महाभारत 7.21 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 21→

[mh-7-21] • 29 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। भारद्वाजेन भग्नेषु पाण्डवेषु महामृधे। पाञ्चालेषु च सर्वेषु कश् चिद् अन्यो ऽभ्यवर्तत।

dhṛtarāṣṭra uvāca. bhāradvājena bhagneṣu pāṇḍaveṣu mahāmṛdhe. pāñcāleṣu ca sarveṣu kaś cid anyo 'bhyavartata.

आर्यां युद्धे मतिं कृत्वा क्षत्रियाणां यशस्करीम्। असेवितां कापुरुषैः सेवितां पुरुषर्षभैः।

āryāṃ yuddhe matiṃ kṛtvā kṣatriyāṇāṃ yaśaskarīm. asevitāṃ kāpuruṣaiḥ sevitāṃ puruṣarṣabhaiḥ.

स हि वीरो नरः सूत यो भग्नेषु निवर्तते। अहो नासीत् पुमान् कश् चिद् दृष्ट्वा द्रोणं व्यवस्थितम्।

sa hi vīro naraḥ sūta yo bhagneṣu nivartate. aho nāsīt pumān kaś cid dṛṣṭvā droṇaṃ vyavasthitam.

जृम्भमाणम् इव व्याघ्रं प्रभिन्नम् इव कुञ्जरम्। त्यजन्तम् आहवे प्राणान् संनद्धं चित्रयोधिनम्।

jṛmbhamāṇam iva vyāghraṃ prabhinnam iva kuñjaram. tyajantam āhave prāṇān saṃnaddhaṃ citrayodhinam.

महेष्वासं नरव्याघ्रं द्विषताम् अघवर्धनम्। कृतज्ञं सत्यनिरतं दुर्योधनहितैषिणम्।

maheṣvāsaṃ naravyāghraṃ dviṣatām aghavardhanam. kṛtajñaṃ satyanirataṃ duryodhanahitaiṣiṇam.

भारद्वाजं तथानीके दृष्ट्वा शूरम् अवस्थितम्। के वीराः संन्यवर्तन्त तन् ममाचक्ष्व संजय।

bhāradvājaṃ tathānīke dṛṣṭvā śūram avasthitam. ke vīrāḥ saṃnyavartanta tan mamācakṣva saṃjaya.

संजय उवाच। तान् दृष्ट्वा चलितान् संख्ये प्रणुन्नान् द्रोणसायकैः। पाञ्चालान् पाण्डवान् मत्स्यान् सृञ्जयांश् चेदिकेकयान्।

saṃjaya uvāca. tān dṛṣṭvā calitān saṃkhye praṇunnān droṇasāyakaiḥ. pāñcālān pāṇḍavān matsyān sṛñjayāṃś cedikekayān.

द्रोणचापविमुक्तेन शरौघेणासुहारिणा। सिन्धोर् इव महौघेन ह्रियमाणान् यथा प्लवान्।

droṇacāpavimuktena śaraugheṇāsuhāriṇā. sindhor iva mahaughena hriyamāṇān yathā plavān.

कौरवाः सिंहनादेन नानावाद्यस्वनेन च। रथद्विपनराश्वैश् च सर्वतः पर्यवारयन्।

kauravāḥ siṃhanādena nānāvādyasvanena ca. rathadvipanarāśvaiś ca sarvataḥ paryavārayan.

तान् पश्यन् सैन्यमध्यस्थो राजा स्वजनसंवृतः। दुर्योधनो ऽब्रवीत् कर्णं प्रहृष्टः प्रहसन्न् इव।

tān paśyan sainyamadhyastho rājā svajanasaṃvṛtaḥ. duryodhano 'bravīt karṇaṃ prahṛṣṭaḥ prahasann iva.

पश्य राधेय पाञ्चालान् प्रणुन्नान् द्रोणसायकैः। सिंहेनेव मृगान् वन्यांस् त्रासितान् दृढधन्वना।

paśya rādheya pāñcālān praṇunnān droṇasāyakaiḥ. siṃheneva mṛgān vanyāṃs trāsitān dṛḍhadhanvanā.

नैते जातु पुनर् युद्धम् ईहेयुर् इति मे मतिः। यथा तु भग्ना द्रोणेन वातेनेव महाद्रुमाः।

naite jātu punar yuddham īheyur iti me matiḥ. yathā tu bhagnā droṇena vāteneva mahādrumāḥ.

अर्द्यमानाः शरैर् एते रुक्मपुङ्खैर् महात्मना। पथा नैकेन गच्छन्ति घूर्णमानास् ततस् ततः।

ardyamānāḥ śarair ete rukmapuṅkhair mahātmanā. pathā naikena gacchanti ghūrṇamānās tatas tataḥ.

संनिरुद्धाश् च कौरव्यैर् द्रोणेन च महात्मना। एते ऽन्ये मण्डलीभूताः पावकेनेव कुञ्जराः।

saṃniruddhāś ca kauravyair droṇena ca mahātmanā. ete 'nye maṇḍalībhūtāḥ pāvakeneva kuñjarāḥ.

भ्रमरैर् इव चाविष्टा द्रोणस्य निशितैः शरैः। अन्योन्यं समलीयन्त पलायनपरायणाः।

bhramarair iva cāviṣṭā droṇasya niśitaiḥ śaraiḥ. anyonyaṃ samalīyanta palāyanaparāyaṇāḥ.

एष भीमो दृढक्रोधो हीनः पाण्डवसृञ्जयैः। मदीयैर् आवृतो योधैः कर्ण तर्जयतीव माम्।

eṣa bhīmo dṛḍhakrodho hīnaḥ pāṇḍavasṛñjayaiḥ. madīyair āvṛto yodhaiḥ karṇa tarjayatīva mām.

व्यक्तं द्रोणमयं लोकम् अद्य पश्यति दुर्मतिः। निराशो जीवितान् नूनम् अद्य राज्याच् च पाण्डवः।

vyaktaṃ droṇamayaṃ lokam adya paśyati durmatiḥ. nirāśo jīvitān nūnam adya rājyāc ca pāṇḍavaḥ.

कर्ण उवाच। नैष जातु महाबाहुर् जीवन्न् आहवम् उत्सृजेत्। न चेमान् पुरुषव्याघ्र सिंहनादान् विशक्ष्यते।

karṇa uvāca. naiṣa jātu mahābāhur jīvann āhavam utsṛjet. na cemān puruṣavyāghra siṃhanādān viśakṣyate.

न चापि पाण्डवा युद्धे भज्येरन्न् इति मे मतिः। शूराश् च बलवन्तश् च कृतास्त्रा युद्धदुर्मदाः।

na cāpi pāṇḍavā yuddhe bhajyerann iti me matiḥ. śūrāś ca balavantaś ca kṛtāstrā yuddhadurmadāḥ.

विषाग्निद्यूतसंक्लेशान् वनवासं च पाण्डवाः। स्मरमाणा न हास्यन्ति संग्रामम् इति मे मतिः।

viṣāgnidyūtasaṃkleśān vanavāsaṃ ca pāṇḍavāḥ. smaramāṇā na hāsyanti saṃgrāmam iti me matiḥ.

निकृतो हि महाबाहुर् अमितौजा वृकोदरः। वरान् वरान् हि कौन्तेयो रथोदारान् हनिष्यति।

nikṛto hi mahābāhur amitaujā vṛkodaraḥ. varān varān hi kaunteyo rathodārān haniṣyati.

असिना धनुषा शक्त्या हयैर् नागैर् नरै रथैः। आयसेन च दण्डेन व्रातान् व्रातान् हनिष्यति।

asinā dhanuṣā śaktyā hayair nāgair narai rathaiḥ. āyasena ca daṇḍena vrātān vrātān haniṣyati.

तम् एते चानुवर्तन्ते सात्यकिप्रमुखा रथाः। पाञ्चालाः केकया मत्स्याः पाण्डवाश् च विशेषतः।

tam ete cānuvartante sātyakipramukhā rathāḥ. pāñcālāḥ kekayā matsyāḥ pāṇḍavāś ca viśeṣataḥ.

शूराश् च बलवन्तश् च विक्रान्ताश् च महारथाः। विशेषतश् च भीमेन संरब्धेनाभिचोदिताः। एष चापि महाबाहुर् हिमवान् इव सुस्थिरः। वधिष्यति महाराज गदया भीमवेगया।

śūrāś ca balavantaś ca vikrāntāś ca mahārathāḥ. viśeṣataś ca bhīmena saṃrabdhenābhicoditāḥ. eṣa cāpi mahābāhur himavān iva susthiraḥ. vadhiṣyati mahārāja gadayā bhīmavegayā.

ते द्रोणम् अभिवर्तन्ते सर्वतः कुरुपुंगवाः। वृकोदरं परीप्सन्तः सूर्यम् अभ्रगणा इव। समरेषु तु निर्दिष्टाः पाण्डवाः कृष्णबांधवाः। ह्रीमन्तः शत्रुमरणे निपुणाः पुण्यलक्षणाः। बहवः पार्थिवा राजंस् तेषां वशगता रणे। मावमंस्थाः पाण्डवांस् त्वं नारायणपुरोगमान्।

te droṇam abhivartante sarvataḥ kurupuṃgavāḥ. vṛkodaraṃ parīpsantaḥ sūryam abhragaṇā iva. samareṣu tu nirdiṣṭāḥ pāṇḍavāḥ kṛṣṇabāṃdhavāḥ. hrīmantaḥ śatrumaraṇe nipuṇāḥ puṇyalakṣaṇāḥ. bahavaḥ pārthivā rājaṃs teṣāṃ vaśagatā raṇe. māvamaṃsthāḥ pāṇḍavāṃs tvaṃ nārāyaṇapurogamān.

एकायनगता ह्य् एते पीडयेयुर् यतव्रतम्। अरक्ष्यमाणं शलभा यथा दीपं मुमूर्षवः। असंशयं कृतास्त्राश् च पर्याप्ताश् चापि वारणे।

ekāyanagatā hy ete pīḍayeyur yatavratam. arakṣyamāṇaṃ śalabhā yathā dīpaṃ mumūrṣavaḥ. asaṃśayaṃ kṛtāstrāś ca paryāptāś cāpi vāraṇe.

अतिभारं त्व् अहं मन्ये भारद्वाजे समाहितम्। ते शीघ्रम् अनुगच्छामो यत्र द्रोणो व्यवस्थितः। काका इव महानागं मा वै हन्युर् यतव्रतम्।

atibhāraṃ tv ahaṃ manye bhāradvāje samāhitam. te śīghram anugacchāmo yatra droṇo vyavasthitaḥ. kākā iva mahānāgaṃ mā vai hanyur yatavratam.

संजय उवाच। राधेयस्य वचः श्रुत्वा राजा दुर्योधनस् तदा। भ्रातृभिः सहितो राजन् प्रायाद् द्रोणरथं प्रति।

saṃjaya uvāca. rādheyasya vacaḥ śrutvā rājā duryodhanas tadā. bhrātṛbhiḥ sahito rājan prāyād droṇarathaṃ prati.

तत्रारावो महान् आसीद् एकं द्रोणं जिघांसताम्। पाण्डवानां निवृत्तानां नानावर्णैर् हयोत्तमैः।

tatrārāvo mahān āsīd ekaṃ droṇaṃ jighāṃsatām. pāṇḍavānāṃ nivṛttānāṃ nānāvarṇair hayottamaiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...