महाभारत 7.146 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 146→

[mh-7-146] • 51 श्लोकाः

संजय उवाच। ततस् ते प्राद्रवन् सर्वे त्वरिता युद्धदुर्मदाः। अमृष्यमाणाः संरब्धा युयुधानरथं प्रति।

saṃjaya uvāca. tatas te prādravan sarve tvaritā yuddhadurmadāḥ. amṛṣyamāṇāḥ saṃrabdhā yuyudhānarathaṃ prati.

ते रथैः कल्पितै राजन् हेमरूप्यविभूषितैः। सादिभिश् च गजैश् चैव परिवव्रुः स्म सात्वतम्।

te rathaiḥ kalpitai rājan hemarūpyavibhūṣitaiḥ. sādibhiś ca gajaiś caiva parivavruḥ sma sātvatam.

अथैनं कोष्ठकीकृत्य सर्वतस् ते महारथाः। सिंहनादांस् तदा चक्रुस् तर्जयन्तः स्म सात्यकिम्।

athainaṃ koṣṭhakīkṛtya sarvatas te mahārathāḥ. siṃhanādāṃs tadā cakrus tarjayantaḥ sma sātyakim.

ते ऽभ्यवर्षञ् शरैस् तीक्ष्णैः सात्यकिं सत्यविक्रमम्। त्वरमाणा महावीर्या माधवस्य वधैषिणः।

te 'bhyavarṣañ śarais tīkṣṇaiḥ sātyakiṃ satyavikramam. tvaramāṇā mahāvīryā mādhavasya vadhaiṣiṇaḥ.

तान् दृष्ट्वा पततस् तूर्णं शैनेयः परवीरहा। प्रत्यगृह्णान् महाबाहुः प्रमुञ्चन् विशिखान् बहून्।

tān dṛṣṭvā patatas tūrṇaṃ śaineyaḥ paravīrahā. pratyagṛhṇān mahābāhuḥ pramuñcan viśikhān bahūn.

तत्र वीरो महेष्वासः सात्यकिर् युद्धदुर्मदः। निचकर्त शिरांस्य् उग्रैः शरैः संनतपर्वभिः।

tatra vīro maheṣvāsaḥ sātyakir yuddhadurmadaḥ. nicakarta śirāṃsy ugraiḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ.

हस्तिहस्तान् हयग्रीवान् बाहून् अपि च सायुधान्। क्षुरप्रैः पातयाम् आस तावकानां स माधवः।

hastihastān hayagrīvān bāhūn api ca sāyudhān. kṣurapraiḥ pātayām āsa tāvakānāṃ sa mādhavaḥ.

पतितैश् चामरैश् चैव श्वेतच्छत्रैश् च भारत। बभूव धरणी पूर्णा नक्षत्रैर् द्यौर् इव प्रभो।

patitaiś cāmaraiś caiva śvetacchatraiś ca bhārata. babhūva dharaṇī pūrṇā nakṣatrair dyaur iva prabho.

तेषां तु युयुधानेन युध्यतां युधि भारत। बभूव तुमुलः शब्दः प्रेतानाम् इव क्रन्दताम्।

teṣāṃ tu yuyudhānena yudhyatāṃ yudhi bhārata. babhūva tumulaḥ śabdaḥ pretānām iva krandatām.

तेन शब्देन महता पूरितासीद् वसुंधरा। रात्रिः समभवच् चैव तीव्ररूपा भयावहा।

tena śabdena mahatā pūritāsīd vasuṃdharā. rātriḥ samabhavac caiva tīvrarūpā bhayāvahā.

दीर्यमाणं बलं दृष्ट्वा युयुधानशराहतम्। श्रुत्वा च विपुलं नादं निशीथे लोमहर्षणम्।

dīryamāṇaṃ balaṃ dṛṣṭvā yuyudhānaśarāhatam. śrutvā ca vipulaṃ nādaṃ niśīthe lomaharṣaṇam.

सुतस् तवाब्रवीद् राजन् सारथिं रथिनां वरः। यत्रैष शब्दस् तत्राश्वांश् चोदयेति पुनः पुनः।

sutas tavābravīd rājan sārathiṃ rathināṃ varaḥ. yatraiṣa śabdas tatrāśvāṃś codayeti punaḥ punaḥ.

तेन संचोद्यमानस् तु ततस् तांस् तुरगोत्तमान्। सूतः संचोदयाम् आस युयुधानरथं प्रति।

tena saṃcodyamānas tu tatas tāṃs turagottamān. sūtaḥ saṃcodayām āsa yuyudhānarathaṃ prati.

ततो दुर्योधनः क्रुद्धो दृढधन्वा जितक्लमः। शीघ्रहस्तश् चित्रयोधी युयुधानम् उपाद्रवत्।

tato duryodhanaḥ kruddho dṛḍhadhanvā jitaklamaḥ. śīghrahastaś citrayodhī yuyudhānam upādravat.

ततः पूर्णायतोत्सृष्टैर् मांसशोणितभोजनैः। दुर्योधनं द्वादशभिर् माधवः प्रत्यविध्यत।

tataḥ pūrṇāyatotsṛṣṭair māṃsaśoṇitabhojanaiḥ. duryodhanaṃ dvādaśabhir mādhavaḥ pratyavidhyata.

दुर्योधनस् तेन तथा पूर्वम् एवार्दितः शरैः। शैनेयं दशभिर् बाणैः प्रत्यविध्यद् अमर्षितः।

duryodhanas tena tathā pūrvam evārditaḥ śaraiḥ. śaineyaṃ daśabhir bāṇaiḥ pratyavidhyad amarṣitaḥ.

ततः समभवद् युद्धम् आकुलं भरतर्षभ। पाञ्चालानां च सर्वेषां भारतानां च दारुणम्।

tataḥ samabhavad yuddham ākulaṃ bharatarṣabha. pāñcālānāṃ ca sarveṣāṃ bhāratānāṃ ca dāruṇam.

शैनेयस् तु रणे क्रुद्धस् तव पुत्रं महारथम्। सायकानाम् अशीत्या तु विव्याधोरसि भारत।

śaineyas tu raṇe kruddhas tava putraṃ mahāratham. sāyakānām aśītyā tu vivyādhorasi bhārata.

ततो ऽस्य वाहान् समरे शरैर् निन्ये यमक्षयम्। सारथिं च रथात् तूर्णं पातयाम् आस पत्रिणा।

tato 'sya vāhān samare śarair ninye yamakṣayam. sārathiṃ ca rathāt tūrṇaṃ pātayām āsa patriṇā.

हताश्वे तु रथे तिष्ठन् पुत्रस् तव विशां पते। मुमोच निशितान् बाणाञ् शैनेयस्य रथं प्रति।

hatāśve tu rathe tiṣṭhan putras tava viśāṃ pate. mumoca niśitān bāṇāñ śaineyasya rathaṃ prati.

शरान् पञ्चाशतस् तांस् तु शैनेयः कृतहस्तवत्। चिच्छेद समरे राजन् प्रेषितांस् तनयेन ते।

śarān pañcāśatas tāṃs tu śaineyaḥ kṛtahastavat. ciccheda samare rājan preṣitāṃs tanayena te.

अथापरेण भल्लेन मुष्टिदेशे महद् धनुः। चिच्छेद रभसो युद्धे तव पुत्रस्य मारिष।

athāpareṇa bhallena muṣṭideśe mahad dhanuḥ. ciccheda rabhaso yuddhe tava putrasya māriṣa.

विरथो विधनुष्कश् च सर्वलोकेश्वरः प्रभुः। आरुरोह रथं तूर्णं भास्वरं कृतवर्मणः।

viratho vidhanuṣkaś ca sarvalokeśvaraḥ prabhuḥ. āruroha rathaṃ tūrṇaṃ bhāsvaraṃ kṛtavarmaṇaḥ.

दुर्योधने परावृत्ते शैनेयस् तव वाहिनीम्। द्रावयाम् आस विशिखैर् निशामध्ये विशां पते।

duryodhane parāvṛtte śaineyas tava vāhinīm. drāvayām āsa viśikhair niśāmadhye viśāṃ pate.

शकुनिश् चार्जुनं राजन् परिवार्य समन्ततः। रथैर् अनेकसाहस्रैर् गजैश् चैव सहस्रशः। तथा हयसहस्रैश् च तुमुलं सर्वतो ऽकरोत्।

śakuniś cārjunaṃ rājan parivārya samantataḥ. rathair anekasāhasrair gajaiś caiva sahasraśaḥ. tathā hayasahasraiś ca tumulaṃ sarvato 'karot.

ते महास्त्राणि दिव्यानि विकिरन्तो ऽर्जुनं प्रति। अर्जुनं योधयन्ति स्म क्षत्रियाः कालचोदिताः।

te mahāstrāṇi divyāni vikiranto 'rjunaṃ prati. arjunaṃ yodhayanti sma kṣatriyāḥ kālacoditāḥ.

तान्य् अर्जुनः सहस्राणि रथवारणवाजिनाम्। प्रत्यवारयद् आयस्तः प्रकुर्वन् विपुलं क्षयम्।

tāny arjunaḥ sahasrāṇi rathavāraṇavājinām. pratyavārayad āyastaḥ prakurvan vipulaṃ kṣayam.

ततस् तु समरे शूरः शकुनिः सौबलस् तदा। विव्याध निशितैर् बाणैर् अर्जुनं प्रहसन्न् इव। ततो ऽर्जुनम् अरिघ्नं तं विव्याध युधि सौबलः। रोषताम्रेक्षणः क्रुद्धो विंशत्या सायकैर् भृशम्।

tatas tu samare śūraḥ śakuniḥ saubalas tadā. vivyādha niśitair bāṇair arjunaṃ prahasann iva. tato 'rjunam arighnaṃ taṃ vivyādha yudhi saubalaḥ. roṣatāmrekṣaṇaḥ kruddho viṃśatyā sāyakair bhṛśam.

पुनश् चैव शतेनास्य संरुरोध महारथम्। तम् अर्जुनस् तु विंशत्या विव्याध युधि भारत।

punaś caiva śatenāsya saṃrurodha mahāratham. tam arjunas tu viṃśatyā vivyādha yudhi bhārata.

अथेतरान् महेष्वासांस् त्रिभिस् त्रिभिर् अविध्यत। संवार्य तान् बाणगणैर् युधि राजन् धनंजयः। अवधीत् तावकान् योधान् वज्रपाणिर् इवासुरान्।

athetarān maheṣvāsāṃs tribhis tribhir avidhyata. saṃvārya tān bāṇagaṇair yudhi rājan dhanaṃjayaḥ. avadhīt tāvakān yodhān vajrapāṇir ivāsurān.

भुजैश् छिन्नैर् महाराज शरीरैश् च सहस्रशः। समास्तीर्णा धरा तत्र बभौ पुष्पैर् इवाचिता। शिरोभिः सकिरीटैश् च सुनसैश् चारुकुण्डलैः। संदष्टौष्ठपुटैः क्रोधात् तथैवोद्धृतलोचनैः। निष्कचूडामणिधरैः क्षत्रियाणां प्रियंवदैः। पङ्कजैर् इव विन्यस्तैः पतितैर् विबभौ मही। कृत्वा तत् कर्म बीभत्सुर् उग्रम् उग्रपराक्रमः।

bhujaiś chinnair mahārāja śarīraiś ca sahasraśaḥ. samāstīrṇā dharā tatra babhau puṣpair ivācitā. śirobhiḥ sakirīṭaiś ca sunasaiś cārukuṇḍalaiḥ. saṃdaṣṭauṣṭhapuṭaiḥ krodhāt tathaivoddhṛtalocanaiḥ. niṣkacūḍāmaṇidharaiḥ kṣatriyāṇāṃ priyaṃvadaiḥ. paṅkajair iva vinyastaiḥ patitair vibabhau mahī. kṛtvā tat karma bībhatsur ugram ugraparākramaḥ.

स विद्ध्वा शकुनिं भूयः पञ्चभिर् नतपर्वभिः। उलूकं त्रिभिर् आजघ्ने त्रिभिर् एव महायसैः। स तु तेन समाविद्धः क्रोधाद् द्विगुणविक्रमः। शरैर् अनेकसाहस्रैः सो ऽर्जुनं प्रत्यविध्यत।

sa viddhvā śakuniṃ bhūyaḥ pañcabhir nataparvabhiḥ. ulūkaṃ tribhir ājaghne tribhir eva mahāyasaiḥ. sa tu tena samāviddhaḥ krodhād dviguṇavikramaḥ. śarair anekasāhasraiḥ so 'rjunaṃ pratyavidhyata.

तम् उलूकस् तथा विद्ध्वा वासुदेवम् अताडयत्। ननाद च महानादं पूरयन् वसुधातलम्।

tam ulūkas tathā viddhvā vāsudevam atāḍayat. nanāda ca mahānādaṃ pūrayan vasudhātalam.

अर्जुनस् तु द्रुतं गत्वा शकुनेर् धनुर् आच्छिनत्। निन्ये च चतुरो वाहान् यमस्य सदनं प्रति।

arjunas tu drutaṃ gatvā śakuner dhanur ācchinat. ninye ca caturo vāhān yamasya sadanaṃ prati.

ततो रथाद् अवप्लुत्य सौबलो भरतर्षभ। उलूकस्य रथं तूर्णम् आरुरोह विशां पते।

tato rathād avaplutya saubalo bharatarṣabha. ulūkasya rathaṃ tūrṇam āruroha viśāṃ pate.

ताव् एकरथम् आरूढौ पितापुत्रौ महारथौ। पार्थं सिषिचतुर् बाणैर् गिरिं मेघाव् इवोत्थितौ।

tāv ekaratham ārūḍhau pitāputrau mahārathau. pārthaṃ siṣicatur bāṇair giriṃ meghāv ivotthitau.

तौ तु विद्ध्वा महाराज पाण्डवो निशितैः शरैः। विद्रावयंस् तव चमूं शतशो व्यधमच् छरैः।

tau tu viddhvā mahārāja pāṇḍavo niśitaiḥ śaraiḥ. vidrāvayaṃs tava camūṃ śataśo vyadhamac charaiḥ.

अनिलेन यथाभ्राणि विच्छिन्नानि समन्ततः। विच्छिन्नानि तथा राजन् बलान्य् आसन् विशां पते।

anilena yathābhrāṇi vicchinnāni samantataḥ. vicchinnāni tathā rājan balāny āsan viśāṃ pate.

तद् बलं भरतश्रेष्ठ वध्यमानं तथा निशि। प्रदुद्राव दिशः सर्वा वीक्षमाणं भयार्दितम्।

tad balaṃ bharataśreṣṭha vadhyamānaṃ tathā niśi. pradudrāva diśaḥ sarvā vīkṣamāṇaṃ bhayārditam.

उत्सृज्य वाहान् समरे चोदयन्तस् तथापरे। संभ्रान्ताः पर्यधावन्त तस्मिंस् तमसि दारुणे।

utsṛjya vāhān samare codayantas tathāpare. saṃbhrāntāḥ paryadhāvanta tasmiṃs tamasi dāruṇe.

विजित्य समरे योधांस् तावकान् भरतर्षभ। दध्मतुर् मुदितौ शङ्खौ वासुदेवधनंजयौ।

vijitya samare yodhāṃs tāvakān bharatarṣabha. dadhmatur muditau śaṅkhau vāsudevadhanaṃjayau.

धृष्टद्युम्नो महाराज द्रोणं विद्ध्वा त्रिभिः शरैः। चिच्छेद धनुषस् तूर्णं ज्यां शरेण शितेन ह।

dhṛṣṭadyumno mahārāja droṇaṃ viddhvā tribhiḥ śaraiḥ. ciccheda dhanuṣas tūrṇaṃ jyāṃ śareṇa śitena ha.

तन् निधाय धनुर् नीडे द्रोणः क्षत्रियमर्दनः। आददे ऽन्यद् धनुः शूरो वेगवत् सारवत्तरम्।

tan nidhāya dhanur nīḍe droṇaḥ kṣatriyamardanaḥ. ādade 'nyad dhanuḥ śūro vegavat sāravattaram.

धृष्टद्युम्नं ततो द्रोणो विद्ध्वा सप्तभिर् आशुगैः। सारथिं पञ्चभिर् बाणै राजन् विव्याध संयुगे।

dhṛṣṭadyumnaṃ tato droṇo viddhvā saptabhir āśugaiḥ. sārathiṃ pañcabhir bāṇai rājan vivyādha saṃyuge.

तं निवार्य शरैस् तूर्णं धृष्टद्युम्नो महारथः। व्यधमत् कौरवीं सेनां शतशो ऽथ सहस्रशः।

taṃ nivārya śarais tūrṇaṃ dhṛṣṭadyumno mahārathaḥ. vyadhamat kauravīṃ senāṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ.

वध्यमाने बले तस्मिंस् तव पुत्रस्य मारिष। प्रावर्तत नदी घोरा शोणितौघतरङ्गिणी।

vadhyamāne bale tasmiṃs tava putrasya māriṣa. prāvartata nadī ghorā śoṇitaughataraṅgiṇī.

उभयोः सेनयोर् मध्ये नराश्वद्विपवाहिनी। यथा वैतरणी राजन् यमराष्ट्रपुरं प्रति।

ubhayoḥ senayor madhye narāśvadvipavāhinī. yathā vaitaraṇī rājan yamarāṣṭrapuraṃ prati.

द्रावयित्वा तु तत् सैन्यं धृष्टद्युम्नः प्रतापवान्। अत्यराजत तेजस्वी शक्रो देवगणेष्व् इव।

drāvayitvā tu tat sainyaṃ dhṛṣṭadyumnaḥ pratāpavān. atyarājata tejasvī śakro devagaṇeṣv iva.

अथ दध्मुर् महाशङ्खान् धृष्टद्युम्नशिखण्डिनौ। यमौ च युयुधानश् च पाण्डवश् च वृकोदरः। एतस्मिन्न् एव काले तु सूतपुत्रो महारथः। चकार कदनं घोरं पाण्डुसैन्येषु मारिष।

atha dadhmur mahāśaṅkhān dhṛṣṭadyumnaśikhaṇḍinau. yamau ca yuyudhānaś ca pāṇḍavaś ca vṛkodaraḥ. etasminn eva kāle tu sūtaputro mahārathaḥ. cakāra kadanaṃ ghoraṃ pāṇḍusainyeṣu māriṣa.

जित्वा रथसहस्राणि तावकानां महारथाः। सिंहनादरवांश् चक्रुः पाण्डवा जितकाशिनः।

jitvā rathasahasrāṇi tāvakānāṃ mahārathāḥ. siṃhanādaravāṃś cakruḥ pāṇḍavā jitakāśinaḥ.

पश्यतस् तव पुत्रस्य कर्णस्य च मदोत्कटाः। तथा द्रोणस्य शूरस्य द्रौणेश् चैव विशां पते।

paśyatas tava putrasya karṇasya ca madotkaṭāḥ. tathā droṇasya śūrasya drauṇeś caiva viśāṃ pate.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...