महाभारत 7.13 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 13→

[mh-7-13] • 80 श्लोकाः

संजय उवाच। ततः स पाण्डवानीके जनयंस् तुमुलं महत्। व्यचरत् पाण्डवान् द्रोणो दहन् कक्षम् इवानलः।

saṃjaya uvāca. tataḥ sa pāṇḍavānīke janayaṃs tumulaṃ mahat. vyacarat pāṇḍavān droṇo dahan kakṣam ivānalaḥ.

निर्दहन्तम् अनीकानि साक्षाद् अग्निम् इवोत्थितम्। दृष्ट्वा रुक्मरथं युद्धे समकम्पन्त सृञ्जयाः।

nirdahantam anīkāni sākṣād agnim ivotthitam. dṛṣṭvā rukmarathaṃ yuddhe samakampanta sṛñjayāḥ.

प्रततं चास्यमानस्य धनुषो ऽस्याशुकारिणः। ज्याघोषः श्रूयते ऽत्यर्थं विस्फूर्जितम् इवाशनेः।

pratataṃ cāsyamānasya dhanuṣo 'syāśukāriṇaḥ. jyāghoṣaḥ śrūyate 'tyarthaṃ visphūrjitam ivāśaneḥ.

रथिनः सादिनश् चैव नागान् अश्वान् पदातिनः। रौद्रा हस्तवता मुक्ताः प्रमथ्नन्ति स्म सायकाः।

rathinaḥ sādinaś caiva nāgān aśvān padātinaḥ. raudrā hastavatā muktāḥ pramathnanti sma sāyakāḥ.

नानद्यमानः पर्जन्यः सानिलः शुचिसंक्षये। अश्मवर्षम् इवावर्षत् परेषाम् आवहद् भयम्।

nānadyamānaḥ parjanyaḥ sānilaḥ śucisaṃkṣaye. aśmavarṣam ivāvarṣat pareṣām āvahad bhayam.

व्यचरत् स तदा राजन् सेनां विक्षोभयन् प्रभुः। वर्धयाम् आस संत्रासं शात्रवाणाम् अमानुषम्।

vyacarat sa tadā rājan senāṃ vikṣobhayan prabhuḥ. vardhayām āsa saṃtrāsaṃ śātravāṇām amānuṣam.

तस्य विद्युद् इवाभ्रेषु चापं हेमपरिष्कृतम्। भ्रमद् रथाम्बुदे तस्मिन् दृश्यते स्म पुनः पुनः।

tasya vidyud ivābhreṣu cāpaṃ hemapariṣkṛtam. bhramad rathāmbude tasmin dṛśyate sma punaḥ punaḥ.

स वीरः सत्यवान् प्राज्ञो धर्मनित्यः सुदारुणः। युगान्तकाले यन्तेव रौद्रां प्रास्कन्दयन् नदीम्।

sa vīraḥ satyavān prājño dharmanityaḥ sudāruṇaḥ. yugāntakāle yanteva raudrāṃ prāskandayan nadīm.

अमर्षवेगप्रभवां क्रव्यादगणसंकुलाम्। बलौघैः सर्वतः पूर्णां वीरवृक्षापहारिणीम्।

amarṣavegaprabhavāṃ kravyādagaṇasaṃkulām. balaughaiḥ sarvataḥ pūrṇāṃ vīravṛkṣāpahāriṇīm.

शोणितोदां रथावर्तां हस्त्यश्वकृतरोधसम्। कवचोडुपसंयुक्तां मांसपङ्कसमाकुलाम्। केशशैवालसंयुक्तां मांसासृक्कर्दमारुणाम्।

śoṇitodāṃ rathāvartāṃ hastyaśvakṛtarodhasam. kavacoḍupasaṃyuktāṃ māṃsapaṅkasamākulām. keśaśaivālasaṃyuktāṃ māṃsāsṛkkardamāruṇām.

मेदोमज्जास्थिसिकताम् उष्णीषवरफेनिलाम्। संग्रामजलदापूर्णां प्रासमत्स्यसमाकुलाम्।

medomajjāsthisikatām uṣṇīṣavaraphenilām. saṃgrāmajaladāpūrṇāṃ prāsamatsyasamākulām.

नरनागाश्वसंभूतां शरवेगौघवाहिनीम्। शरीरदारुशृङ्गाटां भुजनागसमाकुलाम्।

naranāgāśvasaṃbhūtāṃ śaravegaughavāhinīm. śarīradāruśṛṅgāṭāṃ bhujanāgasamākulām.

उत्तमाङ्गोपलतलां निस्त्रिंशझषसेविताम्। रथनागह्रदोपेतां नानाभरणनीरजाम्।

uttamāṅgopalatalāṃ nistriṃśajhaṣasevitām. rathanāgahradopetāṃ nānābharaṇanīrajām.

महारथशतावर्तां भूमिरेणूर्मिमालिनीम्। महावीर्यवतां संख्ये सुतरां भीरुदुस्तराम्। शरीरशतसंबाधां गृध्रकङ्कनिषेविताम्। महारथसहस्राणि नयन्तीं यमसादनम्।

mahārathaśatāvartāṃ bhūmireṇūrmimālinīm. mahāvīryavatāṃ saṃkhye sutarāṃ bhīrudustarām. śarīraśatasaṃbādhāṃ gṛdhrakaṅkaniṣevitām. mahārathasahasrāṇi nayantīṃ yamasādanam.

शूरव्यालसमाकीर्णां प्राणिवाणिजसेविताम्। छिन्नच्छत्रमहाहंसां मुकुटाण्डजसंकुलाम्।

śūravyālasamākīrṇāṃ prāṇivāṇijasevitām. chinnacchatramahāhaṃsāṃ mukuṭāṇḍajasaṃkulām.

चक्रकूर्मां गदानक्रां शरक्षुद्रझषाकुलाम्। बडगृध्रसृगालानां घोरसंघैर् निषेविताम्। नदीं प्रास्यन्दयन् द्रोणः केशशैवलशाड्वलाम्।

cakrakūrmāṃ gadānakrāṃ śarakṣudrajhaṣākulām. baḍagṛdhrasṛgālānāṃ ghorasaṃghair niṣevitām. nadīṃ prāsyandayan droṇaḥ keśaśaivalaśāḍvalām.

निहतान् प्राणिनः संख्ये द्रोणेन बलिना शरैः। वहन्तीं पितृलोकाय शतशो राजसत्तम। उवाह शतशो राजन् पितृलोकाय वाहिनीम्।

nihatān prāṇinaḥ saṃkhye droṇena balinā śaraiḥ. vahantīṃ pitṛlokāya śataśo rājasattama. uvāha śataśo rājan pitṛlokāya vāhinīm.

शरीरशतसंबाधां केशशैवलशाद्वलाम्। नदीं प्रावर्तयद् राजन् भीरूणां भयवर्धिनीम्।

śarīraśatasaṃbādhāṃ keśaśaivalaśādvalām. nadīṃ prāvartayad rājan bhīrūṇāṃ bhayavardhinīm.

तं जयन्तम् अनीकानि तानि तान्य् एव भारत। सर्वतो ऽभ्यद्रवन् द्रोणं युधिष्ठिरपुरोगमाः।

taṃ jayantam anīkāni tāni tāny eva bhārata. sarvato 'bhyadravan droṇaṃ yudhiṣṭhirapurogamāḥ.

तान् अभिद्रवतः शूरांस् तावका दृढकार्मुकाः। सर्वतः प्रत्यगृह्णन्त तद् अभूल् लोमहर्षणम्।

tān abhidravataḥ śūrāṃs tāvakā dṛḍhakārmukāḥ. sarvataḥ pratyagṛhṇanta tad abhūl lomaharṣaṇam.

शतमायस् तु शकुनिः सहदेवं समाद्रवत्। सनियन्तृध्वजरथं विव्याध निशितैः शरैः।

śatamāyas tu śakuniḥ sahadevaṃ samādravat. saniyantṛdhvajarathaṃ vivyādha niśitaiḥ śaraiḥ.

तस्य माद्रीसुतः केतुं धनुः सूतं हयान् अपि। नातिक्रुद्धः शरैश् छित्त्वा षष्ट्या विव्याध मातुलम्। भित्त्वा च शरवर्षेण शकुनिं प्रत्यवारयत्।

tasya mādrīsutaḥ ketuṃ dhanuḥ sūtaṃ hayān api. nātikruddhaḥ śaraiś chittvā ṣaṣṭyā vivyādha mātulam. bhittvā ca śaravarṣeṇa śakuniṃ pratyavārayat.

सौबलस् तु गदां गृह्य प्रचस्कन्द रथोत्तमात्। स तस्य गदया राजन् रथात् सूतम् अपातयत्।

saubalas tu gadāṃ gṛhya pracaskanda rathottamāt. sa tasya gadayā rājan rathāt sūtam apātayat.

ततस् तौ विरथौ राजन् गदाहस्तौ महाबलौ। चिक्रीडतू रणे शूरौ सशृङ्गाव् इव पर्वतौ।

tatas tau virathau rājan gadāhastau mahābalau. cikrīḍatū raṇe śūrau saśṛṅgāv iva parvatau.

द्रोणः पाञ्चालराजानं विद्ध्वा दशभिर् आशुगैः। तयोस् तत्र महाराज बाणवर्षैः प्रकाशितम्। खद्योतैर् इव चाकाशं प्रदोषे पुरुषर्षभ। बहुभिस् तेन चाभ्यस्तस् तं विव्याध शताधिकैः।

droṇaḥ pāñcālarājānaṃ viddhvā daśabhir āśugaiḥ. tayos tatra mahārāja bāṇavarṣaiḥ prakāśitam. khadyotair iva cākāśaṃ pradoṣe puruṣarṣabha. bahubhis tena cābhyastas taṃ vivyādha śatādhikaiḥ.

विविंशतिं भीमसेनो विंशत्या निशितैः शरैः। विद्ध्वा नाकम्पयद् वीरस् तद् अद्भुतम् इवाभवत्।

viviṃśatiṃ bhīmaseno viṃśatyā niśitaiḥ śaraiḥ. viddhvā nākampayad vīras tad adbhutam ivābhavat.

विविंशतिस् तु सहसा व्यश्वकेतुशरासनम्। भीमं चक्रे महाराज ततः सैन्यान्य् अपूजयन्। चक्रे तं सर्वसैन्यानि प्रहृष्टान्य् अभ्यपूजयन्।

viviṃśatis tu sahasā vyaśvaketuśarāsanam. bhīmaṃ cakre mahārāja tataḥ sainyāny apūjayan. cakre taṃ sarvasainyāni prahṛṣṭāny abhyapūjayan.

स तन् न ममृषे वीरः शत्रोर् विजयम् आहवे। ततो ऽस्य गदया दान्तान् हयान् सर्वान् अपातयत्। हताश्वात् स रथाद् राजन् गृह्य चर्म महाबलः। अभ्ययाद् भीमसेनं तु मत्तो मत्तम् इव द्विपम्।

sa tan na mamṛṣe vīraḥ śatror vijayam āhave. tato 'sya gadayā dāntān hayān sarvān apātayat. hatāśvāt sa rathād rājan gṛhya carma mahābalaḥ. abhyayād bhīmasenaṃ tu matto mattam iva dvipam.

शल्यस् तु नकुलं वीरः स्वस्रीयं प्रियम् आत्मनः। विव्याध प्रहसन् बाणैर् लाडयन् कोपयन्न् इव।

śalyas tu nakulaṃ vīraḥ svasrīyaṃ priyam ātmanaḥ. vivyādha prahasan bāṇair lāḍayan kopayann iva.

तस्याश्वान् आतपत्रं च ध्वजं सूतम् अथो धनुः। निपात्य नकुलः संख्ये शङ्खं दध्मौ प्रतापवान्। चिच्छेद समरे यत्तः स च युद्धाद् उपारमत्।

tasyāśvān ātapatraṃ ca dhvajaṃ sūtam atho dhanuḥ. nipātya nakulaḥ saṃkhye śaṅkhaṃ dadhmau pratāpavān. ciccheda samare yattaḥ sa ca yuddhād upāramat.

धृष्टकेतुः कृपेनास्ताञ् छित्त्वा बहुविधाञ् शरान्। कृपं विव्याध सप्तत्या लक्ष्म चास्याहरत् त्रिभिः।

dhṛṣṭaketuḥ kṛpenāstāñ chittvā bahuvidhāñ śarān. kṛpaṃ vivyādha saptatyā lakṣma cāsyāharat tribhiḥ.

तं कृपः शरवर्षेण महता समवाकिरत्। निवार्य च रणे विप्रो धृष्टकेतुम् अयोधयत्।

taṃ kṛpaḥ śaravarṣeṇa mahatā samavākirat. nivārya ca raṇe vipro dhṛṣṭaketum ayodhayat.

सात्यकिः कृतवर्माणं नाराचेन स्तनान्तरे। विद्ध्वा विव्याध सप्तत्या पुनर् अन्यैः स्मयन्न् इव।

sātyakiḥ kṛtavarmāṇaṃ nārācena stanāntare. viddhvā vivyādha saptatyā punar anyaiḥ smayann iva.

सप्तसप्ततिभिर् भोजस् तं विद्ध्वा निशितैः शरैः। नाकम्पयत शैनेयं शीघ्रो वायुर् इवाचलम्।

saptasaptatibhir bhojas taṃ viddhvā niśitaiḥ śaraiḥ. nākampayata śaineyaṃ śīghro vāyur ivācalam.

सेनापतिः सुशर्माणं शीघ्रं मर्मस्व् अताडयत्। स चापि तं तोमरेण जत्रुदेशे अताडयत्।

senāpatiḥ suśarmāṇaṃ śīghraṃ marmasv atāḍayat. sa cāpi taṃ tomareṇa jatrudeśe atāḍayat.

वैकर्तनं तु समरे विराटः प्रत्यवारयत्। सह मत्स्यैर् महावीर्यैस् तद् अद्भुतम् इवाभवत्।

vaikartanaṃ tu samare virāṭaḥ pratyavārayat. saha matsyair mahāvīryais tad adbhutam ivābhavat.

तत् पौरुषम् अभूत् तत्र सूतपुत्रस्य दारुणम्। यत् सैन्यं वारयाम् आस शरैः संनतपर्वभिः।

tat pauruṣam abhūt tatra sūtaputrasya dāruṇam. yat sainyaṃ vārayām āsa śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ.

द्रुपदस् तु स्वयं राजा भगदत्तेन संगतः। तयोर् युद्धं महाराज चित्ररूपम् इवाभवत्। भगदत्तस् तु राजानं द्रुपदं नतपर्वभिः। सनियन्तृध्वजरथं विव्याध पुरुषर्षभः। द्रुपदस् तु ततः क्रुद्धो भगदत्तं महारथम्। आजघानोरसि क्षिप्रं शरेणानतपर्वणा। युद्धं योधवरौ लोके सौमदत्तिशिखण्डिनौ। भूतानां त्रासजननं चक्राते ऽस्त्रविशारदौ। श्रोतॄणां वीक्षितॄणां च मोहकारणम् आहवे।

drupadas tu svayaṃ rājā bhagadattena saṃgataḥ. tayor yuddhaṃ mahārāja citrarūpam ivābhavat. bhagadattas tu rājānaṃ drupadaṃ nataparvabhiḥ. saniyantṛdhvajarathaṃ vivyādha puruṣarṣabhaḥ. drupadas tu tataḥ kruddho bhagadattaṃ mahāratham. ājaghānorasi kṣipraṃ śareṇānataparvaṇā. yuddhaṃ yodhavarau loke saumadattiśikhaṇḍinau. bhūtānāṃ trāsajananaṃ cakrāte 'straviśāradau. śrotṝṇāṃ vīkṣitṝṇāṃ ca mohakāraṇam āhave.

भूरिश्रवा रणे राजन् याज्ञसेनिं महारथम्। महता सायकौघेन छादयाम् आस वीर्यवान्।

bhūriśravā raṇe rājan yājñaseniṃ mahāratham. mahatā sāyakaughena chādayām āsa vīryavān.

शिखण्डी तु ततः क्रुद्धः सौमदत्तिं विशां पते। नवत्या सायकानां तु कम्पयाम् आस भारत। छादयाम् आस नाराचैस् तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत्। ऋक्षचर्मपिनद्धौ तु चक्रतुस् तौ परस्परम्। बाह्यम् आभ्यन्तरं मार्गं संप्लवन्तौ यशस्विनौ। ददृशाते महात्मानौ सपक्षाव् इव पर्वतौ। पिशिताशनसंयुक्तौ वाहैर् उद्बाणपातिभिः। बृहत्पताकौ तूणीरौ घोररूपौ भयानकौ। कालमेघाव् इव गजौ लोकानां भर्त्स्य गर्जनैः। रथघोषेण महता व्यास्थितौ स्यन्दनोत्तमौ। बृहत्पताकौ तूणीरौ पैशाचैर् वाहनैर् युतौ।

śikhaṇḍī tu tataḥ kruddhaḥ saumadattiṃ viśāṃ pate. navatyā sāyakānāṃ tu kampayām āsa bhārata. chādayām āsa nārācais tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt. ṛkṣacarmapinaddhau tu cakratus tau parasparam. bāhyam ābhyantaraṃ mārgaṃ saṃplavantau yaśasvinau. dadṛśāte mahātmānau sapakṣāv iva parvatau. piśitāśanasaṃyuktau vāhair udbāṇapātibhiḥ. bṛhatpatākau tūṇīrau ghorarūpau bhayānakau. kālameghāv iva gajau lokānāṃ bhartsya garjanaiḥ. rathaghoṣeṇa mahatā vyāsthitau syandanottamau. bṛhatpatākau tūṇīrau paiśācair vāhanair yutau.

राक्षसौ भीमकर्माणौ हैडिम्बालम्बुसाव् उभौ। चक्राते ऽत्यद्भुतं युद्धं परस्परवधैषिणौ।

rākṣasau bhīmakarmāṇau haiḍimbālambusāv ubhau. cakrāte 'tyadbhutaṃ yuddhaṃ parasparavadhaiṣiṇau.

मायाशतसृजौ दृप्तौ मायाभिर् इतरेतरम्। अन्तर्हितौ चेरतुस् तौ भृशं विस्मयकारिणौ।

māyāśatasṛjau dṛptau māyābhir itaretaram. antarhitau ceratus tau bhṛśaṃ vismayakāriṇau.

चेकितानो ऽनुविन्देन युयुधे त्व् अतिभैरवम्। तयोस् तु युद्धम् अभवत् परस्परवधैषिणौ। युधिष्ठिरः स्वयं राजा दुर्योधनम् अयोधयत्। तौ पुत्रौ तव दुर्धर्षौ युयुधाते परस्परम्। यथा देवासुरे युद्धे बलशक्रौ महाबलौ।

cekitāno 'nuvindena yuyudhe tv atibhairavam. tayos tu yuddham abhavat parasparavadhaiṣiṇau. yudhiṣṭhiraḥ svayaṃ rājā duryodhanam ayodhayat. tau putrau tava durdharṣau yuyudhāte parasparam. yathā devāsure yuddhe balaśakrau mahābalau.

लक्ष्मणः क्षत्रदेवेन विमर्दम् अकरोद् भृशम्। यथा विष्णुः पुरा राजन् हिरण्याक्षेण संयुगे।

lakṣmaṇaḥ kṣatradevena vimardam akarod bhṛśam. yathā viṣṇuḥ purā rājan hiraṇyākṣeṇa saṃyuge.

ततः प्रजविताश्वेन विधिवत् कल्पितेन च। रथेनाभ्यपतद् राजन् सौभद्रं पौरवो नदन्।

tataḥ prajavitāśvena vidhivat kalpitena ca. rathenābhyapatad rājan saubhadraṃ pauravo nadan.

ततो ऽभियाय त्वरितो युद्धाकाङ्क्षी महाबलः। तेन चक्रे महद् युद्धम् अभिमन्युर् अरिंदमः।

tato 'bhiyāya tvarito yuddhākāṅkṣī mahābalaḥ. tena cakre mahad yuddham abhimanyur ariṃdamaḥ.

पौरवस् त्व् अथ सौभद्रं शरव्रातैर् अवाकिरत्। तस्यार्जुनिर् ध्वजं छत्रं धनुश् चोर्व्याम् अपातयत्।

pauravas tv atha saubhadraṃ śaravrātair avākirat. tasyārjunir dhvajaṃ chatraṃ dhanuś corvyām apātayat.

सौभद्रः पौरवं त्व् अन्यैर् विद्ध्वा सप्तभिर् आशुगैः। पञ्चभिस् तस्य विव्याध हयान् सूतं च सायकैः।

saubhadraḥ pauravaṃ tv anyair viddhvā saptabhir āśugaiḥ. pañcabhis tasya vivyādha hayān sūtaṃ ca sāyakaiḥ.

ततः संहर्षयन् सेनां सिंहवद् विनदन् मुहुः। समादत्तार्जुनिस् तूर्णं पौरवान्तकरं शरम्। तस्य संधितम् आज्ञाय सायकं घोरदर्शनम्।

tataḥ saṃharṣayan senāṃ siṃhavad vinadan muhuḥ. samādattārjunis tūrṇaṃ pauravāntakaraṃ śaram. tasya saṃdhitam ājñāya sāyakaṃ ghoradarśanam.

द्वाभ्यां शराभ्यां हार्दिक्यश् चकर्त सशरं धनुः। तद् उत्सृज्य धनुश् छिन्नं सौभद्रः परवीरहा। उद्बबर्ह सितं खड्गम् आददानः शरावरम्।

dvābhyāṃ śarābhyāṃ hārdikyaś cakarta saśaraṃ dhanuḥ. tad utsṛjya dhanuś chinnaṃ saubhadraḥ paravīrahā. udbabarha sitaṃ khaḍgam ādadānaḥ śarāvaram.

स तेनानेकतारेण चर्मणा कृतहस्तवत्। भ्रान्तासिर् अचरन् मार्गान् दर्शयन् वीर्यम् आत्मनः।

sa tenānekatāreṇa carmaṇā kṛtahastavat. bhrāntāsir acaran mārgān darśayan vīryam ātmanaḥ.

भ्रामितं पुनर् उद्भ्रान्तम् आधूतं पुनर् उच्छ्रितम्। चर्मनिस्त्रिंशयो राजन् निर्विशेषम् अदृश्यत।

bhrāmitaṃ punar udbhrāntam ādhūtaṃ punar ucchritam. carmanistriṃśayo rājan nirviśeṣam adṛśyata.

स पौरवरथस्येषाम् आप्लुत्य सहसा नदन्। पौरवं रथम् आस्थाय केशपक्षे परामृशत्।

sa pauravarathasyeṣām āplutya sahasā nadan. pauravaṃ ratham āsthāya keśapakṣe parāmṛśat.

जघानास्य पदा सूतम् असिनापातयद् ध्वजम्। विक्षोभ्याम्भोनिधिं तार्क्ष्यस् तं नागम् इव चाक्षिपत्।

jaghānāsya padā sūtam asināpātayad dhvajam. vikṣobhyāmbhonidhiṃ tārkṣyas taṃ nāgam iva cākṣipat.

तम् आकलितकेशान्तं ददृशुः सर्वपार्थिवाः। उक्षाणम् इव सिंहेन पात्यमानम् अचेतनम्।

tam ākalitakeśāntaṃ dadṛśuḥ sarvapārthivāḥ. ukṣāṇam iva siṃhena pātyamānam acetanam.

तम् आर्जुनिवशं प्राप्तं कृष्यमाणम् अनाथवत्। पौरवं पतितं दृष्ट्वा नामृष्यत जयद्रथः।

tam ārjunivaśaṃ prāptaṃ kṛṣyamāṇam anāthavat. pauravaṃ patitaṃ dṛṣṭvā nāmṛṣyata jayadrathaḥ.

स बर्हिणमहावाजं किङ्किणीशतजालवत्। चर्म चादाय खड्गं च नदन् पर्यपतद् रथात्।

sa barhiṇamahāvājaṃ kiṅkiṇīśatajālavat. carma cādāya khaḍgaṃ ca nadan paryapatad rathāt.

ततः सैन्धवम् आलोक्य कार्ष्णिर् उत्सृज्य पौरवम्। उत्पपात रथात् तूर्णं श्येनवन् निपपात च।

tataḥ saindhavam ālokya kārṣṇir utsṛjya pauravam. utpapāta rathāt tūrṇaṃ śyenavan nipapāta ca.

प्रासपट्टिशनिस्त्रिंशाञ् शत्रुभिः संप्रवेरितान्। चिच्छेदाथासिना कार्ष्णिश् चर्मणा संरुरोध च।

prāsapaṭṭiśanistriṃśāñ śatrubhiḥ saṃpraveritān. cicchedāthāsinā kārṣṇiś carmaṇā saṃrurodha ca.

स दर्शयित्वा सैन्यानां स्वबाहुबलम् आत्मनः। तम् उद्यम्य महाखड्गं चर्म चाथ पुनर् बली। दुधाव सहसा खड्गं चर्म चातिरथः पुनः।

sa darśayitvā sainyānāṃ svabāhubalam ātmanaḥ. tam udyamya mahākhaḍgaṃ carma cātha punar balī. dudhāva sahasā khaḍgaṃ carma cātirathaḥ punaḥ.

वृद्धक्षत्रस्य दायादं पितुर् अत्यन्तवैरिणम्। ससाराभिमुखः शूरः शार्दूल इव कुञ्जरम्।

vṛddhakṣatrasya dāyādaṃ pitur atyantavairiṇam. sasārābhimukhaḥ śūraḥ śārdūla iva kuñjaram.

तौ परस्परम् आसाद्य खड्गदन्तनखायुधौ। हृष्टवत् संप्रजह्राते व्याघ्रकेसरिणाव् इव।

tau parasparam āsādya khaḍgadantanakhāyudhau. hṛṣṭavat saṃprajahrāte vyāghrakesariṇāv iva.

संपातेष्व् अभिपातेषु निपातेष्व् असिचर्मणोः। न तयोर् अन्तरं कश् चिद् ददर्श नरसिंहयोः।

saṃpāteṣv abhipāteṣu nipāteṣv asicarmaṇoḥ. na tayor antaraṃ kaś cid dadarśa narasiṃhayoḥ.

अवक्षेपो ऽसिनिर्ह्रादः शस्त्रान्तरनिदर्शनम्। बाह्यान्तरनिपातश् च निर्विशेषम् अदृश्यत।

avakṣepo 'sinirhrādaḥ śastrāntaranidarśanam. bāhyāntaranipātaś ca nirviśeṣam adṛśyata.

बाह्यम् आभ्यन्तरं चैव चरन्तौ मार्गम् उत्तमम्। ददृशाते महात्मानौ सपक्षाव् इव पर्वतौ।

bāhyam ābhyantaraṃ caiva carantau mārgam uttamam. dadṛśāte mahātmānau sapakṣāv iva parvatau.

ततो विक्षिपतः खड्गं सौभद्रस्य यशस्विनः। शरावरणपक्षान्ते प्रजहार जयद्रथः।

tato vikṣipataḥ khaḍgaṃ saubhadrasya yaśasvinaḥ. śarāvaraṇapakṣānte prajahāra jayadrathaḥ.

रुक्मपक्षान्तरे सक्तस् तस्मिंश् चर्मणि भास्वरे। सिन्धुराजबलोद्धूतः सो ऽभज्यत महान् असिः।

rukmapakṣāntare saktas tasmiṃś carmaṇi bhāsvare. sindhurājabaloddhūtaḥ so 'bhajyata mahān asiḥ.

भग्नम् आज्ञाय निस्त्रिंशम् अवप्लुत्य पदानि षट्। सो ऽदृश्यत निमेषेण स्वरथं पुनर् आस्थितः।

bhagnam ājñāya nistriṃśam avaplutya padāni ṣaṭ. so 'dṛśyata nimeṣeṇa svarathaṃ punar āsthitaḥ.

तं कार्ष्णिं समरान् मुक्तम् आस्थितं रथम् उत्तमम्। सहिताः सर्वराजानः परिवव्रुः समन्ततः।

taṃ kārṣṇiṃ samarān muktam āsthitaṃ ratham uttamam. sahitāḥ sarvarājānaḥ parivavruḥ samantataḥ.

ततश् चर्म च खड्गं च समुत्क्षिप्य महाबलः। ननादार्जुनदायादः प्रेक्षमाणो जयद्रथम्।

tataś carma ca khaḍgaṃ ca samutkṣipya mahābalaḥ. nanādārjunadāyādaḥ prekṣamāṇo jayadratham.

सिन्धुराजं परित्यज्य सौभद्रः परवीरहा। तापयाम् आस तत् सैन्यं भुवनं भास्करो यथा।

sindhurājaṃ parityajya saubhadraḥ paravīrahā. tāpayām āsa tat sainyaṃ bhuvanaṃ bhāskaro yathā.

तस्य सर्वायसीं शक्तिं शल्यः कनकभूषणाम्। चिक्षेप समरे घोरां दीप्ताम् अग्निशिखाम् इव।

tasya sarvāyasīṃ śaktiṃ śalyaḥ kanakabhūṣaṇām. cikṣepa samare ghorāṃ dīptām agniśikhām iva.

ताम् अवप्लुत्य जग्राह सकोशं चाकरोद् असिम्। वैनतेयो यथा कार्ष्णिः पतन्तम् उरगोत्तमम्।

tām avaplutya jagrāha sakośaṃ cākarod asim. vainateyo yathā kārṣṇiḥ patantam uragottamam.

तस्य लाघवम् आज्ञाय सत्त्वं चामिततेजसः। सहिताः सर्वराजानः सिंहनादम् अथानदन्।

tasya lāghavam ājñāya sattvaṃ cāmitatejasaḥ. sahitāḥ sarvarājānaḥ siṃhanādam athānadan.

ततस् ताम् एव शल्यस्य सौभद्रः परवीरहा। मुमोच भुजवीर्येण वैडूर्यविकृताजिराम्।

tatas tām eva śalyasya saubhadraḥ paravīrahā. mumoca bhujavīryeṇa vaiḍūryavikṛtājirām.

सा तस्य रथम् आसाद्य निर्मुक्तभुजगोपमा। जघान सूतं शल्यस्य रथाच् चैनम् अपातयत्।

sā tasya ratham āsādya nirmuktabhujagopamā. jaghāna sūtaṃ śalyasya rathāc cainam apātayat.

ततो विराटद्रुपदौ धृष्टकेतुर् युधिष्ठिरः। सात्यकिः केकया भीमो धृष्टद्युम्नशिखण्डिनौ। यमौ च द्रौपदेयाश् च साधु साध्व् इति चुक्रुशुः।

tato virāṭadrupadau dhṛṣṭaketur yudhiṣṭhiraḥ. sātyakiḥ kekayā bhīmo dhṛṣṭadyumnaśikhaṇḍinau. yamau ca draupadeyāś ca sādhu sādhv iti cukruśuḥ.

बाणशब्दाश् च विविधाः सिंहनादाश् च पुष्कलाः। प्रादुरासन् हर्षयन्तः सौभद्रम् अपलायिनम्। परिवव्रुः स्म ते सर्वे पाण्डवानां महारथाः। हर्षयन्तश् च सौभद्रं रोषयन्तः सुतांश् च ते। तन् नामृष्यन्त पुत्रास् ते शत्रोर् विजयलक्षणम्।

bāṇaśabdāś ca vividhāḥ siṃhanādāś ca puṣkalāḥ. prādurāsan harṣayantaḥ saubhadram apalāyinam. parivavruḥ sma te sarve pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ. harṣayantaś ca saubhadraṃ roṣayantaḥ sutāṃś ca te. tan nāmṛṣyanta putrās te śatror vijayalakṣaṇam.

अथैनं सहसा सर्वे समन्तान् निशितैः शरैः। अभ्याकिरन् महाराज जलदा इव पर्वतम्।

athainaṃ sahasā sarve samantān niśitaiḥ śaraiḥ. abhyākiran mahārāja jaladā iva parvatam.

तेषां च प्रियम् अन्विच्छन् सूतस्य च पराभवात्। आर्तायनिर् अमित्रघ्नः क्रुद्धः सौभद्रम् अभ्ययात्।

teṣāṃ ca priyam anvicchan sūtasya ca parābhavāt. ārtāyanir amitraghnaḥ kruddhaḥ saubhadram abhyayāt.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...