महाभारत 7.150 (श्लोक 1)

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 150→

[mh-7-150] • 106 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। यत्र वैकर्तनः कर्णो राक्षसश् च घटोत्कचः। निशीथे समसज्जेतां तद् युद्धम् अभवत् कथम्।

dhṛtarāṣṭra uvāca. yatra vaikartanaḥ karṇo rākṣasaś ca ghaṭotkacaḥ. niśīthe samasajjetāṃ tad yuddham abhavat katham.

कीदृशं चाभवद् युद्धं तस्य घोरस्य रक्षसः। येन वैकर्तनः कर्णः संग्रामे तेन निर्जितः। रथश् च कीदृशस् तस्य मायाः सर्वायुधानि च।

kīdṛśaṃ cābhavad yuddhaṃ tasya ghorasya rakṣasaḥ. yena vaikartanaḥ karṇaḥ saṃgrāme tena nirjitaḥ. rathaś ca kīdṛśas tasya māyāḥ sarvāyudhāni ca.

किंप्रमाणा हयास् तस्य रथकेतुर् धनुस् तथा। कीदृशं वर्म चैवास्य कण्ठत्राणं च कीदृशम्। पृष्टस् त्वम् एतद् आचक्ष्व कुशलो ह्य् असि संजय।

kiṃpramāṇā hayās tasya rathaketur dhanus tathā. kīdṛśaṃ varma caivāsya kaṇṭhatrāṇaṃ ca kīdṛśam. pṛṣṭas tvam etad ācakṣva kuśalo hy asi saṃjaya.

संजय उवाच। लोहिताक्षो महाकायस् ताम्रास्यो निम्नितोदरः। ऊर्ध्वरोमा हरिश्मश्रुः शङ्कुकर्णो महाहनुः।

saṃjaya uvāca. lohitākṣo mahākāyas tāmrāsyo nimnitodaraḥ. ūrdhvaromā hariśmaśruḥ śaṅkukarṇo mahāhanuḥ.

आकर्णाद् दारितास्यश् च तीक्ष्णदंष्ट्रः करालवान्। सुदीर्घताम्रजिह्वोष्ठो लम्बभ्रूः स्थूलनासिकः।

ākarṇād dāritāsyaś ca tīkṣṇadaṃṣṭraḥ karālavān. sudīrghatāmrajihvoṣṭho lambabhrūḥ sthūlanāsikaḥ.

नीलाङ्गो लोहितग्रीवो गिरिवर्ष्मा भयंकरः। महाकायो महाबाहुर् महाशीर्षो महाबलः।

nīlāṅgo lohitagrīvo girivarṣmā bhayaṃkaraḥ. mahākāyo mahābāhur mahāśīrṣo mahābalaḥ.

विकचः परुषस्पर्शो विकटोद्बद्धपिण्डिकः। स्थूलस्फिग् गूढनाभिश् च शिथिलोपचयो महान्।

vikacaḥ paruṣasparśo vikaṭodbaddhapiṇḍikaḥ. sthūlasphig gūḍhanābhiś ca śithilopacayo mahān.

तथैव हस्ताभरणी महामायो ऽङ्गदी तथा। उरसा धारयन् निष्कम् अग्निमालां यथाचलः।

tathaiva hastābharaṇī mahāmāyo 'ṅgadī tathā. urasā dhārayan niṣkam agnimālāṃ yathācalaḥ.

तस्य हेममयं चित्रं बहुरूपाङ्गशोभितम्। तोरणप्रतिमं शुभ्रं किरीटं मूर्ध्न्य् अशोभत।

tasya hemamayaṃ citraṃ bahurūpāṅgaśobhitam. toraṇapratimaṃ śubhraṃ kirīṭaṃ mūrdhny aśobhata.

कुण्डले बालसूर्याभे मालां हेममयीं शुभाम्। धारयन् विपुलं कांस्यं कवचं च महाप्रभम्। ताराजालनिभं राजन् पूर्णचन्द्रसमप्रभम्। कण्ठसूत्रं महच् चापि तपनीयम् अधारयत्। स तेन विभ्राजत वै सविद्युद् इव तोयदः।

kuṇḍale bālasūryābhe mālāṃ hemamayīṃ śubhām. dhārayan vipulaṃ kāṃsyaṃ kavacaṃ ca mahāprabham. tārājālanibhaṃ rājan pūrṇacandrasamaprabham. kaṇṭhasūtraṃ mahac cāpi tapanīyam adhārayat. sa tena vibhrājata vai savidyud iva toyadaḥ.

किङ्किणीशतनिर्घोषं रक्तध्वजपताकिनम्। ऋक्षचर्मावनद्धाङ्गं नल्वमात्रं महारथम्।

kiṅkiṇīśatanirghoṣaṃ raktadhvajapatākinam. ṛkṣacarmāvanaddhāṅgaṃ nalvamātraṃ mahāratham.

सर्वायुधवरोपेतम् आस्थितो ध्वजमालिनम्। अष्टचक्रसमायुक्तं मेघगम्भीरनिस्वनम्।

sarvāyudhavaropetam āsthito dhvajamālinam. aṣṭacakrasamāyuktaṃ meghagambhīranisvanam.

तत्र मातङ्गसंकाशा लोहिताक्षा विभीषणाः। कामवर्णजवा युक्ता बलवन्तो ऽवहन् हयाः। वहन्तो राक्षसं रौद्रं बलवन्तो जितश्रमाः। विपुलाभिः सटाभिस् ते हेषमाणा मुहुर् मुहुः। मुखैर् नानाविधाकारैर् वेगवन्तो हयोत्तमाः। रथे ऽस्य युक्ता गर्जन्तो ऽवहंस् ते राक्षसाधिपम्।

tatra mātaṅgasaṃkāśā lohitākṣā vibhīṣaṇāḥ. kāmavarṇajavā yuktā balavanto 'vahan hayāḥ. vahanto rākṣasaṃ raudraṃ balavanto jitaśramāḥ. vipulābhiḥ saṭābhis te heṣamāṇā muhur muhuḥ. mukhair nānāvidhākārair vegavanto hayottamāḥ. rathe 'sya yuktā garjanto 'vahaṃs te rākṣasādhipam.

राक्षसो ऽस्य विरूपाक्षः सूतो दीप्तास्यकुण्डलः। घोररूपो महाकायः कराऌओ विकृताननः। रश्मिभिः सूर्यरश्म्याभैः संजग्राह हयान् रणे। स तेन सहितस् तस्थाव् अरुणेन यथा रविः।

rākṣaso 'sya virūpākṣaḥ sūto dīptāsyakuṇḍalaḥ. ghorarūpo mahākāyaḥ karāḷo vikṛtānanaḥ. raśmibhiḥ sūryaraśmyābhaiḥ saṃjagrāha hayān raṇe. sa tena sahitas tasthāv aruṇena yathā raviḥ.

संसक्त इव चाभ्रेण यथाद्रिर् महता महान्। दिवस्पृक् सुमहान् केतुः स्यन्दने ऽस्य समुच्छ्रितः। रक्तोत्तमाङ्गः क्रव्यादो गृध्रः परमभीषणः।

saṃsakta iva cābhreṇa yathādrir mahatā mahān. divaspṛk sumahān ketuḥ syandane 'sya samucchritaḥ. raktottamāṅgaḥ kravyādo gṛdhraḥ paramabhīṣaṇaḥ.

वासवाशनिनिर्घोषं दृढज्यम् अभिविक्षिपन्। व्यक्तं किष्कुपरीणाहं द्वादशारत्नि कार्मुकम्।

vāsavāśaninirghoṣaṃ dṛḍhajyam abhivikṣipan. vyaktaṃ kiṣkuparīṇāhaṃ dvādaśāratni kārmukam.

रथाक्षमात्रैर् इषुभिः सर्वाः प्रच्छादयन् दिशः। तस्यां वीरापहारिण्यां निशायां कर्णम् अभ्ययात्।

rathākṣamātrair iṣubhiḥ sarvāḥ pracchādayan diśaḥ. tasyāṃ vīrāpahāriṇyāṃ niśāyāṃ karṇam abhyayāt.

तस्य विक्षिपतश् चापं रथे विष्टभ्य तिष्ठतः। अश्रूयत धनुर्घोषो विस्फूर्जितम् इवाशनेः।

tasya vikṣipataś cāpaṃ rathe viṣṭabhya tiṣṭhataḥ. aśrūyata dhanurghoṣo visphūrjitam ivāśaneḥ.

तेन वित्रास्यमानानि तव सैन्यानि भारत। समकम्पन्त सर्वाणि सिन्धोर् इव महोर्मयः।

tena vitrāsyamānāni tava sainyāni bhārata. samakampanta sarvāṇi sindhor iva mahormayaḥ.

तम् आपतन्तं संप्रेक्ष्य विरूपाक्षं विभीषणम्। उत्स्मयन्न् इव राधेयस् त्वरमाणो ऽभ्यवारयत्।

tam āpatantaṃ saṃprekṣya virūpākṣaṃ vibhīṣaṇam. utsmayann iva rādheyas tvaramāṇo 'bhyavārayat.

ततः कर्णो ऽभ्ययाद् एनम् अस्यन्न् अस्यन्तम् अन्तिकात्। मातङ्ग इव मातङ्गं यूथर्षभ इवर्षभम्।

tataḥ karṇo 'bhyayād enam asyann asyantam antikāt. mātaṅga iva mātaṅgaṃ yūtharṣabha ivarṣabham.

स संनिपातस् तुमुलस् तयोर् आसीद् विशां पते। कर्णराक्षसयो राजन्न् इन्द्रशम्बरयोर् इव।

sa saṃnipātas tumulas tayor āsīd viśāṃ pate. karṇarākṣasayo rājann indraśambarayor iva.

तौ प्रगृह्य महावेगे धनुषी भीमनिस्वने। प्राच्छादयेताम् अन्योन्यं तक्षमाणौ महेषुभिः।

tau pragṛhya mahāvege dhanuṣī bhīmanisvane. prācchādayetām anyonyaṃ takṣamāṇau maheṣubhiḥ.

ततः पूर्णायतोत्सृष्टैः शरैः संनतपर्वभिः। न्यवारयेताम् अन्योन्यं कांस्ये निर्भिद्य वर्मणी।

tataḥ pūrṇāyatotsṛṣṭaiḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ. nyavārayetām anyonyaṃ kāṃsye nirbhidya varmaṇī.

तौ नखैर् इव शार्दूलौ दन्तैर् इव महाद्विपौ। रथशक्तिभिर् अन्योन्यं विशिखैश् च ततक्षतुः।

tau nakhair iva śārdūlau dantair iva mahādvipau. rathaśaktibhir anyonyaṃ viśikhaiś ca tatakṣatuḥ.

संछिन्दन्तौ हि गात्राणि संदधानौ च सायकान्। धक्ष्यमाणौ शरव्रातैर् नोदीक्षितुम् अशक्नुताम्। दहन्तौ च शरोल्काभिर् दुष्प्रेक्ष्यौ च बभूवतुः।

saṃchindantau hi gātrāṇi saṃdadhānau ca sāyakān. dhakṣyamāṇau śaravrātair nodīkṣitum aśaknutām. dahantau ca śarolkābhir duṣprekṣyau ca babhūvatuḥ.

तौ तु विक्षतसर्वाङ्गौ रुधिरौघपरिप्लुतौ। व्यभ्राजेतां यथा वारिप्रस्रुतौ गैरिकाचलौ।

tau tu vikṣatasarvāṅgau rudhiraughapariplutau. vyabhrājetāṃ yathā vāriprasrutau gairikācalau.

तौ शराग्रविभिन्नाङ्गौ निर्भिन्दन्तौ परस्परम्। नाकम्पयेताम् अन्योन्यं यतमानौ महाद्युती।

tau śarāgravibhinnāṅgau nirbhindantau parasparam. nākampayetām anyonyaṃ yatamānau mahādyutī.

तत् प्रवृत्तं निशायुद्धं चिरं समम् इवाभवत्। प्राणयोर् दीव्यतो राजन् कर्णराक्षसयोर् मृधे।

tat pravṛttaṃ niśāyuddhaṃ ciraṃ samam ivābhavat. prāṇayor dīvyato rājan karṇarākṣasayor mṛdhe.

तस्य संदधतस् तीक्ष्णाञ् शरांश् चासक्तम् अस्यतः। धनुर्घोषेण वित्रस्ताः स्वे परे च तदाभवन्। घटोत्कचं यदा कर्णो विशेषयति नो नृप।

tasya saṃdadhatas tīkṣṇāñ śarāṃś cāsaktam asyataḥ. dhanurghoṣeṇa vitrastāḥ sve pare ca tadābhavan. ghaṭotkacaṃ yadā karṇo viśeṣayati no nṛpa.

ततः प्रादुष्करोद् दिव्यम् अस्त्रम् अस्त्रविदां वरः। कर्णेन विहितं दृष्ट्वा दिव्यम् अस्त्रं घटोत्कचः। प्रादुश्चक्रे महामायां राक्षसः पाण्डुनन्दनः।

tataḥ prāduṣkarod divyam astram astravidāṃ varaḥ. karṇena vihitaṃ dṛṣṭvā divyam astraṃ ghaṭotkacaḥ. prāduścakre mahāmāyāṃ rākṣasaḥ pāṇḍunandanaḥ.

शूलमुद्गरधारिण्या शैलपादपहस्तया। रक्षसां घोररूपाणां महत्या सेनया वृतः।

śūlamudgaradhāriṇyā śailapādapahastayā. rakṣasāṃ ghorarūpāṇāṃ mahatyā senayā vṛtaḥ.

तम् उद्यतमहाचापं दृष्ट्वा ते व्यथिता नृपाः। भूतान्तकम् इवायान्तं कालदण्डोग्रधारिणम्।

tam udyatamahācāpaṃ dṛṣṭvā te vyathitā nṛpāḥ. bhūtāntakam ivāyāntaṃ kāladaṇḍogradhāriṇam.

घटोत्कचप्रमुक्तेन सिंहनादेन भीषिताः। प्रसुस्रुवुर् गजा मूत्रं विव्यथुश् च नरा भृशम्।

ghaṭotkacapramuktena siṃhanādena bhīṣitāḥ. prasusruvur gajā mūtraṃ vivyathuś ca narā bhṛśam.

ततो ऽश्मवृष्टिर् अत्युग्रा महत्य् आसीत् समन्ततः। अर्धरात्रे ऽधिकबलैर् विमुक्ता रक्षसां बलैः।

tato 'śmavṛṣṭir atyugrā mahaty āsīt samantataḥ. ardharātre 'dhikabalair vimuktā rakṣasāṃ balaiḥ.

आयसानि च चक्राणि भुशुण्ड्यः शक्तितोमराः। पतन्त्य् अविरलाः शूलाः शतघ्न्यः पट्टिशास् तथा।

āyasāni ca cakrāṇi bhuśuṇḍyaḥ śaktitomarāḥ. patanty aviralāḥ śūlāḥ śataghnyaḥ paṭṭiśās tathā.

तद् उग्रम् अतिरौद्रं च दृष्ट्वा युद्धं नराधिपाः। पुत्राश् च तव योधाश् च व्यथिता विप्रदुद्रुवुः।

tad ugram atiraudraṃ ca dṛṣṭvā yuddhaṃ narādhipāḥ. putrāś ca tava yodhāś ca vyathitā vipradudruvuḥ.

तत्रैको ऽस्त्रबलश्लाघी कर्णो मानी न विव्यथे। व्यधमच् च शरैर् मायां घटोत्कचविनिर्मिताम्।

tatraiko 'strabalaślāghī karṇo mānī na vivyathe. vyadhamac ca śarair māyāṃ ghaṭotkacavinirmitām.

मायायां तु प्रहीणायाम् अमर्षात् स घटोत्कचः। विससर्ज शरान् घोरान् सूतपुत्रं त आविशन्।

māyāyāṃ tu prahīṇāyām amarṣāt sa ghaṭotkacaḥ. visasarja śarān ghorān sūtaputraṃ ta āviśan.

ततस् ते रुधिराभ्यक्ता भित्त्वा कर्णं महाहवे। विविशुर् धरणीं बाणाः संक्रुद्धा इव पन्नगाः।

tatas te rudhirābhyaktā bhittvā karṇaṃ mahāhave. viviśur dharaṇīṃ bāṇāḥ saṃkruddhā iva pannagāḥ.

सूतपुत्रस् तु संक्रुद्धो लघुहस्तः प्रतापवान्। घटोत्कचम् अतिक्रम्य बिभेद दशभिः शरैः।

sūtaputras tu saṃkruddho laghuhastaḥ pratāpavān. ghaṭotkacam atikramya bibheda daśabhiḥ śaraiḥ.

घटोत्कचो विनिर्भिन्नः सूतपुत्रेण मर्मसु। चक्रं दिव्यं सहस्रारम् अगृह्णाद् व्यथितो भृशम्।

ghaṭotkaco vinirbhinnaḥ sūtaputreṇa marmasu. cakraṃ divyaṃ sahasrāram agṛhṇād vyathito bhṛśam.

क्षुरान्तं बालसूर्याभं मणिरत्नविभूषितम्। चिक्षेपाधिरथेः क्रुद्धो भैमसेनिर् जिघांसया।

kṣurāntaṃ bālasūryābhaṃ maṇiratnavibhūṣitam. cikṣepādhiratheḥ kruddho bhaimasenir jighāṃsayā.

प्रविद्धम् अतिवेगेन विक्षिप्तं कर्णसायकैः। अभाग्यस्येव संकल्पस् तन् मोघम् अपतद् भुवि।

praviddham ativegena vikṣiptaṃ karṇasāyakaiḥ. abhāgyasyeva saṃkalpas tan mogham apatad bhuvi.

घटोत्कचस् तु संक्रुद्धो दृष्ट्वा चक्रं निपातितम्। कर्णं प्राच्छादयद् बाणैः स्वर्भानुर् इव भास्करम्।

ghaṭotkacas tu saṃkruddho dṛṣṭvā cakraṃ nipātitam. karṇaṃ prācchādayad bāṇaiḥ svarbhānur iva bhāskaram.

सूतपुत्रस् त्व् असंभ्रान्तो रुद्रोपेन्द्रेन्द्रविक्रमः। घटोत्कचरथं तूर्णं छादयाम् आस पत्रिभिः।

sūtaputras tv asaṃbhrānto rudropendrendravikramaḥ. ghaṭotkacarathaṃ tūrṇaṃ chādayām āsa patribhiḥ.

घटोत्कचेन क्रुद्धेन गदा हेमाङ्गदा तदा। क्षिप्ता भ्राम्य शरैः सापि कर्णेनाभ्याहतापतत्।

ghaṭotkacena kruddhena gadā hemāṅgadā tadā. kṣiptā bhrāmya śaraiḥ sāpi karṇenābhyāhatāpatat.

ततो ऽन्तरिक्षम् उत्पत्य कालमेघ इवोन्नदन्। प्रववर्ष महाकायो द्रुमवर्षं नभस्तलात्।

tato 'ntarikṣam utpatya kālamegha ivonnadan. pravavarṣa mahākāyo drumavarṣaṃ nabhastalāt.

ततो मायाविनं कर्णो भीमसेनसुतं दिवि। मार्गणैर् अभिविव्याध घनं सूर्य इवांशुभिः।

tato māyāvinaṃ karṇo bhīmasenasutaṃ divi. mārgaṇair abhivivyādha ghanaṃ sūrya ivāṃśubhiḥ.

तस्य सर्वान् हयान् हत्वा संछिद्य शतधा रथम्। अभ्यवर्षच् छरैः कर्णः पर्जन्य इव वृष्टिमान्।

tasya sarvān hayān hatvā saṃchidya śatadhā ratham. abhyavarṣac charaiḥ karṇaḥ parjanya iva vṛṣṭimān.

न चास्यासीद् अनिर्भिन्नं गात्रे द्व्यङ्गुलम् अन्तरम्। सो ऽदृश्यत मुहूर्तेन श्वाविच् छललितो यथा।

na cāsyāsīd anirbhinnaṃ gātre dvyaṅgulam antaram. so 'dṛśyata muhūrtena śvāvic chalalito yathā.

न हयान् न रथं तस्य न ध्वजं न घटोत्कचम्। दृष्टवन्तः स्म समरे शरौघैर् अभिसंवृतम्।

na hayān na rathaṃ tasya na dhvajaṃ na ghaṭotkacam. dṛṣṭavantaḥ sma samare śaraughair abhisaṃvṛtam.

स तु कर्णस्य तद् दिव्यम् अस्त्रम् अस्त्रेण शातयन्। मायायुद्धेन मायावी सूतपुत्रम् अयोधयत्।

sa tu karṇasya tad divyam astram astreṇa śātayan. māyāyuddhena māyāvī sūtaputram ayodhayat.

सो ऽयोधयत् तदा कर्णं मायया लाघवेन च। अलक्ष्यमाणो ऽथ दिवि शरजालेषु संपतन्।

so 'yodhayat tadā karṇaṃ māyayā lāghavena ca. alakṣyamāṇo 'tha divi śarajāleṣu saṃpatan.

भैमसेनिर् महामायो मायया कुरुसत्तम। प्रचकार महामायां मोहयन्न् इव भारत।

bhaimasenir mahāmāyo māyayā kurusattama. pracakāra mahāmāyāṃ mohayann iva bhārata.

स स्म कृत्वा विरूपाणि वदनान्य् अशुभाननः। अग्रसत् सूतपुत्रस्य दिव्यान्य् अस्त्राणि मायया।

sa sma kṛtvā virūpāṇi vadanāny aśubhānanaḥ. agrasat sūtaputrasya divyāny astrāṇi māyayā.

पुनश् चापि महाकायः संछिन्नः शतधा रणे। गतसत्त्वो निरुत्साहः पतितः खाद् व्यदृश्यत। हतं तं मन्यमानाः स्म प्राणदन् कुरुपुंगवाः।

punaś cāpi mahākāyaḥ saṃchinnaḥ śatadhā raṇe. gatasattvo nirutsāhaḥ patitaḥ khād vyadṛśyata. hataṃ taṃ manyamānāḥ sma prāṇadan kurupuṃgavāḥ.

अथ देहैर् नवैर् अन्यैर् दिक्षु सर्वास्व् अदृश्यत। पुनश् चापि महाकायः शतशीर्षः शतोदरः।

atha dehair navair anyair dikṣu sarvāsv adṛśyata. punaś cāpi mahākāyaḥ śataśīrṣaḥ śatodaraḥ.

व्यदृश्यत महाबाहुर् मैनाक इव पर्वतः। अङ्गुष्ठमात्रो भूत्वा च पुनर् एव स राक्षसः। सागरोर्मिर् इवोद्धूतस् तिर्यग् ऊर्ध्वम् अवर्तत।

vyadṛśyata mahābāhur maināka iva parvataḥ. aṅguṣṭhamātro bhūtvā ca punar eva sa rākṣasaḥ. sāgarormir ivoddhūtas tiryag ūrdhvam avartata.

वसुधां दारयित्वा च पुनर् अप्सु न्यमज्जत। अदृश्यत तदा तत्र पुनर् उन्मज्जितो ऽन्यतः।

vasudhāṃ dārayitvā ca punar apsu nyamajjata. adṛśyata tadā tatra punar unmajjito 'nyataḥ.

सो ऽवतीर्य पुनस् तस्थौ रथे हेमपरिष्कृते। क्षितिं द्यां च दिशश् चैव माययावृत्य दंशितः।

so 'vatīrya punas tasthau rathe hemapariṣkṛte. kṣitiṃ dyāṃ ca diśaś caiva māyayāvṛtya daṃśitaḥ.

गत्वा कर्णरथाभ्याशं विचलत् कुण्डलाननः। प्राह वाक्यम् असंभ्रान्तः सूतपुत्रं विशां पते।

gatvā karṇarathābhyāśaṃ vicalat kuṇḍalānanaḥ. prāha vākyam asaṃbhrāntaḥ sūtaputraṃ viśāṃ pate.

तिष्ठेदानीं न मे जीवन् सूतपुत्र गमिष्यसि। युद्धश्रद्धाम् अहं ते ऽद्य विनेष्यामि रणाजिरे।

tiṣṭhedānīṃ na me jīvan sūtaputra gamiṣyasi. yuddhaśraddhām ahaṃ te 'dya vineṣyāmi raṇājire.

इत्य् उक्त्वा रोषताम्राक्षं रक्षः क्रूरपराक्रमम्। उत्पपातान्तरिक्षं च जहास च सुविस्वरम्। कर्णम् अभ्याहनच् चैव गजेन्द्रम् इव केसरी।

ity uktvā roṣatāmrākṣaṃ rakṣaḥ krūraparākramam. utpapātāntarikṣaṃ ca jahāsa ca suvisvaram. karṇam abhyāhanac caiva gajendram iva kesarī.

रथाक्षमात्रैर् इषुभिर् अभ्यवर्षद् घटोत्कचः। रथिनाम् ऋषभं कर्णं धाराभिर् इव तोयदः। शरवृष्टिं च तां कर्णो दूरप्राप्ताम् अशातयत्।

rathākṣamātrair iṣubhir abhyavarṣad ghaṭotkacaḥ. rathinām ṛṣabhaṃ karṇaṃ dhārābhir iva toyadaḥ. śaravṛṣṭiṃ ca tāṃ karṇo dūraprāptām aśātayat.

दृष्ट्वा च विहतां मायां कर्णेन भरतर्षभ। घटोत्कचस् ततो मायां ससर्जान्तर्हितः पुनः।

dṛṣṭvā ca vihatāṃ māyāṃ karṇena bharatarṣabha. ghaṭotkacas tato māyāṃ sasarjāntarhitaḥ punaḥ.

सो ऽभवद् गिरिर् इत्य् उच्चः शिखरैस् तरुसंकटैः। शूलप्रासासिमुसलजलप्रस्रवणो महान्।

so 'bhavad girir ity uccaḥ śikharais tarusaṃkaṭaiḥ. śūlaprāsāsimusalajalaprasravaṇo mahān.

तम् अञ्जनचयप्रख्यं कर्णो दृष्ट्वा महीधरम्। प्रपातैर् आयुधान्य् उग्राण्य् उद्वहन्तं न चुक्षुभे।

tam añjanacayaprakhyaṃ karṇo dṛṣṭvā mahīdharam. prapātair āyudhāny ugrāṇy udvahantaṃ na cukṣubhe.

स्मयन्न् इव ततः कर्णो दिव्यम् अस्त्रम् उदीरयत्। ततः सो ऽस्त्रेण शैलेन्द्रो विक्षिप्तो वै व्यनश्यत।

smayann iva tataḥ karṇo divyam astram udīrayat. tataḥ so 'streṇa śailendro vikṣipto vai vyanaśyata.

ततः स तोयदो भूत्वा नीलः सेन्द्रायुधो दिवि। अश्मवृष्टिभिर् अत्युग्रः सूतपुत्रम् अवाकिरत्।

tataḥ sa toyado bhūtvā nīlaḥ sendrāyudho divi. aśmavṛṣṭibhir atyugraḥ sūtaputram avākirat.

अथ संधाय वायव्यम् अस्त्रम् अस्त्रविदां वरः। व्यधमत् कालमेघं तं कर्णो वैकर्तनो वृषा।

atha saṃdhāya vāyavyam astram astravidāṃ varaḥ. vyadhamat kālameghaṃ taṃ karṇo vaikartano vṛṣā.

स मार्गणगणैः कर्णो दिशः प्रच्छाद्य सर्वशः। जघानास्त्रं महाराज घटोत्कचसमीरितम्।

sa mārgaṇagaṇaiḥ karṇo diśaḥ pracchādya sarvaśaḥ. jaghānāstraṃ mahārāja ghaṭotkacasamīritam.

ततः प्रहस्य समरे भैमसेनिर् महाबलः। प्रादुश्चक्रे महामायां कर्णं प्रति महारथम्।

tataḥ prahasya samare bhaimasenir mahābalaḥ. prāduścakre mahāmāyāṃ karṇaṃ prati mahāratham.

स दृष्ट्वा पुनर् आयान्तं रथेन रथिनां वरम्। घटोत्कचम् असंभ्रान्तं राक्षसैर् बहुभिर् वृतम्।

sa dṛṣṭvā punar āyāntaṃ rathena rathināṃ varam. ghaṭotkacam asaṃbhrāntaṃ rākṣasair bahubhir vṛtam.

सिंहशार्दूलसदृशैर् मत्तद्विरदविक्रमैः। गजस्थैश् च रथस्थैश् च वाजिपृष्ठगतैस् तथा।

siṃhaśārdūlasadṛśair mattadviradavikramaiḥ. gajasthaiś ca rathasthaiś ca vājipṛṣṭhagatais tathā.

नानाशस्त्रधरैर् घोरैर् नानाकवचभूषणैः। वृतं घटोत्कचं क्रूरैर् मरुद्भिर् इव वासवम्। दृष्ट्वा कर्णो महेष्वासो योधयाम् आस राक्षसम्।

nānāśastradharair ghorair nānākavacabhūṣaṇaiḥ. vṛtaṃ ghaṭotkacaṃ krūrair marudbhir iva vāsavam. dṛṣṭvā karṇo maheṣvāso yodhayām āsa rākṣasam.

घटोत्कचस् ततः कर्णं विद्ध्वा पञ्चभिर् आशुगैः। ननाद भैरवं नादं भीषयन् सर्वपार्थिवान्।

ghaṭotkacas tataḥ karṇaṃ viddhvā pañcabhir āśugaiḥ. nanāda bhairavaṃ nādaṃ bhīṣayan sarvapārthivān.

भूयश् चाञ्जलिकेनाथ समार्गणगणं महत्। कर्णहस्तस्थितं चापं चिच्छेदाशु घटोत्कचः।

bhūyaś cāñjalikenātha samārgaṇagaṇaṃ mahat. karṇahastasthitaṃ cāpaṃ cicchedāśu ghaṭotkacaḥ.

अथान्यद् धनुर् आदाय दृढं भारसहं महत्। व्यकर्षत बलात् कर्ण इन्द्रायुधम् इवोच्छ्रितम्।

athānyad dhanur ādāya dṛḍhaṃ bhārasahaṃ mahat. vyakarṣata balāt karṇa indrāyudham ivocchritam.

ततः कर्णो महाराज प्रेषयाम् आस सायकान्। सुवर्णपुङ्खाञ् शत्रुघ्नान् खचरान् राक्षसान् प्रति।

tataḥ karṇo mahārāja preṣayām āsa sāyakān. suvarṇapuṅkhāñ śatrughnān khacarān rākṣasān prati.

तद् बाणैर् अर्दितं यूथं रक्षसां पीनवक्षसाम्। सिंहेनेवार्दितं वन्यं गजानाम् आकुलं कुलम्। निहत्य राक्षसान् कर्णः पुनर् हैडिम्बम् अर्दयत्। तत् तु दृष्ट्वा महत् कर्म राधेयस्य महात्मनः। क्रोधेनाभिप्रजज्वाल भैमसेनिर् घटोत्कचः।

tad bāṇair arditaṃ yūthaṃ rakṣasāṃ pīnavakṣasām. siṃhenevārditaṃ vanyaṃ gajānām ākulaṃ kulam. nihatya rākṣasān karṇaḥ punar haiḍimbam ardayat. tat tu dṛṣṭvā mahat karma rādheyasya mahātmanaḥ. krodhenābhiprajajvāla bhaimasenir ghaṭotkacaḥ.

विधम्य राक्षसान् बाणैः साश्वसूतगजान् विभुः। ददाह भगवान् वह्निर् भूतानीव युगक्षये। ततः कर्णो महाराज राक्षसान् व्यधमच् छरैः। स स्म कृत्वा विरूपाणि व्यात्तानि वदनानि च। राधेयस्याच्छिनद् बाणैर् अस्त्राणि विविधानि च। छादयाम् आस च शरैर् धाराभिर् इव पर्वतम्। गन्धर्वनगराकारं पुनर् अन्तरधीयत।

vidhamya rākṣasān bāṇaiḥ sāśvasūtagajān vibhuḥ. dadāha bhagavān vahnir bhūtānīva yugakṣaye. tataḥ karṇo mahārāja rākṣasān vyadhamac charaiḥ. sa sma kṛtvā virūpāṇi vyāttāni vadanāni ca. rādheyasyācchinad bāṇair astrāṇi vividhāni ca. chādayām āsa ca śarair dhārābhir iva parvatam. gandharvanagarākāraṃ punar antaradhīyata.

स हत्वा राक्षसीं सेनां शुशुभे सूतनन्दनः। पुरेव त्रिपुरं दग्ध्वा दिवि देवो महेश्वरः।

sa hatvā rākṣasīṃ senāṃ śuśubhe sūtanandanaḥ. pureva tripuraṃ dagdhvā divi devo maheśvaraḥ.

तेषु राजसहस्रेषु पाण्डवेयेषु मारिष। नैनं निरीक्षितुम् अपि कश् चिच् छक्नोति पार्थिव।

teṣu rājasahasreṣu pāṇḍaveyeṣu māriṣa. nainaṃ nirīkṣitum api kaś cic chaknoti pārthiva.

ऋते घटोत्कचाद् राजन् राक्षसेन्द्रान् महाबलात्। भीमवीर्यबलोपेतात् क्रुद्धाद् वैवस्वताद् इव।

ṛte ghaṭotkacād rājan rākṣasendrān mahābalāt. bhīmavīryabalopetāt kruddhād vaivasvatād iva.

तस्य क्रुद्धस्य नेत्राभ्यां पावकः समजायत। महोल्काभ्यां यथा राजन् सार्चिषः स्नेहबिन्दवः।

tasya kruddhasya netrābhyāṃ pāvakaḥ samajāyata. maholkābhyāṃ yathā rājan sārciṣaḥ snehabindavaḥ.

तलं तलेन संहत्य संदश्य दशनच्छदम्। रथम् आस्थाय च पुनर् मायया निर्मितं पुनः।

talaṃ talena saṃhatya saṃdaśya daśanacchadam. ratham āsthāya ca punar māyayā nirmitaṃ punaḥ.

युक्तं गजनिभैर् वाहैः पिशाचवदनैः खरैः। स सूतम् अब्रवीत् क्रुद्धः सूतपुत्राय मा वह।

yuktaṃ gajanibhair vāhaiḥ piśācavadanaiḥ kharaiḥ. sa sūtam abravīt kruddhaḥ sūtaputrāya mā vaha.

स ययौ घोररूपेण रथेन रथिनां वरः। द्वैरथं सूतपुत्रेण पुनर् एव विशां पते।

sa yayau ghorarūpeṇa rathena rathināṃ varaḥ. dvairathaṃ sūtaputreṇa punar eva viśāṃ pate.

स चिक्षेप पुनः क्रुद्धः सूतपुत्राय राक्षसः। अष्टचक्रां महाघोराम् अशनिं रुद्रनिर्मिताम्। द्वियोजनसमुत्सेधां योजनायाम् अविस्तराम्। आयसीं निचितां शूलैः कदम्बम् इव केसरैः।

sa cikṣepa punaḥ kruddhaḥ sūtaputrāya rākṣasaḥ. aṣṭacakrāṃ mahāghorām aśaniṃ rudranirmitām. dviyojanasamutsedhāṃ yojanāyām avistarām. āyasīṃ nicitāṃ śūlaiḥ kadambam iva kesaraiḥ.

ताम् अवप्लुत्य जग्राह कर्णो न्यस्य रथे धनुः। चिक्षेप चैनां तस्यैव स्यन्दनात् सो ऽवपुप्लुवे।

tām avaplutya jagrāha karṇo nyasya rathe dhanuḥ. cikṣepa caināṃ tasyaiva syandanāt so 'vapupluve.

साश्वसूतध्वजं यानं भस्म कृत्वा महाप्रभा। विवेश वसुधां भित्त्वा सुरास् तत्र विसिस्मियुः।

sāśvasūtadhvajaṃ yānaṃ bhasma kṛtvā mahāprabhā. viveśa vasudhāṃ bhittvā surās tatra visismiyuḥ.

कर्णं तु सर्वभूतानि पूजयाम् आसुर् अञ्जसा। यद् अवप्लुत्य जग्राह देवसृष्टां महाशनिम्।

karṇaṃ tu sarvabhūtāni pūjayām āsur añjasā. yad avaplutya jagrāha devasṛṣṭāṃ mahāśanim.

एवं कृत्वा रणे कर्ण आरुरोह रथं पुनः। ततो मुमोच नाराचान् सूतपुत्रः परंतपः।

evaṃ kṛtvā raṇe karṇa āruroha rathaṃ punaḥ. tato mumoca nārācān sūtaputraḥ paraṃtapaḥ.

अशक्यं कर्तुम् अन्येन सर्वभूतेषु मानद। यद् अकार्षीत् तदा कर्णः संग्रामे भीमदर्शने।

aśakyaṃ kartum anyena sarvabhūteṣu mānada. yad akārṣīt tadā karṇaḥ saṃgrāme bhīmadarśane.

स हन्यमानो नाराचैर् धाराभिर् इव पर्वतः। गन्धर्वनगराकारः पुनर् अन्तरधीयत।

sa hanyamāno nārācair dhārābhir iva parvataḥ. gandharvanagarākāraḥ punar antaradhīyata.

एवं स वै महामायो मायया लाघवेन च। अस्त्राणि तानि दिव्यानि जघान रिपुसूदनः।

evaṃ sa vai mahāmāyo māyayā lāghavena ca. astrāṇi tāni divyāni jaghāna ripusūdanaḥ.

निहन्यमानेष्व् अस्त्रेषु मायया तेन रक्षसा। असंभ्रान्तस् ततः कर्णस् तद् रक्षः प्रत्ययुध्यत।

nihanyamāneṣv astreṣu māyayā tena rakṣasā. asaṃbhrāntas tataḥ karṇas tad rakṣaḥ pratyayudhyata.

ततः क्रुद्धो महाराज भैमसेनिर् महाबलः। चकार बहुधात्मानं भीषयाणो नराधिपान्।

tataḥ kruddho mahārāja bhaimasenir mahābalaḥ. cakāra bahudhātmānaṃ bhīṣayāṇo narādhipān.

ततो दिग्भ्यः समापेतुः सिंहव्याघ्रतरक्षवः। अग्निजिह्वाश् च भुजगा विहगाश् चाप्य् अयोमुखाः।

tato digbhyaḥ samāpetuḥ siṃhavyāghratarakṣavaḥ. agnijihvāś ca bhujagā vihagāś cāpy ayomukhāḥ.

स कीर्यमाणो निशितैः कर्णचापच्युतैः शरैः। नगराद्रिवनप्रख्यस् तत्रैवान्तरधीयत।

sa kīryamāṇo niśitaiḥ karṇacāpacyutaiḥ śaraiḥ. nagarādrivanaprakhyas tatraivāntaradhīyata.

राक्षसाश् च पिशाचाश् च यातुधानाः शलावृकाः। शालावृकाश् च बहवो वृकाश् च विकृताननाः। ते कर्णं भक्षयिष्यन्तः सर्वतः समुपाद्रवन्। अथैनं वाग्भिर् उग्राभिस् त्रासयां चक्रिरे तदा।

rākṣasāś ca piśācāś ca yātudhānāḥ śalāvṛkāḥ. śālāvṛkāś ca bahavo vṛkāś ca vikṛtānanāḥ. te karṇaṃ bhakṣayiṣyantaḥ sarvataḥ samupādravan. athainaṃ vāgbhir ugrābhis trāsayāṃ cakrire tadā.

उद्यतैर् बहुभिर् घोरैर् आयुधैः शोणितोक्षितैः। तेषाम् अनेकैर् एकैकं कर्णो विव्याध चाशुगैः।

udyatair bahubhir ghorair āyudhaiḥ śoṇitokṣitaiḥ. teṣām anekair ekaikaṃ karṇo vivyādha cāśugaiḥ.

प्रतिहत्य तु तां मायां दिव्येनास्त्रेण राक्षसीम्। आजघान हयान् अस्य शरैः संनतपर्वभिः।

pratihatya tu tāṃ māyāṃ divyenāstreṇa rākṣasīm. ājaghāna hayān asya śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ.

ते भग्ना विकृताङ्गाश् च छिन्नपृष्ठाश् च सायकैः। वसुधाम् अन्वपद्यन्त पश्यतस् तस्य रक्षसः।

te bhagnā vikṛtāṅgāś ca chinnapṛṣṭhāś ca sāyakaiḥ. vasudhām anvapadyanta paśyatas tasya rakṣasaḥ.

स भग्नमायो हैडिम्बः कर्णं वैकर्तनं ततः। एष ते विदधे मृत्युम् इत्य् उक्त्वान्तरधीयत।

sa bhagnamāyo haiḍimbaḥ karṇaṃ vaikartanaṃ tataḥ. eṣa te vidadhe mṛtyum ity uktvāntaradhīyata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents