महाभारत 7.54 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 54→

[mh-7-54] • 26 श्लोकाः

संजय उवाच। तां निशां दुःखशोकार्तौ श्वसन्ताव् इव चोरगौ। निद्रां नैवोपलेभाते वासुदेवधनंजयौ। वासुदेवार्जुनौ वीरौ न स्वप्नम् उपलेभतुः।

saṃjaya uvāca. tāṃ niśāṃ duḥkhaśokārtau śvasantāv iva coragau. nidrāṃ naivopalebhāte vāsudevadhanaṃjayau. vāsudevārjunau vīrau na svapnam upalebhatuḥ.

नरनारायणौ क्रुद्धौ ज्ञात्वा देवाः सवासवाः। व्यथिताश् चिन्तयाम् आसुः किं स्विद् एतद् भविष्यति।

naranārāyaṇau kruddhau jñātvā devāḥ savāsavāḥ. vyathitāś cintayām āsuḥ kiṃ svid etad bhaviṣyati.

ववुश् च दारुणा वाता रूक्षा गोराभिशंसिनः। सकबन्धस् तथादित्ये परिघः समदृश्यत।

vavuś ca dāruṇā vātā rūkṣā gorābhiśaṃsinaḥ. sakabandhas tathāditye parighaḥ samadṛśyata.

शुष्काशन्यश् च निष्पेतुः सनिर्घाताः सविद्युतः। चचाल चापि पृथिवी सशैलवनकानना।

śuṣkāśanyaś ca niṣpetuḥ sanirghātāḥ savidyutaḥ. cacāla cāpi pṛthivī saśailavanakānanā.

चुक्षुभुश् च महाराज सागरा मकरालयाः। प्रतिस्रोतः प्रवृत्ताश् च तथा गन्तुं समुद्रगाः।

cukṣubhuś ca mahārāja sāgarā makarālayāḥ. pratisrotaḥ pravṛttāś ca tathā gantuṃ samudragāḥ.

रथाश्वनरनागानां प्रवृत्तम् अधरोत्तरम्। क्रव्यादानां प्रमोदार्थं यमराष्ट्रविवृद्धये।

rathāśvanaranāgānāṃ pravṛttam adharottaram. kravyādānāṃ pramodārthaṃ yamarāṣṭravivṛddhaye.

वाहनानि शकृन्मूत्रे मुमुचू रुरुदुश् च ह। तान् दृष्ट्वा दारुणान् सर्वान् उत्पातांल् लोमहर्षणान्। दीनाश् च पार्थिवाः सर्वे नाशंसुर् जयम् आत्मनः।

vāhanāni śakṛnmūtre mumucū ruruduś ca ha. tān dṛṣṭvā dāruṇān sarvān utpātāṃl lomaharṣaṇān. dīnāś ca pārthivāḥ sarve nāśaṃsur jayam ātmanaḥ.

सर्वे ते व्यथिताः सैन्यास् त्वदीया भरतर्षभ। श्रुत्वा महाबलस्योग्रां प्रतिज्ञां सव्यसाचिनः।

sarve te vyathitāḥ sainyās tvadīyā bharatarṣabha. śrutvā mahābalasyogrāṃ pratijñāṃ savyasācinaḥ.

अथ कृष्णं महाबाहुर् अब्रवीत् पाकशासनिः। आश्वासय सुभद्रां त्वं भगिनीं स्नुषया सह।

atha kṛṣṇaṃ mahābāhur abravīt pākaśāsaniḥ. āśvāsaya subhadrāṃ tvaṃ bhaginīṃ snuṣayā saha.

स्नुषा श्वश्व्रानघायस्ते विशोके कुरु माधव। साम्ना सत्येन युक्तेन वचसाश्वासय प्रभो।

snuṣā śvaśvrānaghāyaste viśoke kuru mādhava. sāmnā satyena yuktena vacasāśvāsaya prabho.

ततो ऽर्जुनगृहं गत्वा वासुदेवः सुदुर्मनाः। भगिनीं पुत्रशोकार्ताम् आश्वासयत दुःखिताम्।

tato 'rjunagṛhaṃ gatvā vāsudevaḥ sudurmanāḥ. bhaginīṃ putraśokārtām āśvāsayata duḥkhitām.

मा शोकं कुरु वार्ष्णेयि कुमारं प्रति सस्नुषा। सर्वेषां प्राणिनां भीरु निष्ठैषा कालनिर्मिता।

mā śokaṃ kuru vārṣṇeyi kumāraṃ prati sasnuṣā. sarveṣāṃ prāṇināṃ bhīru niṣṭhaiṣā kālanirmitā.

कुले जतस्य वीरस्य क्षत्रियस्य विशेषतः। सदृशं मरणं ह्य् एतत् तव पुत्रस्य मा शुचः।

kule jatasya vīrasya kṣatriyasya viśeṣataḥ. sadṛśaṃ maraṇaṃ hy etat tava putrasya mā śucaḥ.

दिष्ट्या महारथो वीरः पितुस् तुल्यपराक्रमः। क्षात्रेण विधिना प्राप्तो वीराभिलषितां गतिम्।

diṣṭyā mahāratho vīraḥ pitus tulyaparākramaḥ. kṣātreṇa vidhinā prāpto vīrābhilaṣitāṃ gatim.

जित्वा सुबहुशः शत्रून् प्रेषयित्वा च मृत्यवे। गतः पुण्यकृतां लोकान् सर्वकामदुहो ऽक्षयान्।

jitvā subahuśaḥ śatrūn preṣayitvā ca mṛtyave. gataḥ puṇyakṛtāṃ lokān sarvakāmaduho 'kṣayān.

तपसा ब्रह्मचर्येण श्रुतेन प्रज्ञयापि च। सन्तो यां गतिम् इच्छन्ति प्राप्तस् तां तव पुत्रकः।

tapasā brahmacaryeṇa śrutena prajñayāpi ca. santo yāṃ gatim icchanti prāptas tāṃ tava putrakaḥ.

वीरसूर् वीरपत्नी त्वं वीरश्वशुरबान्धवा। मा शुचस् तनयं भद्रे गतः स परमां गतिम्। स्वाध्याययुक्तं ब्राह्मणी याचितारं। गौर्वोढारं त्व् आशुगन्तारम् अश्वा। दासं शूद्रा कर्मकरं तु वैश्या। शूरं सूते त्वद्विधा राजपुत्री।

vīrasūr vīrapatnī tvaṃ vīraśvaśurabāndhavā. mā śucas tanayaṃ bhadre gataḥ sa paramāṃ gatim. svādhyāyayuktaṃ brāhmaṇī yācitāraṃ. gaurvoḍhāraṃ tv āśugantāram aśvā. dāsaṃ śūdrā karmakaraṃ tu vaiśyā. śūraṃ sūte tvadvidhā rājaputrī.

प्राप्स्यते चाप्य् असौ क्षुद्रः सैन्धवो बालघातकः। अस्यावलेपस्य फलं ससुहृद्गणबान्धवः।

prāpsyate cāpy asau kṣudraḥ saindhavo bālaghātakaḥ. asyāvalepasya phalaṃ sasuhṛdgaṇabāndhavaḥ.

व्युष्टायां तु वरारोहे रजन्यां पापकर्मकृत्। न हि मोक्ष्यति पार्थात् स प्रविष्टो ऽप्य् अमरावतीम्।

vyuṣṭāyāṃ tu varārohe rajanyāṃ pāpakarmakṛt. na hi mokṣyati pārthāt sa praviṣṭo 'py amarāvatīm.

श्वः शिरः श्रोष्यसे तस्य सैन्धवस्य रणे हृतम्। समन्तपञ्चकाद् बाह्यं विशोका भव मा रुदः।

śvaḥ śiraḥ śroṣyase tasya saindhavasya raṇe hṛtam. samantapañcakād bāhyaṃ viśokā bhava mā rudaḥ.

क्षत्रधर्मं पुरस्कृत्य गतः शूरः सतां गतिम्। यां वयं प्राप्नुयामेह ये चान्ये शस्त्रजीविनः।

kṣatradharmaṃ puraskṛtya gataḥ śūraḥ satāṃ gatim. yāṃ vayaṃ prāpnuyāmeha ye cānye śastrajīvinaḥ.

व्यूढोरस्को महाबाहुर् अनिवर्ती वरप्रणुत्। गतस् तव वरारोहे पुत्रः स्वर्गं ज्वरं जहि।

vyūḍhorasko mahābāhur anivartī varapraṇut. gatas tava varārohe putraḥ svargaṃ jvaraṃ jahi.

अनु जातश् च पितरं मातृपक्षं च वीर्यवान्। सहस्रशो रिपून् हत्वा हतः शूरो महारथः।

anu jātaś ca pitaraṃ mātṛpakṣaṃ ca vīryavān. sahasraśo ripūn hatvā hataḥ śūro mahārathaḥ.

आश्वासय स्नुषां राज्ञि मा शुचः क्षत्रिये भृषम्। श्वः प्रियं सुमहच् छ्रुत्वा विशोका भव नन्दिनि।

āśvāsaya snuṣāṃ rājñi mā śucaḥ kṣatriye bhṛṣam. śvaḥ priyaṃ sumahac chrutvā viśokā bhava nandini.

यत् पार्थेन प्रतिज्ञातं तत् तथा न तद् अन्यथा। चिकीर्षितं हि ते भर्तुर् न भवेज् जातु निष्फलम्।

yat pārthena pratijñātaṃ tat tathā na tad anyathā. cikīrṣitaṃ hi te bhartur na bhavej jātu niṣphalam.

यदि च मनुजपन्नगाः पिशाचा; रजनिचराः पतगाः सुरासुराश् च। रणगतम् अभियान्ति सिन्धुराजं; न स भविता सह तैर् अपि प्रभाते।

yadi ca manujapannagāḥ piśācā; rajanicarāḥ patagāḥ surāsurāś ca. raṇagatam abhiyānti sindhurājaṃ; na sa bhavitā saha tair api prabhāte.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents