महाभारत 7.126 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 126→

[mh-7-126] • 39 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। सिन्धुराजे हते तात समरे सव्यसाचिना। तथैव भूरिश्रवसि किम् आसीद् वो मनस् तदा।

dhṛtarāṣṭra uvāca. sindhurāje hate tāta samare savyasācinā. tathaiva bhūriśravasi kim āsīd vo manas tadā.

दुर्योधनेन च द्रोणस् तथोक्तः कुरुसंसदि। किम् उक्तवान् परं तस्मात् तन् ममाचक्ष्व संजय।

duryodhanena ca droṇas tathoktaḥ kurusaṃsadi. kim uktavān paraṃ tasmāt tan mamācakṣva saṃjaya.

संजय उवाच। निष्टानको महान् आसीत् सैन्यानां तव भारत। सैन्धवं निहतं दृष्ट्वा भूरिश्रवसम् एव च।

saṃjaya uvāca. niṣṭānako mahān āsīt sainyānāṃ tava bhārata. saindhavaṃ nihataṃ dṛṣṭvā bhūriśravasam eva ca.

मन्त्रितं तव पुत्रस्य ते सर्वम् अवमेनिरे। अवमेनिरे च ते सर्वे तव पुत्रस्य मन्त्रितम्। येन मन्त्रेण निहताः शतशः क्षत्रियर्षभाः।

mantritaṃ tava putrasya te sarvam avamenire. avamenire ca te sarve tava putrasya mantritam. yena mantreṇa nihatāḥ śataśaḥ kṣatriyarṣabhāḥ.

द्रोणस् तु तद् वचः श्रुत्वा पुत्रस्य तव दुर्मनाः। मुहूर्तम् इव तु ध्यात्वा भृशम् आर्तो ऽभ्यभाषत।

droṇas tu tad vacaḥ śrutvā putrasya tava durmanāḥ. muhūrtam iva tu dhyātvā bhṛśam ārto 'bhyabhāṣata.

दुर्योधन किम् एवं मां वाक्शरैर् अभिकृन्तसि। अजय्यं समरे नित्यं ब्रुवाणं सव्यसाचिनम्।

duryodhana kim evaṃ māṃ vākśarair abhikṛntasi. ajayyaṃ samare nityaṃ bruvāṇaṃ savyasācinam.

एतेनैवार्जुनं ज्ञातुम् अलं कौरव संयुगे। यच् छिखण्ड्य् अवधीद् भीष्मं पाल्यमानः किरीटिना।

etenaivārjunaṃ jñātum alaṃ kaurava saṃyuge. yac chikhaṇḍy avadhīd bhīṣmaṃ pālyamānaḥ kirīṭinā.

अवध्यं निहतं दृष्ट्वा संयुगे देवमानुषैः। तदैवाज्ञासिषम् अहं नेयम् अस्तीति भारती।

avadhyaṃ nihataṃ dṛṣṭvā saṃyuge devamānuṣaiḥ. tadaivājñāsiṣam ahaṃ neyam astīti bhāratī.

यं पुंसां त्रिषु लोकेषु सर्वशूरम् अमंस्महि। तस्मिन् विनिहते शूरे किं शेषं पर्युपास्महे।

yaṃ puṃsāṃ triṣu lokeṣu sarvaśūram amaṃsmahi. tasmin vinihate śūre kiṃ śeṣaṃ paryupāsmahe.

यान् स्म तान् ग्लहते तातः शकुनिः कुरुसंसदि। अक्षान् न ते ऽक्षा निशिता बाणास् ते शत्रुतापनाः। अक्षांस् तु मन्यसे बाणाञ् शोभमानाञ् शिताञ् शरान्।

yān sma tān glahate tātaḥ śakuniḥ kurusaṃsadi. akṣān na te 'kṣā niśitā bāṇās te śatrutāpanāḥ. akṣāṃs tu manyase bāṇāñ śobhamānāñ śitāñ śarān.

त एते घ्नन्ति नस् तात विशिखा जयचोदिताः। यांस् तदा ख्याप्यमानांस् त्वं विदुरेण न बुध्यसे।

ta ete ghnanti nas tāta viśikhā jayacoditāḥ. yāṃs tadā khyāpyamānāṃs tvaṃ vidureṇa na budhyase.

तास् ता विलपतश् चापि विदुरस्य महात्मनः। धीरस्य वाचो नाश्रौषीः क्षेमाय वदतः शिवाः।

tās tā vilapataś cāpi vidurasya mahātmanaḥ. dhīrasya vāco nāśrauṣīḥ kṣemāya vadataḥ śivāḥ.

तद् इदं वर्तते घोरम् आगतं वैशसं महत्। तस्यावमानाद् वाक्यस्य दुर्योधन कृते तव। यो ऽवमन्य वचः पथ्यं सुहृदाम् आप्तकारिणाम्। स्वमतं कुरुते मूढः स शोच्यो नचिराद् इव। नेह वै परलोकाय पापम् इच्छेत पार्थिवाः।

tad idaṃ vartate ghoram āgataṃ vaiśasaṃ mahat. tasyāvamānād vākyasya duryodhana kṛte tava. yo 'vamanya vacaḥ pathyaṃ suhṛdām āptakāriṇām. svamataṃ kurute mūḍhaḥ sa śocyo nacirād iva. neha vai paralokāya pāpam iccheta pārthivāḥ.

यच् च नः प्रेक्षमाणानां कृष्णाम् आनाययः सभाम्। अनर्हतीं कुले जातां सर्वधर्मानुचारिणीम्।

yac ca naḥ prekṣamāṇānāṃ kṛṣṇām ānāyayaḥ sabhām. anarhatīṃ kule jātāṃ sarvadharmānucāriṇīm.

तस्याधर्मस्य गान्धारे फलं प्राप्तम् इदं त्वया। नो चेत् पापं परे लोके त्वम् अर्च्छेथास् ततो ऽधिकम्।

tasyādharmasya gāndhāre phalaṃ prāptam idaṃ tvayā. no cet pāpaṃ pare loke tvam arcchethās tato 'dhikam.

यच् च तान् पाण्डवान् द्यूते विषमेण विजित्य ह। प्राव्राजयस् तदारण्ये रौरवाजिनवाससः।

yac ca tān pāṇḍavān dyūte viṣameṇa vijitya ha. prāvrājayas tadāraṇye rauravājinavāsasaḥ.

पुत्राणाम् इव चैतेषां धर्मम् आचरतां सदा। द्रुह्येत् को नु नरो लोके मद् अन्यो ब्राह्मणब्रुवः। गर्भाधानादियुक्तश् च तथोपनयनेन च। न कर्म कृतवा[?तं ना]धीते स भवेद् ब्राह्मणब्रुवः।

putrāṇām iva caiteṣāṃ dharmam ācaratāṃ sadā. druhyet ko nu naro loke mad anyo brāhmaṇabruvaḥ. garbhādhānādiyuktaś ca tathopanayanena ca. na karma kṛtavā[?taṃ nā]dhīte sa bhaved brāhmaṇabruvaḥ.

पाण्डवानाम् अयं कोपस् त्वया शकुनिना सह। आहृतो धृतराष्ट्रस्य संमते कुरुसंसदि।

pāṇḍavānām ayaṃ kopas tvayā śakuninā saha. āhṛto dhṛtarāṣṭrasya saṃmate kurusaṃsadi.

दुःशासनेन संयुक्तः कर्णेन परिवर्धितः। क्षत्तुर् वाक्यम् अनादृत्य त्वयाभ्यस्तः पुनः पुनः। तद् धि नः क्रोधवृक्षश् च कृतमूलो महात्मनाम्। तस्य पुष्पफले राजन्न् उपभुंक्ष्व महाबल।

duḥśāsanena saṃyuktaḥ karṇena parivardhitaḥ. kṣattur vākyam anādṛtya tvayābhyastaḥ punaḥ punaḥ. tad dhi naḥ krodhavṛkṣaś ca kṛtamūlo mahātmanām. tasya puṣpaphale rājann upabhuṃkṣva mahābala.

यत् तत् सर्वे पराभूय पर्यवारयतार्जुनिम्। सिन्धुराजानम् आश्रित्य स वो मध्ये कथं हतः।

yat tat sarve parābhūya paryavārayatārjunim. sindhurājānam āśritya sa vo madhye kathaṃ hataḥ.

कथं त्वयि च कर्णे च कृपे शल्ये च जीवति। अश्वत्थाम्नि च कौरव्य निधनं सैन्धवो ऽगमत्।

kathaṃ tvayi ca karṇe ca kṛpe śalye ca jīvati. aśvatthāmni ca kauravya nidhanaṃ saindhavo 'gamat.

यद् वस् तत् सर्वराजानस् तेजस् तिग्मम् उपासते। सिन्धुराजं परित्रातुं स वो मध्ये कथं हतः।

yad vas tat sarvarājānas tejas tigmam upāsate. sindhurājaṃ paritrātuṃ sa vo madhye kathaṃ hataḥ.

मय्य् एव हि विशेषेण तथा दुर्योधन त्वयि। आशंसत परित्राणम् अर्जुनात् स महीपतिः।

mayy eva hi viśeṣeṇa tathā duryodhana tvayi. āśaṃsata paritrāṇam arjunāt sa mahīpatiḥ.

ततस् तस्मिन् परित्राणम् अलब्धवति फल्गुनात्। न किं चिद् अनुपश्यामि जीवितत्राणम् आत्मनः।

tatas tasmin paritrāṇam alabdhavati phalgunāt. na kiṃ cid anupaśyāmi jīvitatrāṇam ātmanaḥ.

मज्जन्तम् इव चात्मानं धृष्टद्युम्नस्य किल्बिषे। पश्याम्य् अहत्वा पाञ्चालान् सह तेन शिखण्डिना।

majjantam iva cātmānaṃ dhṛṣṭadyumnasya kilbiṣe. paśyāmy ahatvā pāñcālān saha tena śikhaṇḍinā.

तन् मा किम् अभितप्यन्तं वाक्शरैर् अभिकृन्तसि। अशक्तः सिन्धुराजस्य भूत्वा त्राणाय भारत।

tan mā kim abhitapyantaṃ vākśarair abhikṛntasi. aśaktaḥ sindhurājasya bhūtvā trāṇāya bhārata.

सौवर्णं सत्यसंधस्य ध्वजम् अक्लिष्टकर्मणः। अपश्यन् युधि भीष्मस्य कथम् आशंससे जयम्।

sauvarṇaṃ satyasaṃdhasya dhvajam akliṣṭakarmaṇaḥ. apaśyan yudhi bhīṣmasya katham āśaṃsase jayam.

मध्ये महारथानां च यत्राहन्यत सैन्धवः। हतो भूरिश्रवाश् चैव किं शेषं तत्र मन्यसे।

madhye mahārathānāṃ ca yatrāhanyata saindhavaḥ. hato bhūriśravāś caiva kiṃ śeṣaṃ tatra manyase.

कृप एव च दुर्धर्षो यदि जीवति पार्थिव। यो नागात् सिन्धुराजस्य वर्त्म तं पूजयाम्य् अहम्।

kṛpa eva ca durdharṣo yadi jīvati pārthiva. yo nāgāt sindhurājasya vartma taṃ pūjayāmy aham.

यच् चापश्यं हतं भीष्मं पश्यतस् ते ऽनुजस्य वै। दुःशासनस्य कौरव्य कुर्वाणं कर्म दुष्करम्। अवध्यकल्पं संग्रामे देवैर् अपि सवासवैः।

yac cāpaśyaṃ hataṃ bhīṣmaṃ paśyatas te 'nujasya vai. duḥśāsanasya kauravya kurvāṇaṃ karma duṣkaram. avadhyakalpaṃ saṃgrāme devair api savāsavaiḥ.

न ते वसुंधरास्तीति तद् अहं चिन्तये नृप। इमानि पाण्डवानां च सृञ्जयानां च भारत। अनीकान्य् आद्रवन्ते मां सहितान्य् अद्य मारिष।

na te vasuṃdharāstīti tad ahaṃ cintaye nṛpa. imāni pāṇḍavānāṃ ca sṛñjayānāṃ ca bhārata. anīkāny ādravante māṃ sahitāny adya māriṣa.

नाहत्वा सर्वपाञ्चालान् कवचस्य विमोक्षणम्। कर्तास्मि समरे कर्म धार्तराष्ट्र हितं तव।

nāhatvā sarvapāñcālān kavacasya vimokṣaṇam. kartāsmi samare karma dhārtarāṣṭra hitaṃ tava.

राजन् ब्रूयाः सुतं मे त्वम् अश्वत्थामानम् आहवे। न सोमकाः प्रमोक्तव्या जीवितं परिरक्षता।

rājan brūyāḥ sutaṃ me tvam aśvatthāmānam āhave. na somakāḥ pramoktavyā jīvitaṃ parirakṣatā.

यच् च पित्रानुशिष्टो ऽसि तद् वचः परिपालय। आनृशंस्ये दमे सत्ये आर्जवे च स्थिरो भव।

yac ca pitrānuśiṣṭo 'si tad vacaḥ paripālaya. ānṛśaṃsye dame satye ārjave ca sthiro bhava.

धर्मार्थकामकुशलो धर्मार्थाव् अप्य् अपीडयन्। धर्मप्रधानः कार्याणि कुर्याश् चेति पुनः पुनः।

dharmārthakāmakuśalo dharmārthāv apy apīḍayan. dharmapradhānaḥ kāryāṇi kuryāś ceti punaḥ punaḥ.

चक्षुर्मनोभ्यां संतोष्या विप्राः सेव्याश् च शक्तितः। न चैषां विप्रियं कार्यं ते हि वह्निशिखोपमाः।

cakṣurmanobhyāṃ saṃtoṣyā viprāḥ sevyāś ca śaktitaḥ. na caiṣāṃ vipriyaṃ kāryaṃ te hi vahniśikhopamāḥ.

एष त्व् अहम् अनीकानि प्रविशाम्य् अरिसूदन। रणाय महते राजंस् त्वया वाक्शल्यपीडितः।

eṣa tv aham anīkāni praviśāmy arisūdana. raṇāya mahate rājaṃs tvayā vākśalyapīḍitaḥ.

त्वं च दुर्योधन बलं यदि शक्नोषि धारय। रात्राव् अपि हि योत्स्यन्ते संरब्धाः कुरुसृञ्जयाः।

tvaṃ ca duryodhana balaṃ yadi śaknoṣi dhāraya. rātrāv api hi yotsyante saṃrabdhāḥ kurusṛñjayāḥ.

एवम् उक्त्वा ततः प्रायाद् द्रोणः पाण्डवसृञ्जयान्। मुष्णन् क्षत्रियतेजांसि नक्षत्राणाम् इवांशुमान्। दीर्घम् उष्णं विनिःश्वस्य क्षत्रियान्तकरो बली।

evam uktvā tataḥ prāyād droṇaḥ pāṇḍavasṛñjayān. muṣṇan kṣatriyatejāṃsi nakṣatrāṇām ivāṃśumān. dīrgham uṣṇaṃ viniḥśvasya kṣatriyāntakaro balī.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...