाङ्क्षी द्वारि तिष्ठति केशवः।

kuṇḍalī baddhanistriṃśaḥ saṃnaddhakavaco yuvā. abhipraṇamya śirasā dvāḥstho dharmātmajāya vai. nyavedayad dhṛṣīkeśam upayātaṃ mahātmane. śaṅkhacakragadāpāṇiḥ pītavāsāś caturbhujaḥ. tavājñādarśanākāṅkṣī dvāri tiṣṭhati keśavaḥ.

सो ऽब्रवीत् पुरुषव्याघ्रः स्वागतेनैव माधवम्। प्रवेश्यतां समीपं मे किमर्थं प्रविलम्बसे। अर्घ्यं चैवासनं चास्मै दीयतां परमार्चितम्।

so 'bravīt puruṣavyāghraḥ svāgatenaiva mādhavam. praveśyatāṃ samīpaṃ me kimarthaṃ pravilambase. arghyaṃ caivāsanaṃ cāsmai dīyatāṃ paramārcitam.

ततः प्रवेश्य वार्ष्णेयम् उपवेश्य वरासने। सत्कृत्य सत्कृतस् तेन पर्यपृच्छद् युधिष्ठिरः।

tataḥ praveśya vārṣṇeyam upaveśya varāsane. satkṛtya satkṛtas tena paryapṛcchad yudhiṣṭhiraḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...