महाभारत 7.18 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 18→

[mh-7-18] • 39 श्लोकाः

संजय उवाच। दृष्ट्वा तु संनिवृत्तांस् तान् संशप्तकगणान् पुनः। वासुदेवं महात्मानम् अर्जुनः समभाषत।

saṃjaya uvāca. dṛṣṭvā tu saṃnivṛttāṃs tān saṃśaptakagaṇān punaḥ. vāsudevaṃ mahātmānam arjunaḥ samabhāṣata.

चोदयाश्वान् हृषीकेश संशप्तकगणान् प्रति। नैते हास्यन्ति संग्रामं जीवन्त इति मे मतिः।

codayāśvān hṛṣīkeśa saṃśaptakagaṇān prati. naite hāsyanti saṃgrāmaṃ jīvanta iti me matiḥ.

पश्य मे ऽस्त्रबलं घोरं बाह्वोर् इष्वसनस्य च। अद्यैतान् पातयिष्यामि क्रुद्धो रुद्रः पशून् इव।

paśya me 'strabalaṃ ghoraṃ bāhvor iṣvasanasya ca. adyaitān pātayiṣyāmi kruddho rudraḥ paśūn iva.

ततः कृष्णः स्मितं कृत्वा परिणन्द्य शिवेन तम्। एवं ब्रुवाणं बीभत्सुं केशवः शत्रुवाहिनीम्। प्रावेशयत दुर्धर्षो यत्र यत्रैच्छद् अर्जुनः।

tataḥ kṛṣṇaḥ smitaṃ kṛtvā pariṇandya śivena tam. evaṃ bruvāṇaṃ bībhatsuṃ keśavaḥ śatruvāhinīm. prāveśayata durdharṣo yatra yatraicchad arjunaḥ.

बभ्राजे स रथो ऽत्यर्थम् उह्यमानो रणे तदा। उह्यमानम् इवाकाशे विमानं पाण्डुरैर् हयैः।

babhrāje sa ratho 'tyartham uhyamāno raṇe tadā. uhyamānam ivākāśe vimānaṃ pāṇḍurair hayaiḥ.

मण्डलानि ततश् चक्रे गतप्रत्यागतानि च। यथा शक्ररथो राजन् युद्धे देवासुरे पुरा।

maṇḍalāni tataś cakre gatapratyāgatāni ca. yathā śakraratho rājan yuddhe devāsure purā.

अथ नारायणाः क्रुद्धा विविधायुधपाणयः। छादयन्तः शरव्रातैः परिवव्रुर् धनंजयम्।

atha nārāyaṇāḥ kruddhā vividhāyudhapāṇayaḥ. chādayantaḥ śaravrātaiḥ parivavrur dhanaṃjayam.

अदृश्यं च मुहूर्तेन चक्रुस् ते भरतर्षभ। कृष्णेन सहितं युद्धे कुन्तीपुत्रं धनंजयम्।

adṛśyaṃ ca muhūrtena cakrus te bharatarṣabha. kṛṣṇena sahitaṃ yuddhe kuntīputraṃ dhanaṃjayam.

क्रुद्धस् तु फल्गुनः संख्ये द्विगुणीकृतविक्रमः। गाण्डीवम् उपसंमृज्य तूर्णं जग्राह संयुगे।

kruddhas tu phalgunaḥ saṃkhye dviguṇīkṛtavikramaḥ. gāṇḍīvam upasaṃmṛjya tūrṇaṃ jagrāha saṃyuge.

बद्ध्वा च भृकुटीं वक्त्रे क्रोधस्य प्रतिलक्षणम्। देवदत्तं महाशङ्खं पूरयाम् आस पाण्डवः।

baddhvā ca bhṛkuṭīṃ vaktre krodhasya pratilakṣaṇam. devadattaṃ mahāśaṅkhaṃ pūrayām āsa pāṇḍavaḥ.

अथास्त्रम् अरिसंघघ्नं त्वाष्ट्रम् अभ्यस्यद् अर्जुनः। ततो रूपसहस्राणि प्रादुरासन् पृथक् पृथक्।

athāstram arisaṃghaghnaṃ tvāṣṭram abhyasyad arjunaḥ. tato rūpasahasrāṇi prādurāsan pṛthak pṛthak.

आत्मनः प्रतिरूपैस् तैर् नानारूपैर् विमोहिताः। अन्योन्यम् अर्जुनं मत्वा स्वम् आत्मानं च जघ्निरे।

ātmanaḥ pratirūpais tair nānārūpair vimohitāḥ. anyonyam arjunaṃ matvā svam ātmānaṃ ca jaghnire.

अयम् अर्जुनो ऽयं गोविन्द इमौ यादवपाण्डवौ। इति ब्रुवाणाः संमूढा जघ्नुर् अन्योन्यम् आहवे। अन्योन्यं समरे जघ्नुस् तावका भरतर्षभ।

ayam arjuno 'yaṃ govinda imau yādavapāṇḍavau. iti bruvāṇāḥ saṃmūḍhā jaghnur anyonyam āhave. anyonyaṃ samare jaghnus tāvakā bharatarṣabha.

मोहिताः परमास्त्रेण क्षयं जग्मुः परस्परम्। रुधिरोक्षितगात्रास् ते प्रेक्षमाणाः परस्परम्। अशोभन्त रणे योधाः पुष्पिता इव किंशुकाः। रुधिरोत्पीडनास् ते तु रुधिरेण समुक्षिताः। चन्दनस्य रसेनेव व्यभ्राजन्त रणाजिरे। ततः प्रहस्य बीभत्सुर् व्याक्षिपद् गाण्डिवं भृशम्। न्यहनत् ताञ् शरैस् तीक्ष्णैस् तमः सूर्य इवांशुभिः। हतावशिष्टास् ते भूयः परिवार्य धनंजयम्। साश्वध्वजरथं चक्रुर् अदृश्यं शरवृष्टिभिः।

mohitāḥ paramāstreṇa kṣayaṃ jagmuḥ parasparam. rudhirokṣitagātrās te prekṣamāṇāḥ parasparam. aśobhanta raṇe yodhāḥ puṣpitā iva kiṃśukāḥ. rudhirotpīḍanās te tu rudhireṇa samukṣitāḥ. candanasya raseneva vyabhrājanta raṇājire. tataḥ prahasya bībhatsur vyākṣipad gāṇḍivaṃ bhṛśam. nyahanat tāñ śarais tīkṣṇais tamaḥ sūrya ivāṃśubhiḥ. hatāvaśiṣṭās te bhūyaḥ parivārya dhanaṃjayam. sāśvadhvajarathaṃ cakrur adṛśyaṃ śaravṛṣṭibhiḥ.

ततः शरसहस्राणि तैर् विमुक्तानि भस्मसात्। कृत्वा तद् अस्त्रं तान् वीरान् अनयद् यमसादनम्।

tataḥ śarasahasrāṇi tair vimuktāni bhasmasāt. kṛtvā tad astraṃ tān vīrān anayad yamasādanam.

अथ प्रहस्य बीभत्सुर् ललित्थान् मालवान् अपि। माचेल्लकांस् त्रिगर्तांश् च यौधेयांश् चार्दयच् छरैः।

atha prahasya bībhatsur lalitthān mālavān api. mācellakāṃs trigartāṃś ca yaudheyāṃś cārdayac charaiḥ.

ते वध्यमाना वीरेण क्षत्रियाः कालचोदिताः। व्यसृजञ् शरवर्षाणि पार्थे नानाविधानि च।

te vadhyamānā vīreṇa kṣatriyāḥ kālacoditāḥ. vyasṛjañ śaravarṣāṇi pārthe nānāvidhāni ca.

ततो नैवार्जुनस् तत्र न रथो न च केशवः। प्रत्यदृश्यत घोरेण शरवर्षेण संवृतः।

tato naivārjunas tatra na ratho na ca keśavaḥ. pratyadṛśyata ghoreṇa śaravarṣeṇa saṃvṛtaḥ.

ततस् ते लब्धलक्ष्यत्वाद् अन्योन्यम् अभिचुक्रुशुः। हतौ कृष्णाव् इति प्रीता वासांस्य् आदुधुवुस् तदा।

tatas te labdhalakṣyatvād anyonyam abhicukruśuḥ. hatau kṛṣṇāv iti prītā vāsāṃsy ādudhuvus tadā.

भेरीमृदङ्गशङ्खांश् च दध्मुर् वीराः सहस्रशः। सिंहनादरवांश् चोग्रांश् चक्रिरे तत्र मारिष।

bherīmṛdaṅgaśaṅkhāṃś ca dadhmur vīrāḥ sahasraśaḥ. siṃhanādaravāṃś cogrāṃś cakrire tatra māriṣa.

ततः प्रसिष्विदे कृष्णः खिन्नश् चार्जुनम् अब्रवीत्। क्वासि पार्थ न पश्ये त्वां कच्चिज् जीवसि शत्रुहन्।

tataḥ prasiṣvide kṛṣṇaḥ khinnaś cārjunam abravīt. kvāsi pārtha na paśye tvāṃ kaccij jīvasi śatruhan.

तस्य तं मानुषं भावं भावज्ञो ऽऽज्ञाय पाण्डवः। वायव्यास्त्रेण तैर् अस्तां शरवृष्टिम् अपाहरत्।

tasya taṃ mānuṣaṃ bhāvaṃ bhāvajño ''jñāya pāṇḍavaḥ. vāyavyāstreṇa tair astāṃ śaravṛṣṭim apāharat.

ततः संशप्तकव्रातान् साश्वद्विपरथायुधान्। उवाह भगवान् वायुः शुष्कपर्णचयान् इव।

tataḥ saṃśaptakavrātān sāśvadviparathāyudhān. uvāha bhagavān vāyuḥ śuṣkaparṇacayān iva.

उह्यमानास् तु ते राजन् बह्व् अशोभन्त वायुना। प्रडीनाः पक्षिणः काले वृक्षेभ्य इव मारिष।

uhyamānās tu te rājan bahv aśobhanta vāyunā. praḍīnāḥ pakṣiṇaḥ kāle vṛkṣebhya iva māriṣa.

तांस् तथा व्याकुलीकृत्य त्वरमाणो धनंजयः। जघान निशितैर् बाणैः सहस्राणि शतानि च।

tāṃs tathā vyākulīkṛtya tvaramāṇo dhanaṃjayaḥ. jaghāna niśitair bāṇaiḥ sahasrāṇi śatāni ca.

शिरांसि भल्लैर् अहरद् बाहून् अपि च सायुधान्। हस्तिहस्तोपमांश् चोरूञ् शरैर् उर्व्याम् अपातयत्।

śirāṃsi bhallair aharad bāhūn api ca sāyudhān. hastihastopamāṃś corūñ śarair urvyām apātayat.

पृष्ठच्छिन्नान् विचरणान् विमस्तिष्केक्षणाङ्गुलीन्। नानाङ्गावयवैर् हीनांश् चकारारीन् धनंजयः।

pṛṣṭhacchinnān vicaraṇān vimastiṣkekṣaṇāṅgulīn. nānāṅgāvayavair hīnāṃś cakārārīn dhanaṃjayaḥ.

गन्धर्वनगराकारान् विधिवत् कल्पितान् रथान्। शरैर् विशकलीकुर्वंश् चक्रे व्यश्वरथद्विपान्।

gandharvanagarākārān vidhivat kalpitān rathān. śarair viśakalīkurvaṃś cakre vyaśvarathadvipān.

मुण्डतालवनानीव तत्र तत्र चकाशिरे। छिन्नध्वजरथव्राताः के चित् के चित् क्व चित् क्व चित्।

muṇḍatālavanānīva tatra tatra cakāśire. chinnadhvajarathavrātāḥ ke cit ke cit kva cit kva cit.

सोत्तरायुधिनो नागाः सपताकाङ्कुशायुधाः। पेतुः शक्राशनिहता द्रुमवन्त इवाचलाः।

sottarāyudhino nāgāḥ sapatākāṅkuśāyudhāḥ. petuḥ śakrāśanihatā drumavanta ivācalāḥ.

चामरापीडकवचाः स्रस्तान्त्रनयनासवः। सारोहास् तुरगाः पेतुः पार्थबाणहताः क्षितौ।

cāmarāpīḍakavacāḥ srastāntranayanāsavaḥ. sārohās turagāḥ petuḥ pārthabāṇahatāḥ kṣitau.

विप्रविद्धासिनखराश् छिन्नवर्मर्ष्टिशक्तयः। पत्तयश् छिन्नवर्माणः कृपणं शेरते हताः।

vipraviddhāsinakharāś chinnavarmarṣṭiśaktayaḥ. pattayaś chinnavarmāṇaḥ kṛpaṇaṃ śerate hatāḥ.

तैर् हतैर् हन्यमानैश् च पतद्भिः पतितैर् अपि। भ्रमद्भिर् निष्टनद्भिश् च घोरम् आयोधनं बभौ।

tair hatair hanyamānaiś ca patadbhiḥ patitair api. bhramadbhir niṣṭanadbhiś ca ghoram āyodhanaṃ babhau.

रजश् च महद् उद्भूतं शान्तं रुधिरवृष्टिभिः। मही चाप्य् अभवद् दुर्गा कबन्धशतसंकुला।

rajaś ca mahad udbhūtaṃ śāntaṃ rudhiravṛṣṭibhiḥ. mahī cāpy abhavad durgā kabandhaśatasaṃkulā.

तद् बभौ रौद्रबीभत्सं बीभत्सोर् यानम् आहवे। आक्रीड इव रुद्रस्य घ्नतः कालात्यये पशून्।

tad babhau raudrabībhatsaṃ bībhatsor yānam āhave. ākrīḍa iva rudrasya ghnataḥ kālātyaye paśūn.

ते वध्यमानाः पार्थेन व्याकुलाश्वरथद्विपाः। तम् एवाभिमुखाः क्षीणाः शक्रस्यातिथितां गताः।

te vadhyamānāḥ pārthena vyākulāśvarathadvipāḥ. tam evābhimukhāḥ kṣīṇāḥ śakrasyātithitāṃ gatāḥ.

सा भूमिर् भरतश्रेष्ठ निहतैस् तैर् महारथैः। आस्तीर्णा संबभौ सर्वा प्रेतीभूतैः समन्ततः।

sā bhūmir bharataśreṣṭha nihatais tair mahārathaiḥ. āstīrṇā saṃbabhau sarvā pretībhūtaiḥ samantataḥ.

एतस्मिन्न् अन्तरे चैव प्रमत्ते सव्यसाचिनि। व्यूढानीकस् ततो द्रोणो युधिष्ठिरम् उपाद्रवत्।

etasminn antare caiva pramatte savyasācini. vyūḍhānīkas tato droṇo yudhiṣṭhiram upādravat.

तं प्रत्यगृह्णंस् त्वरिता व्यूढानीकाः प्रहारिणः। युधिष्ठिरं परीप्सन्तस् तदासीत् तुमुलं महत्।

taṃ pratyagṛhṇaṃs tvaritā vyūḍhānīkāḥ prahāriṇaḥ. yudhiṣṭhiraṃ parīpsantas tadāsīt tumulaṃ mahat.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...