महाभारत 7.149 (श्लोक 1)

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 149→

[mh-7-149] • 37 श्लोकाः

संजय उवाच। तस्मिंस् तथा वर्तमाने कर्णराक्षसयोर् मृधे। दृष्ट्वा घटोत्कचं राजन् सूतपुत्ररथं प्रति। प्रयान्तं त्वरर्या युक्तं जिघांसुं कर्णम् आहवे।

saṃjaya uvāca. tasmiṃs tathā vartamāne karṇarākṣasayor mṛdhe. dṛṣṭvā ghaṭotkacaṃ rājan sūtaputrarathaṃ prati. prayāntaṃ tvararyā yuktaṃ jighāṃsuṃ karṇam āhave.

अब्रवीत् तव पुत्रस् तु दुःशासनम् इदं वचः। एतद् रक्षो रणे तूर्णं दृष्ट्वा कर्णस्य विक्रमम्।

abravīt tava putras tu duḥśāsanam idaṃ vacaḥ. etad rakṣo raṇe tūrṇaṃ dṛṣṭvā karṇasya vikramam.

अभियाति द्रुतं कर्णं तद् वारय महारथम्। वृतः सैन्येन महता याहि यत्र महाबलः।

abhiyāti drutaṃ karṇaṃ tad vāraya mahāratham. vṛtaḥ sainyena mahatā yāhi yatra mahābalaḥ.

कर्णो वैकर्तनो युद्धे राक्षसेन युयुत्सति। रक्ष कर्णं रणे यत्तो वृतः सैन्येन मानद। मा कर्णं राक्षसो घोरः प्रमादान् नाशयिष्यति।

karṇo vaikartano yuddhe rākṣasena yuyutsati. rakṣa karṇaṃ raṇe yatto vṛtaḥ sainyena mānada. mā karṇaṃ rākṣaso ghoraḥ pramādān nāśayiṣyati.

एतस्मिन्न् अन्तरे राजञ् जटासुरसुतो बली। दुर्योधनम् उपागम्य प्राह प्रहरतां वरः।

etasminn antare rājañ jaṭāsurasuto balī. duryodhanam upāgamya prāha praharatāṃ varaḥ.

दुर्योधन तवामित्रान् प्रख्यातान् युद्धदुर्मदान्। पाण्डवान् हन्तुम् इच्छामि त्वयाज्ञप्तः सहानुगान्।

duryodhana tavāmitrān prakhyātān yuddhadurmadān. pāṇḍavān hantum icchāmi tvayājñaptaḥ sahānugān.

जटासुरो मम पिता रक्षसाम् अग्रणीः पुरा। प्रयुज्य कर्म रक्षोघ्नं क्षुद्रैः पार्थैर् निपातितः। तस्यापचितिम् इच्छामि त्वद्दिष्टो गन्तुम् ईश्वर। शत्रुमांसैश् च राजेन्द्र माम् अनुज्ञातुम् अर्हसि। अद्य कुन्तीसुतान् सर्वान् वासुदेवपुरोगमान्। हत्वा संभक्षयिष्यामि सुतान् अनुचरैः सह।

jaṭāsuro mama pitā rakṣasām agraṇīḥ purā. prayujya karma rakṣoghnaṃ kṣudraiḥ pārthair nipātitaḥ. tasyāpacitim icchāmi tvaddiṣṭo gantum īśvara. śatrumāṃsaiś ca rājendra mām anujñātum arhasi. adya kuntīsutān sarvān vāsudevapurogamān. hatvā saṃbhakṣayiṣyāmi sutān anucaraiḥ saha.

तम् अब्रवीत् ततो राजा प्रीयमाणः पुनः पुनः। द्रोणकर्णादिभिः सार्धं पर्याप्तो ऽहं द्विषद्वधे। त्वं तु गच्छ मयाज्ञप्तो जहि युद्धं घटोत्कचम्। राक्षसं क्रूरकर्माणं रक्षोमानुषसंभवम्। पाण्डवानां हितं नित्यं हस्त्यश्वरथघातिनम्। वैहायसगतिं युद्धे प्रेषयेर् यमसादनम्।

tam abravīt tato rājā prīyamāṇaḥ punaḥ punaḥ. droṇakarṇādibhiḥ sārdhaṃ paryāpto 'haṃ dviṣadvadhe. tvaṃ tu gaccha mayājñapto jahi yuddhaṃ ghaṭotkacam. rākṣasaṃ krūrakarmāṇaṃ rakṣomānuṣasaṃbhavam. pāṇḍavānāṃ hitaṃ nityaṃ hastyaśvarathaghātinam. vaihāyasagatiṃ yuddhe preṣayer yamasādanam.

तथेत्य् उक्त्वा महाकायः समाहूय घटोत्कचम्। एवं तव सुतादिष्टस् तथेत्य् उक्त्वा महाबलः। जटासुरिर् भैमसेनिं नानाशस्त्रैर् अवाकिरत्।

tathety uktvā mahākāyaḥ samāhūya ghaṭotkacam. evaṃ tava sutādiṣṭas tathety uktvā mahābalaḥ. jaṭāsurir bhaimaseniṃ nānāśastrair avākirat.

अलंबलं च कर्णं च कुरुसैन्यं च दुस्तरम्। हैडिम्बः प्रममाथैको महावातो ऽम्बुदान् इव।

alaṃbalaṃ ca karṇaṃ ca kurusainyaṃ ca dustaram. haiḍimbaḥ pramamāthaiko mahāvāto 'mbudān iva.

ततो मायामयं दृष्ट्वा रथं तूर्णम् अलंबलः। घटोत्कचं शरव्रातैर् नानालिङ्गैः समार्दयत्।

tato māyāmayaṃ dṛṣṭvā rathaṃ tūrṇam alaṃbalaḥ. ghaṭotkacaṃ śaravrātair nānāliṅgaiḥ samārdayat.

विद्ध्वा च बहुभिर् बाणैर् भैमसेनिम् अलंबलः। व्यद्रावयच् छरव्रातैः पाण्डवानाम् अनीकिनीम्।

viddhvā ca bahubhir bāṇair bhaimasenim alaṃbalaḥ. vyadrāvayac charavrātaiḥ pāṇḍavānām anīkinīm.

तेन विद्राव्यमाणानि पाण्डुसैन्यानि मारिष। निशीथे विप्रकीर्यन्त वातनुन्ना घना इव।

tena vidrāvyamāṇāni pāṇḍusainyāni māriṣa. niśīthe viprakīryanta vātanunnā ghanā iva.

घटोत्कचशरैर् नुन्ना तथैव कुरुवाहिनी। निशीथे प्राद्रवद् राजन्न् उत्सृज्योल्काः सहस्रशः।

ghaṭotkacaśarair nunnā tathaiva kuruvāhinī. niśīthe prādravad rājann utsṛjyolkāḥ sahasraśaḥ.

अलंबलस् ततः क्रुद्धो भैमसेनिं महामृधे। आजघ्ने निशितैर् बाणैस् तोत्त्रैर् इव महाद्विपम्।

alaṃbalas tataḥ kruddho bhaimaseniṃ mahāmṛdhe. ājaghne niśitair bāṇais tottrair iva mahādvipam.

तिलशस् तस्य तद् यानं सूतं सर्वायुधानि च। घटोत्कचः प्रचिच्छेद प्राणदच् चातिदारुणम्।

tilaśas tasya tad yānaṃ sūtaṃ sarvāyudhāni ca. ghaṭotkacaḥ praciccheda prāṇadac cātidāruṇam.

ततः कर्णं शरव्रातैः कुरून् अन्यान् सहस्रशः। अलंबलं चाभ्यवर्षन् मेघो मेरुम् इवाचलम्।

tataḥ karṇaṃ śaravrātaiḥ kurūn anyān sahasraśaḥ. alaṃbalaṃ cābhyavarṣan megho merum ivācalam.

ततः संचुक्षुभे सैन्यं कुरूणां राक्षसार्दितम्। उपर्य् उपरि चान्योन्यं चतुरङ्गं ममर्द ह।

tataḥ saṃcukṣubhe sainyaṃ kurūṇāṃ rākṣasārditam. upary upari cānyonyaṃ caturaṅgaṃ mamarda ha.

जटासुरिर् महाराज विरथो हतसारथिः। घटोत्कचं रणे क्रुद्धो मुष्टिनाभ्यहनद् दृढम्।

jaṭāsurir mahārāja viratho hatasārathiḥ. ghaṭotkacaṃ raṇe kruddho muṣṭinābhyahanad dṛḍham.

मुष्टिनाभिहतस् तेन प्रचचाल घटोत्कचः। क्षितिकम्पे यथा शैलः सवृक्षगणगुल्मवान्।

muṣṭinābhihatas tena pracacāla ghaṭotkacaḥ. kṣitikampe yathā śailaḥ savṛkṣagaṇagulmavān.

ततः स परिघाभेन द्विट्संघघ्नेन बाहुना। जटासुरिं भैमसेनिर् अवधीन् मुष्टिना भृशम्।

tataḥ sa parighābhena dviṭsaṃghaghnena bāhunā. jaṭāsuriṃ bhaimasenir avadhīn muṣṭinā bhṛśam.

तं प्रमथ्य ततः क्रुद्धस् तूर्णं हैडिम्बिर् आक्षिपत्। दोर्भ्याम् इन्द्रध्वजाभाभ्यां निष्पिपेष महीतले। जटासुरिर् मोक्षयित्वा आत्मानं च घटोत्कचात्। पुनर् उत्थाय वेगेन घटोत्कचम् उपाद्रवत्।

taṃ pramathya tataḥ kruddhas tūrṇaṃ haiḍimbir ākṣipat. dorbhyām indradhvajābhābhyāṃ niṣpipeṣa mahītale. jaṭāsurir mokṣayitvā ātmānaṃ ca ghaṭotkacāt. punar utthāya vegena ghaṭotkacam upādravat.

अलंबलो ऽपि विक्षिप्य समुत्क्षिप्य च राक्षसम्। घटोत्कचं रणे रोषान् निष्पिपेष महीतले। घटोत्कचस् ततस् तस्य बाहुम् उद्यम्य दक्षिणम्। आजघानोरसि तदा।

alaṃbalo 'pi vikṣipya samutkṣipya ca rākṣasam. ghaṭotkacaṃ raṇe roṣān niṣpipeṣa mahītale. ghaṭotkacas tatas tasya bāhum udyamya dakṣiṇam. ājaghānorasi tadā.

तयोः समभवद् युद्धं गर्जतोर् अतिकाययोः। घटोत्कचालंबलयोस् तुमुलं लोमहर्षणम्।

tayoḥ samabhavad yuddhaṃ garjator atikāyayoḥ. ghaṭotkacālaṃbalayos tumulaṃ lomaharṣaṇam.

विशेषयन्ताव् अन्योन्यं मायाभिर् अतिमायिनौ। युयुधाते महावीर्याव् इन्द्रवैरोचनाव् इव।

viśeṣayantāv anyonyaṃ māyābhir atimāyinau. yuyudhāte mahāvīryāv indravairocanāv iva.

पावकाम्बुनिधी भूत्वा पुनर् गरुडतक्षकौ। पुनर् मेघमहावातौ पुनर् वज्रमहाचलौ। पुनः कुञ्जरशार्दूलौ पुनः स्वर्भानुभास्करौ।

pāvakāmbunidhī bhūtvā punar garuḍatakṣakau. punar meghamahāvātau punar vajramahācalau. punaḥ kuñjaraśārdūlau punaḥ svarbhānubhāskarau.

एवं मायाशतसृजाव् अन्योन्यवधकाङ्क्षिणौ। भृशं चित्रम् अयुध्येताम् अलंबलघटोत्कचौ।

evaṃ māyāśatasṛjāv anyonyavadhakāṅkṣiṇau. bhṛśaṃ citram ayudhyetām alaṃbalaghaṭotkacau.

परिघैश् च गदाभिश् च प्रासमुद्गरपट्टिशैः। मुसलैः पर्वताग्रैश् च ताव् अन्योन्यं निजघ्नतुः।

parighaiś ca gadābhiś ca prāsamudgarapaṭṭiśaiḥ. musalaiḥ parvatāgraiś ca tāv anyonyaṃ nijaghnatuḥ.

हयाभ्यां च गजाभ्यां च पदातिरथिनौ पुनः। भैमसेनिर् अथ क्रुद्ध उद्यम्यालंबलं बलात्। युयुधाते महामायौ राक्षसप्रवरौ युधि।

hayābhyāṃ ca gajābhyāṃ ca padātirathinau punaḥ. bhaimasenir atha kruddha udyamyālaṃbalaṃ balāt. yuyudhāte mahāmāyau rākṣasapravarau yudhi.

ततो घटोत्कचो राजन्न् अलंबलवधेप्सया। उत्पपात भृशं क्रुद्धः श्येनवन् निपपात ह।

tato ghaṭotkaco rājann alaṃbalavadhepsayā. utpapāta bhṛśaṃ kruddhaḥ śyenavan nipapāta ha.

गृहीत्वा च महाकायं राक्षसेन्द्रम् अलंबलम्। उद्यम्य न्यवधीद् भूमौ मयं विष्णुर् इवाहवे।

gṛhītvā ca mahākāyaṃ rākṣasendram alaṃbalam. udyamya nyavadhīd bhūmau mayaṃ viṣṇur ivāhave.

ततो घटोत्कचः खड्गम् उद्गृह्याद्भुतदर्शनम्। मण्डलाग्रं प्रगृह्य तु। पातितं भूतले त्रस्तं नादं मुक्त्वा मुहुर् मुहुः। केशेषु तं निजग्राह। चकर्त कायाद् धि शिरो भीमं विकृतदर्शनम्। स्फुरतस् तस्य समरे नदतश् चापि भैरवम्। निचकर्त महाराज शत्रोर् अमितविक्रमः। पिङ्गाक्षं विकृतैर् दन्तैर् दीप्तया जिह्वया शुभम्।

tato ghaṭotkacaḥ khaḍgam udgṛhyādbhutadarśanam. maṇḍalāgraṃ pragṛhya tu. pātitaṃ bhūtale trastaṃ nādaṃ muktvā muhur muhuḥ. keśeṣu taṃ nijagrāha. cakarta kāyād dhi śiro bhīmaṃ vikṛtadarśanam. sphuratas tasya samare nadataś cāpi bhairavam. nicakarta mahārāja śatror amitavikramaḥ. piṅgākṣaṃ vikṛtair dantair dīptayā jihvayā śubham.

तच्छिरो रुधिराभ्यक्तं गृह्य केशेषु राक्षसः। घटोत्कचो ययाव् आशु दुर्योधनरथं प्रति। शिरस् तच् चापि संगृह्य केशेषु रुधिरोक्षितम्। ययौ घटोत्कचस् तूर्णं। द्रोणकर्णकृपान् योधान् अतीत्य सुमहाबलः।

tacchiro rudhirābhyaktaṃ gṛhya keśeṣu rākṣasaḥ. ghaṭotkaco yayāv āśu duryodhanarathaṃ prati. śiras tac cāpi saṃgṛhya keśeṣu rudhirokṣitam. yayau ghaṭotkacas tūrṇaṃ. droṇakarṇakṛpān yodhān atītya sumahābalaḥ.

अभ्येत्य च महाबाहुः स्मयमानः स राक्षसः। कुरुयोधं समासाद्य सुयोधनम् अरिंदमम्। रथे ऽस्य निक्षिप्य शिरो विकृताननमूर्धजम्। प्राणदद् भैरवं नादं प्रावृषीव बलाहकः।

abhyetya ca mahābāhuḥ smayamānaḥ sa rākṣasaḥ. kuruyodhaṃ samāsādya suyodhanam ariṃdamam. rathe 'sya nikṣipya śiro vikṛtānanamūrdhajam. prāṇadad bhairavaṃ nādaṃ prāvṛṣīva balāhakaḥ.

अब्रवीच् च ततो राजन् दुर्योधनम् इदं वचः। एष ते निहतो बन्धुस् त्वया दृष्टो ऽस्य विक्रमः। पुनर् द्रष्टासि कर्णस्य निष्ठाम् एतां तथात्मनः। कर्णस्य तु शिरो गृह्य पुनर् दृष्ट्वा सुयोधनः। स्वधर्मम् अर्थं कामं च त्रितयं यो ऽभिवाञ्छति। रिक्तपाणिर् न पश्येत राजानं ब्राह्मणं स्त्रियम्। सुप्रीतस् तावत् तिष्ठस्व यावत् कर्णं वधाम्य् अहम्।

abravīc ca tato rājan duryodhanam idaṃ vacaḥ. eṣa te nihato bandhus tvayā dṛṣṭo 'sya vikramaḥ. punar draṣṭāsi karṇasya niṣṭhām etāṃ tathātmanaḥ. karṇasya tu śiro gṛhya punar dṛṣṭvā suyodhanaḥ. svadharmam arthaṃ kāmaṃ ca tritayaṃ yo 'bhivāñchati. riktapāṇir na paśyeta rājānaṃ brāhmaṇaṃ striyam. suprītas tāvat tiṣṭhasva yāvat karṇaṃ vadhāmy aham.

एवम् उक्त्वा ततः प्रायात् कर्णं प्रति जनेश्वर। किरञ् शरशतांस् तीक्ष्णान् विमुञ्चन् कर्णमूर्धनि।

evam uktvā tataḥ prāyāt karṇaṃ prati janeśvara. kirañ śaraśatāṃs tīkṣṇān vimuñcan karṇamūrdhani.

ततः समभवद् युद्धं घोररूपं भयानकम्। विस्मापनं महाराज नरराक्षसयोर् मृधे।

tataḥ samabhavad yuddhaṃ ghorarūpaṃ bhayānakam. vismāpanaṃ mahārāja nararākṣasayor mṛdhe.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents