महाभारत 7.36 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 36→

[mh-7-36] • 36 श्लोकाः

संजय उवाच। तां प्रभग्नां चमूं दृष्ट्वा सौभद्रेणामितौजसा। दुर्योधनो भृशं क्रुद्धः स्वयं सौभद्रम् अभ्ययात्।

saṃjaya uvāca. tāṃ prabhagnāṃ camūṃ dṛṣṭvā saubhadreṇāmitaujasā. duryodhano bhṛśaṃ kruddhaḥ svayaṃ saubhadram abhyayāt.

ततो राजानम् आवृत्तं सौभद्रं प्रति संयुगे। दृष्ट्वा द्रोणो ऽब्रवीद् योधान् पर्याप्नुत नराधिपम्।

tato rājānam āvṛttaṃ saubhadraṃ prati saṃyuge. dṛṣṭvā droṇo 'bravīd yodhān paryāpnuta narādhipam.

पुराभिमन्युर् लक्ष्यं नः पश्यतां हन्ति वीर्यवान्। तम् आद्रवत मा भैष्ट क्षिप्रं रक्षत कौरवम्। अभिमन्युर् असौ वीरो विष्णुतुल्यपराक्रमः। सौभद्रो अयम् आयातो अस्माञ् जेतुं महाबलः।

purābhimanyur lakṣyaṃ naḥ paśyatāṃ hanti vīryavān. tam ādravata mā bhaiṣṭa kṣipraṃ rakṣata kauravam. abhimanyur asau vīro viṣṇutulyaparākramaḥ. saubhadro ayam āyāto asmāñ jetuṃ mahābalaḥ.

ततः कृतज्ञा बलिनः सुहृदो जितकाशिनः। त्रास्यमाना भयाद् वीरं परिवव्रुस् तवात्मजम्।

tataḥ kṛtajñā balinaḥ suhṛdo jitakāśinaḥ. trāsyamānā bhayād vīraṃ parivavrus tavātmajam.

द्रोणो द्रौणिः कृपः कर्णः कृतवर्मा च सौबलः। बृहद्बलो मद्रराजो भूरिर् भूरिश्रवाः शलः।

droṇo drauṇiḥ kṛpaḥ karṇaḥ kṛtavarmā ca saubalaḥ. bṛhadbalo madrarājo bhūrir bhūriśravāḥ śalaḥ.

पौरवो वृषसेनश् च विसृजन्तः शिताञ् शरान्। सौभद्रं शरवर्षेण महता समवाकिरन्।

pauravo vṛṣasenaś ca visṛjantaḥ śitāñ śarān. saubhadraṃ śaravarṣeṇa mahatā samavākiran.

संमोहयित्वा तम् अथ दुर्योधनम् अमोचयन्। आस्याद् ग्रासम् इवाक्षिप्तं ममृषे नार्जुनात्मजः।

saṃmohayitvā tam atha duryodhanam amocayan. āsyād grāsam ivākṣiptaṃ mamṛṣe nārjunātmajaḥ.

ताञ् शरौघेण महता साश्वसूतान् महारथान्। विमुखीकृत्य सौभद्रः सिंहनादम् अथानदत्।

tāñ śaraugheṇa mahatā sāśvasūtān mahārathān. vimukhīkṛtya saubhadraḥ siṃhanādam athānadat.

तस्य नादं ततः श्रुत्वा सिंहस्येवामिषैषिणः। नामृष्यन्त सुसंरब्धाः पुनर् द्रोणमुखा रथाः।

tasya nādaṃ tataḥ śrutvā siṃhasyevāmiṣaiṣiṇaḥ. nāmṛṣyanta susaṃrabdhāḥ punar droṇamukhā rathāḥ.

त एनं कोष्ठकीकृत्य रथवंशेन मारिष। व्यसृजन्न् इषुजालानि नानालिङ्गानि संघशः।

ta enaṃ koṣṭhakīkṛtya rathavaṃśena māriṣa. vyasṛjann iṣujālāni nānāliṅgāni saṃghaśaḥ.

तान्य् अन्तरिक्षे चिच्छेद पौत्रस् तव शितैः शरैः। तांश् चैव प्रतिविव्याध तद् अद्भुतम् इवाभवत्। ततो रथाः पदात्योघाः कुञ्जराः सादिनश् च ह।

tāny antarikṣe ciccheda pautras tava śitaiḥ śaraiḥ. tāṃś caiva prativivyādha tad adbhutam ivābhavat. tato rathāḥ padātyoghāḥ kuñjarāḥ sādinaś ca ha.

ततस् ते कोपितास् तेन शरैर् आशीविषोपमैः। परिवव्रुर् जिघांसन्तः सौभद्रम् अपलायिनम्।

tatas te kopitās tena śarair āśīviṣopamaiḥ. parivavrur jighāṃsantaḥ saubhadram apalāyinam.

समुद्रम् इव पर्यस्तं त्वदीयं तद् बलार्णवम्। अभिमन्युर् दधारैको वेलेव मकरालयम्।

samudram iva paryastaṃ tvadīyaṃ tad balārṇavam. abhimanyur dadhāraiko veleva makarālayam.

शूराणां युध्यमानानां निघ्नताम् इतरेतरम्। अभिमन्योः परेषां च नासीत् कश् चित् पराङ्मुखः।

śūrāṇāṃ yudhyamānānāṃ nighnatām itaretaram. abhimanyoḥ pareṣāṃ ca nāsīt kaś cit parāṅmukhaḥ.

तस्मिंस् तु घोरे संग्रामे वर्तमाने भयंकरे। दुःसहो नवभिर् बाणैर् अभिमन्युम् अविध्यत।

tasmiṃs tu ghore saṃgrāme vartamāne bhayaṃkare. duḥsaho navabhir bāṇair abhimanyum avidhyata.

दुःशासनो द्वादशभिः कृपः शारद्वतस् त्रिभिः। द्रोणस् तु सप्तदशभिः शरैर् आशीविषोपमैः।

duḥśāsano dvādaśabhiḥ kṛpaḥ śāradvatas tribhiḥ. droṇas tu saptadaśabhiḥ śarair āśīviṣopamaiḥ.

विविंशतिस् तु विंशत्या कृतवर्मा च सप्तभिः। बृहद्बलस् तथाष्टाभिर् अश्वत्थामा च सप्तभिः।

viviṃśatis tu viṃśatyā kṛtavarmā ca saptabhiḥ. bṛhadbalas tathāṣṭābhir aśvatthāmā ca saptabhiḥ.

भूरिश्रवास् त्रिभिर् बाणैर् मद्रेशः षड्भिर् आशुगैः। द्वाभ्यां शराभ्यां शकुनिस् त्रिभिर् दुर्योधनो नृपः।

bhūriśravās tribhir bāṇair madreśaḥ ṣaḍbhir āśugaiḥ. dvābhyāṃ śarābhyāṃ śakunis tribhir duryodhano nṛpaḥ.

स तु तान् प्रतिविव्याध त्रिभिस् त्रिभिर् अजिह्मगैः। नृत्यन्न् इव महाराज चापहस्तः प्रतापवान्।

sa tu tān prativivyādha tribhis tribhir ajihmagaiḥ. nṛtyann iva mahārāja cāpahastaḥ pratāpavān.

ततो ऽभिमन्युः संक्रुद्धस् ताप्यमानस् तवात्मजैः। विदर्शयन् वै सुमहच् छिक्षौरसकृतं बलम्।

tato 'bhimanyuḥ saṃkruddhas tāpyamānas tavātmajaiḥ. vidarśayan vai sumahac chikṣaurasakṛtaṃ balam.

गरुडानिलरंहोभिर् यन्तुर् वाक्यकरैर् हयैः। अभ्यद्रवत तं कार्ष्णिम् अश्मकेन्द्रः कृतत्वरः। दान्तैर् अश्मकदायादं त्वरमाणो ऽभ्यहारयत्। विव्याध चैनं दशभिर् बाणैस् तिष्ठेति चाब्रवीत्।

garuḍānilaraṃhobhir yantur vākyakarair hayaiḥ. abhyadravata taṃ kārṣṇim aśmakendraḥ kṛtatvaraḥ. dāntair aśmakadāyādaṃ tvaramāṇo 'bhyahārayat. vivyādha cainaṃ daśabhir bāṇais tiṣṭheti cābravīt.

तस्याभिमन्युर् दशभिर् बाणैः सूतं हयान् ध्वजम्। बाहू धनुः शिरश् चोर्व्यां स्मयमानो ऽभ्यपातयत्।

tasyābhimanyur daśabhir bāṇaiḥ sūtaṃ hayān dhvajam. bāhū dhanuḥ śiraś corvyāṃ smayamāno 'bhyapātayat.

ततस् तस्मिन् हते वीरे सौभद्रेणाश्मकेश्वरे। संचचाल बलं सर्वं पलायनपरायणम्।

tatas tasmin hate vīre saubhadreṇāśmakeśvare. saṃcacāla balaṃ sarvaṃ palāyanaparāyaṇam.

ततः कर्णः कृपो द्रोणो द्रौणिर् गान्धारराट् शलः। शल्यो भूरिश्रवाः क्राथः सोमदत्तो विविंशतिः।

tataḥ karṇaḥ kṛpo droṇo drauṇir gāndhārarāṭ śalaḥ. śalyo bhūriśravāḥ krāthaḥ somadatto viviṃśatiḥ.

वृषसेनः सुषेणश् च कुण्डभेदी प्रतर्दनः। वृन्दारको ललित्थश् च प्रबाहुर् दीर्घलोचनः। दुर्योधनश् च संक्रुद्धः शरवर्षैर् अवाकिरन्।

vṛṣasenaḥ suṣeṇaś ca kuṇḍabhedī pratardanaḥ. vṛndārako lalitthaś ca prabāhur dīrghalocanaḥ. duryodhanaś ca saṃkruddhaḥ śaravarṣair avākiran.

सो ऽतिक्रुद्धो महेष्वासैर् अभिमन्युर् अजिह्मगैः। शरम् आदत्त कर्णाय परकायावभेदनम्।

so 'tikruddho maheṣvāsair abhimanyur ajihmagaiḥ. śaram ādatta karṇāya parakāyāvabhedanam.

तस्य भित्त्वा तनुत्राणं देहं निर्भिद्य चाशुगः। प्राविशद् धरणीं राजन् वल्मीकम् इव पन्नगः।

tasya bhittvā tanutrāṇaṃ dehaṃ nirbhidya cāśugaḥ. prāviśad dharaṇīṃ rājan valmīkam iva pannagaḥ.

स तेनातिप्रहारेण व्यथितो विह्वलन्न् इव। संचचाल रणे कर्णः क्षितिकम्पे यथाचलः।

sa tenātiprahāreṇa vyathito vihvalann iva. saṃcacāla raṇe karṇaḥ kṣitikampe yathācalaḥ.

अथान्यैर् निशितैर् बाणैः सुषेणं दीर्घलोचनम्। कुण्डभेदिं च संक्रुद्धस् त्रिभिस् त्रीन् अवधीद् बली।

athānyair niśitair bāṇaiḥ suṣeṇaṃ dīrghalocanam. kuṇḍabhediṃ ca saṃkruddhas tribhis trīn avadhīd balī.

कर्णस् तं पञ्चविंशत्या नाराचानां समर्पयत्। अश्वत्थामा च विंशत्या कृतवर्मा च सप्तभिः।

karṇas taṃ pañcaviṃśatyā nārācānāṃ samarpayat. aśvatthāmā ca viṃśatyā kṛtavarmā ca saptabhiḥ.

स शरार्दितसर्वाङ्गः क्रुद्धः शक्रात्मजात्मजः। विचरन् दृश्यते सैन्ये पाशहस्त इवान्तकः।

sa śarārditasarvāṅgaḥ kruddhaḥ śakrātmajātmajaḥ. vicaran dṛśyate sainye pāśahasta ivāntakaḥ.

शल्यं च बाणवर्षेण समीपस्थम् अवाकिरत्। उदक्रोशन् महाबाहुस् तव सैन्यानि भीषयन्।

śalyaṃ ca bāṇavarṣeṇa samīpastham avākirat. udakrośan mahābāhus tava sainyāni bhīṣayan.

ततः स विद्धो ऽस्त्रविदा मर्मभिद्भिर् अजिह्मगैः। शल्यो राजन् रथोपस्थे निषसाद मुमोह च।

tataḥ sa viddho 'stravidā marmabhidbhir ajihmagaiḥ. śalyo rājan rathopasthe niṣasāda mumoha ca.

तं हि विद्धं तथा दृष्ट्वा सौभद्रेण यशस्विना। संप्राद्रवच् चमूः सर्वा भारद्वाजस्य पश्यतः।

taṃ hi viddhaṃ tathā dṛṣṭvā saubhadreṇa yaśasvinā. saṃprādravac camūḥ sarvā bhāradvājasya paśyataḥ.

प्रेक्षन्तस् तं महाबाहुं रुक्मपुङ्खैः समावृतम्। त्वदीयाश् च पलायन्ते मृगाः सिंहार्दिता इव। एको ऽनेकाञ् जघानाशु प्राणिनाम् अन्तको यथा। कालाग्निसदृशो वीर्ये मातरिश्वेव वै जवे। युध्यमानो महाबाहुः शक्रतुल्यपराक्रमः। जघान समरे सर्वान् नानाशस्त्रविशारदान्। इतीव तेषां समरे महात्मा। प्रतापवान् नीतिवतां वरिष्ठः। युद्धे च तस्मिन् स महाबलो रिपूंश्। चकार सर्वान् इषुभिः प्रदग्धान्। सौभद्रशरनिर्भिण्णाः समरे ऽमरविक्रमाः। एवं शल्यो विमृदितस् तव पौत्रेण भारत।

prekṣantas taṃ mahābāhuṃ rukmapuṅkhaiḥ samāvṛtam. tvadīyāś ca palāyante mṛgāḥ siṃhārditā iva. eko 'nekāñ jaghānāśu prāṇinām antako yathā. kālāgnisadṛśo vīrye mātariśveva vai jave. yudhyamāno mahābāhuḥ śakratulyaparākramaḥ. jaghāna samare sarvān nānāśastraviśāradān. itīva teṣāṃ samare mahātmā. pratāpavān nītivatāṃ variṣṭhaḥ. yuddhe ca tasmin sa mahābalo ripūṃś. cakāra sarvān iṣubhiḥ pradagdhān. saubhadraśaranirbhiṇṇāḥ samare 'maravikramāḥ. evaṃ śalyo vimṛditas tava pautreṇa bhārata.

स तु रणयशसाभिपूज्यमानः; पितृसुरचारणसिद्धयक्षसंघैः। अवनितलगतैश् च भूतसंघैर्; अतिविबभौ हुतभुग् यथाज्यसिक्तः।

sa tu raṇayaśasābhipūjyamānaḥ; pitṛsuracāraṇasiddhayakṣasaṃghaiḥ. avanitalagataiś ca bhūtasaṃghair; ativibabhau hutabhug yathājyasiktaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...