महाभारत 7.32 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 32→

[mh-7-32] • 26 श्लोकाः

संजय उवाच। पूर्वम् अस्मासु भग्नेषु फल्गुनेनामितौजसा। द्रोणे च मोघसंकल्पे रक्षिते च युधिष्ठिरे।

saṃjaya uvāca. pūrvam asmāsu bhagneṣu phalgunenāmitaujasā. droṇe ca moghasaṃkalpe rakṣite ca yudhiṣṭhire.

सर्वे विध्वस्तकवचास् तावका युधि निर्जिताः। रजस्वला भृशोद्विग्ना वीक्षमाणा दिशो दश।

sarve vidhvastakavacās tāvakā yudhi nirjitāḥ. rajasvalā bhṛśodvignā vīkṣamāṇā diśo daśa.

अवहारं ततः कृत्वा भारद्वाजस्य संमते। लब्धलक्ष्यैः परैर् दीना भृशावहसिता रणे।

avahāraṃ tataḥ kṛtvā bhāradvājasya saṃmate. labdhalakṣyaiḥ parair dīnā bhṛśāvahasitā raṇe.

श्लाघमानेषु भूतेषु फल्गुनस्यामितान् गुणान्। केशवस्य च सौहार्दे कीर्त्यमाने ऽर्जुनं प्रति। अभिशस्ता इवाभूवन् ध्यानमूकत्वम् आस्थिताः। निस्तेजसो विमनसो निर्वीर्या निष्पराक्रमाः। ये प्रधाना हतास् तेषां वैराग्यं समुपाश्रिताः। नार्जुनश् च समो वीर्ये श्लाघ्यमानाः पुनः पुनः। राजानो राजपुत्राश् च सर्वे दुर्योधनादयः।

ślāghamāneṣu bhūteṣu phalgunasyāmitān guṇān. keśavasya ca sauhārde kīrtyamāne 'rjunaṃ prati. abhiśastā ivābhūvan dhyānamūkatvam āsthitāḥ. nistejaso vimanaso nirvīryā niṣparākramāḥ. ye pradhānā hatās teṣāṃ vairāgyaṃ samupāśritāḥ. nārjunaś ca samo vīrye ślāghyamānāḥ punaḥ punaḥ. rājāno rājaputrāś ca sarve duryodhanādayaḥ.

ततः प्रभातसमये द्रोणं दुर्योधनो ऽब्रवीत्। ततो दुर्योधनो राजा द्रोणं दीनो ऽभ्यभाषत। प्रणयाद् अभिमानाच् च द्विषद्वृद्ध्या च दुर्मनाः। शृण्वतां सर्वभूतानां संरब्धो वाक्यकोविदः। कृपकर्णमुखादीनां प्रणयान् निष्ठुरं वचः।

tataḥ prabhātasamaye droṇaṃ duryodhano 'bravīt. tato duryodhano rājā droṇaṃ dīno 'bhyabhāṣata. praṇayād abhimānāc ca dviṣadvṛddhyā ca durmanāḥ. śṛṇvatāṃ sarvabhūtānāṃ saṃrabdho vākyakovidaḥ. kṛpakarṇamukhādīnāṃ praṇayān niṣṭhuraṃ vacaḥ.

नूनं वयं वध्यपक्षे भवतो ब्रह्मवित्तम। तथा हि नाग्रहीः प्राप्तं समीपे ऽद्य युधिष्ठिरम्।

nūnaṃ vayaṃ vadhyapakṣe bhavato brahmavittama. tathā hi nāgrahīḥ prāptaṃ samīpe 'dya yudhiṣṭhiram.

इच्छतस् ते न मुच्येत चक्षुःप्राप्तो रणे रिपुः। जिघृक्षतो रक्ष्यमाणः सामरैर् अपि पाण्डवैः।

icchatas te na mucyeta cakṣuḥprāpto raṇe ripuḥ. jighṛkṣato rakṣyamāṇaḥ sāmarair api pāṇḍavaiḥ.

वरं दत्त्वा मम प्रीतः पश्चाद् विकृतवान् असि। आशाभङ्गं न कुर्वन्ति भक्तस्यार्याः कथं चन।

varaṃ dattvā mama prītaḥ paścād vikṛtavān asi. āśābhaṅgaṃ na kurvanti bhaktasyāryāḥ kathaṃ cana.

ततो ऽप्रीतस् तथोक्तः स भारद्वाजो ऽब्रवीन् नृपम्। नार्हसे मान्यथा ज्ञातुं घटमानं तव प्रिये।

tato 'prītas tathoktaḥ sa bhāradvājo 'bravīn nṛpam. nārhase mānyathā jñātuṃ ghaṭamānaṃ tava priye.

ससुरासुरगन्धर्वाः सयक्षोरगराक्षसाः। नालं लोका रणे जेतुं पाल्यमानं किरीटिना।

sasurāsuragandharvāḥ sayakṣoragarākṣasāḥ. nālaṃ lokā raṇe jetuṃ pālyamānaṃ kirīṭinā.

विश्वसृग् यत्र गोविन्दः पृतनारिस् तहार्जुनः। तत्र कस्य बलं क्रामेद् अन्यत्र त्र्यम्बकात् प्रभोः।

viśvasṛg yatra govindaḥ pṛtanāris tahārjunaḥ. tatra kasya balaṃ krāmed anyatra tryambakāt prabhoḥ.

सत्यं तु ते ब्रवीम्य् अद्य नैतज् जात्व् अन्यथा भवेत्। अद्यैषां प्रवरं वीरं पातयिष्ये महारथम्।

satyaṃ tu te bravīmy adya naitaj jātv anyathā bhavet. adyaiṣāṃ pravaraṃ vīraṃ pātayiṣye mahāratham.

तं च व्यूहं विधास्यामि यो ऽभेद्यस् त्रिदशैर् अपि। योगेन केन चिद् राजन्न् अर्जुनस् त्व् अपनीयताम्।

taṃ ca vyūhaṃ vidhāsyāmi yo 'bhedyas tridaśair api. yogena kena cid rājann arjunas tv apanīyatām.

न ह्य् अज्ञातम् असाध्यं वा तस्य संख्ये ऽस्ति किं चन। तेन ह्य् उपात्तं बलवत् सर्वज्ञानम् इतस् ततः।

na hy ajñātam asādhyaṃ vā tasya saṃkhye 'sti kiṃ cana. tena hy upāttaṃ balavat sarvajñānam itas tataḥ.

द्रोणेन व्याहृते त्व् एवं संशप्तकगणाः पुनः। आह्वयन्न् अर्जुनं संख्ये दक्षिणाम् अभितो दिशम्।

droṇena vyāhṛte tv evaṃ saṃśaptakagaṇāḥ punaḥ. āhvayann arjunaṃ saṃkhye dakṣiṇām abhito diśam.

तत्रार्जुनस्याथ परैः सार्धं समभवद् रणः। तादृशो यादृशो नान्यः श्रुतो दृष्टो ऽपि वा क्व चित्।

tatrārjunasyātha paraiḥ sārdhaṃ samabhavad raṇaḥ. tādṛśo yādṛśo nānyaḥ śruto dṛṣṭo 'pi vā kva cit.

ततो द्रोणेन विहितो राजन् व्यूहो व्यरोचत। चरन् मध्यंदिने सूर्यः प्रतपन्न् इव दुर्दृशः।

tato droṇena vihito rājan vyūho vyarocata. caran madhyaṃdine sūryaḥ pratapann iva durdṛśaḥ.

तं चाभिमन्युर् वचनात् पितुर् ज्येष्ठस्य भारत। बिभेद दुर्भिदं संख्ये चक्रव्यूहम् अनेकधा।

taṃ cābhimanyur vacanāt pitur jyeṣṭhasya bhārata. bibheda durbhidaṃ saṃkhye cakravyūham anekadhā.

स कृत्वा दुष्करं कर्म हत्वा वीरान् सहस्रशः। राजपुत्रशतं हत्वा कौसल्यं च बृहद्बलम्। महारथं शल्यपुत्रं लक्ष्मणं च तव प्रियम्। षट्सु वीरेषु संसक्तो दौःशासनिवशं गतः। निहतः पुरुषव्याघ्रः पुत्रो गाण्डीवधन्विनः। सौभद्रः पृथिवीपाल जहौ प्राणान् परंतप।

sa kṛtvā duṣkaraṃ karma hatvā vīrān sahasraśaḥ. rājaputraśataṃ hatvā kausalyaṃ ca bṛhadbalam. mahārathaṃ śalyaputraṃ lakṣmaṇaṃ ca tava priyam. ṣaṭsu vīreṣu saṃsakto dauḥśāsanivaśaṃ gataḥ. nihataḥ puruṣavyāghraḥ putro gāṇḍīvadhanvinaḥ. saubhadraḥ pṛthivīpāla jahau prāṇān paraṃtapa.

वयं परमसंहृष्टाः पाण्डवाः शोककर्शिताः। सौभद्रे निहते राजन्न् अवहारम् अकुर्वत।

vayaṃ paramasaṃhṛṣṭāḥ pāṇḍavāḥ śokakarśitāḥ. saubhadre nihate rājann avahāram akurvata.

धृतराष्ट्र उवाच। पुत्रं पुरुषसिंहस्य संजयाप्राप्तयौवनम्। रणे विनिहतं श्रुत्वा भृशं मे दीर्यते मनः।

dhṛtarāṣṭra uvāca. putraṃ puruṣasiṃhasya saṃjayāprāptayauvanam. raṇe vinihataṃ śrutvā bhṛśaṃ me dīryate manaḥ.

दारुणः क्षत्रधर्मो ऽयं विहितो धर्मकर्तृभिः। यत्र राज्येप्सवः शूरा बाले शस्त्रम् अपातयन्।

dāruṇaḥ kṣatradharmo 'yaṃ vihito dharmakartṛbhiḥ. yatra rājyepsavaḥ śūrā bāle śastram apātayan.

बालम् अत्यन्तसुखिनं विचरन्तम् अभीतवत्। कृतास्त्रा बहवो जघ्नुर् ब्रूहि गावल्गणे कथम्।

bālam atyantasukhinaṃ vicarantam abhītavat. kṛtāstrā bahavo jaghnur brūhi gāvalgaṇe katham.

बिभित्सता रथानीकं सौभद्रेणामितौजसा। विक्रीडितं यथा संख्ये तन् ममाचक्ष्व संजय।

bibhitsatā rathānīkaṃ saubhadreṇāmitaujasā. vikrīḍitaṃ yathā saṃkhye tan mamācakṣva saṃjaya.

संजय उवाच। यन् मां पृच्छसि राजेन्द्र सौभद्रस्य निपातनम्। तत् ते कार्त्स्न्येन वक्ष्यामि शृणु राजन् समाहितः। विक्रीडितं कुमारेण यथानीकं बिभित्सता। आरुग्णाश् च यथा वीरा दुःसाध्याश् चापि विप्लवे।

saṃjaya uvāca. yan māṃ pṛcchasi rājendra saubhadrasya nipātanam. tat te kārtsnyena vakṣyāmi śṛṇu rājan samāhitaḥ. vikrīḍitaṃ kumāreṇa yathānīkaṃ bibhitsatā. ārugṇāś ca yathā vīrā duḥsādhyāś cāpi viplave.

दावाग्न्यभिपरीतानां भूरिगुल्मतृणद्रुमे। वनौकसाम् इवारण्ये त्वदीयानाम् अभूद् भयम्।

dāvāgnyabhiparītānāṃ bhūrigulmatṛṇadrume. vanaukasām ivāraṇye tvadīyānām abhūd bhayam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...