महाभारत 7.31 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 31→

[mh-7-31] • 77 श्लोकाः

संजय उवाच। प्रतिघातं तु सैन्यस्य नामृष्यत वृकोदरः। सो ऽभिनद् बाह्लिकं षष्ट्या कर्णं च दशभिः शरैः।

saṃjaya uvāca. pratighātaṃ tu sainyasya nāmṛṣyata vṛkodaraḥ. so 'bhinad bāhlikaṃ ṣaṣṭyā karṇaṃ ca daśabhiḥ śaraiḥ.

तस्य द्रोणः शितैर् बाणैस् तीक्ष्णधारैर् अयस्मयैः। जीवितान्तम् अभिप्रेप्सुर् मर्मण्य् आशु जघान ह। आनन्तर्यम् अभिप्रेप्सुः षड्विंशत्या समार्पयत्। पुनश् चाग्निसमस्पर्शैर् आशीविषविषोपमैः।

tasya droṇaḥ śitair bāṇais tīkṣṇadhārair ayasmayaiḥ. jīvitāntam abhiprepsur marmaṇy āśu jaghāna ha. ānantaryam abhiprepsuḥ ṣaḍviṃśatyā samārpayat. punaś cāgnisamasparśair āśīviṣaviṣopamaiḥ.

कर्णो द्वादशभिर् बाणैर् अश्वत्थामा च सप्तभिः। षड्भिर् दुर्योधनो राजा तत एनम् अवाकिरत्।

karṇo dvādaśabhir bāṇair aśvatthāmā ca saptabhiḥ. ṣaḍbhir duryodhano rājā tata enam avākirat.

भीमसेनो ऽपि तान् सर्वान् प्रत्यविध्यन् महाबलः। द्रोणं पञ्चाशतेषूणां कर्णं च दशभिः शरैः।

bhīmaseno 'pi tān sarvān pratyavidhyan mahābalaḥ. droṇaṃ pañcāśateṣūṇāṃ karṇaṃ ca daśabhiḥ śaraiḥ.

दुर्योधनं द्वादशभिर् द्रौणिं चाष्टाभिर् आशुगैः। आरावं तुमुलं कुर्वन्न् अभ्यवर्तत तान् रणे।

duryodhanaṃ dvādaśabhir drauṇiṃ cāṣṭābhir āśugaiḥ. ārāvaṃ tumulaṃ kurvann abhyavartata tān raṇe.

तस्मिन् संत्यजति प्राणान् मृत्युसाधारणीकृते। अजातशत्रुस् तान् योधान् भीमं त्रातेत्य् अचोदयत्।

tasmin saṃtyajati prāṇān mṛtyusādhāraṇīkṛte. ajātaśatrus tān yodhān bhīmaṃ trātety acodayat.

ते ययुर् भीमसेनस्य समीपम् अमितौजसः। युयुधानप्रभृतयो माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ।

te yayur bhīmasenasya samīpam amitaujasaḥ. yuyudhānaprabhṛtayo mādrīputrau ca pāṇḍavau.

ते समेत्य सुसंरब्धाः सहिताः पुरुषर्षभाः। महेष्वासवरैर् गुप्तं द्रोणानीकं बिभित्सवः।

te sametya susaṃrabdhāḥ sahitāḥ puruṣarṣabhāḥ. maheṣvāsavarair guptaṃ droṇānīkaṃ bibhitsavaḥ.

समापेतुर् महावीर्या भीमप्रभृतयो रथाः। तान् प्रत्यगृह्णाद् अव्यग्रो द्रोणो ऽपि रथिनां वरः।

samāpetur mahāvīryā bhīmaprabhṛtayo rathāḥ. tān pratyagṛhṇād avyagro droṇo 'pi rathināṃ varaḥ.

महाबलान् अतिरथान् वीरान् समरशोभिनः। बाह्यं मृत्युभयं कृत्वा तावकाः पाण्डवान् ययुः।

mahābalān atirathān vīrān samaraśobhinaḥ. bāhyaṃ mṛtyubhayaṃ kṛtvā tāvakāḥ pāṇḍavān yayuḥ.

सादिनः सादिनो ऽभ्यघ्नंस् तथैव रथिनो रथान्। आसीच् छक्त्यसिसंपातो युद्धम् आसीत् परश्वधैः।

sādinaḥ sādino 'bhyaghnaṃs tathaiva rathino rathān. āsīc chaktyasisaṃpāto yuddham āsīt paraśvadhaiḥ.

निकृष्टम् असियुद्धं च बभूव कटुकोदयम्। कुञ्जराणां च संपातो बभूव कटुकोदयः। कुञ्जराणां च संघातैर् युद्धम् आसीत् सुदारुणम्।

nikṛṣṭam asiyuddhaṃ ca babhūva kaṭukodayam. kuñjarāṇāṃ ca saṃpāto babhūva kaṭukodayaḥ. kuñjarāṇāṃ ca saṃghātair yuddham āsīt sudāruṇam.

अपतत् कुञ्जराद् अन्यो हयाद् अन्यस् त्व् अवाक्शिराः। नरो बाणेन निर्भिन्नो रथाद् अन्यश् च मारिष।

apatat kuñjarād anyo hayād anyas tv avākśirāḥ. naro bāṇena nirbhinno rathād anyaś ca māriṣa.

तत्रान्यस्य च संमर्दे पतितस्य विवर्मणः। शिरः प्रध्वंसयाम् आस वक्षस्य् आक्रम्य कुञ्जरः।

tatrānyasya ca saṃmarde patitasya vivarmaṇaḥ. śiraḥ pradhvaṃsayām āsa vakṣasy ākramya kuñjaraḥ.

अपरे ऽप्य् अपराञ् जघ्नुर् वारणाः पतितान् नरान्। विषाणैश् चावनिं गत्वा व्यभिन्दन् रथिनो बहून्।

apare 'py aparāñ jaghnur vāraṇāḥ patitān narān. viṣāṇaiś cāvaniṃ gatvā vyabhindan rathino bahūn.

नरान्त्रैः के चिद् अपरे विषाणालग्नसंस्रवैः। बभ्रमुः शतशो नागा मृद्नन्तः शतशो नरान्।

narāntraiḥ ke cid apare viṣāṇālagnasaṃsravaiḥ. babhramuḥ śataśo nāgā mṛdnantaḥ śataśo narān.

कांस्यायसतनुत्राणान् नराश्वरथकुञ्जरान्। पतितान् पोथयां चक्रुर् द्विपाः स्थूलनडान् इव। अनीकानां प्रभग्नानाम् अवस्थानम् अपश्यताम्। दुष्करं प्रतिसंधानं भुवि चासीत् तदा नृप।

kāṃsyāyasatanutrāṇān narāśvarathakuñjarān. patitān pothayāṃ cakrur dvipāḥ sthūlanaḍān iva. anīkānāṃ prabhagnānām avasthānam apaśyatām. duṣkaraṃ pratisaṃdhānaṃ bhuvi cāsīt tadā nṛpa.

गृध्रपत्राधिवासांसि शयनानि नराधिपाः। ह्रीमन्तः कालसंपक्वाः सुदुःखान्य् अधिशेरते।

gṛdhrapatrādhivāsāṃsi śayanāni narādhipāḥ. hrīmantaḥ kālasaṃpakvāḥ suduḥkhāny adhiśerate.

हन्ति स्मात्र पिता पुत्रं रथेनाभ्यतिवर्तते। पुत्रश् च पितरं मोहान् निर्मर्यादम् अवर्तत।

hanti smātra pitā putraṃ rathenābhyativartate. putraś ca pitaraṃ mohān nirmaryādam avartata.

अक्षो भग्नो ध्वजश् छिन्नश् छत्रम् उर्व्यां निपातितम्। युगार्धं छिन्नम् आदाय प्रदुद्राव तथा हयः।

akṣo bhagno dhvajaś chinnaś chatram urvyāṃ nipātitam. yugārdhaṃ chinnam ādāya pradudrāva tathā hayaḥ.

सासिर् बाहुर् निपतितः शिरश् छिन्नं सकुण्डलम्। गजेनाक्षिप्य बलिना रथः संचूर्णितः क्षितौ।

sāsir bāhur nipatitaḥ śiraś chinnaṃ sakuṇḍalam. gajenākṣipya balinā rathaḥ saṃcūrṇitaḥ kṣitau.

रथिना ताडितो नागो नाराचेनापतद् व्यसुः। सारोहश् चापतद् वाजी गजेनाताडितो भृशम्।

rathinā tāḍito nāgo nārācenāpatad vyasuḥ. sārohaś cāpatad vājī gajenātāḍito bhṛśam.

निर्मर्यादं महद् युद्धम् अवर्तत सुदारुणम्। हा तात हा पुत्र सखे क्वासि तिष्ठ क्व धावसि।

nirmaryādaṃ mahad yuddham avartata sudāruṇam. hā tāta hā putra sakhe kvāsi tiṣṭha kva dhāvasi.

प्रहराहर जह्य् एनं स्मितक्ष्वेडितगर्जितैः। इत्य् एवम् उच्चरन्त्यः स्म श्रूयन्ते विविधा गिरः।

praharāhara jahy enaṃ smitakṣveḍitagarjitaiḥ. ity evam uccarantyaḥ sma śrūyante vividhā giraḥ.

नरस्याश्वस्य नागस्य समसज्जत शोणितम्। उपाशाम्यद् रजो भौमं भीरून् कश्मलम् आविशत्। चक्रेण चक्रम् आसाद्य वीरो वीरस्य संयुगे। अतीतेषुपथे काले जहार गदया शिरः।

narasyāśvasya nāgasya samasajjata śoṇitam. upāśāmyad rajo bhaumaṃ bhīrūn kaśmalam āviśat. cakreṇa cakram āsādya vīro vīrasya saṃyuge. atīteṣupathe kāle jahāra gadayā śiraḥ.

आसीत् केशपरामर्शो मुष्टियुद्धं च दारुणम्। नखैर् दन्तैश् च शूराणम् अद्वीपे द्वीपम् इच्छताम्।

āsīt keśaparāmarśo muṣṭiyuddhaṃ ca dāruṇam. nakhair dantaiś ca śūrāṇam advīpe dvīpam icchatām.

तत्राच्छिद्यत वीरस्य सखड्गो बाहुर् उद्यतः। सधनुश् चापरस्यापि सशरः साङ्कुशस् तथा।

tatrācchidyata vīrasya sakhaḍgo bāhur udyataḥ. sadhanuś cāparasyāpi saśaraḥ sāṅkuśas tathā.

प्राक्रोशद् अन्यम् अन्यो ऽत्र तथान्यो विमुखो ऽद्रवत्। अन्यः प्राप्तस्य चान्यस्य शिरः कायाद् अपाहरत्।

prākrośad anyam anyo 'tra tathānyo vimukho 'dravat. anyaḥ prāptasya cānyasya śiraḥ kāyād apāharat.

शब्दम् अभ्यद्रवच् चान्यः शब्दाद् अन्यो ऽद्रवद् भृशम्। स्वान् अन्यो ऽथ परान् अन्यो जघान निशितैः शरैः। भीतश् चान्य उदक्रोशद् अन्यो भीत उपाद्रवत्। असंप्राप्तस्य तं देशम् अन्यो जीवितम् आददे।

śabdam abhyadravac cānyaḥ śabdād anyo 'dravad bhṛśam. svān anyo 'tha parān anyo jaghāna niśitaiḥ śaraiḥ. bhītaś cānya udakrośad anyo bhīta upādravat. asaṃprāptasya taṃ deśam anyo jīvitam ādade.

गिरिशृङ्गोपमश् चात्र नाराचेन निपातितः। मातङ्गो न्यपतद् भूमौ नदीरोध इवोष्णगे।

giriśṛṅgopamaś cātra nārācena nipātitaḥ. mātaṅgo nyapatad bhūmau nadīrodha ivoṣṇage.

तथैव रथिनं नागः क्षरन् गिरिर् इवारुजत्। अध्यतिष्ठत् पदा भूमौ सहाश्वं सहसारथिम्।

tathaiva rathinaṃ nāgaḥ kṣaran girir ivārujat. adhyatiṣṭhat padā bhūmau sahāśvaṃ sahasārathim.

शूरान् प्रहरतो दृष्ट्वा कृतास्त्रान् रुधिरोक्षितान्। बहून् अप्य् आविशन् मोहो भीरून् हृदयदुर्बलान्।

śūrān praharato dṛṣṭvā kṛtāstrān rudhirokṣitān. bahūn apy āviśan moho bhīrūn hṛdayadurbalān.

सर्वम् आविग्नम् अभवन् न प्राज्ञायत किं चन। सैन्ये च रजसा ध्वस्ते निर्मर्यादम् अवर्तत।

sarvam āvignam abhavan na prājñāyata kiṃ cana. sainye ca rajasā dhvaste nirmaryādam avartata.

ततः सेनापतिः शीघ्रम् अयं काल इति ब्रुवन्। नित्याभित्वरितान् एव त्वरयाम् आस पाण्डवान्।

tataḥ senāpatiḥ śīghram ayaṃ kāla iti bruvan. nityābhitvaritān eva tvarayām āsa pāṇḍavān.

कुर्वन्तः शासनं तस्य पाण्डवेया यशस्विनः। सरो हंसा इवापेतुर् घ्नन्तो द्रोणरथं प्रति।

kurvantaḥ śāsanaṃ tasya pāṇḍaveyā yaśasvinaḥ. saro haṃsā ivāpetur ghnanto droṇarathaṃ prati.

गृह्णीताद्रवतान्योन्यं विभीता विनिकृन्तत। इत्य् आसीत् तुमुलः शब्दो दुर्धर्षस्य रथं प्रति।

gṛhṇītādravatānyonyaṃ vibhītā vinikṛntata. ity āsīt tumulaḥ śabdo durdharṣasya rathaṃ prati.

ततो द्रोणः कृपः कर्णो द्रौणी राजा जयद्रथः। विन्दानुविन्दाव् अवन्त्यौ शल्यश् चैनान् अवारयन्।

tato droṇaḥ kṛpaḥ karṇo drauṇī rājā jayadrathaḥ. vindānuvindāv avantyau śalyaś cainān avārayan.

ते त्व् आर्यधर्मसंरब्धा दुर्निवार्या दुरासदाः। शरार्ता न जुहुर् द्रोणं पाञ्चालाः पाण्डवैः सह।

te tv āryadharmasaṃrabdhā durnivāryā durāsadāḥ. śarārtā na juhur droṇaṃ pāñcālāḥ pāṇḍavaiḥ saha.

ततो द्रोणो ऽभिसंक्रुद्धो विसृजञ् शतशः शरान्। चेदिपाञ्चालपाण्डूनाम् अकरोत् कदनं महत्।

tato droṇo 'bhisaṃkruddho visṛjañ śataśaḥ śarān. cedipāñcālapāṇḍūnām akarot kadanaṃ mahat.

तस्य ज्यातलनिर्घोषः शुश्रुवे दिक्षु मारिष। वज्रसंघातसंकाशस् त्रासयन् पाण्डवान् बहून्।

tasya jyātalanirghoṣaḥ śuśruve dikṣu māriṣa. vajrasaṃghātasaṃkāśas trāsayan pāṇḍavān bahūn.

एतस्मिन्न् अन्तरे जिष्णुर् हत्वा संशप्तकान् बली। अब्ययात् तत्र यत्र स्म द्रोणः पाण्डून् प्रमर्दति।

etasminn antare jiṣṇur hatvā saṃśaptakān balī. abyayāt tatra yatra sma droṇaḥ pāṇḍūn pramardati.

तं शरौघमहावर्तं शोणितोदं महाह्रदम्। तीर्णः संशप्तकान् हत्वा प्रत्यदृश्यत फल्गुनः।

taṃ śaraughamahāvartaṃ śoṇitodaṃ mahāhradam. tīrṇaḥ saṃśaptakān hatvā pratyadṛśyata phalgunaḥ.

तस्य कीर्तिमतो लक्ष्म सूर्यप्रतिमतेजसः। दीप्यमानम् अपश्याम तेजसा वानरध्वजम्।

tasya kīrtimato lakṣma sūryapratimatejasaḥ. dīpyamānam apaśyāma tejasā vānaradhvajam.

संशप्तकसमुद्रं तम् उच्छोष्यास्त्रगभस्तिभिः। स पाण्डवयुगान्तार्कः कुरून् अप्य् अभ्यतीतपत्।

saṃśaptakasamudraṃ tam ucchoṣyāstragabhastibhiḥ. sa pāṇḍavayugāntārkaḥ kurūn apy abhyatītapat.

प्रददाह कुरून् सर्वान् अर्जुनः शस्त्रतेजसा। युगान्ते सर्वभूतानि धूमकेतुर् इवोत्थितः।

pradadāha kurūn sarvān arjunaḥ śastratejasā. yugānte sarvabhūtāni dhūmaketur ivotthitaḥ.

तेन बाणसहस्रौघैर् गजाश्वरथयोधिनः। ताड्यमानाः क्षितिं जग्मुर् मुक्तशस्त्राः शरार्दिताः।

tena bāṇasahasraughair gajāśvarathayodhinaḥ. tāḍyamānāḥ kṣitiṃ jagmur muktaśastrāḥ śarārditāḥ.

के चिद् आर्तस्वरं चक्रुर् विनेदुर् अपरे पुनः। पार्थबाणहताः के चिन् निपेतुर् विगतासवः।

ke cid ārtasvaraṃ cakrur vinedur apare punaḥ. pārthabāṇahatāḥ ke cin nipetur vigatāsavaḥ.

तेषाम् उत्पततां कांश् चित् पतितांश् च पराङ्मुखान्। न जघानार्जुनो योधान् योधव्रतम् अनुस्मरन्।

teṣām utpatatāṃ kāṃś cit patitāṃś ca parāṅmukhān. na jaghānārjuno yodhān yodhavratam anusmaran.

ते विशीर्णरथाश्वेभाः प्रायशश् च पराङ्मुखाः। कुरवः कर्ण कर्णेति हा हेति च विचुक्रुशुः।

te viśīrṇarathāśvebhāḥ prāyaśaś ca parāṅmukhāḥ. kuravaḥ karṇa karṇeti hā heti ca vicukruśuḥ.

तम् आधिरथिर् आक्रन्दं विज्ञाय शरणैषिणाम्। मा भैष्टेति प्रतिश्रुत्य ययाव् अभिमुखो ऽर्जुनम्।

tam ādhirathir ākrandaṃ vijñāya śaraṇaiṣiṇām. mā bhaiṣṭeti pratiśrutya yayāv abhimukho 'rjunam.

स भारतरथश्रेष्ठः सर्वभारतहर्षणः। रामशिष्यो महाबाहुर् धन्विनां मानहा सदा। प्रादुश्चक्रे तद् आग्नेयम् अस्त्रम् अस्त्रविदां वरः।

sa bhāratarathaśreṣṭhaḥ sarvabhārataharṣaṇaḥ. rāmaśiṣyo mahābāhur dhanvināṃ mānahā sadā. prāduścakre tad āgneyam astram astravidāṃ varaḥ.

तस्य दीप्तशरौघस्य दीप्तचापधरस्य च। शरौघाञ् शरजालेन विदुधाव धनंजयः। तथैवाधिरथिस् तस्य बाणाञ् ज्वलिततेजसः। अस्त्रम् अस्त्रेण संवार्य प्राणदद् विसृजञ् शरान्।

tasya dīptaśaraughasya dīptacāpadharasya ca. śaraughāñ śarajālena vidudhāva dhanaṃjayaḥ. tathaivādhirathis tasya bāṇāñ jvalitatejasaḥ. astram astreṇa saṃvārya prāṇadad visṛjañ śarān.

धृष्टद्युम्नश् च भीमश् च सात्यकिश् च महारथः। विव्यधुः कर्णम् आसाद्य त्रिभिस् त्रिभिर् अजिह्मगैः।

dhṛṣṭadyumnaś ca bhīmaś ca sātyakiś ca mahārathaḥ. vivyadhuḥ karṇam āsādya tribhis tribhir ajihmagaiḥ.

अर्जुनास्त्रं तु राधेयः संवार्य शरवृष्टिभिः। तेषां त्रयाणां चापानि चिच्छेद विशिखैस् त्रिभिः।

arjunāstraṃ tu rādheyaḥ saṃvārya śaravṛṣṭibhiḥ. teṣāṃ trayāṇāṃ cāpāni ciccheda viśikhais tribhiḥ.

ते निकृत्तायुधाः शूरा निर्विषा भुजगा इव। रथशक्तीः समुत्क्षिप्य भृशं सिंहा इवानदन्।

te nikṛttāyudhāḥ śūrā nirviṣā bhujagā iva. rathaśaktīḥ samutkṣipya bhṛśaṃ siṃhā ivānadan.

ता भुजाग्रैर् महावेगा विसृष्टा भुजगोपमाः। दीप्यमाना महाशक्त्यो जग्मुर् आधिरथिं प्रति।

tā bhujāgrair mahāvegā visṛṣṭā bhujagopamāḥ. dīpyamānā mahāśaktyo jagmur ādhirathiṃ prati.

ता निकृत्य शितैर् बाणैस् त्रिभिस् त्रिभिर् अजिह्मगैः। ननाद बलवान् कर्णः पार्थाय विसृजञ् शरान्।

tā nikṛtya śitair bāṇais tribhis tribhir ajihmagaiḥ. nanāda balavān karṇaḥ pārthāya visṛjañ śarān.

अर्जुनश् चापि राधेयं विद्ध्वा सप्तभिर् आशुगैः। कर्णाद् अवरजं बाणैर् जघान निशितैस् त्रिभिः।

arjunaś cāpi rādheyaṃ viddhvā saptabhir āśugaiḥ. karṇād avarajaṃ bāṇair jaghāna niśitais tribhiḥ.

ततः शत्रुंजयं हत्वा पार्थः षड्भिर् अजिह्मगैः। जहार सद्यो भल्लेन विपाटस्य शिरो रथात्।

tataḥ śatruṃjayaṃ hatvā pārthaḥ ṣaḍbhir ajihmagaiḥ. jahāra sadyo bhallena vipāṭasya śiro rathāt.

पश्यतां धार्तराष्ट्राणाम् एकेनैव किरीटिना। प्रमुखे सूतपुत्रस्य सोदर्या निहतास् त्रयः।

paśyatāṃ dhārtarāṣṭrāṇām ekenaiva kirīṭinā. pramukhe sūtaputrasya sodaryā nihatās trayaḥ.

ततो भीमः समुत्पत्य स्वरथाद् वैनतेयवत्। वरासिना कर्णपक्षाञ् जघान दश पञ्च च।

tato bhīmaḥ samutpatya svarathād vainateyavat. varāsinā karṇapakṣāñ jaghāna daśa pañca ca.

पुनः स्वरथम् आस्थाय धनुर् आदाय चापरम्। विव्याध दशभिः कर्णं सूतम् अश्वांश् च पञ्चभिः।

punaḥ svaratham āsthāya dhanur ādāya cāparam. vivyādha daśabhiḥ karṇaṃ sūtam aśvāṃś ca pañcabhiḥ.

धृष्टद्युम्नो ऽप्य् असिवरं चर्म चादाय भास्वरम्। जघान चन्द्रवर्माणं बृहत्क्षत्रं च पौरवम्।

dhṛṣṭadyumno 'py asivaraṃ carma cādāya bhāsvaram. jaghāna candravarmāṇaṃ bṛhatkṣatraṃ ca pauravam.

ततः स्वरथम् आस्थाय पाञ्चाल्यो ऽन्यच् च कार्मुकम्। आदाय कर्णं विव्याध त्रिसप्तत्या नदन् रणे।

tataḥ svaratham āsthāya pāñcālyo 'nyac ca kārmukam. ādāya karṇaṃ vivyādha trisaptatyā nadan raṇe.

शैनेयो ऽप्य् अन्यद् आदाय धनुर् इन्द्रायुधद्युति। सूतपुत्रं चतुःषष्ट्या विद्ध्वा सिंह इवानदत्।

śaineyo 'py anyad ādāya dhanur indrāyudhadyuti. sūtaputraṃ catuḥṣaṣṭyā viddhvā siṃha ivānadat.

भल्लभ्यां साधुमुक्ताभ्यां छित्त्वा कर्णस्य कार्मुकम्। पुनः कर्णं त्रिभिर् बाणैर् बाह्वोर् उरसि चार्पयत्।

bhallabhyāṃ sādhumuktābhyāṃ chittvā karṇasya kārmukam. punaḥ karṇaṃ tribhir bāṇair bāhvor urasi cārpayat.

ततो दुर्योधनो द्रोणो राजा चैव जयद्रथः। निमज्जमानं राधेयम् उज्जह्रुः सात्यकार्णवात्। पत्त्यश्वरथमातङ्गास् त्वदीयाः शतशो ऽपरे। कर्णम् एवाभ्यधावन्त त्रास्यमानाः प्रहारिणः।

tato duryodhano droṇo rājā caiva jayadrathaḥ. nimajjamānaṃ rādheyam ujjahruḥ sātyakārṇavāt. pattyaśvarathamātaṅgās tvadīyāḥ śataśo 'pare. karṇam evābhyadhāvanta trāsyamānāḥ prahāriṇaḥ.

धृष्टद्युम्नश् च भीमश् च सौभद्रो ऽर्जुन एव च। नकुलः सहदेवश् च सात्यकिं जुगुपू रणे।

dhṛṣṭadyumnaś ca bhīmaś ca saubhadro 'rjuna eva ca. nakulaḥ sahadevaś ca sātyakiṃ jugupū raṇe.

एवम् एष महारौद्रः क्षयार्थं सर्वधन्विनाम्। तावकानां परेषां च त्यक्त्वा प्राणान् अभूद् रणः।

evam eṣa mahāraudraḥ kṣayārthaṃ sarvadhanvinām. tāvakānāṃ pareṣāṃ ca tyaktvā prāṇān abhūd raṇaḥ.

पदातिरथनागाश्वैर् गजाश्वरथपत्तयः। रथिनो नागपत्त्यश्वै रथपत्ती रथद्विपैः।

padātirathanāgāśvair gajāśvarathapattayaḥ. rathino nāgapattyaśvai rathapattī rathadvipaiḥ.

अश्वैर् अश्वा गजैर् नागा रथिनो रथिभिः सह। संसक्ताः समदृश्यन्त पत्तयश् चापि पत्तिभिः।

aśvair aśvā gajair nāgā rathino rathibhiḥ saha. saṃsaktāḥ samadṛśyanta pattayaś cāpi pattibhiḥ.

एवं सुकलिलं युद्धम् आसीत् क्रव्यादहर्षणम्। महद्भिस् तैर् अभीतानां यमराष्ट्रविवर्धनम्। संरम्भेणाभिसंसृज्य निघ्नताम् इतरेतरम्। कुरूणां पाण्डवानां च द्रोणार्जुनसमागमे।

evaṃ sukalilaṃ yuddham āsīt kravyādaharṣaṇam. mahadbhis tair abhītānāṃ yamarāṣṭravivardhanam. saṃrambheṇābhisaṃsṛjya nighnatām itaretaram. kurūṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca droṇārjunasamāgame.

ततो हता नररथवाजिकुञ्जरैर्; अनेकशो द्विपरथवाजिपत्तयः। गजैर् गजा रथिभिर् उदायुधा रथा; हयैर् हयाः पत्तिगणैश् च पत्तयः।

tato hatā nararathavājikuñjarair; anekaśo dviparathavājipattayaḥ. gajair gajā rathibhir udāyudhā rathā; hayair hayāḥ pattigaṇaiś ca pattayaḥ.

रथैर् द्विपा द्विरदवरैर् महाहया; हयैर् नरा वररथिभिश् च वाजिनः। निरस्तजिह्वादशनेक्षणाः क्षितौ; क्षयं गताः प्रमथितवर्मभूषणाः।

rathair dvipā dviradavarair mahāhayā; hayair narā vararathibhiś ca vājinaḥ. nirastajihvādaśanekṣaṇāḥ kṣitau; kṣayaṃ gatāḥ pramathitavarmabhūṣaṇāḥ.

तथा परैर् बहुकरणैर् वरायुधैर्; हता गताः प्रतिभयदर्शनाः क्षितिम्। विपोथिता हयगजपादताडिता; भृशाकुला रथखुरनेमिभिर् हताः।

tathā parair bahukaraṇair varāyudhair; hatā gatāḥ pratibhayadarśanāḥ kṣitim. vipothitā hayagajapādatāḍitā; bhṛśākulā rathakhuranemibhir hatāḥ.

प्रमोदने श्वापदपक्षिरक्षसां; जनक्षये वर्तति तत्र दारुणे। महाबलास् ते कुपिताः परस्परं; निषूदयन्तः प्रविचेरुर् ओजसा। महाबले क्षुब्धमहार्णवोपमे। महेन्द्रसद्मातिथितां यियासवः।

pramodane śvāpadapakṣirakṣasāṃ; janakṣaye vartati tatra dāruṇe. mahābalās te kupitāḥ parasparaṃ; niṣūdayantaḥ pravicerur ojasā. mahābale kṣubdhamahārṇavopame. mahendrasadmātithitāṃ yiyāsavaḥ.

ततो बले भृशलुलिते परस्परं; निरीक्षमाणे रुधिरौघसंप्लुते। दिवाकरे ऽस्तंगिरिम् आस्थिते शनैर्; उभे प्रयाते शिबिराय भारत।

tato bale bhṛśalulite parasparaṃ; nirīkṣamāṇe rudhiraughasaṃplute. divākare 'staṃgirim āsthite śanair; ubhe prayāte śibirāya bhārata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents