महाभारत 7.30 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 30→

[mh-7-30] • 29 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। तेष्व् अनीकेषु भग्नेषु पाण्डुपुत्रेण संजय। चलितानां द्रुतानां च कथम् आसीन् मनो हि वः।

dhṛtarāṣṭra uvāca. teṣv anīkeṣu bhagneṣu pāṇḍuputreṇa saṃjaya. calitānāṃ drutānāṃ ca katham āsīn mano hi vaḥ.

अनीकानां प्रभग्नानां व्यवस्थानम् अपश्यताम्। अतः परं रणे सूत किम् अकुर्वन्त मामकाः। दुष्करं प्रतिसंधानं तन् ममाचक्ष्व संजय।

anīkānāṃ prabhagnānāṃ vyavasthānam apaśyatām. ataḥ paraṃ raṇe sūta kim akurvanta māmakāḥ. duṣkaraṃ pratisaṃdhānaṃ tan mamācakṣva saṃjaya.

संजय उवाच। तथापि तव पुत्रस्य प्रियकामा विशां पते। यशः प्रवीरा लोकेषु रक्षन्तो द्रोणम् अन्वयुः।

saṃjaya uvāca. tathāpi tava putrasya priyakāmā viśāṃ pate. yaśaḥ pravīrā lokeṣu rakṣanto droṇam anvayuḥ.

समुद्यतेषु शस्त्रेषु संप्राप्ते च युधिष्ठिरे। अकुर्वन्न् आर्यकर्माणि भैरवे सत्यभीतवत्।

samudyateṣu śastreṣu saṃprāpte ca yudhiṣṭhire. akurvann āryakarmāṇi bhairave satyabhītavat.

अन्तरं भीमसेनस्य प्रापतन्न् अमितौजसः। सात्यकेश् चैव शूरस्य धृष्टद्युम्नस्य चाभिभो।

antaraṃ bhīmasenasya prāpatann amitaujasaḥ. sātyakeś caiva śūrasya dhṛṣṭadyumnasya cābhibho.

द्रोणं द्रोणम् इति क्रूराः पाञ्चालाः समचोदयन्। मा द्रोणम् इति पुत्रास् ते कुरून् सर्वान् अचोदयन्।

droṇaṃ droṇam iti krūrāḥ pāñcālāḥ samacodayan. mā droṇam iti putrās te kurūn sarvān acodayan.

द्रोणं द्रोणम् इति ह्य् एके मा द्रोणम् इति चापरे। कुरूणां पाण्डवानां च द्रोणद्यूतम् अवर्तत।

droṇaṃ droṇam iti hy eke mā droṇam iti cāpare. kurūṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca droṇadyūtam avartata.

यं यं स्म भजते द्रोणः पाञ्चालानां रथव्रजम्। तत्र तत्र स्म पाञ्चाल्यो धृष्टद्युम्नो ऽथ धीयते।

yaṃ yaṃ sma bhajate droṇaḥ pāñcālānāṃ rathavrajam. tatra tatra sma pāñcālyo dhṛṣṭadyumno 'tha dhīyate.

यथाभागविपर्यासे संग्रामे भैरवे सति। वीराः समासदन् वीरान् अगच्छन् भीरवः परान्।

yathābhāgaviparyāse saṃgrāme bhairave sati. vīrāḥ samāsadan vīrān agacchan bhīravaḥ parān.

अकम्पनीयाः शत्रूणां बभूवुस् तत्र पाण्डवाः। अकम्पयंस् त्व् अनीकानि स्मरन्तः क्लेशम् आत्मनः।

akampanīyāḥ śatrūṇāṃ babhūvus tatra pāṇḍavāḥ. akampayaṃs tv anīkāni smarantaḥ kleśam ātmanaḥ.

ते त्व् अमर्षवशं प्राप्ता ह्रीमन्तः सत्त्वचोदिताः। त्यक्त्वा प्राणान् न्यवर्तन्त घ्नन्तो द्रोणं महाहवे।

te tv amarṣavaśaṃ prāptā hrīmantaḥ sattvacoditāḥ. tyaktvā prāṇān nyavartanta ghnanto droṇaṃ mahāhave.

अयसाम् इव संपातः शिलानाम् इव चाभवत्। दीव्यतां तुमुले युद्धे प्राणैर् अमिततेजसाम्।

ayasām iva saṃpātaḥ śilānām iva cābhavat. dīvyatāṃ tumule yuddhe prāṇair amitatejasām.

न तु स्मरन्ति संग्रामम् अपि वृद्धास् तथाविधम्। दृष्टपूर्वं महाराज श्रुतपूर्वम् अथापि वा।

na tu smaranti saṃgrāmam api vṛddhās tathāvidham. dṛṣṭapūrvaṃ mahārāja śrutapūrvam athāpi vā.

प्राकम्पतेव पृथिवी तस्मिन् वीरावसादने। प्रवर्तता बलौघेन महता भारपीडिता।

prākampateva pṛthivī tasmin vīrāvasādane. pravartatā balaughena mahatā bhārapīḍitā.

घूर्णतो हि बलौघस्य दिवं स्तब्ध्वेव निस्वनः। अजातशत्रोः क्रुद्धस्य पुत्रस्य तव चाभवत्।

ghūrṇato hi balaughasya divaṃ stabdhveva nisvanaḥ. ajātaśatroḥ kruddhasya putrasya tava cābhavat.

समासाद्य तु पाण्डूनाम् अनीकानि सहस्रशः। द्रोणेन चरता संख्ये प्रभग्नानि शितैः शरैः।

samāsādya tu pāṇḍūnām anīkāni sahasraśaḥ. droṇena caratā saṃkhye prabhagnāni śitaiḥ śaraiḥ.

तेषु प्रमथ्यमानेषु द्रोणेनाद्भुतकर्मणा। पर्यवारयद् आसाद्य द्रोणं सेनापतिः स्वयम्।

teṣu pramathyamāneṣu droṇenādbhutakarmaṇā. paryavārayad āsādya droṇaṃ senāpatiḥ svayam.

तद् अद्भुतम् अभूद् युद्धं द्रोणपाञ्चाल्ययोस् तदा। नैव तस्योपमा का चित् संभवेद् इति मे मतिः।

tad adbhutam abhūd yuddhaṃ droṇapāñcālyayos tadā. naiva tasyopamā kā cit saṃbhaved iti me matiḥ.

ततो नीलो ऽनलप्रख्यो ददाह कुरुवाहिनीम्। शरस्फुलिङ्गश् चापार्चिर् दहन् कक्षम् इवानलः।

tato nīlo 'nalaprakhyo dadāha kuruvāhinīm. śarasphuliṅgaś cāpārcir dahan kakṣam ivānalaḥ.

तं दहन्तम् अनीकानि द्रोणपुत्रः प्रतापवान्। पूर्वाभिभाषी सुश्लक्ष्णं स्मयमानो ऽभ्यभाषत।

taṃ dahantam anīkāni droṇaputraḥ pratāpavān. pūrvābhibhāṣī suślakṣṇaṃ smayamāno 'bhyabhāṣata.

नील किं बहुभिर् दग्धैस् तव योधैः शरार्चिषा। मयैकेन हि युध्यस्व क्रुद्धः प्रहर चाशुगैः।

nīla kiṃ bahubhir dagdhais tava yodhaiḥ śarārciṣā. mayaikena hi yudhyasva kruddhaḥ prahara cāśugaiḥ.

तं पद्मनिकराकारं पद्मपत्रनिभेक्षणम्। व्याकोशपद्माभमुखं नीलो विव्याध सायकैः।

taṃ padmanikarākāraṃ padmapatranibhekṣaṇam. vyākośapadmābhamukhaṃ nīlo vivyādha sāyakaiḥ.

तेनातिविद्धः सहसा द्रौणिर् भल्लैः शितैस् त्रिभिः। धनुर् ध्वजं च छत्रं च द्विषतः स न्यकृन्तत।

tenātividdhaḥ sahasā drauṇir bhallaiḥ śitais tribhiḥ. dhanur dhvajaṃ ca chatraṃ ca dviṣataḥ sa nyakṛntata.

सोत्प्लुत्य स्यन्दनात् तस्मान् नीलश् चर्मवरासिधृक्। द्रोणायनेः शिरः कायाद् धर्तुम् ऐच्छत् पतत्रिवत्।

sotplutya syandanāt tasmān nīlaś carmavarāsidhṛk. droṇāyaneḥ śiraḥ kāyād dhartum aicchat patatrivat.

तस्योद्यतासेः सुनसं शिरः कायात् सकुण्डलम्। भल्लेनापाहरद् द्रौणिः स्मयमान इवानघ।

tasyodyatāseḥ sunasaṃ śiraḥ kāyāt sakuṇḍalam. bhallenāpāharad drauṇiḥ smayamāna ivānagha.

संपूर्णचन्द्राभमुखः पद्मपत्रनिभेक्षणः। प्रांशुर् उत्पलगर्भाभो निहतो न्यपतत् क्षितौ।

saṃpūrṇacandrābhamukhaḥ padmapatranibhekṣaṇaḥ. prāṃśur utpalagarbhābho nihato nyapatat kṣitau.

ततः प्रविव्यथे सेना पाण्डवी भृशम् आकुला। आचार्यपुत्रेण हते नीले ज्वलिततेजसि।

tataḥ pravivyathe senā pāṇḍavī bhṛśam ākulā. ācāryaputreṇa hate nīle jvalitatejasi.

अचिन्तयंश् च ते सर्वे पाण्डवानां महारथाः। कथं नो वासविस् त्रायाच् छत्रुभ्य इति मारिष।

acintayaṃś ca te sarve pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ. kathaṃ no vāsavis trāyāc chatrubhya iti māriṣa.

दक्षिणेन तु सेनायाः कुरुते कदनं बली। संशप्तकावशेषस्य नारायणबलस्य च।

dakṣiṇena tu senāyāḥ kurute kadanaṃ balī. saṃśaptakāvaśeṣasya nārāyaṇabalasya ca.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents