महाभारत 7.142 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 142→

[mh-7-142] • 44 श्लोकाः

संजय उवाच। सहदेवम् अथायान्तं द्रोणप्रेप्सुं विशां पते। कर्णो वैकर्तनो युद्धे वारयाम् आस भारत।

saṃjaya uvāca. sahadevam athāyāntaṃ droṇaprepsuṃ viśāṃ pate. karṇo vaikartano yuddhe vārayām āsa bhārata.

सहदेवस् तु राधेयं विद्ध्वा नवभिर् आशुगैः। पुनर् विव्याध दशभिर् निशितैर् नतपर्वभिः।

sahadevas tu rādheyaṃ viddhvā navabhir āśugaiḥ. punar vivyādha daśabhir niśitair nataparvabhiḥ.

तं कर्णः प्रतिविव्याध शतेन नतपर्वणाम्। सज्यं चास्य धनुः शीघ्रं चिच्छेद लघुहस्तवत्।

taṃ karṇaḥ prativivyādha śatena nataparvaṇām. sajyaṃ cāsya dhanuḥ śīghraṃ ciccheda laghuhastavat.

ततो ऽन्यद् धनुर् आदाय माद्रीपुत्रः प्रतापवान्। कर्णं विव्याध विंशत्या तद् अद्भुतम् इवाभवत्।

tato 'nyad dhanur ādāya mādrīputraḥ pratāpavān. karṇaṃ vivyādha viṃśatyā tad adbhutam ivābhavat.

तस्य कर्णो हयान् हत्वा शरैः संनतपर्वभिः। सारथिं चास्य भल्लेन द्रुतं निन्ये यमक्षयम्।

tasya karṇo hayān hatvā śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ. sārathiṃ cāsya bhallena drutaṃ ninye yamakṣayam.

विरथः सहदेवस् तु खड्गं चर्म समाददे। तद् अप्य् अस्य शरैः कर्णो व्यधमत् प्रहसन्न् इव।

virathaḥ sahadevas tu khaḍgaṃ carma samādade. tad apy asya śaraiḥ karṇo vyadhamat prahasann iva.

ततो गुर्वीं महाघोरां हेमचित्रां महागदाम्। प्रेषयाम् आस समरे वैकर्तनरथं प्रति।

tato gurvīṃ mahāghorāṃ hemacitrāṃ mahāgadām. preṣayām āsa samare vaikartanarathaṃ prati.

ताम् आपतन्तीं सहसा सहदेवप्रवेरिताम्। व्यष्टम्भयच् छरैः कर्णो भूमौ चैनाम् अपातयत्।

tām āpatantīṃ sahasā sahadevapraveritām. vyaṣṭambhayac charaiḥ karṇo bhūmau cainām apātayat.

गदां विनिहतां दृष्ट्वा सहदेवस् त्वरान्वितः। शक्तिं चिक्षेप कर्णाय ताम् अप्य् अस्याच्छिनच् छरैः।

gadāṃ vinihatāṃ dṛṣṭvā sahadevas tvarānvitaḥ. śaktiṃ cikṣepa karṇāya tām apy asyācchinac charaiḥ.

ससंभ्रमस् ततस् तूर्णम् अवप्लुत्य रथोत्तमात्। सहदेवो महाराज दृष्ट्वा कर्णं व्यवस्थितम्। रथचक्रं ततो गृह्य मुमोचाधिरथिं प्रति।

sasaṃbhramas tatas tūrṇam avaplutya rathottamāt. sahadevo mahārāja dṛṣṭvā karṇaṃ vyavasthitam. rathacakraṃ tato gṛhya mumocādhirathiṃ prati.

तम् आपतन्तं सहसा कालचक्रम् इवोद्यतम्। शरैर् अनेकसाहस्रैर् अच्छिनत् सूतनन्दनः।

tam āpatantaṃ sahasā kālacakram ivodyatam. śarair anekasāhasrair acchinat sūtanandanaḥ.

तस्मिंस् तु वितथे चक्रे कृते तेन महात्मना। ईषादण्डकयोक्त्रांश् च युगानि विविधानि च। हस्त्यङ्गानि तथाश्वांश् च मृतांश् च पुरुषान् बहून्। चिक्षेप कर्णम् उद्दिश्य कर्णस् तान् व्यधमच् छरैः। स निरायुधम् आत्मानं ज्ञात्वा माद्रवतीसुतः। वार्यमाणश् च विशिखैः सहदेवो रणं जहौ।

tasmiṃs tu vitathe cakre kṛte tena mahātmanā. īṣādaṇḍakayoktrāṃś ca yugāni vividhāni ca. hastyaṅgāni tathāśvāṃś ca mṛtāṃś ca puruṣān bahūn. cikṣepa karṇam uddiśya karṇas tān vyadhamac charaiḥ. sa nirāyudham ātmānaṃ jñātvā mādravatīsutaḥ. vāryamāṇaś ca viśikhaiḥ sahadevo raṇaṃ jahau.

तम् अभिद्रुत्य राधेयो मुहूर्ताद् भरतर्षभ। अब्रवीत् प्रहसन् वाक्यं सहदेवं विशां पते।

tam abhidrutya rādheyo muhūrtād bharatarṣabha. abravīt prahasan vākyaṃ sahadevaṃ viśāṃ pate.

मा युध्यस्व रणे वीर विशिष्टै रथिभिः सह। सदृशैर् युध्य माद्रेय वचो मे मा विशङ्किथाः।

mā yudhyasva raṇe vīra viśiṣṭai rathibhiḥ saha. sadṛśair yudhya mādreya vaco me mā viśaṅkithāḥ.

अथैनं धनुषो ऽग्रेण तुदन् भूयो ऽब्रवीद् वचः। एषो ऽर्जुनो रणे यत्तो युध्यते कुरुभिः सह। तत्र गच्छस्व माद्रेय गृहं वा यदि मन्यसे।

athainaṃ dhanuṣo 'greṇa tudan bhūyo 'bravīd vacaḥ. eṣo 'rjuno raṇe yatto yudhyate kurubhiḥ saha. tatra gacchasva mādreya gṛhaṃ vā yadi manyase.

एवम् उक्त्वा तु तं कर्णो रथेन रथिनां वरः। प्रायात् पाञ्चालपाण्डूनां सैन्यानि प्रहसन्न् इव।

evam uktvā tu taṃ karṇo rathena rathināṃ varaḥ. prāyāt pāñcālapāṇḍūnāṃ sainyāni prahasann iva.

वधप्राप्तं तु माद्रेयं नावधीत् समरे ऽरिहा। कुन्त्याः स्मृत्वा वचो राजन् सत्यसंधो महारथः।

vadhaprāptaṃ tu mādreyaṃ nāvadhīt samare 'rihā. kuntyāḥ smṛtvā vaco rājan satyasaṃdho mahārathaḥ.

सहदेवस् ततो राजन् विमनाः शरपीडितः। कर्णवाक्शल्यतप्तश् च जीवितान् निरविद्यत।

sahadevas tato rājan vimanāḥ śarapīḍitaḥ. karṇavākśalyataptaś ca jīvitān niravidyata.

आरुरोह रथं चापि पाञ्चाल्यस्य महात्मनः। जनमेजयस्य समरे त्वरायुक्तो महारथः।

āruroha rathaṃ cāpi pāñcālyasya mahātmanaḥ. janamejayasya samare tvarāyukto mahārathaḥ.

विराटं सहसेनं तु द्रोणार्थे द्रुतम् आगतम्। मद्रराजः शरौघेण छादयाम् आस धन्विनम्।

virāṭaṃ sahasenaṃ tu droṇārthe drutam āgatam. madrarājaḥ śaraugheṇa chādayām āsa dhanvinam.

तयोः समभवद् युद्धं समरे दृढधन्विनोः। यादृशं ह्य् अभवद् राजञ् जम्भवासवयोः पुरा।

tayoḥ samabhavad yuddhaṃ samare dṛḍhadhanvinoḥ. yādṛśaṃ hy abhavad rājañ jambhavāsavayoḥ purā.

मद्रराजो महाराज विराटं वाहिनीपतिम्। आजघ्ने त्वरितं तीक्ष्णैः शतेन नतपर्वणाम्।

madrarājo mahārāja virāṭaṃ vāhinīpatim. ājaghne tvaritaṃ tīkṣṇaiḥ śatena nataparvaṇām.

प्रतिविव्याध तं राजा नवभिर् निशितैः शरैः। पुनश् चैव त्रिसप्तत्या भूयश् चैव शतेन ह।

prativivyādha taṃ rājā navabhir niśitaiḥ śaraiḥ. punaś caiva trisaptatyā bhūyaś caiva śatena ha.

तस्य मद्राधिपो हत्वा चतुरो रथवाजिनः। सूतं ध्वजं च समरे रथोपस्थाद् अपातयत्।

tasya madrādhipo hatvā caturo rathavājinaḥ. sūtaṃ dhvajaṃ ca samare rathopasthād apātayat.

हताश्वात् तु रथात् तूर्णम् अवप्लुत्य महारथः। तस्थौ विस्फारयंश् चापं विमुञ्चंश् च शिताञ् शरान्।

hatāśvāt tu rathāt tūrṇam avaplutya mahārathaḥ. tasthau visphārayaṃś cāpaṃ vimuñcaṃś ca śitāñ śarān.

शतानीकस् ततो दृष्ट्वा भ्रातरं हतवाहनम्। रथेनाभ्यपतत् तूर्णं सर्वलोकस्य पश्यतः।

śatānīkas tato dṛṣṭvā bhrātaraṃ hatavāhanam. rathenābhyapatat tūrṇaṃ sarvalokasya paśyataḥ.

शतानीकम् अथायान्तं मद्रराजो महामृधे। विशिखैर् बहुभिर् विद्ध्वा ततो निन्ये यमक्षयम्।

śatānīkam athāyāntaṃ madrarājo mahāmṛdhe. viśikhair bahubhir viddhvā tato ninye yamakṣayam.

तस्मिंस् तु निहते वीरे विराटो रथसत्तमः। आरुरोह रथं तूर्णं तम् एव ध्वजमालिनम्।

tasmiṃs tu nihate vīre virāṭo rathasattamaḥ. āruroha rathaṃ tūrṇaṃ tam eva dhvajamālinam.

ततो विस्फार्य नयने क्रोधाद् द्विगुणविक्रमः। मद्रराजरथं तूर्णं छादयाम् आस पत्रिभिः।

tato visphārya nayane krodhād dviguṇavikramaḥ. madrarājarathaṃ tūrṇaṃ chādayām āsa patribhiḥ.

ततो मद्राधिपः क्रुद्धः शतेन नतपर्वणाम्। आजघानोरसि दृढं विराटं वाहिनीपतिम्।

tato madrādhipaḥ kruddhaḥ śatena nataparvaṇām. ājaghānorasi dṛḍhaṃ virāṭaṃ vāhinīpatim.

सो ऽतिविद्धो महाराज रथोपस्थ उपाविशत्। कश्मलं चाविशत् तीव्रं विराटो भरतर्षभ। सारथिस् तम् अपोवाह समरे शरविक्षतम्।

so 'tividdho mahārāja rathopastha upāviśat. kaśmalaṃ cāviśat tīvraṃ virāṭo bharatarṣabha. sārathis tam apovāha samare śaravikṣatam.

ततः सा महती सेना प्राद्रवन् निशि भारत। वध्यमाना शरशतैः शल्येनाहवशोभिना।

tataḥ sā mahatī senā prādravan niśi bhārata. vadhyamānā śaraśataiḥ śalyenāhavaśobhinā.

तां दृष्ट्वा विद्रुतां सेनां वासुदेवधनंजयौ। प्रायातां तत्र राजेन्द्र यत्र शल्यो व्यवस्थितः।

tāṃ dṛṣṭvā vidrutāṃ senāṃ vāsudevadhanaṃjayau. prāyātāṃ tatra rājendra yatra śalyo vyavasthitaḥ.

तौ तु प्रत्युद्ययौ राजन् राक्षसेन्द्रो ह्य् अलम्बुसः। अष्टचक्रसमायुक्तम् आस्थाय प्रवरं रथम्।

tau tu pratyudyayau rājan rākṣasendro hy alambusaḥ. aṣṭacakrasamāyuktam āsthāya pravaraṃ ratham.

तुरंगममुखैर् युक्तं पिशाचैर् घोरदर्शनैः। लोहितार्द्रपताकं तं रक्तमाल्यविभूषितम्। कार्ष्णायसमयं घोरम् ऋक्षचर्मावृतं महत्।

turaṃgamamukhair yuktaṃ piśācair ghoradarśanaiḥ. lohitārdrapatākaṃ taṃ raktamālyavibhūṣitam. kārṣṇāyasamayaṃ ghoram ṛkṣacarmāvṛtaṃ mahat.

रौद्रेण चित्रपक्षेण विवृताक्षेण कूजता। ध्वजेनोच्छ्रिततुण्डेन गृध्रराजेन राजता।

raudreṇa citrapakṣeṇa vivṛtākṣeṇa kūjatā. dhvajenocchritatuṇḍena gṛdhrarājena rājatā.

स बभौ राक्षसो राजन् भिन्नाञ्जनचयोपमः। रुरोधार्जुनम् आयान्तं प्रभञ्जनम् इवाद्रिराट्। किरन् बाणगणान् राजञ् शतशो ऽर्जुनमूर्धनि।

sa babhau rākṣaso rājan bhinnāñjanacayopamaḥ. rurodhārjunam āyāntaṃ prabhañjanam ivādrirāṭ. kiran bāṇagaṇān rājañ śataśo 'rjunamūrdhani.

अतितीव्रम् अभूद् युद्धं नरराक्षसयोर् मृधे। गृध्रकाकबलोलूककङ्कगोमायुहर्षणम्। द्रष्टॄणां प्रीतिजननं सर्वेषां भरतर्षभ। तौ प्रगृह्य महावेगौ धनुषी भीमनिस्वने। प्रच्छादयेताम् अन्योन्यं ततक्षन्तौ महेषुभिः। तत्रासीत् सुचिरं कालं युद्धं समम् इवाभवत्। ततः पार्थो महेष्वासो दिव्यं विष्फारयन् धनुः। आपूरयन् दिशो बाणैर् ज्याक्षेपेण विनादयन्।

atitīvram abhūd yuddhaṃ nararākṣasayor mṛdhe. gṛdhrakākabalolūkakaṅkagomāyuharṣaṇam. draṣṭṝṇāṃ prītijananaṃ sarveṣāṃ bharatarṣabha. tau pragṛhya mahāvegau dhanuṣī bhīmanisvane. pracchādayetām anyonyaṃ tatakṣantau maheṣubhiḥ. tatrāsīt suciraṃ kālaṃ yuddhaṃ samam ivābhavat. tataḥ pārtho maheṣvāso divyaṃ viṣphārayan dhanuḥ. āpūrayan diśo bāṇair jyākṣepeṇa vinādayan.

तम् अर्जुनः शतेनैव पत्रिणाम् अभ्यताडयत्। नवभिश् च शितैर् बाणैश् चिच्छेद ध्वजम् उच्छ्रितम्।

tam arjunaḥ śatenaiva patriṇām abhyatāḍayat. navabhiś ca śitair bāṇaiś ciccheda dhvajam ucchritam.

सारथिं च त्रिभिर् बाणैस् त्रिभिर् एव त्रिवेणुकम्। धनुर् एकेन चिच्छेद चतुर्भिश् चतुरो हयान्। विरथस्योद्यतं खड्गं शरेणास्य द्विधाच्छिनत्।

sārathiṃ ca tribhir bāṇais tribhir eva triveṇukam. dhanur ekena ciccheda caturbhiś caturo hayān. virathasyodyataṃ khaḍgaṃ śareṇāsya dvidhācchinat.

अथैनं निशितैर् बाणैश् चतुर्भिर् भरतर्षभ। पार्थो ऽर्दयद् राक्षसेन्द्रं स विद्धः प्राद्रवद् भयात्।

athainaṃ niśitair bāṇaiś caturbhir bharatarṣabha. pārtho 'rdayad rākṣasendraṃ sa viddhaḥ prādravad bhayāt.

तं विजित्यार्जुनस् तूर्णं द्रोणान्तिकम् उपाययौ। किरञ् शरगणान् राजन् नरवारणवाजिषु।

taṃ vijityārjunas tūrṇaṃ droṇāntikam upāyayau. kirañ śaragaṇān rājan naravāraṇavājiṣu.

वध्यमाना महाराज पाण्डवेन यशस्विना। सैनिका न्यपतन्न् उर्व्यां वातनुन्ना इव द्रुमाः।

vadhyamānā mahārāja pāṇḍavena yaśasvinā. sainikā nyapatann urvyāṃ vātanunnā iva drumāḥ.

तेषु तूत्साद्यमानेषु फल्गुनेन महात्मना। संप्राद्रवद् बलं सर्वं पुत्राणां ते विशां पते।

teṣu tūtsādyamāneṣu phalgunena mahātmanā. saṃprādravad balaṃ sarvaṃ putrāṇāṃ te viśāṃ pate.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...