महाभारत 7.52 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 52→

[mh-7-52] • 33 श्लोकाः

संजय उवाच। श्रुत्वा तु तं महाशब्दं पाण्डूनां पुत्रगृद्धिनाम्। चारैः प्रवेदिते तत्र समुत्थाय जयद्रथः।

saṃjaya uvāca. śrutvā tu taṃ mahāśabdaṃ pāṇḍūnāṃ putragṛddhinām. cāraiḥ pravedite tatra samutthāya jayadrathaḥ.

शोकसंमूढहृदयो दुःखेनाभिहतो भृशम्। मज्जमान इवागाधे विपुले शोकसागरे।

śokasaṃmūḍhahṛdayo duḥkhenābhihato bhṛśam. majjamāna ivāgādhe vipule śokasāgare.

जगाम समितिं राज्ञां सैन्धवो विमृशन् बहु। स तेषां नरदेवानां सकाशे परिदेवयन्।

jagāma samitiṃ rājñāṃ saindhavo vimṛśan bahu. sa teṣāṃ naradevānāṃ sakāśe paridevayan.

अभिमन्योः पितुर् भीतः सव्रीडो वाक्यम् अब्रवीत्। यो ऽसौ पाण्डोः किल क्षेत्रे जातः शक्रेण कामिना।

abhimanyoḥ pitur bhītaḥ savrīḍo vākyam abravīt. yo 'sau pāṇḍoḥ kila kṣetre jātaḥ śakreṇa kāminā.

स निनीषति दुर्बुद्धिर् मां किलैकं यमक्षयम्। तत् स्वस्ति वो ऽस्तु यास्यामि स्वगृहं जीवितेप्सया।

sa ninīṣati durbuddhir māṃ kilaikaṃ yamakṣayam. tat svasti vo 'stu yāsyāmi svagṛhaṃ jīvitepsayā.

अथ वा स्थ प्रतिबलास् त्रातुं मां क्षत्रियर्षभाः। पार्थेन प्रार्थितं वीरास् ते ददन्तु ममाभयम्।

atha vā stha pratibalās trātuṃ māṃ kṣatriyarṣabhāḥ. pārthena prārthitaṃ vīrās te dadantu mamābhayam.

द्रोणदुर्योधनकृपाः कर्णमद्रेशबाह्लिकाः। दुःशासनादयः शक्तास् त्रातुम् अप्य् अन्तकाद्रितम्।

droṇaduryodhanakṛpāḥ karṇamadreśabāhlikāḥ. duḥśāsanādayaḥ śaktās trātum apy antakādritam.

किम् अङ्ग पुनर् एकेन फल्गुनेन जिघांसता। प्रतिज्ञातं न जानामि सर्वान् विज्ञापयामि वः। न त्रायेयुर् भवन्तो मां समस्ताः पतयः क्षितेः।

kim aṅga punar ekena phalgunena jighāṃsatā. pratijñātaṃ na jānāmi sarvān vijñāpayāmi vaḥ. na trāyeyur bhavanto māṃ samastāḥ patayaḥ kṣiteḥ.

प्रहर्षं पाण्डवेयानां श्रुत्वा मम महद् भयम्। सीदन्तीव च मे ऽङ्गानि मुमूर्षोर् इव पार्थिवाः।

praharṣaṃ pāṇḍaveyānāṃ śrutvā mama mahad bhayam. sīdantīva ca me 'ṅgāni mumūrṣor iva pārthivāḥ.

वधो नूनं प्रतिज्ञातो मम गाण्डीवधन्वना। तथा हि हृष्टाः क्रोशन्ति शोककाले ऽपि पाण्डवाः। वशम् एष्यन्ति चत्वारस् तम् ऋते सर्वपाण्डवाः।

vadho nūnaṃ pratijñāto mama gāṇḍīvadhanvanā. tathā hi hṛṣṭāḥ krośanti śokakāle 'pi pāṇḍavāḥ. vaśam eṣyanti catvāras tam ṛte sarvapāṇḍavāḥ.

न देवा न च गन्धर्वा नासुरोरगराक्षसाः। उत्सहन्ते ऽन्यथा कर्तुं कुत एव नराधिपाः।

na devā na ca gandharvā nāsuroragarākṣasāḥ. utsahante 'nyathā kartuṃ kuta eva narādhipāḥ.

तस्मान् माम् अनुजानीत भद्रं वो ऽस्तु नरर्षभाः। अदर्शनं गमिष्यामि न मां द्रक्ष्यन्ति पाण्डवाः। वृत्तम् आस्थाय तन्यूज्यं (सिच्) सोपनीतो भवाम्य् अहम्। दुःशला भ्रातृसौहार्दान् मां रक्षस्यथ वा ध्रुवम्।

tasmān mām anujānīta bhadraṃ vo 'stu nararṣabhāḥ. adarśanaṃ gamiṣyāmi na māṃ drakṣyanti pāṇḍavāḥ. vṛttam āsthāya tanyūjyaṃ (sic) sopanīto bhavāmy aham. duḥśalā bhrātṛsauhārdān māṃ rakṣasyatha vā dhruvam.

एवं विलपमानं तं भयाद् व्याकुलचेतसम्। आत्मकार्यगरीयस्त्वाद् राजा दुर्योधनो ऽब्रवीत्।

evaṃ vilapamānaṃ taṃ bhayād vyākulacetasam. ātmakāryagarīyastvād rājā duryodhano 'bravīt.

न भेतव्यं नरव्याघ्र को हि त्वा पुरुषर्षभ। मध्ये क्षत्रियवीराणां तिष्ठन्तं प्रार्थयेद् युधि। एषां हि नरदेवानां मत्तमातङ्गगामिनाम्। संघातम् उपयातानाम् अपि बिभ्येत् पुरंदरः।

na bhetavyaṃ naravyāghra ko hi tvā puruṣarṣabha. madhye kṣatriyavīrāṇāṃ tiṣṭhantaṃ prārthayed yudhi. eṣāṃ hi naradevānāṃ mattamātaṅgagāminām. saṃghātam upayātānām api bibhyet puraṃdaraḥ.

अहं वैकर्तनः कर्णश् चित्रसेनो विविंशतिः। भूरिश्रवाः शलः शल्यो वृषसेनो दुरासदः।

ahaṃ vaikartanaḥ karṇaś citraseno viviṃśatiḥ. bhūriśravāḥ śalaḥ śalyo vṛṣaseno durāsadaḥ.

पुरुमित्रो जयो भोजः काम्बोजश् च सुदक्षिणः। सत्यव्रतो महाबाहुर् विकर्णो दुर्मुखः सहः।

purumitro jayo bhojaḥ kāmbojaś ca sudakṣiṇaḥ. satyavrato mahābāhur vikarṇo durmukhaḥ sahaḥ.

दुःशासनः सुबाहुश् च कलिङ्गश् चाप्य् उदायुधः। विन्दानुविन्दाव् आवन्त्यौ द्रोणो द्रौणिः ससौबलः। एते चान्ये च बहवो नानाजनपदेश्वराः। ससैन्यास् त्वाभियास्यन्ति व्येतु ते मानसो ज्वरः। मायावी बलवाञ् शूरो राक्षसश् चाप्य् अलम्बुसः। इमे च त्वाभिगोप्स्यन्ति सैन्येन महता वृताः।

duḥśāsanaḥ subāhuś ca kaliṅgaś cāpy udāyudhaḥ. vindānuvindāv āvantyau droṇo drauṇiḥ sasaubalaḥ. ete cānye ca bahavo nānājanapadeśvarāḥ. sasainyās tvābhiyāsyanti vyetu te mānaso jvaraḥ. māyāvī balavāñ śūro rākṣasaś cāpy alambusaḥ. ime ca tvābhigopsyanti sainyena mahatā vṛtāḥ.

त्वं चापि रथिनां श्रेष्ठः स्वयं शूरो ऽमितद्युतिः। स कथं पाण्डवेयेभ्यो भयं पश्यसि सैन्धव।

tvaṃ cāpi rathināṃ śreṣṭhaḥ svayaṃ śūro 'mitadyutiḥ. sa kathaṃ pāṇḍaveyebhyo bhayaṃ paśyasi saindhava.

अक्षौहिण्यो दशैका च मदीयास् तव रक्षणे। यत्ता योत्स्यन्ति मा भैस् त्वं सैन्धव व्येतु ते भयम्।

akṣauhiṇyo daśaikā ca madīyās tava rakṣaṇe. yattā yotsyanti mā bhais tvaṃ saindhava vyetu te bhayam.

एवम् आश्वासितो राजन् पुत्रेण तव सैन्धवः। दुर्योधनेन सहितो द्रोणं रात्राव् उपागमत्।

evam āśvāsito rājan putreṇa tava saindhavaḥ. duryodhanena sahito droṇaṃ rātrāv upāgamat.

उपसंग्रहणं कृत्वा द्रोणाय स विशां पते। उपोपविश्य प्रणतः पर्यपृच्छद् इदं तदा। अर्जुनस्यात्मनश् चार्थे विशेषं पर्यपृच्छत।

upasaṃgrahaṇaṃ kṛtvā droṇāya sa viśāṃ pate. upopaviśya praṇataḥ paryapṛcchad idaṃ tadā. arjunasyātmanaś cārthe viśeṣaṃ paryapṛcchata.

निमित्ते दूरपातित्वे लघुत्वे दृढवेधने। मम ब्रवीतु भगवान् विशेषं फल्गुनस्य च।

nimitte dūrapātitve laghutve dṛḍhavedhane. mama bravītu bhagavān viśeṣaṃ phalgunasya ca.

विद्याविशेषम् इच्छामि ज्ञातुम् आचार्य तत्त्वतः। ममार्जुनस्य च विभो यथातत्त्वं प्रचक्ष्व मे।

vidyāviśeṣam icchāmi jñātum ācārya tattvataḥ. mamārjunasya ca vibho yathātattvaṃ pracakṣva me.

द्रोण उवाच। समम् आचार्यकं तात तव चैवार्जुनस्य च। योगाद् दुःखोचितत्वाच् च तस्मात् त्वत्तो ऽधिको ऽर्जुनः।

droṇa uvāca. samam ācāryakaṃ tāta tava caivārjunasya ca. yogād duḥkhocitatvāc ca tasmāt tvatto 'dhiko 'rjunaḥ.

न तु ते युधि संत्रासः कार्यः पार्थात् कथं चन। अहं हि रक्षिता तात भयात् त्वां नात्र संशयः।

na tu te yudhi saṃtrāsaḥ kāryaḥ pārthāt kathaṃ cana. ahaṃ hi rakṣitā tāta bhayāt tvāṃ nātra saṃśayaḥ.

न हि मद्बाहुगुप्तस्य प्रभवन्त्य् अमरा अपि। व्यूहिष्यामि च तं व्यूहं यं पार्थो न तरिष्यति।

na hi madbāhuguptasya prabhavanty amarā api. vyūhiṣyāmi ca taṃ vyūhaṃ yaṃ pārtho na tariṣyati.

तस्माद् युध्यस्व मा भैस् त्वं स्वधर्मम् अनुपालय। पितृपैतामहं मार्गम् अनुयाहि नराधिप।

tasmād yudhyasva mā bhais tvaṃ svadharmam anupālaya. pitṛpaitāmahaṃ mārgam anuyāhi narādhipa.

अधीत्य विधिवद् वेदान् अग्नयः सुहुतास् त्वया। इष्टं च बहुभिर् यज्ञैर् न ते मृत्युभयाद् भयम्।

adhītya vidhivad vedān agnayaḥ suhutās tvayā. iṣṭaṃ ca bahubhir yajñair na te mṛtyubhayād bhayam.

दुर्लभं मानुषैर् मन्दैर् महाभाग्यम् अवाप्य तु। भुजवीर्यार्जितांल् लोकान् दिव्यान् प्राप्स्यस्य् अनुत्तमान्।

durlabhaṃ mānuṣair mandair mahābhāgyam avāpya tu. bhujavīryārjitāṃl lokān divyān prāpsyasy anuttamān.

कुरवः पाण्डवाश् चैव वृष्णयो ऽन्ये च मानवाः। अहं च सह पुत्रेण अध्रुवा इति चिन्त्यताम्।

kuravaḥ pāṇḍavāś caiva vṛṣṇayo 'nye ca mānavāḥ. ahaṃ ca saha putreṇa adhruvā iti cintyatām.

पर्यायेण वयं सर्वे कालेन बलिना हताः। परलोकं गमिष्यामः स्वैः स्वैः कर्मभिर् अन्विताः।

paryāyeṇa vayaṃ sarve kālena balinā hatāḥ. paralokaṃ gamiṣyāmaḥ svaiḥ svaiḥ karmabhir anvitāḥ.

तपस् तप्त्वा तु यांल् लोकान् प्राप्नुवन्ति तपस्विनः। क्षत्रधर्माश्रिताः शूराः क्षत्रियाः प्राप्नुवन्ति तान्।

tapas taptvā tu yāṃl lokān prāpnuvanti tapasvinaḥ. kṣatradharmāśritāḥ śūrāḥ kṣatriyāḥ prāpnuvanti tān.

संजय उवाच। एवम् आश्वासितो राजन् भारद्वाजेन सैन्धवः। अपानुदद् भयं पार्थाद् युद्धाय च मनो दधे। ततः प्रहर्षः सैन्यानां तवाप्य् आसीद् विशां पते। वादित्राणां ध्वनिश् चोग्रः सिंहनादरवैः सह।

saṃjaya uvāca. evam āśvāsito rājan bhāradvājena saindhavaḥ. apānudad bhayaṃ pārthād yuddhāya ca mano dadhe. tataḥ praharṣaḥ sainyānāṃ tavāpy āsīd viśāṃ pate. vāditrāṇāṃ dhvaniś cograḥ siṃhanādaravaiḥ saha.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...