महाभारत 7.110 (श्लोक 1)

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 110→

[mh-7-110] • 39 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। दैवम् एव परं मन्ये धिक् पौरुषम् अनर्थकम्। यत्राधिरथिर् आयस्तो नातरत् पाण्डवं रणे।

dhṛtarāṣṭra uvāca. daivam eva paraṃ manye dhik pauruṣam anarthakam. yatrādhirathir āyasto nātarat pāṇḍavaṃ raṇe.

कर्णः पार्थान् सगोविन्दाञ् जेतुम् उत्सहते रणे। न च कर्णसमं योधं लोके पश्यामि कं चन। इति दुर्योधनस्याहम् अश्रौषं जल्पतो मुहुः।

karṇaḥ pārthān sagovindāñ jetum utsahate raṇe. na ca karṇasamaṃ yodhaṃ loke paśyāmi kaṃ cana. iti duryodhanasyāham aśrauṣaṃ jalpato muhuḥ.

कर्णो हि बलवाञ् शूरो दृढधन्वा जितक्लमः। इति माम् अब्रवीत् सूत मन्दो दुर्योधनः पुरा।

karṇo hi balavāñ śūro dṛḍhadhanvā jitaklamaḥ. iti mām abravīt sūta mando duryodhanaḥ purā.

वसुषेणसहायं मां नालं देवापि संयुगे। किम् उ पाण्डुसुता राजन् गतसत्त्वा विचेतसः।

vasuṣeṇasahāyaṃ māṃ nālaṃ devāpi saṃyuge. kim u pāṇḍusutā rājan gatasattvā vicetasaḥ.

तत्र तं निर्जितं दृष्ट्वा भुजंगम् इव निर्विषम्। युद्धात् कर्णम् अपक्रान्तं किं स्विद् दुर्योधनो ऽब्रवीत्।

tatra taṃ nirjitaṃ dṛṣṭvā bhujaṃgam iva nirviṣam. yuddhāt karṇam apakrāntaṃ kiṃ svid duryodhano 'bravīt.

अहो दुर्मुखम् एवैकं युद्धानाम् अविशारदम्। प्रावेशयद् धुतवहं पतंगम् इव मोहितः। को हि प्रावेशयेन् नूनं मुक्त्वा तं मम पुत्रकम्। पतंगम् इव संदीप्तं भीमाग्निं समवेशयत्।

aho durmukham evaikaṃ yuddhānām aviśāradam. prāveśayad dhutavahaṃ pataṃgam iva mohitaḥ. ko hi prāveśayen nūnaṃ muktvā taṃ mama putrakam. pataṃgam iva saṃdīptaṃ bhīmāgniṃ samaveśayat.

अश्वत्थामा मद्रराजः कृपः कर्णश् च संगताः। न शक्ताः प्रमुखे स्थातुं नूनं भीमस्य संजय।

aśvatthāmā madrarājaḥ kṛpaḥ karṇaś ca saṃgatāḥ. na śaktāḥ pramukhe sthātuṃ nūnaṃ bhīmasya saṃjaya.

ते ऽपि चास्य महाघोरं बलं नागायुतोपमम्। जानन्तो व्यवसायं च क्रूरं मारुततेजसः।

te 'pi cāsya mahāghoraṃ balaṃ nāgāyutopamam. jānanto vyavasāyaṃ ca krūraṃ mārutatejasaḥ.

किमर्थं क्रूरकर्माणं यमकालान्तकोपमम्। बलसंरम्भवीर्यज्ञाः कोपयिष्यन्ति संयुगे।

kimarthaṃ krūrakarmāṇaṃ yamakālāntakopamam. balasaṃrambhavīryajñāḥ kopayiṣyanti saṃyuge.

कर्णस् त्व् एको महाबाहुः स्वबाहुबलम् आश्रितः। भीमसेनम् अनादृत्य रणे ऽयुध्यत सूतजः।

karṇas tv eko mahābāhuḥ svabāhubalam āśritaḥ. bhīmasenam anādṛtya raṇe 'yudhyata sūtajaḥ.

यो ऽजयत् समरे कर्णं पुरंदर इवासुरम्। न स पाण्डुसुतो जेतुं शक्यः केन चिद् आहवे।

yo 'jayat samare karṇaṃ puraṃdara ivāsuram. na sa pāṇḍusuto jetuṃ śakyaḥ kena cid āhave.

द्रोणं यः संप्रमथ्यैकः प्रविष्टो मम वाहिनीम्। भीमो धनंजयान्वेषी कस् तम् अर्छेज् जिजीविषुः।

droṇaṃ yaḥ saṃpramathyaikaḥ praviṣṭo mama vāhinīm. bhīmo dhanaṃjayānveṣī kas tam archej jijīviṣuḥ.

को हि संजय भीमस्य स्थातुम् उत्सहते ऽग्रतः। उद्यताशनिवज्रस्य महेन्द्रस्येव दानवः।

ko hi saṃjaya bhīmasya sthātum utsahate 'grataḥ. udyatāśanivajrasya mahendrasyeva dānavaḥ.

प्रेतराजपुरं प्राप्य निवर्तेतापि मानवः। न भीमसेनं संप्राप्य निवर्तेत कदा चन।

pretarājapuraṃ prāpya nivartetāpi mānavaḥ. na bhīmasenaṃ saṃprāpya nivarteta kadā cana.

पतंगा इव वह्निं ते प्राविशन्न् अल्पचेतसः। ये भीमसेनं संक्रुद्धम् अभ्यधावन् विमोहिताः।

pataṃgā iva vahniṃ te prāviśann alpacetasaḥ. ye bhīmasenaṃ saṃkruddham abhyadhāvan vimohitāḥ.

यत् तत् सभायां भीमेन मम पुत्रवधाश्रयम्। शप्तं संरम्भिणोग्रेण कुरूणां शृण्वतां तदा।

yat tat sabhāyāṃ bhīmena mama putravadhāśrayam. śaptaṃ saṃrambhiṇogreṇa kurūṇāṃ śṛṇvatāṃ tadā.

तन् नूनम् अभिसंचिन्त्य दृष्ट्वा कर्णं च निर्जितम्। दुःशासनः सह भ्रात्रा भयाद् भीमाद् उपारमत्।

tan nūnam abhisaṃcintya dṛṣṭvā karṇaṃ ca nirjitam. duḥśāsanaḥ saha bhrātrā bhayād bhīmād upāramat.

यश् च संजय दुर्बुद्धिर् अब्रवीत् समितौ मुहुः। कर्णो दुःशासनो ऽहं च जेष्यामो युधि पाण्डवान्।

yaś ca saṃjaya durbuddhir abravīt samitau muhuḥ. karṇo duḥśāsano 'haṃ ca jeṣyāmo yudhi pāṇḍavān.

स नूनं विरथं दृष्ट्वा कर्णं भीमेन निर्जितम्। स नूनं निर्जितं कर्णं दृष्ट्वा भीमेन संयुगे। प्रत्याख्यानाच् च कृष्णस्य भृशं तप्यति संजय।

sa nūnaṃ virathaṃ dṛṣṭvā karṇaṃ bhīmena nirjitam. sa nūnaṃ nirjitaṃ karṇaṃ dṛṣṭvā bhīmena saṃyuge. pratyākhyānāc ca kṛṣṇasya bhṛśaṃ tapyati saṃjaya.

दृष्ट्वा भ्रातॄन् हतान् युद्धे भीमसेनेन दंशितान्। आत्मापराधात् सुमहन् नूनं तप्यति पुत्रकः।

dṛṣṭvā bhrātṝn hatān yuddhe bhīmasenena daṃśitān. ātmāparādhāt sumahan nūnaṃ tapyati putrakaḥ.

को हि जीवितम् अन्विच्छन् प्रतीपं पाण्डवं व्रजेत्। भीमं भीमायुधं क्रुद्धं साक्षात् कालम् इव स्थितम्।

ko hi jīvitam anvicchan pratīpaṃ pāṇḍavaṃ vrajet. bhīmaṃ bhīmāyudhaṃ kruddhaṃ sākṣāt kālam iva sthitam.

वडवामुखमध्यस्थो मुच्येतापि हि मानवः। न भीममुखसंप्राप्तो मुच्येतेति मतिर् मम।

vaḍavāmukhamadhyastho mucyetāpi hi mānavaḥ. na bhīmamukhasaṃprāpto mucyeteti matir mama.

न पाण्डवा न पाञ्चाला न च केशवसात्यकी। जानन्ति युधि संरब्धा जीवितं परिरक्षितुम्। अहो मम सुतानां हि विपन्नं सूत जीवितम्।

na pāṇḍavā na pāñcālā na ca keśavasātyakī. jānanti yudhi saṃrabdhā jīvitaṃ parirakṣitum. aho mama sutānāṃ hi vipannaṃ sūta jīvitam.

संजय उवाच। यत् संशोचसि कौरव्य वर्तमाने जनक्षये। त्वम् अस्य जगतो मूलं विनाशस्य न संशयः।

saṃjaya uvāca. yat saṃśocasi kauravya vartamāne janakṣaye. tvam asya jagato mūlaṃ vināśasya na saṃśayaḥ.

स्वयं वैरं महत् कृत्वा पुत्राणां वचने स्थितः। उच्यमानो न गृह्णीषे मर्त्यः पथ्यम् इवौषधम्।

svayaṃ vairaṃ mahat kṛtvā putrāṇāṃ vacane sthitaḥ. ucyamāno na gṛhṇīṣe martyaḥ pathyam ivauṣadham.

स्वयं पीत्वा महाराज कालकूटं सुदुर्जरम्। तस्येदानीं फलं कृत्स्नम् अवाप्नुहि नरोत्तम। प्राप्येदानीं फलं तस्य यथा पीत्वा विषं तथा। सुकृतस्य सुपृष्टस्य सुजातस्य महामृधे।

svayaṃ pītvā mahārāja kālakūṭaṃ sudurjaram. tasyedānīṃ phalaṃ kṛtsnam avāpnuhi narottama. prāpyedānīṃ phalaṃ tasya yathā pītvā viṣaṃ tathā. sukṛtasya supṛṣṭasya sujātasya mahāmṛdhe.

यत् तु कुत्सयसे योधान् युध्यमानान् यथाबलम्। अत्र ते वर्णयिष्यामि यथा युद्धम् अवर्तत।

yat tu kutsayase yodhān yudhyamānān yathābalam. atra te varṇayiṣyāmi yathā yuddham avartata.

दृष्ट्वा कर्णं तु पुत्रास् ते भीमसेनपराजितम्। नामृष्यन्त महेष्वासाः सोदर्याः पञ्च मारिष।

dṛṣṭvā karṇaṃ tu putrās te bhīmasenaparājitam. nāmṛṣyanta maheṣvāsāḥ sodaryāḥ pañca māriṣa.

दुर्मर्षणो दुःसहश् च दुर्मदो दुर्धरो जयः। पाण्डवं चित्रसंनाहास् तं प्रतीपम् उपाद्रवन्।

durmarṣaṇo duḥsahaś ca durmado durdharo jayaḥ. pāṇḍavaṃ citrasaṃnāhās taṃ pratīpam upādravan.

ते समन्तान् महाबाहुं परिवार्य वृकोदरम्। दिशः शरैः समावृण्वञ् शलभानाम् इव व्रजैः।

te samantān mahābāhuṃ parivārya vṛkodaram. diśaḥ śaraiḥ samāvṛṇvañ śalabhānām iva vrajaiḥ.

आगच्छतस् तान् सहसा कुमारान् देवरूपिणः। प्रतिजग्राह समरे भीमसेनो हसन्न् इव।

āgacchatas tān sahasā kumārān devarūpiṇaḥ. pratijagrāha samare bhīmaseno hasann iva.

तव दृष्ट्वा तु तनयान् भीमसेनसमीपगान्। अभ्यवर्तत राधेयो भीमसेनं महाबलम्।

tava dṛṣṭvā tu tanayān bhīmasenasamīpagān. abhyavartata rādheyo bhīmasenaṃ mahābalam.

विसृजन् विशिखान् राजन् स्वर्णपुङ्खाञ् शिलाशितान्। तं तु भीमो ऽभ्ययात् तूर्णं वार्यमाणः सुतैस् तव।

visṛjan viśikhān rājan svarṇapuṅkhāñ śilāśitān. taṃ tu bhīmo 'bhyayāt tūrṇaṃ vāryamāṇaḥ sutais tava.

कुरवस् तु ततः कर्णं परिवार्य समन्ततः। अवाकिरन् भीमसेनं शरैः संनतपर्वभिः।

kuravas tu tataḥ karṇaṃ parivārya samantataḥ. avākiran bhīmasenaṃ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ.

तान् बाणैः पञ्चविंशत्या साश्वान् राजन् नरर्षभान्। भीमसेनस् ततो बाणैः पञ्च राजन् सुतांस् तव। ससूतान् भीमधनुषो भीमो निन्ये यमक्षयम्।

tān bāṇaiḥ pañcaviṃśatyā sāśvān rājan nararṣabhān. bhīmasenas tato bāṇaiḥ pañca rājan sutāṃs tava. sasūtān bhīmadhanuṣo bhīmo ninye yamakṣayam.

प्रापतन् स्यन्दनेभ्यस् ते सार्धं सूतैर् गतासवः। चित्रपुष्पधरा भग्ना वातेनेव महाद्रुमाः।

prāpatan syandanebhyas te sārdhaṃ sūtair gatāsavaḥ. citrapuṣpadharā bhagnā vāteneva mahādrumāḥ.

तत्राद्भुतम् अपश्याम भीमसेनस्य विक्रमम्। संवार्याधिरथिं बाणैर् यज् जघान तवात्मजान्।

tatrādbhutam apaśyāma bhīmasenasya vikramam. saṃvāryādhirathiṃ bāṇair yaj jaghāna tavātmajān.

स वार्यमाणो भीमेन शितैर् बाणैः समन्ततः। सूतपुत्रो महाराज भीमसेनम् अवैक्षत।

sa vāryamāṇo bhīmena śitair bāṇaiḥ samantataḥ. sūtaputro mahārāja bhīmasenam avaikṣata.

तं भीमसेनः संरम्भात् क्रोधसंरक्तलोचनः। विस्फार्य सुमहच् चापं मुहुः कर्णम् अवैक्षत।

taṃ bhīmasenaḥ saṃrambhāt krodhasaṃraktalocanaḥ. visphārya sumahac cāpaṃ muhuḥ karṇam avaikṣata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents