महाभारत 7.129 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 129→

[mh-7-129] • 35 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। यत् तदा प्राविशत् पाण्डून् आचार्यः कुपितो वशी। उक्त्वा दुर्योधनं सम्यङ् मम शास्त्रातिगं सुतम्।

dhṛtarāṣṭra uvāca. yat tadā prāviśat pāṇḍūn ācāryaḥ kupito vaśī. uktvā duryodhanaṃ samyaṅ mama śāstrātigaṃ sutam.

प्रविश्य विचरन्तं च रणे शूरम् अवस्थितम्। कथं द्रोणं महेष्वासं पाण्डवाः पर्यवारयन्।

praviśya vicarantaṃ ca raṇe śūram avasthitam. kathaṃ droṇaṃ maheṣvāsaṃ pāṇḍavāḥ paryavārayan.

के ऽरक्षन् दक्षिणं चक्रम् आचार्यस्य महात्मनः। के चोत्तरम् अरक्षन्त निघ्नतः शात्रवान् रणे। के चास्य पृष्ठतो ऽन्वासन् वीरा वीरस्य योधिनः। के पुरस्ताद् अवर्तन्त रथिनस् तस्य शत्रवः। मन्ये तान् अस्पृशच् छीतम् अतिवेलम् अनार्तवम्। मन्ये ते समवेपन्त गावो वै शिशिरे यथा। यत् प्राविशन् महेष्वासः पाञ्चालान् अपराजितः।

ke 'rakṣan dakṣiṇaṃ cakram ācāryasya mahātmanaḥ. ke cottaram arakṣanta nighnataḥ śātravān raṇe. ke cāsya pṛṣṭhato 'nvāsan vīrā vīrasya yodhinaḥ. ke purastād avartanta rathinas tasya śatravaḥ. manye tān aspṛśac chītam ativelam anārtavam. manye te samavepanta gāvo vai śiśire yathā. yat prāviśan maheṣvāsaḥ pāñcālān aparājitaḥ.

नृत्यन् स रथमार्गेषु सर्वशस्त्रभृतां वरः। निर्दहन् सर्वसैन्यानि पाञ्चालानां रथर्षभः। धूमकेतुर् इव क्रुद्धः कथं मृत्युम् उपेयिवान्।

nṛtyan sa rathamārgeṣu sarvaśastrabhṛtāṃ varaḥ. nirdahan sarvasainyāni pāñcālānāṃ ratharṣabhaḥ. dhūmaketur iva kruddhaḥ kathaṃ mṛtyum upeyivān.

संजय उवाच। सायाह्ने सैन्धवं हत्वा राज्ञा पार्थः समेत्य च। सात्यकिश् च महेष्वासो द्रोणम् एवाभ्यधावताम्।

saṃjaya uvāca. sāyāhne saindhavaṃ hatvā rājñā pārthaḥ sametya ca. sātyakiś ca maheṣvāso droṇam evābhyadhāvatām.

तथा युधिष्ठिरस् तूर्णं भीमसेनश् च पाण्डवः। पृथक् चमूभ्यां संसक्तौ द्रोणम् एवाभ्यधावताम्।

tathā yudhiṣṭhiras tūrṇaṃ bhīmasenaś ca pāṇḍavaḥ. pṛthak camūbhyāṃ saṃsaktau droṇam evābhyadhāvatām.

तथैव नकुलो धीमान् सहदेवश् च दुर्जयः। धृष्टद्युम्नः शतानीको विराटश् च सकेकयः। मत्स्याः शाल्वेयसेनाश् च द्रोणम् एव ययुर् युधि।

tathaiva nakulo dhīmān sahadevaś ca durjayaḥ. dhṛṣṭadyumnaḥ śatānīko virāṭaś ca sakekayaḥ. matsyāḥ śālveyasenāś ca droṇam eva yayur yudhi.

द्रुपदश् च तथा राजा पाञ्चालैर् अभिरक्षितः। धृष्टद्युम्नपिता राजन् द्रोणम् एवाभ्यवर्तत।

drupadaś ca tathā rājā pāñcālair abhirakṣitaḥ. dhṛṣṭadyumnapitā rājan droṇam evābhyavartata.

द्रौपदेया महेष्वासा राक्षसश् च घटोत्कचः। ससेनास् ते ऽभ्यवर्तन्त द्रोणम् एव महाद्युतिम्।

draupadeyā maheṣvāsā rākṣasaś ca ghaṭotkacaḥ. sasenās te 'bhyavartanta droṇam eva mahādyutim.

प्रभद्रकाश् च पाञ्चालाः षट्सहस्राः प्रहारिणः। द्रोणम् एवाभ्यवर्तन्त पुरस्कृत्य शिखण्डिनम्।

prabhadrakāś ca pāñcālāḥ ṣaṭsahasrāḥ prahāriṇaḥ. droṇam evābhyavartanta puraskṛtya śikhaṇḍinam.

तथेतरे नरव्याघ्राः पाण्डवानां महारथाः। सहिताः संन्यवर्तन्त द्रोणम् एव द्विजर्षभम्।

tathetare naravyāghrāḥ pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ. sahitāḥ saṃnyavartanta droṇam eva dvijarṣabham.

तेषु शूरेषु युद्धाय गतेषु भरतर्षभ। बभूव रजनी घोरा भीरूणां भयवर्धिनी।

teṣu śūreṣu yuddhāya gateṣu bharatarṣabha. babhūva rajanī ghorā bhīrūṇāṃ bhayavardhinī.

योधानाम् अशिवा रौद्रा राजन्न् अन्तकगामिनी। कुञ्जराश्वमनुष्याणां प्राणान्तकरणी तदा।

yodhānām aśivā raudrā rājann antakagāminī. kuñjarāśvamanuṣyāṇāṃ prāṇāntakaraṇī tadā.

तस्यां रजन्यां घोरायां नदन्त्यः सर्वतः शिवाः। न्यवेदयन् भयं घोरं सज्वालकवलैर् मुखैः।

tasyāṃ rajanyāṃ ghorāyāṃ nadantyaḥ sarvataḥ śivāḥ. nyavedayan bhayaṃ ghoraṃ sajvālakavalair mukhaiḥ.

उलूकाश् चाप्य् अदृश्यन्त शंसन्तो विपुलं भयम्। विशेषतः कौरवाणां ध्वजिन्याम् अतिदारुणम्।

ulūkāś cāpy adṛśyanta śaṃsanto vipulaṃ bhayam. viśeṣataḥ kauravāṇāṃ dhvajinyām atidāruṇam.

ततः सैन्येषु राजेन्द्र शब्दः समभवन् महान्। भेरीशब्देन महता मृदङ्गानां स्वनेन च।

tataḥ sainyeṣu rājendra śabdaḥ samabhavan mahān. bherīśabdena mahatā mṛdaṅgānāṃ svanena ca.

गजानां गर्जितैश् चापि तुरङ्गाणां च हेषितैः। खुरशब्दनिपातैश् च तुमुलः सर्वतो ऽभवत्।

gajānāṃ garjitaiś cāpi turaṅgāṇāṃ ca heṣitaiḥ. khuraśabdanipātaiś ca tumulaḥ sarvato 'bhavat.

ततः समभवद् युद्धं संध्यायाम् अतिदारुणम्। द्रोणस्य च महाराज सृञ्जयानां च सर्वशः।

tataḥ samabhavad yuddhaṃ saṃdhyāyām atidāruṇam. droṇasya ca mahārāja sṛñjayānāṃ ca sarvaśaḥ.

तमसा चावृते लोके न प्राज्ञायत किं चन। सैन्येन रजसा चैव समन्ताद् उत्थितेन ह।

tamasā cāvṛte loke na prājñāyata kiṃ cana. sainyena rajasā caiva samantād utthitena ha.

नरस्याश्वस्य नागस्य समसज्जत शोणितम्। नापश्याम रजो भौमं कश्मलेनाभिसंवृताः।

narasyāśvasya nāgasya samasajjata śoṇitam. nāpaśyāma rajo bhaumaṃ kaśmalenābhisaṃvṛtāḥ.

रात्रौ वंशवनस्येव दह्यमानस्य पर्वते। मृदङ्गानकनिर्ह्रादैर् झर्झरैः पटहैस् तथा। फेत्कारैर् ह्रेषितैः शब्दैः सर्वम् एवाकुलं बभौ। घोरश् चटचटाशब्दः शस्त्राणां पतताम् अभूत्।

rātrau vaṃśavanasyeva dahyamānasya parvate. mṛdaṅgānakanirhrādair jharjharaiḥ paṭahais tathā. phetkārair hreṣitaiḥ śabdaiḥ sarvam evākulaṃ babhau. ghoraś caṭacaṭāśabdaḥ śastrāṇāṃ patatām abhūt.

नैव स्वे न परे राजन् प्राज्ञायन्त तमोवृते। उन्मत्तम् इव तत् सर्वं बभूव रजनीमुखे।

naiva sve na pare rājan prājñāyanta tamovṛte. unmattam iva tat sarvaṃ babhūva rajanīmukhe.

भौमं रजो ऽथ राजेन्द्र शोणितेन प्रशामितम्। शातकौम्भैश् च कवचैर् भूषणैश् च तमो ऽभ्यगात्।

bhaumaṃ rajo 'tha rājendra śoṇitena praśāmitam. śātakaumbhaiś ca kavacair bhūṣaṇaiś ca tamo 'bhyagāt.

ततः सा भारती सेना मणिहेमविभूषिता। द्यौर् इवासीत् सनक्षत्रा रजन्यां भरतर्षभ।

tataḥ sā bhāratī senā maṇihemavibhūṣitā. dyaur ivāsīt sanakṣatrā rajanyāṃ bharatarṣabha.

गोमायुबडसंघुष्टा शक्तिध्वजसमाकुला। दारुणाभिरुता घोरा क्ष्वेडितोत्क्रुष्टनादिता।

gomāyubaḍasaṃghuṣṭā śaktidhvajasamākulā. dāruṇābhirutā ghorā kṣveḍitotkruṣṭanāditā.

ततो ऽभवन् महाशब्दस् तुमुलो लोमहर्षणः। समावृण्वन् दिशः सर्वा महेन्द्राशनिनिस्वनः।

tato 'bhavan mahāśabdas tumulo lomaharṣaṇaḥ. samāvṛṇvan diśaḥ sarvā mahendrāśaninisvanaḥ.

सा निशीथे महाराज सेनादृश्यत भारती। अङ्गदैः कुण्डलैर् निष्कैः शस्त्रैश् चैवावभासिता।

sā niśīthe mahārāja senādṛśyata bhāratī. aṅgadaiḥ kuṇḍalair niṣkaiḥ śastraiś caivāvabhāsitā.

तत्र नागा रथाश् चैव जाम्बूनदविभूषिताः। निशायां प्रत्यदृश्यन्त मेघा इव सविद्युतः।

tatra nāgā rathāś caiva jāmbūnadavibhūṣitāḥ. niśāyāṃ pratyadṛśyanta meghā iva savidyutaḥ.

ऋष्टिशक्तिगदाबाणमुसलप्रासपट्टिशाः। संपतन्तो व्यदृश्यन्त भ्राजमाना इवाग्नयः।

ṛṣṭiśaktigadābāṇamusalaprāsapaṭṭiśāḥ. saṃpatanto vyadṛśyanta bhrājamānā ivāgnayaḥ.

दुर्योधनपुरोवातां रथनागबलाहकाम्। वादित्रघोषस्तनितां चापविद्युद्ध्वजैर् वृताम्।

duryodhanapurovātāṃ rathanāgabalāhakām. vāditraghoṣastanitāṃ cāpavidyuddhvajair vṛtām.

द्रोणपाण्डवपर्जन्यां खड्गशक्तिगदाशनिम्। शरधारास्त्रपवनां भृशं शीतोष्णसंकुलाम्।

droṇapāṇḍavaparjanyāṃ khaḍgaśaktigadāśanim. śaradhārāstrapavanāṃ bhṛśaṃ śītoṣṇasaṃkulām.

घोरां विस्मापनीम् उग्रां जीवितच्छिदम् अप्लवाम्। तां प्राविशन्न् अतिभयां सेनां युद्धचिकीर्षवः।

ghorāṃ vismāpanīm ugrāṃ jīvitacchidam aplavām. tāṃ prāviśann atibhayāṃ senāṃ yuddhacikīrṣavaḥ.

तस्मिन् रात्रिमुखे घोरे महाशब्दनिनादिते। भीरूणां त्रासजनने शूराणां हर्षवर्धने।

tasmin rātrimukhe ghore mahāśabdaninādite. bhīrūṇāṃ trāsajanane śūrāṇāṃ harṣavardhane.

रात्रियुद्धे तदा घोरे वर्तमाने सुदारुणे। द्रोणम् अभ्यद्रवन् क्रुद्धाः सहिताः पाण्डुसृञ्जयाः।

rātriyuddhe tadā ghore vartamāne sudāruṇe. droṇam abhyadravan kruddhāḥ sahitāḥ pāṇḍusṛñjayāḥ.

ये ये प्रमुखतो राजन् न्यवर्तन्त महात्मनः। तान् सर्वान् विमुखांश् चक्रे कांश् चिन् निन्ये यमक्षयम्। तानि नागसहस्राणि रथानाम् अयुतानि च। पदातिहयसंघानां प्रयुतान्य् अर्बुदानि च। द्रोणेनैकेन नाराचैर् निर्भिन्नानि निशामुखे।

ye ye pramukhato rājan nyavartanta mahātmanaḥ. tān sarvān vimukhāṃś cakre kāṃś cin ninye yamakṣayam. tāni nāgasahasrāṇi rathānām ayutāni ca. padātihayasaṃghānāṃ prayutāny arbudāni ca. droṇenaikena nārācair nirbhinnāni niśāmukhe.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...