महाभारत 7.56 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 56→

[mh-7-56] • 41 श्लोकाः

संजय उवाच। ततो ऽर्जुनस्य भवनं प्रविश्याप्रतिमं विभुः। स्पृष्ट्वाम्भः पुण्डरीकाक्षः स्थण्डिले शुभलक्षणे। संतस्तार शुभां शय्यां दर्भैर् वैडूर्यसंनिभैः।

saṃjaya uvāca. tato 'rjunasya bhavanaṃ praviśyāpratimaṃ vibhuḥ. spṛṣṭvāmbhaḥ puṇḍarīkākṣaḥ sthaṇḍile śubhalakṣaṇe. saṃtastāra śubhāṃ śayyāṃ darbhair vaiḍūryasaṃnibhaiḥ.

ततो माल्येन विधिवल् लाजैर् गन्धैः सुमङ्गलैः। अलंचकार तां शय्यां परिवार्यायुधोत्तमैः।

tato mālyena vidhival lājair gandhaiḥ sumaṅgalaiḥ. alaṃcakāra tāṃ śayyāṃ parivāryāyudhottamaiḥ.

ततः स्पृष्टोदकं पार्थं विनीताः परिचारकाः। दर्शयां नैत्यकं चक्रुर् नैशं त्रैयम्बकं बलिम्।

tataḥ spṛṣṭodakaṃ pārthaṃ vinītāḥ paricārakāḥ. darśayāṃ naityakaṃ cakrur naiśaṃ traiyambakaṃ balim.

ततः प्रीतमनाः पार्थो गन्धैर् माल्यैश् च माधवम्। अलंकृत्योपहारं तं नैशम् अस्मै न्यवेदयत्।

tataḥ prītamanāḥ pārtho gandhair mālyaiś ca mādhavam. alaṃkṛtyopahāraṃ taṃ naiśam asmai nyavedayat.

स्मयमानस् तु गोविन्दः फल्गुनं प्रत्यभाषत। सुप्यतां पार्थ भद्रं ते कल्याणाय व्रजाम्य् अहम्।

smayamānas tu govindaḥ phalgunaṃ pratyabhāṣata. supyatāṃ pārtha bhadraṃ te kalyāṇāya vrajāmy aham.

स्थापयित्वा ततो द्वाःस्थान् गोप्तॄंश् चात्तायुधान् नरान्। दारुकानुगतः श्रीमान् विवेश शिबिरं स्वकम्। शिश्ये च शयने शुभ्रे बहुकृत्यं विचिन्तयन्। पार्थाय सर्वं भगवाञ् शोकदुःखापहं विधिम्। व्यदधात् पुण्डरीकाक्षस् तेजोद्युतिविवर्धनम्। योगम् आस्थाय युक्तात्मा सर्वेषाम् ईश्वरेश्वरः। श्रेयस्कामः पृथुयशा विष्णुर् जिष्णुप्रियंकरः।

sthāpayitvā tato dvāḥsthān goptṝṃś cāttāyudhān narān. dārukānugataḥ śrīmān viveśa śibiraṃ svakam. śiśye ca śayane śubhre bahukṛtyaṃ vicintayan. pārthāya sarvaṃ bhagavāñ śokaduḥkhāpahaṃ vidhim. vyadadhāt puṇḍarīkākṣas tejodyutivivardhanam. yogam āsthāya yuktātmā sarveṣām īśvareśvaraḥ. śreyaskāmaḥ pṛthuyaśā viṣṇur jiṣṇupriyaṃkaraḥ.

न पाण्डवानां शिबिरे कश् चित् सुष्वाप तां निशाम्। प्रजागरः सर्वजनम् आविवेश विशां पते।

na pāṇḍavānāṃ śibire kaś cit suṣvāpa tāṃ niśām. prajāgaraḥ sarvajanam āviveśa viśāṃ pate.

पुत्रशोकाभिभूतेन प्रतिज्ञातो महात्मना। सहसा सिन्धुराजस्य वधो गाण्डीवधन्वना।

putraśokābhibhūtena pratijñāto mahātmanā. sahasā sindhurājasya vadho gāṇḍīvadhanvanā.

तत् कथं नु महाबाहुर् वासविः परवीरहा। प्रतिज्ञां सफलां कुर्याद् इति ते समचिन्तयन्।

tat kathaṃ nu mahābāhur vāsaviḥ paravīrahā. pratijñāṃ saphalāṃ kuryād iti te samacintayan.

कष्टं हीदं व्यवसितं पाण्डवेन महात्मना। स च राजा महावीर्यः पारयत्व् अर्जुनः सताम्। पुत्रशोकाभितप्तेन प्रतिज्ञा महती कृता।

kaṣṭaṃ hīdaṃ vyavasitaṃ pāṇḍavena mahātmanā. sa ca rājā mahāvīryaḥ pārayatv arjunaḥ satām. putraśokābhitaptena pratijñā mahatī kṛtā.

भ्रातरश् चापि विक्रान्ता बहुलानि बलानि च। धृतराष्ट्रस्य पुत्रेण सर्वं तस्मै निवेदितम्।

bhrātaraś cāpi vikrāntā bahulāni balāni ca. dhṛtarāṣṭrasya putreṇa sarvaṃ tasmai niveditam.

स हत्वा सैन्धवं संख्ये पुनर् एतु धनंजयः। जित्वा रिपुगणांश् चैव पारयत्व् अर्जुनो व्रतम्। स जित्वारिगणान् संखे वारयित्वा महाव्रतम्। यद्य् अस्ति सुकृतं किं चिद् अस्माकं हन्तु सैन्धवम्। जित्वा सर्वान् रिपून् पार्थस् त्रातुं नो ऽस्मान् महाभयात्। एवम् आशंसमानास् ते के चित् तस्थुर् उपश्रुतिम्। श्रुत्वा चेष्टं सुमनसो व्यक्तम् आशंसिरे जयम्। भविता नु कथं कृत्यम् इदम् इत्य् अपरे ऽब्रुवन्।

sa hatvā saindhavaṃ saṃkhye punar etu dhanaṃjayaḥ. jitvā ripugaṇāṃś caiva pārayatv arjuno vratam. sa jitvārigaṇān saṃkhe vārayitvā mahāvratam. yady asti sukṛtaṃ kiṃ cid asmākaṃ hantu saindhavam. jitvā sarvān ripūn pārthas trātuṃ no 'smān mahābhayāt. evam āśaṃsamānās te ke cit tasthur upaśrutim. śrutvā ceṣṭaṃ sumanaso vyaktam āśaṃsire jayam. bhavitā nu kathaṃ kṛtyam idam ity apare 'bruvan.

अहत्वा सिन्धुराजं हि धूमकेतुं प्रवेक्ष्यति। न ह्य् एतद् अनृतं कर्तुम् अर्हः पार्थो धनंजयः। महद् धि साहसं पार्थः कृतवाञ् शोकमोहितः।

ahatvā sindhurājaṃ hi dhūmaketuṃ pravekṣyati. na hy etad anṛtaṃ kartum arhaḥ pārtho dhanaṃjayaḥ. mahad dhi sāhasaṃ pārthaḥ kṛtavāñ śokamohitaḥ.

धर्मपुत्रः कथं राजा भविष्यति मृते ऽर्जुने। तस्मिन् हि विजयः कृत्स्नः पाण्डवेन समाहितः। अर्जुने हि जयस् तेषाम् आयत्तो जीवितानि च।

dharmaputraḥ kathaṃ rājā bhaviṣyati mṛte 'rjune. tasmin hi vijayaḥ kṛtsnaḥ pāṇḍavena samāhitaḥ. arjune hi jayas teṣām āyatto jīvitāni ca.

यदि नः सुकृतं किं चिद् यदि दत्तं हुतं यदि। फलेन तस्य सर्वस्य सव्यसाची जयत्व् अरीन्।

yadi naḥ sukṛtaṃ kiṃ cid yadi dattaṃ hutaṃ yadi. phalena tasya sarvasya savyasācī jayatv arīn.

एवं कथयतां तेषां जयम् आशंसतां प्रभो। कृच्छ्रेण महता राजन् रजनी व्यत्यवर्तत।

evaṃ kathayatāṃ teṣāṃ jayam āśaṃsatāṃ prabho. kṛcchreṇa mahatā rājan rajanī vyatyavartata.

तस्यां रजन्यां मध्ये तु प्रतिबुद्धो जनार्दनः। स्मृत्वा प्रतिज्ञां पार्थस्य दारुकं प्रत्यभाषत।

tasyāṃ rajanyāṃ madhye tu pratibuddho janārdanaḥ. smṛtvā pratijñāṃ pārthasya dārukaṃ pratyabhāṣata.

अर्जुनेन प्रतिज्ञातम् आर्तेन हतबन्धुना। जयद्रथं हनिष्यामि श्वोभूत इति दारुक।

arjunena pratijñātam ārtena hatabandhunā. jayadrathaṃ haniṣyāmi śvobhūta iti dāruka.

तत् तु दुर्योधनः श्रुत्वा मन्त्रिभिर् मन्त्रयिष्यति। यथा जयद्रथं पार्थो न हन्याद् इति संयुगे।

tat tu duryodhanaḥ śrutvā mantribhir mantrayiṣyati. yathā jayadrathaṃ pārtho na hanyād iti saṃyuge.

अक्षौहिण्यो हि ताः सर्वा रक्षिष्यन्ति जयद्रथम्। द्रोणश् च सह पुत्रेण सर्वास्त्रविधिपारगः।

akṣauhiṇyo hi tāḥ sarvā rakṣiṣyanti jayadratham. droṇaś ca saha putreṇa sarvāstravidhipāragaḥ.

एको वीरः सहस्राक्षो दैत्यदानवमर्दिता। सो ऽपि तं नोत्सहेताजौ हन्तुं द्रोणेन रक्षितम्।

eko vīraḥ sahasrākṣo daityadānavamarditā. so 'pi taṃ notsahetājau hantuṃ droṇena rakṣitam.

सो ऽहं श्वस् तत् करिष्यामि यथा कुन्तीसुतो ऽर्जुनः। अप्राप्ते ऽस्तं दिनकरे हनिष्यति जयद्रथम्।

so 'haṃ śvas tat kariṣyāmi yathā kuntīsuto 'rjunaḥ. aprāpte 'staṃ dinakare haniṣyati jayadratham.

न हि दारा न मित्राणि ज्ञातयो न च बान्धवाः। कश् चिन् नान्यः प्रियतरः कुन्तीपुत्रान् ममार्जुनात्।

na hi dārā na mitrāṇi jñātayo na ca bāndhavāḥ. kaś cin nānyaḥ priyataraḥ kuntīputrān mamārjunāt.

अनर्जुनम् इमं लोकं मुहूर्तम् अपि दारुक। उदीक्षितुं न शक्तो ऽहं भविता न च तत् तथा।

anarjunam imaṃ lokaṃ muhūrtam api dāruka. udīkṣituṃ na śakto 'haṃ bhavitā na ca tat tathā.

अहं ध्वजिन्यः शत्रूणां सहयाः सरथद्विपाः। अर्जुनार्थे हनिष्यामि सकर्णाः ससुयोधनाः।

ahaṃ dhvajinyaḥ śatrūṇāṃ sahayāḥ sarathadvipāḥ. arjunārthe haniṣyāmi sakarṇāḥ sasuyodhanāḥ.

श्वो निरीक्षन्तु मे वीर्यं त्रयो लोका महाहवे। धनंजयार्थं समरे पराक्रान्तस्य दारुक।

śvo nirīkṣantu me vīryaṃ trayo lokā mahāhave. dhanaṃjayārthaṃ samare parākrāntasya dāruka.

श्वो नरेन्द्रसहस्राणि राजपुत्रशतानि च। साश्वद्विपरथान्य् आजौ विद्रविष्यन्ति दारुक।

śvo narendrasahasrāṇi rājaputraśatāni ca. sāśvadviparathāny ājau vidraviṣyanti dāruka.

श्वस् तां चक्रप्रमथितां द्रक्ष्यसे नृपवाहिनीम्। मया क्रुद्धेन समरे पाण्डवार्थे निपातिताम्। अद्य ज्ञास्यन्ति त्रिदशाः सासुराः सचराचराः। वासुदेवस्य तां प्रीतिं पाण्डवेष्व् अनपायिनीम्।

śvas tāṃ cakrapramathitāṃ drakṣyase nṛpavāhinīm. mayā kruddhena samare pāṇḍavārthe nipātitām. adya jñāsyanti tridaśāḥ sāsurāḥ sacarācarāḥ. vāsudevasya tāṃ prītiṃ pāṇḍaveṣv anapāyinīm.

श्वः सदेवाः सगन्धर्वाः पिशाचोरगराक्षसाः। ज्ञास्यन्ति लोकाः सर्वे मां सुहृदं सव्यसाचिनः।

śvaḥ sadevāḥ sagandharvāḥ piśācoragarākṣasāḥ. jñāsyanti lokāḥ sarve māṃ suhṛdaṃ savyasācinaḥ.

यस् तं द्वेष्टि स मां द्वेष्टि यस् तम् अनु स माम् अनु। इति संकल्प्यतां बुद्ध्या शरीरार्धं ममार्जुनः।

yas taṃ dveṣṭi sa māṃ dveṣṭi yas tam anu sa mām anu. iti saṃkalpyatāṃ buddhyā śarīrārdhaṃ mamārjunaḥ.

यथा त्वम् अप्रभातायाम् अस्यां निशि रथोत्तमम्। कल्पयित्वा यथाशास्त्रम् आदाय व्रतसंयतः।

yathā tvam aprabhātāyām asyāṃ niśi rathottamam. kalpayitvā yathāśāstram ādāya vratasaṃyataḥ.

गदां कौमोदकीं दिव्यां शक्तिं चक्रं धनुः शरान्। आरोप्य वै रथे सूत सर्वोपकरणानि च।

gadāṃ kaumodakīṃ divyāṃ śaktiṃ cakraṃ dhanuḥ śarān. āropya vai rathe sūta sarvopakaraṇāni ca.

स्थानं हि कल्पयित्वा च रथोपस्थे ध्वजस्य मे। वैनतेयस्य वीरस्य समरे रथशोभिनः।

sthānaṃ hi kalpayitvā ca rathopasthe dhvajasya me. vainateyasya vīrasya samare rathaśobhinaḥ.

छत्रं जाम्बूनदैर् जालैर् अर्कज्वलनसंनिभैः। विश्वकर्मकृतैर् दिव्यैर् अश्वान् अपि च भूषितान्।

chatraṃ jāmbūnadair jālair arkajvalanasaṃnibhaiḥ. viśvakarmakṛtair divyair aśvān api ca bhūṣitān.

बलाहकं मेघपुष्पं सैन्यं सुग्रीवम् एव च। युक्त्वा वाजिवरान् यत्तः कवची तिष्ठ दारुक।

balāhakaṃ meghapuṣpaṃ sainyaṃ sugrīvam eva ca. yuktvā vājivarān yattaḥ kavacī tiṣṭha dāruka.

पाञ्चजन्यस्य निर्घोषम् आर्षभेणैव पूरितम्। श्रुत्वा तु भैरवं नादम् उपयाया जवेन माम्।

pāñcajanyasya nirghoṣam ārṣabheṇaiva pūritam. śrutvā tu bhairavaṃ nādam upayāyā javena mām.

एकाह्नाहम् अमर्षं च सर्वदुःखानि चैव ह। भ्रातुः पितृष्वसेयस्य व्यपनेष्यामि दारुक।

ekāhnāham amarṣaṃ ca sarvaduḥkhāni caiva ha. bhrātuḥ pitṛṣvaseyasya vyapaneṣyāmi dāruka.

सर्वोपायैर् यतिष्यामि यथा बीभत्सुर् आहवे। पश्यतां धार्तराष्ट्राणां हनिष्यति जयद्रथम्।

sarvopāyair yatiṣyāmi yathā bībhatsur āhave. paśyatāṃ dhārtarāṣṭrāṇāṃ haniṣyati jayadratham.

यस्य यस्य च बीभत्सुर् वधे यत्नं करिष्यति। आशंसे सारथे तत्र भवितास्य ध्रुवो जयः।

yasya yasya ca bībhatsur vadhe yatnaṃ kariṣyati. āśaṃse sārathe tatra bhavitāsya dhruvo jayaḥ.

दारुक उवाच। जय एव ध्रुवस् तस्य कुत एव पराजयः। यस्य त्वं पुरुषव्याघ्र सारथ्यम् उपजग्मिवान्।

dāruka uvāca. jaya eva dhruvas tasya kuta eva parājayaḥ. yasya tvaṃ puruṣavyāghra sārathyam upajagmivān.

एवं चैतत् करिष्यामि यथा माम् अनुशाससि। सुप्रभाताम् इमां रात्रिं जयाय विजयस्य हि।

evaṃ caitat kariṣyāmi yathā mām anuśāsasi. suprabhātām imāṃ rātriṃ jayāya vijayasya hi.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents