महाभारत 7.153 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 153→

[mh-7-153] • 40 श्लोकाः

संजय उवाच। संप्रेक्ष्य समरे भीमं रक्षसा ग्रस्तम् अन्तिकात्। वासुदेवो ऽब्रवीद् वाक्यं घटोत्कचम् इदं तदा।

saṃjaya uvāca. saṃprekṣya samare bhīmaṃ rakṣasā grastam antikāt. vāsudevo 'bravīd vākyaṃ ghaṭotkacam idaṃ tadā.

पश्य भीमं महाबाहो रक्षसा ग्रस्तम् अन्तिकात्। पश्यतां सर्वसैन्यानां तव चैव महाद्युते।

paśya bhīmaṃ mahābāho rakṣasā grastam antikāt. paśyatāṃ sarvasainyānāṃ tava caiva mahādyute.

स कर्णं त्वं समुत्सृज्य राक्षसेन्द्रम् अलायुधम्। जहि क्षिप्रं महाबाहो पश्चात् कर्णं वधिष्यसि।

sa karṇaṃ tvaṃ samutsṛjya rākṣasendram alāyudham. jahi kṣipraṃ mahābāho paścāt karṇaṃ vadhiṣyasi.

स वार्ष्णेयवचः श्रुत्वा कर्णम् उत्सृज्य वीर्यवान्। युयुधे राक्षसेन्द्रेण बकभ्रात्रा घटोत्कचः। तयोः सुतुमुलं युद्धं बभूव निशि रक्षसोः। अलायुधस्य चैवोग्रं हैडिम्बस्य च भारत।

sa vārṣṇeyavacaḥ śrutvā karṇam utsṛjya vīryavān. yuyudhe rākṣasendreṇa bakabhrātrā ghaṭotkacaḥ. tayoḥ sutumulaṃ yuddhaṃ babhūva niśi rakṣasoḥ. alāyudhasya caivograṃ haiḍimbasya ca bhārata.

अलायुधस्य योधांस् तु राक्षसान् भीमदर्शनान्। वेगेनापततः शूरान् प्रगृहीतशरासनान्।

alāyudhasya yodhāṃs tu rākṣasān bhīmadarśanān. vegenāpatataḥ śūrān pragṛhītaśarāsanān.

आत्तायुधः सुसंक्रुद्धो युयुधानो महारथः। नकुलः सहदेवश् च चिच्छिदुर् निशितैः शरैः।

āttāyudhaḥ susaṃkruddho yuyudhāno mahārathaḥ. nakulaḥ sahadevaś ca cicchidur niśitaiḥ śaraiḥ.

सर्वांश् च समरे राजन् किरीटी क्षत्रियर्षभान्। परिचिक्षेप बीभत्सुः सर्वतः प्रक्षिपञ् शरान्।

sarvāṃś ca samare rājan kirīṭī kṣatriyarṣabhān. paricikṣepa bībhatsuḥ sarvataḥ prakṣipañ śarān.

कर्णश् च समरे राजन् व्यद्रावयत पार्थिवान्। धृष्टद्युम्नशिखण्ड्यादीन् पाञ्चालानां महारथान्।

karṇaś ca samare rājan vyadrāvayata pārthivān. dhṛṣṭadyumnaśikhaṇḍyādīn pāñcālānāṃ mahārathān.

तान् वध्यमानान् दृष्ट्वा तु भीमो भीमपराक्रमः। अभ्ययात् त्वरितः कर्णं विशिखान् विकिरन् रणे।

tān vadhyamānān dṛṣṭvā tu bhīmo bhīmaparākramaḥ. abhyayāt tvaritaḥ karṇaṃ viśikhān vikiran raṇe.

ततस् ते ऽप्य् आययुर् हत्वा राक्षसान् यत्र सूतजः। नकुलः सहदेवश् च सात्यकिश् च महारथः। ते कर्णं योधयाम् आसुः पाञ्चाला द्रोणम् एव च।

tatas te 'py āyayur hatvā rākṣasān yatra sūtajaḥ. nakulaḥ sahadevaś ca sātyakiś ca mahārathaḥ. te karṇaṃ yodhayām āsuḥ pāñcālā droṇam eva ca.

अलायुधस् तु संक्रुद्धो घटोत्कचम् अरिंदमम्। परिघेणातिकायेन ताडयाम् आस मूर्धनि।

alāyudhas tu saṃkruddho ghaṭotkacam ariṃdamam. parigheṇātikāyena tāḍayām āsa mūrdhani.

स तु तेन प्रहारेण भैमसेनिर् महाबलः। ईषन् मूर्छान्वितो ऽऽत्मानं संस्तम्भयत वीर्यवान्।

sa tu tena prahāreṇa bhaimasenir mahābalaḥ. īṣan mūrchānvito ''tmānaṃ saṃstambhayata vīryavān.

ततो दीप्ताग्निसंकाशां शतघण्टाम् अलंकृताम्। चिक्षेप समरे तस्मै गदां काञ्चनभूषणाम्।

tato dīptāgnisaṃkāśāṃ śataghaṇṭām alaṃkṛtām. cikṣepa samare tasmai gadāṃ kāñcanabhūṣaṇām.

सा हयान् सारथिं चैव रथं चास्य महास्वना। चूर्णयाम् आस वेगेन विसृष्टा भीमकर्मणा।

sā hayān sārathiṃ caiva rathaṃ cāsya mahāsvanā. cūrṇayām āsa vegena visṛṣṭā bhīmakarmaṇā.

स भग्नहयचक्राक्षो विशीर्णध्वजकूबरः। उत्पपात रथात् तूर्णं मायाम् आस्थाय राक्षसीम्।

sa bhagnahayacakrākṣo viśīrṇadhvajakūbaraḥ. utpapāta rathāt tūrṇaṃ māyām āsthāya rākṣasīm.

स समास्थाय मायां तु ववर्ष रुधिरं बहु। विद्युद्विभ्राजितं चासीत् तिमिराभ्राकुलं नभः।

sa samāsthāya māyāṃ tu vavarṣa rudhiraṃ bahu. vidyudvibhrājitaṃ cāsīt timirābhrākulaṃ nabhaḥ.

ततो वज्रनिपाताश् च साशनिस्तनयित्नवः। महांश् चटचटाशब्दस् तत्रासीद् धि महाहवे।

tato vajranipātāś ca sāśanistanayitnavaḥ. mahāṃś caṭacaṭāśabdas tatrāsīd dhi mahāhave.

तां प्रेक्ष्य विहितां मायां राक्षसो राक्षसेन तु। ऊर्ध्वम् उत्पत्य हैडिम्बस् तां मायां माययावधीत्।

tāṃ prekṣya vihitāṃ māyāṃ rākṣaso rākṣasena tu. ūrdhvam utpatya haiḍimbas tāṃ māyāṃ māyayāvadhīt.

सो ऽभिवीक्ष्य हतां मायां मायावी माययैव हि। अश्मवर्षं सुतुमुलं विससर्ज घटोत्कचे।

so 'bhivīkṣya hatāṃ māyāṃ māyāvī māyayaiva hi. aśmavarṣaṃ sutumulaṃ visasarja ghaṭotkace.

अश्मवर्षं स तद् घोरं शरवर्षेण वीर्यवान्। दिशो विध्वंसयाम् आस तद् अद्भुतम् इवाभवत्।

aśmavarṣaṃ sa tad ghoraṃ śaravarṣeṇa vīryavān. diśo vidhvaṃsayām āsa tad adbhutam ivābhavat.

ततो नानाप्रहरणैर् अन्योन्यम् अभिवर्षताम्। आयसैः परिघैः शूलैर् गदामुसलमुद्गरैः।

tato nānāpraharaṇair anyonyam abhivarṣatām. āyasaiḥ parighaiḥ śūlair gadāmusalamudgaraiḥ.

पिनाकैः करवालैश् च तोमरप्रासकम्पनैः। नाराचैर् निशितैर् भल्लैः शरैश् चक्रैः परश्वधैः।

pinākaiḥ karavālaiś ca tomaraprāsakampanaiḥ. nārācair niśitair bhallaiḥ śaraiś cakraiḥ paraśvadhaiḥ.

अयोगुडैर् भिण्डिपालैर् गोशीर्षोलूखलैर् अपि। उत्पाट्य च महाशाखैर् विविधैर् जगतीरुहैः।

ayoguḍair bhiṇḍipālair gośīrṣolūkhalair api. utpāṭya ca mahāśākhair vividhair jagatīruhaiḥ.

शमीपीलुकरीरैश् च शम्याकैश् चैव भारत। इङ्गुदैर् बदरीभिश् च कोविदारैश् च पुष्पितैः।

śamīpīlukarīraiś ca śamyākaiś caiva bhārata. iṅgudair badarībhiś ca kovidāraiś ca puṣpitaiḥ.

पलाशैर् अरिमेदैश् च प्लक्षन्यग्रोधपिप्पलैः। महद्भिः समरे तस्मिन्न् अन्योन्यम् अभिजघ्नतुः।

palāśair arimedaiś ca plakṣanyagrodhapippalaiḥ. mahadbhiḥ samare tasminn anyonyam abhijaghnatuḥ.

विविधैः पर्वताग्रैश् च नानाधातुभिर् आचितैः। तेषां शब्दो महान् आसीद् वज्राणां भिद्यताम् इव।

vividhaiḥ parvatāgraiś ca nānādhātubhir ācitaiḥ. teṣāṃ śabdo mahān āsīd vajrāṇāṃ bhidyatām iva.

युद्धं तद् अभवद् घोरं भैम्यलायुधयोर् नृप। हरीन्द्रयोर् यथा राजन् वालिसुग्रीवयोः पुरा।

yuddhaṃ tad abhavad ghoraṃ bhaimyalāyudhayor nṛpa. harīndrayor yathā rājan vālisugrīvayoḥ purā.

तौ युद्ध्वा विविधैर् घोरैर् आयुधैर् विशिखैस् तथा। प्रगृह्य निशितौ खड्गाव् अन्योन्यम् अभिजघ्नतुः।

tau yuddhvā vividhair ghorair āyudhair viśikhais tathā. pragṛhya niśitau khaḍgāv anyonyam abhijaghnatuḥ.

ताव् अन्योन्यम् अभिद्रुत्य केशेषु सुमहाबलौ। भुजाभ्यां पर्यगृह्णीतां महाकायौ महाबलौ।

tāv anyonyam abhidrutya keśeṣu sumahābalau. bhujābhyāṃ paryagṛhṇītāṃ mahākāyau mahābalau.

तौ भिन्नगात्रौ प्रस्वेदं सुस्रुवाते जनाधिप। रुधिरं च महाकायाव् अभिवृष्टाव् इवाचलौ।

tau bhinnagātrau prasvedaṃ susruvāte janādhipa. rudhiraṃ ca mahākāyāv abhivṛṣṭāv ivācalau.

अथाभिपत्य वेगेन समुद्भ्राम्य च राक्षसम्। बलेनाक्षिप्य हैडिम्बश् चकर्तास्य शिरो महत्।

athābhipatya vegena samudbhrāmya ca rākṣasam. balenākṣipya haiḍimbaś cakartāsya śiro mahat.

सो ऽपहृत्य शिरस् तस्य कुण्डलाभ्यां विभूषितम्। तदा सुतुमुलं नादं ननाद सुमहाबलः।

so 'pahṛtya śiras tasya kuṇḍalābhyāṃ vibhūṣitam. tadā sutumulaṃ nādaṃ nanāda sumahābalaḥ.

हतं दृष्ट्वा महाकायं बकज्ञातिम् अरिंदमम्। पाञ्चालाः पाण्डवाश् चैव सिंहनादान् विनेदिरे।

hataṃ dṛṣṭvā mahākāyaṃ bakajñātim ariṃdamam. pāñcālāḥ pāṇḍavāś caiva siṃhanādān vinedire.

ततो भेरीसहस्राणि शङ्खानाम् अयुतानि च। अवादयन् पाण्डवेयास् तस्मिन् रक्षसि पातिते।

tato bherīsahasrāṇi śaṅkhānām ayutāni ca. avādayan pāṇḍaveyās tasmin rakṣasi pātite.

अतीव सा निशा तेषां बभूव विजयावहा। विद्योतमाना विबभौ समन्ताद् दीपमालिनी।

atīva sā niśā teṣāṃ babhūva vijayāvahā. vidyotamānā vibabhau samantād dīpamālinī.

अलायुधस्य तु शिरो भैमसेनिर् महाबलः। दुर्योधनस्य प्रमुखे चिक्षेप गतचेतनम्।

alāyudhasya tu śiro bhaimasenir mahābalaḥ. duryodhanasya pramukhe cikṣepa gatacetanam.

अथ दुर्योधनो राजा दृष्ट्वा हतम् अलायुधम्। बभूव परमोद्विग्नः सह सैन्येन भारत।

atha duryodhano rājā dṛṣṭvā hatam alāyudham. babhūva paramodvignaḥ saha sainyena bhārata.

तेन ह्य् अस्य प्रतिज्ञातं भीमसेनम् अहं युधि। हन्तेति स्वयम् आगम्य स्मरता वैरम् उत्तमम्।

tena hy asya pratijñātaṃ bhīmasenam ahaṃ yudhi. hanteti svayam āgamya smaratā vairam uttamam.

ध्रुवं स तेन हन्तव्य इत्य् अमन्यत पार्थिवः। जीवितं चिरकालाय भ्रातॄणां चाप्य् अमन्यत।

dhruvaṃ sa tena hantavya ity amanyata pārthivaḥ. jīvitaṃ cirakālāya bhrātṝṇāṃ cāpy amanyata.

स तं दृष्ट्वा विनिहतं भीमसेनात्मजेन वै। प्रतिज्ञां भीमसेनस्य पूर्णाम् एवाभ्यमन्यत।

sa taṃ dṛṣṭvā vinihataṃ bhīmasenātmajena vai. pratijñāṃ bhīmasenasya pūrṇām evābhyamanyata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...