महाभारत 7.120 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 120→

[mh-7-120] • 89 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। तदवस्थे हते तस्मिन् भूरिश्रवसि कौरवे। यथा भूयो ऽभवद् युद्धं तन् ममाचक्ष्व संजय।

dhṛtarāṣṭra uvāca. tadavasthe hate tasmin bhūriśravasi kaurave. yathā bhūyo 'bhavad yuddhaṃ tan mamācakṣva saṃjaya.

संजय उवाच। भूरिश्रवसि संक्रान्ते परलोकाय भारत। वासुदेवं महाबाहुर् अर्जुनः समचूचुदत्।

saṃjaya uvāca. bhūriśravasi saṃkrānte paralokāya bhārata. vāsudevaṃ mahābāhur arjunaḥ samacūcudat.

चोदयाश्वान् भृशं कृष्ण यतो राजा जयद्रथः। प्रतिज्ञां सफलां चापि कर्तुम् अर्हसि मे ऽनघ। श्रूयते पुण्डरीकाक्ष त्रिषु धर्मेषु वर्तते। अस्तम् एति महाबाहो त्वरमाणो दिवाकरः।

codayāśvān bhṛśaṃ kṛṣṇa yato rājā jayadrathaḥ. pratijñāṃ saphalāṃ cāpi kartum arhasi me 'nagha. śrūyate puṇḍarīkākṣa triṣu dharmeṣu vartate. astam eti mahābāho tvaramāṇo divākaraḥ.

एतद् धि पुरुषव्याघ्र महद् अभ्युद्यतं मया। कार्यं संरक्ष्यते चैष कुरुसेनामहारथैः।

etad dhi puruṣavyāghra mahad abhyudyataṃ mayā. kāryaṃ saṃrakṣyate caiṣa kurusenāmahārathaiḥ.

नास्तम् एति यथा सूर्यो यथा सत्यं भवेद् वचः। चोदयाश्वांस् तथा कृष्ण यथा हन्यां जयद्रथम्। संजय उवाच। जयद्रथवधे प्राप्ते ताव् उभौ कुरुपाण्डवौ। सस्मितौ समुदेक्षेतां प्रौढा बाला वधूर् इव।

nāstam eti yathā sūryo yathā satyaṃ bhaved vacaḥ. codayāśvāṃs tathā kṛṣṇa yathā hanyāṃ jayadratham. saṃjaya uvāca. jayadrathavadhe prāpte tāv ubhau kurupāṇḍavau. sasmitau samudekṣetāṃ prauḍhā bālā vadhūr iva.

ततः कृष्णो महाबाहू रजतप्रतिमान् हयान्। हयज्ञश् चोदयाम् आस जयद्रथरथं प्रति।

tataḥ kṛṣṇo mahābāhū rajatapratimān hayān. hayajñaś codayām āsa jayadratharathaṃ prati.

तं प्रयान्तम् अमोघेषुम् उत्पतद्भिर् इवाशुगैः। त्वरमाणा महाराज सेनामुख्याः समाव्रजन्।

taṃ prayāntam amogheṣum utpatadbhir ivāśugaiḥ. tvaramāṇā mahārāja senāmukhyāḥ samāvrajan.

दुर्योधनश् च कर्णश् च वृषसेनो ऽथ मद्रराट्। अश्वत्थामा कृपश् चैव स्वयम् एव च सैन्धवः।

duryodhanaś ca karṇaś ca vṛṣaseno 'tha madrarāṭ. aśvatthāmā kṛpaś caiva svayam eva ca saindhavaḥ.

समासाद्य तु बीभत्सुः सैन्धवं प्रमुखे स्थितम्। नेत्राभ्यां क्रोधदीप्ताभ्यां संप्रैक्षन् निर्दहन्न् इव।

samāsādya tu bībhatsuḥ saindhavaṃ pramukhe sthitam. netrābhyāṃ krodhadīptābhyāṃ saṃpraikṣan nirdahann iva.

ततो दुर्योधनो राजा राधेयं त्वरितो ऽब्रवीत्। अमानुषाणि कर्माणि कुर्वन्तौ पुरुषर्षभौ। सत्यकं भीमसेनं च यत्तौ तौ दर्शयन्न् इव। अर्जुनं वीक्ष्य संयान्तं जयद्रथरथं प्रति। उवाच राजन् पुत्रस् ते कर्णं राजा सुयोधनः।

tato duryodhano rājā rādheyaṃ tvarito 'bravīt. amānuṣāṇi karmāṇi kurvantau puruṣarṣabhau. satyakaṃ bhīmasenaṃ ca yattau tau darśayann iva. arjunaṃ vīkṣya saṃyāntaṃ jayadratharathaṃ prati. uvāca rājan putras te karṇaṃ rājā suyodhanaḥ.

अयं स वैकर्तन युद्धकालो; विदर्शयस्वात्मबलं महात्मन्। यथा न वध्येत रणे ऽर्जुनेन; जयद्रथः कर्ण तथा कुरुष्व।

ayaṃ sa vaikartana yuddhakālo; vidarśayasvātmabalaṃ mahātman. yathā na vadhyeta raṇe 'rjunena; jayadrathaḥ karṇa tathā kuruṣva.

अल्पावशिष्टं दिवसं नृवीर; विघातयस्वाद्य रिपुं शरौघैः। दिनक्षयं प्राप्य नरप्रवीर; ध्रुवं हि नः कर्ण जयो भविष्यति।

alpāvaśiṣṭaṃ divasaṃ nṛvīra; vighātayasvādya ripuṃ śaraughaiḥ. dinakṣayaṃ prāpya narapravīra; dhruvaṃ hi naḥ karṇa jayo bhaviṣyati.

सैन्धवे रक्ष्यमाणे तु सूर्यस्यास्तमयं प्रति। मिथ्याप्रतिज्ञः कौन्तेयः प्रवेक्ष्यति हुताशनम्।

saindhave rakṣyamāṇe tu sūryasyāstamayaṃ prati. mithyāpratijñaḥ kaunteyaḥ pravekṣyati hutāśanam.

अनर्जुनायां च भुवि मुहूर्तम् अपि मानद। जीवितुं नोत्सहेरन् वै भ्रातरो ऽस्य सहानुगाः।

anarjunāyāṃ ca bhuvi muhūrtam api mānada. jīvituṃ notsaheran vai bhrātaro 'sya sahānugāḥ.

विनष्टैः पाण्डवेयैश् च सशैलवनकाननाम्। वसुंधराम् इमां कर्ण भोक्ष्यामो हतकण्टकाम्।

vinaṣṭaiḥ pāṇḍaveyaiś ca saśailavanakānanām. vasuṃdharām imāṃ karṇa bhokṣyāmo hatakaṇṭakām.

दैवेनोपहतः पार्थो विपरीतश् च मानद। कार्याकार्यम् अजानन् वै प्रतिज्ञां कृतवान् रणे।

daivenopahataḥ pārtho viparītaś ca mānada. kāryākāryam ajānan vai pratijñāṃ kṛtavān raṇe.

नूनम् आत्मविनाशाय पाण्डवेन किरीटिना। प्रतिज्ञेयं कृता कर्ण जयद्रथवधं प्रति।

nūnam ātmavināśāya pāṇḍavena kirīṭinā. pratijñeyaṃ kṛtā karṇa jayadrathavadhaṃ prati.

कथं जीवति दुर्धर्षे त्वयि राधेय फल्गुनः। अनस्तंगत आदित्ये हन्यात् सैन्धवकं नृपम्।

kathaṃ jīvati durdharṣe tvayi rādheya phalgunaḥ. anastaṃgata āditye hanyāt saindhavakaṃ nṛpam.

रक्षितं मद्रराजेन कृपेण च महात्मना। जयद्रथं रणमुखे कथं हन्याद् धनंजयः।

rakṣitaṃ madrarājena kṛpeṇa ca mahātmanā. jayadrathaṃ raṇamukhe kathaṃ hanyād dhanaṃjayaḥ.

द्रौणिना रक्ष्यमाणं च मया दुःशासनेन च। कथं प्राप्स्यति बीभत्सुः सैन्धवं कालचोदितः।

drauṇinā rakṣyamāṇaṃ ca mayā duḥśāsanena ca. kathaṃ prāpsyati bībhatsuḥ saindhavaṃ kālacoditaḥ.

युध्यन्ते बहवः शूरा लम्बते च दिवाकरः। शङ्के जयद्रथं पार्थो नैव प्राप्स्यति मानद।

yudhyante bahavaḥ śūrā lambate ca divākaraḥ. śaṅke jayadrathaṃ pārtho naiva prāpsyati mānada.

स त्वं कर्ण मया सार्धं शूरैश् चान्यैर् महारथैः। द्रौणिना त्वं हि सहितो मद्रेशेन कृपेण च। युध्यस्व यत्नम् आस्थाय परं पार्थेन संयुगे।

sa tvaṃ karṇa mayā sārdhaṃ śūraiś cānyair mahārathaiḥ. drauṇinā tvaṃ hi sahito madreśena kṛpeṇa ca. yudhyasva yatnam āsthāya paraṃ pārthena saṃyuge.

एवम् उक्तस् तु राधेयस् तव पुत्रेण मारिष। दुर्योधनम् इदं वाक्यं प्रत्युवाच कुरूत्तमम्।

evam uktas tu rādheyas tava putreṇa māriṣa. duryodhanam idaṃ vākyaṃ pratyuvāca kurūttamam.

दृढलक्ष्येण शूरेण भीमसेनेन धन्विना। भृशम् उद्वेजितः संख्ये शरजालैर् अनेकशः।

dṛḍhalakṣyeṇa śūreṇa bhīmasenena dhanvinā. bhṛśam udvejitaḥ saṃkhye śarajālair anekaśaḥ.

स्थातव्यम् इति तिष्ठामि रणे संप्रति मानद। नैवाङ्गम् इङ्गति किं चिन् मे संतप्तस्य रणेषुभिः।

sthātavyam iti tiṣṭhāmi raṇe saṃprati mānada. naivāṅgam iṅgati kiṃ cin me saṃtaptasya raṇeṣubhiḥ.

योत्स्यामि तु तथा राजञ् शक्त्याहं परया रणे। तद् यथा प्रयतिष्ये ऽहं परं शक्त्या सुयोधन। यथा पाण्डवमुख्यो ऽसौ न हनिष्यति सैन्धवम्।

yotsyāmi tu tathā rājañ śaktyāhaṃ parayā raṇe. tad yathā prayatiṣye 'haṃ paraṃ śaktyā suyodhana. yathā pāṇḍavamukhyo 'sau na haniṣyati saindhavam.

न हि मे युध्यमानस्य सायकांश् चास्यतः शितान्। सैन्धवं प्राप्स्यते वीरः सव्यसाची धनंजयः।

na hi me yudhyamānasya sāyakāṃś cāsyataḥ śitān. saindhavaṃ prāpsyate vīraḥ savyasācī dhanaṃjayaḥ.

यत् तु शक्तिमता कार्यं सततं हितकारिणा। तत् करिष्यामि कौरव्य जयो दैवे प्रतिष्ठितः। सैन्धवार्थे परं यत्नं करिष्याम्य् अद्य संयुगे। त्वत्प्रियार्थं महाराज जयो दैवे प्रतिष्ठितः।

yat tu śaktimatā kāryaṃ satataṃ hitakāriṇā. tat kariṣyāmi kauravya jayo daive pratiṣṭhitaḥ. saindhavārthe paraṃ yatnaṃ kariṣyāmy adya saṃyuge. tvatpriyārthaṃ mahārāja jayo daive pratiṣṭhitaḥ.

अद्य योत्स्ये ऽर्जुनम् अहं पौरुषं स्वं व्यपाश्रितः। त्वदर्थं पुरुषव्याघ्र जयो दैवे प्रतिष्ठितः।

adya yotsye 'rjunam ahaṃ pauruṣaṃ svaṃ vyapāśritaḥ. tvadarthaṃ puruṣavyāghra jayo daive pratiṣṭhitaḥ.

अद्य युद्धं कुरुश्रेष्ठ मम पार्थस्य चोभयोः। पश्यन्तु सर्वभूतानि दारुणं लोमहर्षणम्।

adya yuddhaṃ kuruśreṣṭha mama pārthasya cobhayoḥ. paśyantu sarvabhūtāni dāruṇaṃ lomaharṣaṇam.

कर्णकौरवयोर् एवं रणे संभाषमाणयोः। अर्जुनो निशितैर् बाणैर् जघान तव वाहिनीम्।

karṇakauravayor evaṃ raṇe saṃbhāṣamāṇayoḥ. arjuno niśitair bāṇair jaghāna tava vāhinīm.

चिच्छेद तीक्ष्णाग्रमुखैः शूराणाम् अनिवर्तिनाम्। भुजान् परिघसंकाशान् हस्तिहस्तोपमान् रणे।

ciccheda tīkṣṇāgramukhaiḥ śūrāṇām anivartinām. bhujān parighasaṃkāśān hastihastopamān raṇe.

शिरांसि च महाबाहुश् चिच्छेद निशितैः शरैः। हस्तिहस्तान् हयग्रीवा रथाक्षांश् च समन्ततः।

śirāṃsi ca mahābāhuś ciccheda niśitaiḥ śaraiḥ. hastihastān hayagrīvā rathākṣāṃś ca samantataḥ.

शोणिताक्तान् हयारोहान् गृहीतप्रासतोमरान्। क्षुरैश् चिच्छेद बीभत्सुर् द्विधैकैकं त्रिधैव च।

śoṇitāktān hayārohān gṛhītaprāsatomarān. kṣuraiś ciccheda bībhatsur dvidhaikaikaṃ tridhaiva ca.

हयवारणमुख्याश् च प्रापतन्त सहस्रशः। ध्वजाश् छत्राणि चापानि चामराणि शिरांसि च।

hayavāraṇamukhyāś ca prāpatanta sahasraśaḥ. dhvajāś chatrāṇi cāpāni cāmarāṇi śirāṃsi ca.

कक्षम् अग्निम् इवोद्धूतः प्रदहंस् तव वाहिनीम्। अचिरेण महीं पार्थश् चकार रुधिरोत्तराम्।

kakṣam agnim ivoddhūtaḥ pradahaṃs tava vāhinīm. acireṇa mahīṃ pārthaś cakāra rudhirottarām.

हतभूयिष्ठयोधं तत् कृत्वा तव बलं बली। आससाद दुराधर्षः सैन्धवं सत्यविक्रमः।

hatabhūyiṣṭhayodhaṃ tat kṛtvā tava balaṃ balī. āsasāda durādharṣaḥ saindhavaṃ satyavikramaḥ.

बीभत्सुर् भीमसेनेन सात्वतेन च रक्षितः। स बभौ भरतश्रेष्ठ ज्वलन्न् इव हुताशनः।

bībhatsur bhīmasenena sātvatena ca rakṣitaḥ. sa babhau bharataśreṣṭha jvalann iva hutāśanaḥ.

तं तथावस्थितं दृष्ट्वा त्वदीया वीर्यसंमताः। नामृष्यन्त महेष्वासाः फल्गुनं पुरुषर्षभाः।

taṃ tathāvasthitaṃ dṛṣṭvā tvadīyā vīryasaṃmatāḥ. nāmṛṣyanta maheṣvāsāḥ phalgunaṃ puruṣarṣabhāḥ.

duryodhanaś ca karṇaś ca vṛṣaseno 'tha madrarāṭ. aśvatthāmā kṛpaś caiva svayam eva ca saindhavaḥ.

संरब्धाः सैन्धवस्यार्थे समावृण्वन् किरीटिनम्। नृत्यन्तं रथमार्गेषु धनुर्ज्यातलनिस्वनैः।

saṃrabdhāḥ saindhavasyārthe samāvṛṇvan kirīṭinam. nṛtyantaṃ rathamārgeṣu dhanurjyātalanisvanaiḥ.

संग्रामकोविदं पार्थं सर्वे युद्धविशारदाः। अभीताः पर्यवर्तन्त व्यादितास्यम् इवान्तकम्।

saṃgrāmakovidaṃ pārthaṃ sarve yuddhaviśāradāḥ. abhītāḥ paryavartanta vyāditāsyam ivāntakam.

सैन्धवं पृष्ठतः कृत्वा जिघांसन्तो ऽर्जुनाच्युतौ। सूर्यास्तमयम् इच्छन्तो लोहितायति भास्करे।

saindhavaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā jighāṃsanto 'rjunācyutau. sūryāstamayam icchanto lohitāyati bhāskare.

ते भुजैर् भोगिभोगाभैर् धनूंष्य् आयम्य सायकान्। मुमुचुः सूर्यरश्म्याभाञ् शतशः फल्गुनं प्रति।

te bhujair bhogibhogābhair dhanūṃṣy āyamya sāyakān. mumucuḥ sūryaraśmyābhāñ śataśaḥ phalgunaṃ prati.

तान् अस्तान् अस्यमानांश् च किरीटी युद्धदुर्मदः। द्विधा त्रिधाष्टधैकैकं छित्त्वा विव्याध तान् रणे।

tān astān asyamānāṃś ca kirīṭī yuddhadurmadaḥ. dvidhā tridhāṣṭadhaikaikaṃ chittvā vivyādha tān raṇe.

सिंहलाङ्गूलकेतुस् तु दर्शयञ् शक्तिम् आत्मनः। शारद्वतीसुतो राजन्न् अर्जुनं प्रत्यवारयत्।

siṃhalāṅgūlaketus tu darśayañ śaktim ātmanaḥ. śāradvatīsuto rājann arjunaṃ pratyavārayat.

स विद्ध्वा दशभिः पार्थं वासुदेवं च सप्तभिः। अतिष्ठद् रथमार्गेषु सैन्धवं परिपालयन्।

sa viddhvā daśabhiḥ pārthaṃ vāsudevaṃ ca saptabhiḥ. atiṣṭhad rathamārgeṣu saindhavaṃ paripālayan.

अथैनं कौरवश्रेष्ठाः सर्व एव महारथाः। महता रथवंशेन सर्वतः पर्यवारयन्।

athainaṃ kauravaśreṣṭhāḥ sarva eva mahārathāḥ. mahatā rathavaṃśena sarvataḥ paryavārayan.

विस्फारयन्तश् चापानि विसृजन्तश् च सायकान्। सैन्धवं पर्यरक्षन्त शासनात् तनयस्य ते।

visphārayantaś cāpāni visṛjantaś ca sāyakān. saindhavaṃ paryarakṣanta śāsanāt tanayasya te.

तत्र पार्थस्य शूरस्य बाह्वोर् बलम् अदृश्यत। इषूणाम् अक्षयत्वं च धनुषो गाण्डिवस्य च।

tatra pārthasya śūrasya bāhvor balam adṛśyata. iṣūṇām akṣayatvaṃ ca dhanuṣo gāṇḍivasya ca.

अस्त्रैर् अस्त्राणि संवार्य द्रौणेः शारद्वतस्य च। एकैकं नवभिर् बाणैः सर्वान् एव समर्पयत्।

astrair astrāṇi saṃvārya drauṇeḥ śāradvatasya ca. ekaikaṃ navabhir bāṇaiḥ sarvān eva samarpayat.

तं द्रौणिः पञ्चविंशत्या वृषसेनश् च सप्तभिः। दुर्योधनश् च विंशत्या कर्णशल्यौ त्रिभिस् त्रिभिः।

taṃ drauṇiḥ pañcaviṃśatyā vṛṣasenaś ca saptabhiḥ. duryodhanaś ca viṃśatyā karṇaśalyau tribhis tribhiḥ.

त एनम् अभिगर्जन्तो विध्यन्तश् च पुनः पुनः। विधुन्वन्तश् च चापानि सर्वतः पर्यवारयन्।

ta enam abhigarjanto vidhyantaś ca punaḥ punaḥ. vidhunvantaś ca cāpāni sarvataḥ paryavārayan.

श्लिष्टं तु सर्वतश् चक्रू रथमण्डलम् आशु ते। सूर्यास्तमयम् इच्छन्तस् त्वरमाणा महारथाः।

śliṣṭaṃ tu sarvataś cakrū rathamaṇḍalam āśu te. sūryāstamayam icchantas tvaramāṇā mahārathāḥ.

त एनम् अभिनर्दन्तो विधुन्वाना धनूंषि च। सिषिचुर् मार्गणैर् घोरैर् गिरिं मेघा इवाम्बुभिः।

ta enam abhinardanto vidhunvānā dhanūṃṣi ca. siṣicur mārgaṇair ghorair giriṃ meghā ivāmbubhiḥ.

ते महास्त्राणि दिव्यानि तत्र राजन् व्यदर्शयन्। धनंजयस्य गात्रेषु शूराः परिघबाहवः। निवार्य ताञ् शरव्रातैर् दिव्यान्य् अस्त्राणि दर्शयन्।

te mahāstrāṇi divyāni tatra rājan vyadarśayan. dhanaṃjayasya gātreṣu śūrāḥ parighabāhavaḥ. nivārya tāñ śaravrātair divyāny astrāṇi darśayan.

हतभूयिष्ठयोधं तत् कृत्वा तव बलं बली। आससाद दुराधर्षः सैन्धवं सत्यविक्रमः।

hatabhūyiṣṭhayodhaṃ tat kṛtvā tava balaṃ balī. āsasāda durādharṣaḥ saindhavaṃ satyavikramaḥ.

तं कर्णः संयुगे राजन् प्रत्यवारयद् आशुगैः। मिषतो भीमसेनस्य सात्वतस्य च भारत।

taṃ karṇaḥ saṃyuge rājan pratyavārayad āśugaiḥ. miṣato bhīmasenasya sātvatasya ca bhārata.

तं पार्थो दशभिर् बाणैः प्रत्यविध्यद् रणाजिरे। सूतपुत्रं महाबाहुः सर्वसैन्यस्य पश्यतः।

taṃ pārtho daśabhir bāṇaiḥ pratyavidhyad raṇājire. sūtaputraṃ mahābāhuḥ sarvasainyasya paśyataḥ.

सात्वतश् च त्रिभिर् बाणैः कर्णं विव्याध मारिष। भीमसेनस् त्रिभिश् चैव पुनः पार्थश् च सप्तभिः।

sātvataś ca tribhir bāṇaiḥ karṇaṃ vivyādha māriṣa. bhīmasenas tribhiś caiva punaḥ pārthaś ca saptabhiḥ.

तान् कर्णः प्रतिविव्याध षष्ट्या षष्ट्या महारथः। तद् युद्धम् अभवद् राजन् कर्णस्य बहुभिः सह।

tān karṇaḥ prativivyādha ṣaṣṭyā ṣaṣṭyā mahārathaḥ. tad yuddham abhavad rājan karṇasya bahubhiḥ saha.

तत्राद्भुतम् अपश्याम सूतपुत्रस्य मारिष। यद् एकः समरे क्रुद्धस् त्रीन् रथान् पर्यवारयत्।

tatrādbhutam apaśyāma sūtaputrasya māriṣa. yad ekaḥ samare kruddhas trīn rathān paryavārayat.

फल्गुनस् तु महाबाहुः कर्णं वैकर्तनं रणे। सायकानां शतेनैव सर्वमर्मस्व् अताडयत्।

phalgunas tu mahābāhuḥ karṇaṃ vaikartanaṃ raṇe. sāyakānāṃ śatenaiva sarvamarmasv atāḍayat.

रुधिरोक्षितसर्वाङ्गः सूतपुत्रः प्रतापवान्। शरैः पञ्चाशता वीरः फल्गुनं प्रत्यविध्यत। तस्य तल् लाघवं दृष्ट्वा नामृष्यत रणे ऽर्जुनः।

rudhirokṣitasarvāṅgaḥ sūtaputraḥ pratāpavān. śaraiḥ pañcāśatā vīraḥ phalgunaṃ pratyavidhyata. tasya tal lāghavaṃ dṛṣṭvā nāmṛṣyata raṇe 'rjunaḥ.

ततः पार्थो धनुश् छित्त्वा विव्याधैनं स्तनान्तरे। सायकैर् नवभिर् वीरस् त्वरमाणो धनंजयः।

tataḥ pārtho dhanuś chittvā vivyādhainaṃ stanāntare. sāyakair navabhir vīras tvaramāṇo dhanaṃjayaḥ.

वधार्थं चास्य समरे सायकं सूर्यवर्चसम्। चिक्षेप त्वरया युक्तस् त्वराकाले धनंजयः।

vadhārthaṃ cāsya samare sāyakaṃ sūryavarcasam. cikṣepa tvarayā yuktas tvarākāle dhanaṃjayaḥ.

तम् आपतन्तं वेगेन द्रौणिश् चिच्छेद सायकम्। अर्धचन्द्रेण तीक्ष्णेन स छिन्नः प्रापतद् भुवि।

tam āpatantaṃ vegena drauṇiś ciccheda sāyakam. ardhacandreṇa tīkṣṇena sa chinnaḥ prāpatad bhuvi.

अथान्यद् धनुर् आदाय सूतपुत्रः प्रतापवान्। सायकैर् बहुसाहस्रैश् छादयाम् आस पाण्डवम्। तां शस्त्रवृष्टिम् अतुलां कर्णचापसमुत्थिताम्। व्यधमत् सायकैः पार्थः शलभान् इव मारुतः। छादयाम् आस च तदा सायकैर् अर्जुनो रणे। पश्यतां सर्वयोधानां दर्शयन् पाणिलाघवम्। नरसिंहो महारथः। ववर्ष सायकैस् तीक्ष्णैर्। कर्णो ऽपि द्विषतां हन्ता छादयाम् आस फल्गुनम्। सायकैर् बहुसाहस्रैः कृतप्रतिकृतेप्सया।

athānyad dhanur ādāya sūtaputraḥ pratāpavān. sāyakair bahusāhasraiś chādayām āsa pāṇḍavam. tāṃ śastravṛṣṭim atulāṃ karṇacāpasamutthitām. vyadhamat sāyakaiḥ pārthaḥ śalabhān iva mārutaḥ. chādayām āsa ca tadā sāyakair arjuno raṇe. paśyatāṃ sarvayodhānāṃ darśayan pāṇilāghavam. narasiṃho mahārathaḥ. vavarṣa sāyakais tīkṣṇair. karṇo 'pi dviṣatāṃ hantā chādayām āsa phalgunam. sāyakair bahusāhasraiḥ kṛtapratikṛtepsayā.

तौ वृषाव् इव नर्दन्तौ नरसिंहौ महारथौ। सायकौघप्रतिच्छन्नं चक्रतुः खम् अजिह्मगैः। अदृश्यौ च शरौघैस् तौ निघ्नताम् इतरेतरम्।

tau vṛṣāv iva nardantau narasiṃhau mahārathau. sāyakaughapraticchannaṃ cakratuḥ kham ajihmagaiḥ. adṛśyau ca śaraughais tau nighnatām itaretaram.

पार्थो ऽहम् अस्मि तिष्ठ त्वं कर्णो ऽहं तिष्ठ फल्गुन। इत्य् एवं तर्जयन्तौ तौ वाक्शल्यैस् तुदतां तथा।

pārtho 'ham asmi tiṣṭha tvaṃ karṇo 'haṃ tiṣṭha phalguna. ity evaṃ tarjayantau tau vākśalyais tudatāṃ tathā.

युध्येतां समरे वीरौ चित्रं लघु च सुष्ठु च। प्रेक्षणीयौ चाभवतां सर्वयोधसमागमे।

yudhyetāṃ samare vīrau citraṃ laghu ca suṣṭhu ca. prekṣaṇīyau cābhavatāṃ sarvayodhasamāgame.

प्रशस्यमानौ समरे सिद्धचारणवातिकैः। अयुध्येतां महाराज परस्परवधैषिणौ।

praśasyamānau samare siddhacāraṇavātikaiḥ. ayudhyetāṃ mahārāja parasparavadhaiṣiṇau.

ततो दुर्योधनो राजंस् तावकान् अभ्यभाषत। यत्ता रक्षत राधेयं नाहत्वा समरे ऽर्जुनम्। निवर्तिष्यति राधेय इति माम् उक्तवान् वृषः।

tato duryodhano rājaṃs tāvakān abhyabhāṣata. yattā rakṣata rādheyaṃ nāhatvā samare 'rjunam. nivartiṣyati rādheya iti mām uktavān vṛṣaḥ.

एतस्मिन्न् अन्तरे राजन् दृष्ट्वा कर्णस्य विक्रमम्। आकर्णमुक्तैर् इषुभिः कर्णस्य चतुरो हयान्। अनयन् मृत्युलोकाय चतुर्भिः सायकोत्तमैः।

etasminn antare rājan dṛṣṭvā karṇasya vikramam. ākarṇamuktair iṣubhiḥ karṇasya caturo hayān. anayan mṛtyulokāya caturbhiḥ sāyakottamaiḥ.

सारथिं चास्य भल्लेन रथनीडाद् अपाहरत्। छादयाम् आस च शरैस् तव पुत्रस्य पश्यतः।

sārathiṃ cāsya bhallena rathanīḍād apāharat. chādayām āsa ca śarais tava putrasya paśyataḥ.

स छाद्यमानः समरे हताश्वो हतसारथिः। मोहितः शरजालेन कर्तव्यं नाभ्यपद्यत।

sa chādyamānaḥ samare hatāśvo hatasārathiḥ. mohitaḥ śarajālena kartavyaṃ nābhyapadyata.

तं तथा विरथं दृष्ट्वा रथम् आरोप्य स्वं तदा। अश्वत्थामा महाराज भूयो ऽर्जुनम् अयोधयत्।

taṃ tathā virathaṃ dṛṣṭvā ratham āropya svaṃ tadā. aśvatthāmā mahārāja bhūyo 'rjunam ayodhayat.

मद्रराजस् तु कौन्तेयम् अविध्यत् त्रिंशता शरैः। आवव्रे ऽर्जुनमार्गं च शरजालेन भारत। शारद्वतस् तु विंशत्या वासुदेवं समार्पयत्। धनंजयं द्वादशभिर् आजघान शिलीमुखैः।

madrarājas tu kaunteyam avidhyat triṃśatā śaraiḥ. āvavre 'rjunamārgaṃ ca śarajālena bhārata. śāradvatas tu viṃśatyā vāsudevaṃ samārpayat. dhanaṃjayaṃ dvādaśabhir ājaghāna śilīmukhaiḥ.

चतुर्भिः सिन्धुराजश् च वृषसेनश् च सप्तभिः। पृथक् पृथङ् महाराज कृष्णपार्थाव् अविध्यताम्।

caturbhiḥ sindhurājaś ca vṛṣasenaś ca saptabhiḥ. pṛthak pṛthaṅ mahārāja kṛṣṇapārthāv avidhyatām.

तथैव तान् प्रत्यविध्यत् कुन्तीपुत्रो धनंजयः। द्रोणपुत्रं चतुःषष्ट्या मद्रराजं शतेन च।

tathaiva tān pratyavidhyat kuntīputro dhanaṃjayaḥ. droṇaputraṃ catuḥṣaṣṭyā madrarājaṃ śatena ca.

सैन्धवं दशभिर् भल्लैर् वृषसेनं त्रिभिः शरैः। शारद्वतं च विंशत्या विद्ध्वा पार्थः समुन्नदत्।

saindhavaṃ daśabhir bhallair vṛṣasenaṃ tribhiḥ śaraiḥ. śāradvataṃ ca viṃśatyā viddhvā pārthaḥ samunnadat.

ते प्रतिज्ञाप्रतीघातम् इच्छन्तः सव्यसाचिनः। सहितास् तावकास् तूर्णम् अभिपेतुर् धनंजयम्।

te pratijñāpratīghātam icchantaḥ savyasācinaḥ. sahitās tāvakās tūrṇam abhipetur dhanaṃjayam.

अथार्जुनः सर्वतोधारम् अस्त्रं; प्रादुश्चक्रे त्रासयन् धार्तराष्ट्रान्। तं प्रत्युदीयुः कुरवः पाण्डुसूनुं; रथैर् महार्हैः शरवर्षाण्य् अवर्षन्।

athārjunaḥ sarvatodhāram astraṃ; prāduścakre trāsayan dhārtarāṣṭrān. taṃ pratyudīyuḥ kuravaḥ pāṇḍusūnuṃ; rathair mahārhaiḥ śaravarṣāṇy avarṣan.

ततस् तु तस्मिंस् तुमुले समुत्थिते; सुदारुणे भारत मोहनीये। नामुह्यत प्राप्य स राजपुत्रः; किरीटमाली विसृजन् पृषत्कान्।

tatas tu tasmiṃs tumule samutthite; sudāruṇe bhārata mohanīye. nāmuhyata prāpya sa rājaputraḥ; kirīṭamālī visṛjan pṛṣatkān.

राज्यप्रेप्सुः सव्यसाची कुरूणां; स्मरन् क्लेशान् द्वादशवर्षवृत्तान्। गाण्डीवमुक्तैर् इषुभिर् महात्मा; सर्वा दिशो व्यावृणोद् अप्रमेयैः।

rājyaprepsuḥ savyasācī kurūṇāṃ; smaran kleśān dvādaśavarṣavṛttān. gāṇḍīvamuktair iṣubhir mahātmā; sarvā diśo vyāvṛṇod aprameyaiḥ.

प्रदीप्तोल्कम् अभवच् चान्तरिक्षं; देहेषु भूरीण्य् अपतन् वयांसि। यत् पिङ्गलज्येन किरीटमाली; क्रुद्धो रिपून् आजगवेन हन्ति।

pradīptolkam abhavac cāntarikṣaṃ; deheṣu bhūrīṇy apatan vayāṃsi. yat piṅgalajyena kirīṭamālī; kruddho ripūn ājagavena hanti.

किरीटमाली महता महायशाः; शरासनेनास्य शरान् अनीकजित्। हयप्रवेकोत्तमनागधूर्गतान्; कुरुप्रवीरान् इषुभिर् न्यपातयत्।

kirīṭamālī mahatā mahāyaśāḥ; śarāsanenāsya śarān anīkajit. hayapravekottamanāgadhūrgatān; kurupravīrān iṣubhir nyapātayat.

गदाश् च गुर्वीः परिघान् अयस्मयान्; असींश् च शक्तीश् च रणे नराधिपाः। महान्ति शस्त्राणि च भीमदर्शनाः; प्रगृह्य पार्थं सहसाभिदुद्रुवुः। ततो युगान्ताभ्रसमस्वनं महन्। महेन्द्रचापप्रतिमं स गाण्डिवम्। चकर्ष दोर्भ्यां विहसन् भृशं ययौ। दहंस् त्वदीयान् यमराष्ट्रवर्धनः।

gadāś ca gurvīḥ parighān ayasmayān; asīṃś ca śaktīś ca raṇe narādhipāḥ. mahānti śastrāṇi ca bhīmadarśanāḥ; pragṛhya pārthaṃ sahasābhidudruvuḥ. tato yugāntābhrasamasvanaṃ mahan. mahendracāpapratimaṃ sa gāṇḍivam. cakarṣa dorbhyāṃ vihasan bhṛśaṃ yayau. dahaṃs tvadīyān yamarāṣṭravardhanaḥ.

स तान् उदीर्णान् सरथाश्ववारणान्; पदातिसंघांश् च महाधनुर्धरः। विपन्नसर्वायुधजीवितान् रणे; चकार वीरो यमराष्ट्रवर्धनान्।

sa tān udīrṇān sarathāśvavāraṇān; padātisaṃghāṃś ca mahādhanurdharaḥ. vipannasarvāyudhajīvitān raṇe; cakāra vīro yamarāṣṭravardhanān.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...