महाभारत 7.140 (श्लोक 1)

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 140→

[mh-7-140] • 41 श्लोकाः

संजय उवाच। वर्तमाने तथा रौद्रे रात्रियुद्धे विशां पते। मनुष्यनरनागानाम् अभावाय नराधिप। युधिष्ठिरो ऽब्रवीद् राजा स्वान् योधान् मनुजाधिप। सर्वभूतक्षयकरे धर्मपुत्रो युधिष्ठिरः।

saṃjaya uvāca. vartamāne tathā raudre rātriyuddhe viśāṃ pate. manuṣyanaranāgānām abhāvāya narādhipa. yudhiṣṭhiro 'bravīd rājā svān yodhān manujādhipa. sarvabhūtakṣayakare dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ.

अब्रवीत् पाण्डवांश् चैव पाञ्चालांश् च ससोमकान्। अभ्यद्रवत गच्छध्वं द्रोणम् एव जिघांसया।

abravīt pāṇḍavāṃś caiva pāñcālāṃś ca sasomakān. abhyadravata gacchadhvaṃ droṇam eva jighāṃsayā.

राज्ञस् ते वचनाद् राजन् पाञ्चालाः सोमकास् तथा। द्रोणम् एवाभ्यवर्तन्त नदन्तो भैरवान् रवान्।

rājñas te vacanād rājan pāñcālāḥ somakās tathā. droṇam evābhyavartanta nadanto bhairavān ravān.

तान् वयं प्रतिगर्जन्तः प्रत्युद्यातास् त्व् अमर्षिताः। यथाशक्ति यथोत्साहं यथासत्त्वं च संयुगे।

tān vayaṃ pratigarjantaḥ pratyudyātās tv amarṣitāḥ. yathāśakti yathotsāhaṃ yathāsattvaṃ ca saṃyuge.

कृतवर्मा च हार्दिक्यो युधिष्ठिरम् उपाद्रवत्। द्रोणं प्रति जिघांसन्तं मत्तो मत्तम् इव द्विपम्। धृष्टद्युम्नो महाराज द्रोणम् एवान्वपद्यत।

kṛtavarmā ca hārdikyo yudhiṣṭhiram upādravat. droṇaṃ prati jighāṃsantaṃ matto mattam iva dvipam. dhṛṣṭadyumno mahārāja droṇam evānvapadyata.

शैनेयं शरवर्षाणि विकिरन्तं समन्ततः। अभ्ययात् कौरवो राजन् भूरिः संग्राममूर्धनि।

śaineyaṃ śaravarṣāṇi vikirantaṃ samantataḥ. abhyayāt kauravo rājan bhūriḥ saṃgrāmamūrdhani.

सहदेवम् अथायान्तं द्रोणप्रेप्सुं महारथम्। कर्णो वैकर्तनो राजन् वारयाम् आस पाण्डवम्।

sahadevam athāyāntaṃ droṇaprepsuṃ mahāratham. karṇo vaikartano rājan vārayām āsa pāṇḍavam.

भीमसेनम् अथायान्तं व्यादितास्यम् इवान्तकम्। स्वयं दुर्योधनो युद्धे प्रतीपं मृत्युम् आव्रजत्।

bhīmasenam athāyāntaṃ vyāditāsyam ivāntakam. svayaṃ duryodhano yuddhe pratīpaṃ mṛtyum āvrajat.

नकुलं च युधां श्रेष्ठं सर्वयुद्धविशारदम्। शकुनिः सौबलो राजन् वारयाम् आस सत्वरः।

nakulaṃ ca yudhāṃ śreṣṭhaṃ sarvayuddhaviśāradam. śakuniḥ saubalo rājan vārayām āsa satvaraḥ.

शिखण्डिनम् अथायान्तं रथेन रथिनां वरम्। कृपो शारद्वतो राजन् वारयाम् आस संयुगे।

śikhaṇḍinam athāyāntaṃ rathena rathināṃ varam. kṛpo śāradvato rājan vārayām āsa saṃyuge.

प्रतिविन्ध्यम् अथायान्तं मयूरसदृशैर् हयैः। दुःशासनो महाराज यत्तो यत्तम् अवारयत्।

prativindhyam athāyāntaṃ mayūrasadṛśair hayaiḥ. duḥśāsano mahārāja yatto yattam avārayat.

भैमसेनिम् अथायान्तं मायाशतविशारदम्। अश्वत्थामा पितुर् मानं कुर्वाणः प्रत्यषेधयत्।

bhaimasenim athāyāntaṃ māyāśataviśāradam. aśvatthāmā pitur mānaṃ kurvāṇaḥ pratyaṣedhayat.

द्रुपदं वृषसेनस् तु ससैन्यं सपदानुगम्। वारयाम् आस समरे द्रोणप्रेप्सुं महारथम्।

drupadaṃ vṛṣasenas tu sasainyaṃ sapadānugam. vārayām āsa samare droṇaprepsuṃ mahāratham.

विराटं द्रुतम् आयान्तं द्रोणस्य निधनं प्रति। मद्रराजः सुसंक्रुद्धो वारयाम् आस भारत।

virāṭaṃ drutam āyāntaṃ droṇasya nidhanaṃ prati. madrarājaḥ susaṃkruddho vārayām āsa bhārata.

शतानीकम् अथायान्तं नाकुलिं रभसं रणे। चित्रसेनो रुरोधाशु शरैर् द्रोणवधेप्सया।

śatānīkam athāyāntaṃ nākuliṃ rabhasaṃ raṇe. citraseno rurodhāśu śarair droṇavadhepsayā.

अर्जुनं च युधां श्रेष्ठं प्राद्रवन्तं महारथम्। अलम्बुसो महाराज राक्षसेन्द्रो न्यवारयत्।

arjunaṃ ca yudhāṃ śreṣṭhaṃ prādravantaṃ mahāratham. alambuso mahārāja rākṣasendro nyavārayat.

तथा द्रोणं महेष्वासं निघ्नन्तं शात्रवान् रणे। धृष्टद्युम्नो ऽथ पाञ्चाल्यो हृष्टरूपम् अवारयत्।

tathā droṇaṃ maheṣvāsaṃ nighnantaṃ śātravān raṇe. dhṛṣṭadyumno 'tha pāñcālyo hṛṣṭarūpam avārayat.

तथान्यान् पाण्डुपुत्राणां समायातान् महारथान्। तावका रथिनो राजन् वारयाम् आसुर् ओजसा।

tathānyān pāṇḍuputrāṇāṃ samāyātān mahārathān. tāvakā rathino rājan vārayām āsur ojasā.

गजारोहा गजैस् तूर्णं संनिपत्य महामृधे। योधयन्तः स्म दृश्यन्ते शतशो ऽथ सहस्रशः।

gajārohā gajais tūrṇaṃ saṃnipatya mahāmṛdhe. yodhayantaḥ sma dṛśyante śataśo 'tha sahasraśaḥ.

निशीथे तुरगा राजन्न् आद्रवन्तः परस्परम्। समदृश्यन्त वेगेन पक्षवन्त इवाद्रयः।

niśīthe turagā rājann ādravantaḥ parasparam. samadṛśyanta vegena pakṣavanta ivādrayaḥ.

सादिनः सादिभिः सार्धं प्रासशक्त्यृष्टिपाणयः। समागच्छन् महाराज विनदन्तः पृथक् पृथक्।

sādinaḥ sādibhiḥ sārdhaṃ prāsaśaktyṛṣṭipāṇayaḥ. samāgacchan mahārāja vinadantaḥ pṛthak pṛthak.

नरास् तु बहवस् तत्र समाजग्मुः परस्परम्। गदाभिर् मुसलैश् चैव नानाशस्त्रैश् च संघशः।

narās tu bahavas tatra samājagmuḥ parasparam. gadābhir musalaiś caiva nānāśastraiś ca saṃghaśaḥ.

कृतवर्मा तु हार्दिक्यो धर्मपुत्रं युधिष्ठिरम्। वारयाम् आस संक्रुद्धो वेलेवोद्वृत्तम् अर्णवम्।

kṛtavarmā tu hārdikyo dharmaputraṃ yudhiṣṭhiram. vārayām āsa saṃkruddho velevodvṛttam arṇavam.

युधिष्ठिरस् तु हार्दिक्यं विद्ध्वा पञ्चभिर् आशुगैः। पुनर् विव्याध विंशत्या तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत्।

yudhiṣṭhiras tu hārdikyaṃ viddhvā pañcabhir āśugaiḥ. punar vivyādha viṃśatyā tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt.

कृतवर्मा तु संक्रुद्धो धर्मपुत्रस्य मारिष। धनुश् चिच्छेद भल्लेन तं च विव्याध सप्तभिः।

kṛtavarmā tu saṃkruddho dharmaputrasya māriṣa. dhanuś ciccheda bhallena taṃ ca vivyādha saptabhiḥ.

अथान्यद् धनुर् आदाय धर्मपुत्रो युधिष्ठिरः। हार्दिक्यं दशभिर् बाणैर् बाह्वोर् उरसि चार्पयत्।

athānyad dhanur ādāya dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ. hārdikyaṃ daśabhir bāṇair bāhvor urasi cārpayat.

माधवस् तु रणे विद्धो धर्मपुत्रेण मारिष। प्राकम्पत च रोषेण सप्तभिश् चार्दयच् छरैः।

mādhavas tu raṇe viddho dharmaputreṇa māriṣa. prākampata ca roṣeṇa saptabhiś cārdayac charaiḥ.

तस्य पार्थो धनुश् छित्त्वा हस्तावापं निकृत्य च। प्राहिणोन् निशितान् बाणान् पञ्च राजञ् शिलाशितान्।

tasya pārtho dhanuś chittvā hastāvāpaṃ nikṛtya ca. prāhiṇon niśitān bāṇān pañca rājañ śilāśitān.

ते तस्य कवचं भित्त्वा हेमचित्रं महाधनम्। प्राविशन् धरणीम् उग्रा वल्मीकम् इव पन्नगाः।

te tasya kavacaṃ bhittvā hemacitraṃ mahādhanam. prāviśan dharaṇīm ugrā valmīkam iva pannagāḥ.

अक्ष्णोर् निमेषमात्रेण सो ऽन्यद् आदाय कार्मुकम्। विव्याध पाण्डवं षष्ट्या सूतं च नवभिः शरैः।

akṣṇor nimeṣamātreṇa so 'nyad ādāya kārmukam. vivyādha pāṇḍavaṃ ṣaṣṭyā sūtaṃ ca navabhiḥ śaraiḥ.

तस्य शक्तिम् अमेयात्मा पाण्डवो भुजगोपमाम्। चिक्षेप भरतश्रेष्ठ रथे न्यस्य महद् धनुः।

tasya śaktim ameyātmā pāṇḍavo bhujagopamām. cikṣepa bharataśreṣṭha rathe nyasya mahad dhanuḥ.

सा हेमचित्रा महती पाण्डवेन प्रवेरिता। निर्भिद्य दक्षिणं बाहुं प्राविशद् धरणीतलम्।

sā hemacitrā mahatī pāṇḍavena praveritā. nirbhidya dakṣiṇaṃ bāhuṃ prāviśad dharaṇītalam.

एतस्मिन्न् एव काले तु गृह्य पार्थः पुनर् धनुः। हार्दिक्यं छादयाम् आस शरैः संनतपर्वभिः।

etasminn eva kāle tu gṛhya pārthaḥ punar dhanuḥ. hārdikyaṃ chādayām āsa śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ.

ततस् तु समरे शूरो वृष्णीनां प्रवरो रथी। व्यश्वसूतरथं चक्रे निमेषार्धाद् युधिष्ठिरम्।

tatas tu samare śūro vṛṣṇīnāṃ pravaro rathī. vyaśvasūtarathaṃ cakre nimeṣārdhād yudhiṣṭhiram.

ततस् तु पाण्डवो ज्येष्ठः खड्गचर्म समाददे। तद् अस्य निशितैर् बाणैर् व्यधमन् माधवो रणे।

tatas tu pāṇḍavo jyeṣṭhaḥ khaḍgacarma samādade. tad asya niśitair bāṇair vyadhaman mādhavo raṇe.

तोमरं तु ततो गृह्य स्वर्णदण्डं दुरासदम्। प्रेषयत् समरे तूर्णं हार्दिक्यस्य युधिष्ठिरः।

tomaraṃ tu tato gṛhya svarṇadaṇḍaṃ durāsadam. preṣayat samare tūrṇaṃ hārdikyasya yudhiṣṭhiraḥ.

तम् आपतन्तं सहसा धर्मराजभुजच्युतम्। द्विधा चिच्छेद हार्दिक्यः कृतहस्तः स्मयन्न् इव।

tam āpatantaṃ sahasā dharmarājabhujacyutam. dvidhā ciccheda hārdikyaḥ kṛtahastaḥ smayann iva.

ततः शरशतेनाजौ धर्मपुत्रम् अवाकिरत्। कवचं चास्य संक्रुद्धः शरैस् तीक्ष्णैर् अदारयत्।

tataḥ śaraśatenājau dharmaputram avākirat. kavacaṃ cāsya saṃkruddhaḥ śarais tīkṣṇair adārayat.

हार्दिक्यशरसंछिन्नं कवचं तन् महात्मनः। व्यशीर्यत रणे राजंस् ताराजालम् इवाम्बरात्।

hārdikyaśarasaṃchinnaṃ kavacaṃ tan mahātmanaḥ. vyaśīryata raṇe rājaṃs tārājālam ivāmbarāt.

स छिन्नधन्वा विरथः शीर्णवर्मा शरार्दितः। अपायासीद् रणात् तूर्णं धर्मपुत्रो युधिष्ठिरः।

sa chinnadhanvā virathaḥ śīrṇavarmā śarārditaḥ. apāyāsīd raṇāt tūrṇaṃ dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ.

कृतवर्मा तु निर्जित्य धर्मपुत्रं युधिष्ठिरम्। पुनर् द्रोणस्य जुगुपे चक्रम् एव महाबलः।

kṛtavarmā tu nirjitya dharmaputraṃ yudhiṣṭhiram. punar droṇasya jugupe cakram eva mahābalaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents