महाभारत 7.17 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 17→

[mh-7-17] • 31 श्लोकाः

संजय उवाच। ततः संशप्तका राजन् समे देशे व्यवस्थिताः। व्यूह्यानीकं रथैर् एव चन्द्रार्धाख्यं मुदान्विताः।

saṃjaya uvāca. tataḥ saṃśaptakā rājan same deśe vyavasthitāḥ. vyūhyānīkaṃ rathair eva candrārdhākhyaṃ mudānvitāḥ.

ते किरीटिनम् आयान्तं दृष्ट्वा हर्षेण मारिष। अतीव संप्रहृष्टास् ते ह्य् उपलक्ष्य धनंजयम्। उदक्रोशन् नरव्याघ्राः शब्देन महता तदा।

te kirīṭinam āyāntaṃ dṛṣṭvā harṣeṇa māriṣa. atīva saṃprahṛṣṭās te hy upalakṣya dhanaṃjayam. udakrośan naravyāghrāḥ śabdena mahatā tadā.

स शब्दः प्रदिशः सर्वा दिशः खं च समावृणोत्। आवृतत्वाच् च लोकस्य नासीत् तत्र प्रतिस्वनः।

sa śabdaḥ pradiśaḥ sarvā diśaḥ khaṃ ca samāvṛṇot. āvṛtatvāc ca lokasya nāsīt tatra pratisvanaḥ.

अतीव संप्रहृष्टांस् तान् उपलभ्य धनंजयः। किं चिद् अभ्युत्स्मयन् कृष्णम् इदं वचनम् अब्रवीत्।

atīva saṃprahṛṣṭāṃs tān upalabhya dhanaṃjayaḥ. kiṃ cid abhyutsmayan kṛṣṇam idaṃ vacanam abravīt.

पश्यैतान् देवकीमातर् मुमूर्षून् अद्य संयुगे। भ्रातॄंस् त्रैगर्तकान् एवं रोदितव्ये प्रहर्षितान्।

paśyaitān devakīmātar mumūrṣūn adya saṃyuge. bhrātṝṃs traigartakān evaṃ roditavye praharṣitān.

अथ वा हर्षकालो ऽयं त्रैगर्तानाम् असंशयम्। कुनरैर् दुरवापान् हि लोकान् प्राप्स्यन्त्य् अनुत्तमान्। मया हता हि संग्रामे लोकान् प्राप्स्यन्ति पुष्कलान्।

atha vā harṣakālo 'yaṃ traigartānām asaṃśayam. kunarair duravāpān hi lokān prāpsyanty anuttamān. mayā hatā hi saṃgrāme lokān prāpsyanti puṣkalān.

एवम् उक्त्वा महाबाहुर् हृषीकेशं ततो ऽर्जुनः। आससाद रणे व्यूढां त्रैगर्तानाम् अनीकिनीम्।

evam uktvā mahābāhur hṛṣīkeśaṃ tato 'rjunaḥ. āsasāda raṇe vyūḍhāṃ traigartānām anīkinīm.

स देवदत्तम् आदाय शङ्खं हेमपरिष्कृतम्। दध्मौ वेगेन महता फल्गुनः पूरयन् दिशः।

sa devadattam ādāya śaṅkhaṃ hemapariṣkṛtam. dadhmau vegena mahatā phalgunaḥ pūrayan diśaḥ.

तेन शब्देन वित्रस्ता संशप्तकवरूथिनी। निश्चेष्टावस्थिता संक्ये अश्मसारमयी यथा। सा सेना भरतश्रेष्ठ निश्चेष्टा शुशुभे तदा। चित्रपट्टे यथा न्यस्ता कुशलैः शिल्पिभिर् नरैः। स्वनेन तेन सैन्यानां दिवम् आवृण्वता तदा। सस्वना पृथिवी सर्वा तथैव च महोदधिः। व्यूढानीकैस् तु तैः सर्वैः पृथिव्यां समरार्णवे। स्वनेन सर्वसैन्यानां कर्णास् तु बधिरीकृताः।

tena śabdena vitrastā saṃśaptakavarūthinī. niśceṣṭāvasthitā saṃkye aśmasāramayī yathā. sā senā bharataśreṣṭha niśceṣṭā śuśubhe tadā. citrapaṭṭe yathā nyastā kuśalaiḥ śilpibhir naraiḥ. svanena tena sainyānāṃ divam āvṛṇvatā tadā. sasvanā pṛthivī sarvā tathaiva ca mahodadhiḥ. vyūḍhānīkais tu taiḥ sarvaiḥ pṛthivyāṃ samarārṇave. svanena sarvasainyānāṃ karṇās tu badhirīkṛtāḥ.

वाहास् तेषां विवृत्ताक्षाः स्तब्धकर्णशिरोधराः। विष्टब्धचरणा मूत्रं रुधिरं च प्रसुस्रुवुः। ततो व्युपारमच् छब्दः प्रहृष्टास् ते ततो ऽभवन्।

vāhās teṣāṃ vivṛttākṣāḥ stabdhakarṇaśirodharāḥ. viṣṭabdhacaraṇā mūtraṃ rudhiraṃ ca prasusruvuḥ. tato vyupāramac chabdaḥ prahṛṣṭās te tato 'bhavan.

उपलभ्य च ते संज्ञाम् अवस्थाप्य च वाहिनीम्। युगपत् पाण्डुपुत्राय चिक्षिपुः कङ्कपत्रिणः।

upalabhya ca te saṃjñām avasthāpya ca vāhinīm. yugapat pāṇḍuputrāya cikṣipuḥ kaṅkapatriṇaḥ.

तान्य् अर्जुनः सहस्राणि दश पञ्चैव चाशुगैः। अनागतान्य् एव शरैश् चिच्छेदाशुपराक्रमः।

tāny arjunaḥ sahasrāṇi daśa pañcaiva cāśugaiḥ. anāgatāny eva śaraiś cicchedāśuparākramaḥ.

ततो ऽर्जुनं शितैर् बाणैर् दशभिर् दशभिः पुनः। प्रत्यविध्यंस् ततः पार्थस् तान् अविध्यत् त्रिभिस् त्रिभिः।

tato 'rjunaṃ śitair bāṇair daśabhir daśabhiḥ punaḥ. pratyavidhyaṃs tataḥ pārthas tān avidhyat tribhis tribhiḥ.

एकैकस् तु ततः पार्थं राजन् विव्याध पञ्चभिः। स च तान् प्रतिविव्याध द्वाभ्यां द्वाभ्यां पराक्रमी।

ekaikas tu tataḥ pārthaṃ rājan vivyādha pañcabhiḥ. sa ca tān prativivyādha dvābhyāṃ dvābhyāṃ parākramī.

भूय एव तु संरब्धास् ते ऽर्जुनं सहकेशवम्। आपूरयञ् शरैस् तीक्ष्णैस् तटाकम् इव वृष्टिभिः।

bhūya eva tu saṃrabdhās te 'rjunaṃ sahakeśavam. āpūrayañ śarais tīkṣṇais taṭākam iva vṛṣṭibhiḥ.

ततः शरसहस्राणि प्रापतन्न् अर्जुनं प्रति। भ्रमराणाम् इव व्राताः फुल्लद्रुमगणे वने।

tataḥ śarasahasrāṇi prāpatann arjunaṃ prati. bhramarāṇām iva vrātāḥ phulladrumagaṇe vane.

ततः सुबाहुस् त्रिंशद्भिर् अद्रिसारमयैर् दृढैः। अविध्यद् इषुभिर् गाढं किरीटे सव्यसाचिनम्।

tataḥ subāhus triṃśadbhir adrisāramayair dṛḍhaiḥ. avidhyad iṣubhir gāḍhaṃ kirīṭe savyasācinam.

तैः किरीटी किरीटस्थैर् हेमपुङ्खैर् अजिह्मगैः। शातकुम्भमयापीडो बभौ यूप इवोच्छ्रितः।

taiḥ kirīṭī kirīṭasthair hemapuṅkhair ajihmagaiḥ. śātakumbhamayāpīḍo babhau yūpa ivocchritaḥ.

हस्तावापं सुबाहोस् तु भल्लेन युधि पाण्डवः। चिच्छेद तं चैव पुनः शरवर्षैर् अवाकिरत्।

hastāvāpaṃ subāhos tu bhallena yudhi pāṇḍavaḥ. ciccheda taṃ caiva punaḥ śaravarṣair avākirat.

ततः सुशर्मा दशभिः सुरथश् च किरीटिनम्। सुधर्मा सुधनुश् चैव सुबाहुश् च समर्पयन्।

tataḥ suśarmā daśabhiḥ surathaś ca kirīṭinam. sudharmā sudhanuś caiva subāhuś ca samarpayan.

तांस् तु सर्वान् पृथग् बाणैर् वानरप्रवरध्वजः। प्रत्यविध्यद् ध्वजांश् चैषां भल्लैश् चिच्छेद काञ्चनान्।

tāṃs tu sarvān pṛthag bāṇair vānarapravaradhvajaḥ. pratyavidhyad dhvajāṃś caiṣāṃ bhallaiś ciccheda kāñcanān.

सुधन्वनो धनुश् छित्त्वा हयान् वै न्यवधीच् छरैः। अथास्य सशिरस्त्राणं शिरः कायाद् अपाहरत्। जहार पार्थः सैन्येषु सहस्रे द्वे च योधिनाम्।

sudhanvano dhanuś chittvā hayān vai nyavadhīc charaiḥ. athāsya saśirastrāṇaṃ śiraḥ kāyād apāharat. jahāra pārthaḥ sainyeṣu sahasre dve ca yodhinām.

तस्मिंस् तु पतिते वीरे त्रस्तास् तस्य पदानुगाः। भूयिष्ठं प्रतिरुद्धास् ते हतैर् योधैर् यशस्विनः। व्यद्रवन्त भयाद् भीता येन दौर्योधनं बलम्।

tasmiṃs tu patite vīre trastās tasya padānugāḥ. bhūyiṣṭhaṃ pratiruddhās te hatair yodhair yaśasvinaḥ. vyadravanta bhayād bhītā yena dauryodhanaṃ balam.

ततो जघान संक्रुद्धो वासविस् तां महाचमूम्। शरजालैर् अविच्छिन्नैस् तमः सूर्य इवांशुभिः।

tato jaghāna saṃkruddho vāsavis tāṃ mahācamūm. śarajālair avicchinnais tamaḥ sūrya ivāṃśubhiḥ.

ततो भग्ने बले तस्मिन् विप्रयाते समन्ततः। सव्यसाचिनि संक्रुद्धे त्रैगर्तान् भयम् आविशत्।

tato bhagne bale tasmin viprayāte samantataḥ. savyasācini saṃkruddhe traigartān bhayam āviśat.

ते वध्यमानाः पार्थेन शरैः संनतपर्वभिः। अमुह्यंस् तत्र तत्रैव त्रस्ता मृगगणा इव।

te vadhyamānāḥ pārthena śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ. amuhyaṃs tatra tatraiva trastā mṛgagaṇā iva.

ततस् त्रिगर्तराट् क्रुद्धस् तान् उवाच महारथान्। अलं द्रुतेन वः शूरा न भयं कर्तुम् अर्हथ।

tatas trigartarāṭ kruddhas tān uvāca mahārathān. alaṃ drutena vaḥ śūrā na bhayaṃ kartum arhatha.

शप्त्वा तु शपथान् घोरान् सर्वसैन्यस्य पश्यतः। गत्वा दौर्योधनं सैन्यं किं वै वक्ष्यथ मुख्यगाः।

śaptvā tu śapathān ghorān sarvasainyasya paśyataḥ. gatvā dauryodhanaṃ sainyaṃ kiṃ vai vakṣyatha mukhyagāḥ.

नावहास्याः कथं लोके कर्मणानेन संयुगे। भवेम सहिताः सर्वे निवर्तध्वं यथाबलम्।

nāvahāsyāḥ kathaṃ loke karmaṇānena saṃyuge. bhavema sahitāḥ sarve nivartadhvaṃ yathābalam.

एवम् उक्तास् तु ते राजन्न् उदक्रोशन् मुहुर् मुहुः। शङ्खांश् च दध्मिरे वीरा हर्षयन्तः परस्परम्।

evam uktās tu te rājann udakrośan muhur muhuḥ. śaṅkhāṃś ca dadhmire vīrā harṣayantaḥ parasparam.

ततस् ते संन्यवर्तन्त संशप्तकगणाः पुनः। नारायणाश् च गोपालाः कृत्वा मृत्युं निवर्तनम्।

tatas te saṃnyavartanta saṃśaptakagaṇāḥ punaḥ. nārāyaṇāś ca gopālāḥ kṛtvā mṛtyuṃ nivartanam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents