महाभारत 7.125 (श्लोक 1)

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 125→

[mh-7-125] • 33 श्लोकाः

संजय उवाच। सैन्धवे निहते राजन् पुत्रस् तव सुयोधनः। अश्रुक्लिन्नमुखो दीनो निरुत्साहो द्विषज्जये। दुर्मना निःश्वसन्न् उष्णो भग्नदंष्ट्र इवोरगः। आगस्कृत् सर्वलोकस्य पुत्रस् ते ऽर्तिं पराम् अगात्। दृष्ट्वा तत् कदनं घोरं स्वबलस्य कृतं महत्। जिष्णुना भीमसेनेन सात्वतेन च संयुगे। स विवर्णः कृशो दीनो बाष्पविप्लुतलोचनः। अमन्यतार्जुनसमो योधो भुवि न विद्यते।

saṃjaya uvāca. saindhave nihate rājan putras tava suyodhanaḥ. aśruklinnamukho dīno nirutsāho dviṣajjaye. durmanā niḥśvasann uṣṇo bhagnadaṃṣṭra ivoragaḥ. āgaskṛt sarvalokasya putras te 'rtiṃ parām agāt. dṛṣṭvā tat kadanaṃ ghoraṃ svabalasya kṛtaṃ mahat. jiṣṇunā bhīmasenena sātvatena ca saṃyuge. sa vivarṇaḥ kṛśo dīno bāṣpaviplutalocanaḥ. amanyatārjunasamo yodho bhuvi na vidyate.

न द्रोणो न च राधेयो नाश्वत्थामा कृपो न च। क्रुद्धस्य प्रमुखे स्थातुं पर्याप्ता इति मारिष।

na droṇo na ca rādheyo nāśvatthāmā kṛpo na ca. kruddhasya pramukhe sthātuṃ paryāptā iti māriṣa.

निर्जित्य हि रणे पार्थः सर्वान् मम महारथान्। अवधीत् सैन्धवं संख्ये नैनं कश् चिद् अवारयत्।

nirjitya hi raṇe pārthaḥ sarvān mama mahārathān. avadhīt saindhavaṃ saṃkhye nainaṃ kaś cid avārayat.

सर्वथा हतम् एवैतत् कौरवाणां महद् बलम्। न ह्य् अस्य विद्यते त्राता साक्षाद् अपि पुरंदरः।

sarvathā hatam evaitat kauravāṇāṃ mahad balam. na hy asya vidyate trātā sākṣād api puraṃdaraḥ.

यम् उपाश्रित्य संग्रामे कृतः शस्त्रसमुद्यमः। स कर्णो निर्जितः संख्ये हतश् चैव जयद्रथः।

yam upāśritya saṃgrāme kṛtaḥ śastrasamudyamaḥ. sa karṇo nirjitaḥ saṃkhye hataś caiva jayadrathaḥ.

परुषाणि सभामध्ये प्रोक्तवान् यः स्म पाण्डवान्। वधो येन प्रतिज्ञातः संयुगे सव्यसाचिनः। स कर्णो निर्जितः संख्ये सैन्धवश् च निपातितः।

paruṣāṇi sabhāmadhye proktavān yaḥ sma pāṇḍavān. vadho yena pratijñātaḥ saṃyuge savyasācinaḥ. sa karṇo nirjitaḥ saṃkhye saindhavaś ca nipātitaḥ.

यस्य वीर्यं समाश्रित्य शमं याचन्तम् अच्युतम्। तृणवत् तम् अहं मन्ये स कर्णो निर्जितो युधि।

yasya vīryaṃ samāśritya śamaṃ yācantam acyutam. tṛṇavat tam ahaṃ manye sa karṇo nirjito yudhi.

एवं क्लान्तमना राजन्न् उपायाद् द्रोणम् ईक्षितुम्। आगस्कृत् सर्वलोकस्य पुत्रस् ते भरतर्षभ।

evaṃ klāntamanā rājann upāyād droṇam īkṣitum. āgaskṛt sarvalokasya putras te bharatarṣabha.

ततस् तत् सर्वम् आचख्यौ कुरूणां वैशसं महत्। परान् विजयतश् चापि धार्तराष्ट्रान् निमज्जतः।

tatas tat sarvam ācakhyau kurūṇāṃ vaiśasaṃ mahat. parān vijayataś cāpi dhārtarāṣṭrān nimajjataḥ.

दुर्योधन उवाच। पश्य मूर्धावसिक्तानाम् आचार्य कदनं कृतम्। कृत्वा प्रमुखतः शूरं भीष्मं मम पितामहम्।

duryodhana uvāca. paśya mūrdhāvasiktānām ācārya kadanaṃ kṛtam. kṛtvā pramukhataḥ śūraṃ bhīṣmaṃ mama pitāmaham.

तं निहत्य प्रलुब्धो ऽयं शिखण्डी पूर्णमानसः। पाञ्चालैः सहितः सर्वैः सेनाग्रम् अभिकर्षति।

taṃ nihatya pralubdho 'yaṃ śikhaṇḍī pūrṇamānasaḥ. pāñcālaiḥ sahitaḥ sarvaiḥ senāgram abhikarṣati.

अपरश् चापि दुर्धर्षः शिष्यस् ते सव्यसाचिना। अक्षौहिणीः सप्त हत्वा हतो राजा जयद्रथः।

aparaś cāpi durdharṣaḥ śiṣyas te savyasācinā. akṣauhiṇīḥ sapta hatvā hato rājā jayadrathaḥ.

अस्मद्विजयकामानां सुहृदाम् उपकारिणाम्। गन्तास्मि कथम् आनृण्यं गतानां यमसादनम्।

asmadvijayakāmānāṃ suhṛdām upakāriṇām. gantāsmi katham ānṛṇyaṃ gatānāṃ yamasādanam.

ये मदर्थं परीप्सन्ति वसुधां वसुधाधिपाः। ते हित्वा वसुधैश्वर्यं वसुधाम् अधिशेरते।

ye madarthaṃ parīpsanti vasudhāṃ vasudhādhipāḥ. te hitvā vasudhaiśvaryaṃ vasudhām adhiśerate.

सो ऽहं कापुरुषः कृत्वा मित्राणां क्षयम् ईदृशम्। नाश्वमेधसहस्रेण पातुम् आत्मानम् उत्सहे।

so 'haṃ kāpuruṣaḥ kṛtvā mitrāṇāṃ kṣayam īdṛśam. nāśvamedhasahasreṇa pātum ātmānam utsahe.

मम लुब्धस्य पापस्य तथा धर्मापचायिनः। व्यायच्छन्तो जिगीषन्तः प्राप्ता वैवस्वतक्षयम्।

mama lubdhasya pāpasya tathā dharmāpacāyinaḥ. vyāyacchanto jigīṣantaḥ prāptā vaivasvatakṣayam.

कथं पतितवृत्तस्य पृथिवी सुहृदां द्रुहः। विवरं नाशकद् दातुं मम पार्थिवसंसदि।

kathaṃ patitavṛttasya pṛthivī suhṛdāṃ druhaḥ. vivaraṃ nāśakad dātuṃ mama pārthivasaṃsadi.

सो ऽहं रुधिरसिक्ताङ्गं राज्ञां मध्ये पितामहम्। शयानं नाशकं त्रातुं भीष्मम् आयोधने हतम्।

so 'haṃ rudhirasiktāṅgaṃ rājñāṃ madhye pitāmaham. śayānaṃ nāśakaṃ trātuṃ bhīṣmam āyodhane hatam.

तं माम् अनार्यपुरुषं मित्रद्रुहम् अधार्मिकम्। किं स वक्ष्यति दुर्धर्षः समेत्य परलोकजित्।

taṃ mām anāryapuruṣaṃ mitradruham adhārmikam. kiṃ sa vakṣyati durdharṣaḥ sametya paralokajit.

जलसंधं महेष्वासं पश्य सात्यकिना हतम्। मदर्थम् उद्यतं शूरं प्राणांस् त्यक्त्वा महारथम्।

jalasaṃdhaṃ maheṣvāsaṃ paśya sātyakinā hatam. madartham udyataṃ śūraṃ prāṇāṃs tyaktvā mahāratham.

काम्बोजं निहतं दृष्ट्वा तथालम्बुसम् एव च। अन्यान् बहूंश् च सुहृदो जीवितार्थो ऽद्य को मम।

kāmbojaṃ nihataṃ dṛṣṭvā tathālambusam eva ca. anyān bahūṃś ca suhṛdo jīvitārtho 'dya ko mama.

व्यायच्छन्तो हताः शूरा मदर्थे ये ऽपराङ्मुखाः। यतमानाः परं शक्त्या विजेतुम् अहितान् मम।

vyāyacchanto hatāḥ śūrā madarthe ye 'parāṅmukhāḥ. yatamānāḥ paraṃ śaktyā vijetum ahitān mama.

तेषां गत्वाहम् आनृण्यम् अद्य शक्त्या परंतप। तर्पयिष्यामि तान् एव जलेन यमुनाम् अनु।

teṣāṃ gatvāham ānṛṇyam adya śaktyā paraṃtapa. tarpayiṣyāmi tān eva jalena yamunām anu.

सत्यं ते प्रतिजानामि सर्वशस्त्रभृतां वर। इष्टापूर्तेन च शपे वीर्येण च सुतैर् अपि।

satyaṃ te pratijānāmi sarvaśastrabhṛtāṃ vara. iṣṭāpūrtena ca śape vīryeṇa ca sutair api.

निहत्य तान् रणे सर्वान् पाञ्चालान् पाण्डवैः सह। शान्तिं लब्धास्मि तेषां वा रणे गन्ता सलोकताम्।

nihatya tān raṇe sarvān pāñcālān pāṇḍavaiḥ saha. śāntiṃ labdhāsmi teṣāṃ vā raṇe gantā salokatām.

न हीदानीं सहाया मे परीप्सन्त्य् अनुपस्कृताः। श्रेयो हि पाण्डून् मन्यन्ते न तथास्मान् महाभुज।

na hīdānīṃ sahāyā me parīpsanty anupaskṛtāḥ. śreyo hi pāṇḍūn manyante na tathāsmān mahābhuja.

स्वयं हि मृत्युर् विहितः सत्यसंधेन संयुगे। भवान् उपेक्षां कुरुते सुशिष्यत्वाद् धनंजये।

svayaṃ hi mṛtyur vihitaḥ satyasaṃdhena saṃyuge. bhavān upekṣāṃ kurute suśiṣyatvād dhanaṃjaye.

अतो विनिहताः सर्वे ये ऽस्मज्जयचिकीर्षवः। कर्णम् एव तु पश्यामि संप्रत्य् अस्मज्जयैषिणम्।

ato vinihatāḥ sarve ye 'smajjayacikīrṣavaḥ. karṇam eva tu paśyāmi saṃpraty asmajjayaiṣiṇam.

यो हि मित्रम् अविज्ञाय याथातथ्येन मन्दधीः। मित्रार्थे योजयत्य् एनं तस्य सो ऽर्थो ऽवसीदति।

yo hi mitram avijñāya yāthātathyena mandadhīḥ. mitrārthe yojayaty enaṃ tasya so 'rtho 'vasīdati.

तादृग्रूपम् इदं कार्यं कृतं मम सुहृद्ब्रुवैः। मोहाल् लुब्धस्य पापस्य जिह्माचारैस् ततस् ततः।

tādṛgrūpam idaṃ kāryaṃ kṛtaṃ mama suhṛdbruvaiḥ. mohāl lubdhasya pāpasya jihmācārais tatas tataḥ.

हतो जयद्रथश् चैव सौमदत्तिश् च वीर्यवान्। अभीषाहाः शूरसेनाः शिबयो ऽथ वसातयः।

hato jayadrathaś caiva saumadattiś ca vīryavān. abhīṣāhāḥ śūrasenāḥ śibayo 'tha vasātayaḥ.

सो ऽहम् अद्य गमिष्यामि यत्र ते पुरुषर्षभाः। हता मदर्थं संग्रामे युध्यमानाः किरीटिना।

so 'ham adya gamiṣyāmi yatra te puruṣarṣabhāḥ. hatā madarthaṃ saṃgrāme yudhyamānāḥ kirīṭinā.

न हि मे जीवितेनार्थस् तान् ऋते पुरुषर्षभान्। आचार्यः पाण्डुपुत्राणाम् अनुजानातु नो भवान्।

na hi me jīvitenārthas tān ṛte puruṣarṣabhān. ācāryaḥ pāṇḍuputrāṇām anujānātu no bhavān.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents