महाभारत 7.35 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 35→

[mh-7-35] • 44 श्लोकाः

संजय उवाच। सौभद्रस् तु वचः श्रुत्वा धर्मराजस्य धीमतः। अचोदयत यन्तारं द्रोणानीकाय भारत।

saṃjaya uvāca. saubhadras tu vacaḥ śrutvā dharmarājasya dhīmataḥ. acodayata yantāraṃ droṇānīkāya bhārata.

तेन संचोद्यमानस् तु याहि याहीति सारथिः। प्रत्युवाच ततो राजन्न् अभिमन्युम् इदं वचः।

tena saṃcodyamānas tu yāhi yāhīti sārathiḥ. pratyuvāca tato rājann abhimanyum idaṃ vacaḥ.

अतिभारो ऽयम् आयुष्मन्न् आहितस् त्वयि पाण्डवैः। संप्रधार्य क्षमं बुद्ध्या ततस् त्वं योद्धुम् अर्हसि।

atibhāro 'yam āyuṣmann āhitas tvayi pāṇḍavaiḥ. saṃpradhārya kṣamaṃ buddhyā tatas tvaṃ yoddhum arhasi.

आचार्यो हि कृती द्रोणः परमास्त्रे कृतश्रमः। अत्यन्तसुखसंवृद्धस् त्वं च युद्धविशारदः। द्रोणो हि कृतवान् यत्नं शस्त्रास्त्रकृतनिश्रमः। त्वं तु बालः स बलवान् संग्रामाणाम् अकोविदः।

ācāryo hi kṛtī droṇaḥ paramāstre kṛtaśramaḥ. atyantasukhasaṃvṛddhas tvaṃ ca yuddhaviśāradaḥ. droṇo hi kṛtavān yatnaṃ śastrāstrakṛtaniśramaḥ. tvaṃ tu bālaḥ sa balavān saṃgrāmāṇām akovidaḥ.

ततो ऽभिमन्युः प्रहसन् सारथिं वाक्यम् अब्रवीत्। सारथे को न्व् अयं द्रोणः समग्रं क्षत्रम् एव वा। व्यवसायो हि मे योद्धुं रणोत्सवसमुद्भवः।

tato 'bhimanyuḥ prahasan sārathiṃ vākyam abravīt. sārathe ko nv ayaṃ droṇaḥ samagraṃ kṣatram eva vā. vyavasāyo hi me yoddhuṃ raṇotsavasamudbhavaḥ.

ऐरावतगतं शक्रं सहामरगणैर् अहम्। अथवा रुद्रम् ईशानं सर्वभूतगणैर् वृतम्। योधयेयं रणमुखे न मे क्षत्रे ऽद्य विस्मयः। यच् चैतत् पश्यसे सूत सयोधाश्वरथद्विपम्। न ममैतद् द्विषत्सैन्यं कलाम् अर्हति षोडशीम्।

airāvatagataṃ śakraṃ sahāmaragaṇair aham. athavā rudram īśānaṃ sarvabhūtagaṇair vṛtam. yodhayeyaṃ raṇamukhe na me kṣatre 'dya vismayaḥ. yac caitat paśyase sūta sayodhāśvarathadvipam. na mamaitad dviṣatsainyaṃ kalām arhati ṣoḍaśīm.

एवम् अप्य् उच्यमानः स सारथिस् तं पुनः पुनः। वीर ते तेन मा युद्धम् इति सौभद्रम् अब्रवीत्। अपि विश्वजितं विष्णुं मातुलं प्राप्य सूतज। पितरं चार्जुनं संख्ये न भीर् माम् उपयास्यति।

evam apy ucyamānaḥ sa sārathis taṃ punaḥ punaḥ. vīra te tena mā yuddham iti saubhadram abravīt. api viśvajitaṃ viṣṇuṃ mātulaṃ prāpya sūtaja. pitaraṃ cārjunaṃ saṃkhye na bhīr mām upayāsyati.

ततो ऽभिमन्युस् तां वाचं कदर्थीकृत्य सारथेः। याहीत्य् एवाब्रवीद् एनं द्रोणानीकाय माचिरम्।

tato 'bhimanyus tāṃ vācaṃ kadarthīkṛtya sāratheḥ. yāhīty evābravīd enaṃ droṇānīkāya māciram.

ततः संचोदयाम् आस हयान् अस्य त्रिहायनान्। नातिहृष्टमनाः सूतो हेमभाण्डपरिच्छदान्।

tataḥ saṃcodayām āsa hayān asya trihāyanān. nātihṛṣṭamanāḥ sūto hemabhāṇḍaparicchadān.

ते प्रेषिताः सुमित्रेण द्रोणानीकाय वाजिनः। द्रोणम् अभ्यद्रवन् राजन् महावेगपराक्रमाः।

te preṣitāḥ sumitreṇa droṇānīkāya vājinaḥ. droṇam abhyadravan rājan mahāvegaparākramāḥ.

तम् उदीक्ष्य तथायान्तं सर्वे द्रोणपुरोगमाः। अभ्यवर्तन्त कौरव्याः पाण्डवाश् च तम् अन्वयुः।

tam udīkṣya tathāyāntaṃ sarve droṇapurogamāḥ. abhyavartanta kauravyāḥ pāṇḍavāś ca tam anvayuḥ.

स कर्णिकारप्रवरोच्छ्रितध्वजः; सुवर्णवर्मार्जुनिर् अर्जुनाद् वरः। युयुत्सया द्रोणमुखान् महारथान्; समासदत् सिंहशिशुर् यथा गजान्।

sa karṇikārapravarocchritadhvajaḥ; suvarṇavarmārjunir arjunād varaḥ. yuyutsayā droṇamukhān mahārathān; samāsadat siṃhaśiśur yathā gajān.

ते विंशतिपदे यत्ताः संप्रहारं प्रचक्रिरे। आसीद् गाङ्ग इवावर्तो मुहूर्तम् उदधेर् इव।

te viṃśatipade yattāḥ saṃprahāraṃ pracakrire. āsīd gāṅga ivāvarto muhūrtam udadher iva.

शूराणां युध्यमानानां निघ्नताम् इतरेतरम्। संग्रामस् तुमुलो राजन् प्रावर्तत सुदारुणः।

śūrāṇāṃ yudhyamānānāṃ nighnatām itaretaram. saṃgrāmas tumulo rājan prāvartata sudāruṇaḥ.

प्रवर्तमाने संग्रामे तस्मिन्न् अतिभयंकरे। द्रोणस्य मिषतो व्यूहं भित्त्वा प्राविशद् आर्जुनिः। तद् अभेद्यम् अनाधृष्यं द्रोणानीकं सुदुर्जयम्। भित्त्वार्जुनिर् असंभ्रान्तो विवेशाचिन्त्यविक्रमः।

pravartamāne saṃgrāme tasminn atibhayaṃkare. droṇasya miṣato vyūhaṃ bhittvā prāviśad ārjuniḥ. tad abhedyam anādhṛṣyaṃ droṇānīkaṃ sudurjayam. bhittvārjunir asaṃbhrānto viveśācintyavikramaḥ.

तं प्रविष्टं परान् घ्नन्तं शत्रुमध्ये महाबलम्। हस्त्यश्वरथपत्त्यौघाः परिवव्रुर् उदायुधाः।

taṃ praviṣṭaṃ parān ghnantaṃ śatrumadhye mahābalam. hastyaśvarathapattyaughāḥ parivavrur udāyudhāḥ.

नानावादित्रनिनदैः क्ष्वेडितोत्क्रुष्टगर्जितैः। हुंकारैः सिंहनादैश् च तिष्ठ तिष्ठेति निस्वनैः।

nānāvāditraninadaiḥ kṣveḍitotkruṣṭagarjitaiḥ. huṃkāraiḥ siṃhanādaiś ca tiṣṭha tiṣṭheti nisvanaiḥ.

घोरैर् हलहलाशब्दैर् मा गास् तिष्ठैहि माम् इति। असाव् अहम् अमुत्रेति प्रवदन्तो मुहुर् मुहुः।

ghorair halahalāśabdair mā gās tiṣṭhaihi mām iti. asāv aham amutreti pravadanto muhur muhuḥ.

बृंहितैः शिञ्जितैर् हासैः खुरनेमिस्वनैर् अपि। संनादयन्तो वसुधाम् अभिदुद्रुवुर् आर्जुनिम्।

bṛṃhitaiḥ śiñjitair hāsaiḥ khuranemisvanair api. saṃnādayanto vasudhām abhidudruvur ārjunim.

तेषाम् आपततां वीरः पूर्वं शीघ्रम् अथो दृढम्। क्षिप्रास्त्रो न्यवधीद् व्रातान् मर्मज्ञो मर्मभेदिभिः।

teṣām āpatatāṃ vīraḥ pūrvaṃ śīghram atho dṛḍham. kṣiprāstro nyavadhīd vrātān marmajño marmabhedibhiḥ.

ते हन्यमानाश् च तथा नानालिङ्गैः शितैः शरैः। अभिपेतुस् तम् एवाजौ शलभा इव पावकम्।

te hanyamānāś ca tathā nānāliṅgaiḥ śitaiḥ śaraiḥ. abhipetus tam evājau śalabhā iva pāvakam.

ततस् तेषां शरीरैश् च शरीरावयवैश् च सः। संतस्तार क्षितिं क्षिप्रं कुशैर् वेदिम् इवाध्वरे।

tatas teṣāṃ śarīraiś ca śarīrāvayavaiś ca saḥ. saṃtastāra kṣitiṃ kṣipraṃ kuśair vedim ivādhvare.

बद्धगोधाङ्गुलित्राणान् सशरावरकार्मुकान्। सासिचर्माङ्कुशाभीशून् सतोमरपरश्वधान्।

baddhagodhāṅgulitrāṇān saśarāvarakārmukān. sāsicarmāṅkuśābhīśūn satomaraparaśvadhān.

सगुडायोमुखप्रासान् सर्ष्टितोमरपट्टिशान्। सभिण्डिपालपरिघान् सशक्तिवरकम्पनान्।

saguḍāyomukhaprāsān sarṣṭitomarapaṭṭiśān. sabhiṇḍipālaparighān saśaktivarakampanān.

सप्रतोदमहाशङ्खान् सकुन्तान् सकचग्रहान्। समुद्गरक्षेपणीयान् सपाशपरिघोपलान्।

sapratodamahāśaṅkhān sakuntān sakacagrahān. samudgarakṣepaṇīyān sapāśaparighopalān.

सकेयूराङ्गदान् बाहून् हृद्यगन्धानुलेपनान्। संचिच्छेदार्जुनिर् वृत्तांस् त्वदीयानां सहस्रशः।

sakeyūrāṅgadān bāhūn hṛdyagandhānulepanān. saṃcicchedārjunir vṛttāṃs tvadīyānāṃ sahasraśaḥ.

तैः स्फुरद्भिर् महाराज शुशुभे लोहितोक्षितैः। पञ्चास्यैः पन्नगैश् छिन्नैर् गरुडेनेव मारिष।

taiḥ sphuradbhir mahārāja śuśubhe lohitokṣitaiḥ. pañcāsyaiḥ pannagaiś chinnair garuḍeneva māriṣa.

सुनासाननकेशान्तैर् अव्रणैश् चारुकुण्डलैः। संदष्टौष्ठपुटैः क्रोधात् क्षरद्भिः शोणितं बहु।

sunāsānanakeśāntair avraṇaiś cārukuṇḍalaiḥ. saṃdaṣṭauṣṭhapuṭaiḥ krodhāt kṣaradbhiḥ śoṇitaṃ bahu.

चारुस्रङ्मुकुटोष्णीषैर् मणिरत्नविराजितैः। विनालनलिनाकारैर् दिवाकरशशिप्रभैः।

cārusraṅmukuṭoṣṇīṣair maṇiratnavirājitaiḥ. vinālanalinākārair divākaraśaśiprabhaiḥ.

हितप्रियंवदैः काले बहुभिः पुण्यगन्धिभिः। द्विषच्छिरोभिः पृथिवीम् अवतस्तार फाल्गुणिः।

hitapriyaṃvadaiḥ kāle bahubhiḥ puṇyagandhibhiḥ. dviṣacchirobhiḥ pṛthivīm avatastāra phālguṇiḥ.

गन्धर्वनगराकारान् विधिवत् कल्पितान् रथान्। समास्थितान् योधवरैर् दान्ताश्वान् साधुसारथीन्। विपताकाध्वजच्छत्त्रान् वितूणीरायुधान् अपि। विसूताश्वरथाभीशून् विशम्यायोक्त्रदण्डकान्। वीषामुखान् वित्रिवेणून् व्यस्तदण्डकबन्धुरान्।

gandharvanagarākārān vidhivat kalpitān rathān. samāsthitān yodhavarair dāntāśvān sādhusārathīn. vipatākādhvajacchattrān vitūṇīrāyudhān api. visūtāśvarathābhīśūn viśamyāyoktradaṇḍakān. vīṣāmukhān vitriveṇūn vyastadaṇḍakabandhurān.

विजङ्घकूबराक्षांश् च विनेमीन् अनरान् अपि। विचक्रोपस्करोपस्थान् भग्नोपकरणान् अपि।

vijaṅghakūbarākṣāṃś ca vinemīn anarān api. vicakropaskaropasthān bhagnopakaraṇān api.

प्रशातितोपकरणान् हतयोधान् सहस्रशः। शरैर् विशकलीकुर्वन् दिक्षु सर्वास्व् अदृश्यत।

praśātitopakaraṇān hatayodhān sahasraśaḥ. śarair viśakalīkurvan dikṣu sarvāsv adṛśyata.

पुनर् द्विपान् द्विपारोहान् वैजयन्त्यङ्कुशध्वजान्। तूणान् वर्माण्य् अथो कक्ष्या ग्रैवेयान् अथ कम्बलान्।

punar dvipān dvipārohān vaijayantyaṅkuśadhvajān. tūṇān varmāṇy atho kakṣyā graiveyān atha kambalān.

घण्टाः शुण्डान् विषाणाग्रान् क्षुरपालान् पदानुगान्। शरैर् निशितधाराग्रैः शात्रवाणाम् अशातयत्।

ghaṇṭāḥ śuṇḍān viṣāṇāgrān kṣurapālān padānugān. śarair niśitadhārāgraiḥ śātravāṇām aśātayat.

वनायुजान् पार्वतीयान् काम्बोजारट्टबाह्लिकान्। स्थिरवालधिकर्णाक्षाञ् जवनान् साधुवाहिनः।

vanāyujān pārvatīyān kāmbojāraṭṭabāhlikān. sthiravāladhikarṇākṣāñ javanān sādhuvāhinaḥ.

स्वारूढाञ् शिक्षितैर् योधैः शक्त्यृष्टिप्रासयोधिभिः। विध्वस्तचामरकुथान् विप्रकीर्णप्रकीर्णकान्।

svārūḍhāñ śikṣitair yodhaiḥ śaktyṛṣṭiprāsayodhibhiḥ. vidhvastacāmarakuthān viprakīrṇaprakīrṇakān.

निरस्तजिह्वानयनान् निष्कीर्णान्त्रयकृद्घनान्। हतारोहान् भिन्नभाण्डान् क्रव्यादगणमोदनान्।

nirastajihvānayanān niṣkīrṇāntrayakṛdghanān. hatārohān bhinnabhāṇḍān kravyādagaṇamodanān.

निकृत्तवर्मकवचाञ् शकृन्मूत्रासृगाप्लुतान्। निपातयन्न् अश्ववरांस् तावकान् सो ऽभ्यरोचत।

nikṛttavarmakavacāñ śakṛnmūtrāsṛgāplutān. nipātayann aśvavarāṃs tāvakān so 'bhyarocata.

एको विष्णुर् इवाचिन्त्यः कृत्वा प्राक् कर्म दुष्करम्। तथा विमथितं तेन त्र्यङ्गं तव बलं महत्। यथासुरबलं घोरं त्र्यम्बकेनामितौजसा। कृत्वा कर्म रणे ऽसह्यं परैर् आर्जुनिर् आहवे। व्यहनत् स पदात्योघांस् त्वदीयान् एव भारत।

eko viṣṇur ivācintyaḥ kṛtvā prāk karma duṣkaram. tathā vimathitaṃ tena tryaṅgaṃ tava balaṃ mahat. yathāsurabalaṃ ghoraṃ tryambakenāmitaujasā. kṛtvā karma raṇe 'sahyaṃ parair ārjunir āhave. vyahanat sa padātyoghāṃs tvadīyān eva bhārata.

एवम् एकेन तां सेनां सौभद्रेण शितैः शरैः। भृशं विप्रहतां दृष्ट्वा स्कन्देनेवासुरीं चमूम्।

evam ekena tāṃ senāṃ saubhadreṇa śitaiḥ śaraiḥ. bhṛśaṃ viprahatāṃ dṛṣṭvā skandenevāsurīṃ camūm.

त्वदीयास् तव पुत्राश् च वीक्षमाणा दिशो दश। संशुष्कास्याश् चलन्नेत्राः प्रस्विन्ना लोमहर्षणाः।

tvadīyās tava putrāś ca vīkṣamāṇā diśo daśa. saṃśuṣkāsyāś calannetrāḥ prasvinnā lomaharṣaṇāḥ.

पलायनकृतोत्साहा निरुत्साहा द्विषज्जये। गोत्रनामभिर् अन्योन्यं क्रन्दन्तो जीवितैषिणः।

palāyanakṛtotsāhā nirutsāhā dviṣajjaye. gotranāmabhir anyonyaṃ krandanto jīvitaiṣiṇaḥ.

हतान् पुत्रांस् तथा पितॄन् सुहृत्संबन्धिबान्धवान्। प्रातिष्ठन्त समुत्सृज्य त्वरयन्तो हयद्विपान्।

hatān putrāṃs tathā pitṝn suhṛtsaṃbandhibāndhavān. prātiṣṭhanta samutsṛjya tvarayanto hayadvipān.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...