महाभारत 7.111 (श्लोक 1)

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 111→

[mh-7-111] • 35 श्लोकाः

संजय उवाच। तवात्मजांस् तु पतितान् दृष्ट्वा कर्णः प्रतापवान्। क्रोधेन महताविष्टो निर्विण्णो ऽभूत् स जीवितात्।

saṃjaya uvāca. tavātmajāṃs tu patitān dṛṣṭvā karṇaḥ pratāpavān. krodhena mahatāviṣṭo nirviṇṇo 'bhūt sa jīvitāt.

आगस्कृतम् इवात्मानं मेने चाधिरथिस् तदा। यत् प्रत्यक्षं तव सुता भीमेन निहता रणे। भीमसेनं ततः क्रुद्धः समाद्रवत संभ्रमात्। निचखान स संभ्रान्तः पूर्ववैरम् अनुस्मरन्।

āgaskṛtam ivātmānaṃ mene cādhirathis tadā. yat pratyakṣaṃ tava sutā bhīmena nihatā raṇe. bhīmasenaṃ tataḥ kruddhaḥ samādravata saṃbhramāt. nicakhāna sa saṃbhrāntaḥ pūrvavairam anusmaran.

स भीमं पञ्चभिर् विद्ध्वा राधेयः प्रहसन्न् इव। पुनर् विव्याध सप्तत्या स्वर्णपुङ्खैः शिलाशितैः।

sa bhīmaṃ pañcabhir viddhvā rādheyaḥ prahasann iva. punar vivyādha saptatyā svarṇapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ.

अवहासं तु तं पार्थो नामृष्यत वृकोदरः। ततो विव्याध राधेयं शतेन नतपर्वणाम्।

avahāsaṃ tu taṃ pārtho nāmṛṣyata vṛkodaraḥ. tato vivyādha rādheyaṃ śatena nataparvaṇām.

पुनश् च विशिखैस् तीक्ष्णैर् विद्ध्वा पञ्चभिर् आशुगैः। रणे भूयो ऽपि राधेयं विद्ध्वा पञ्चभिर् आयसैः। धनुश् चिच्छेद भल्लेन सूतपुत्रस्य मारिष।

punaś ca viśikhais tīkṣṇair viddhvā pañcabhir āśugaiḥ. raṇe bhūyo 'pi rādheyaṃ viddhvā pañcabhir āyasaiḥ. dhanuś ciccheda bhallena sūtaputrasya māriṣa.

अथान्यद् धनुर् आदाय कर्णो भारत दुर्मनाः। इषुभिश् छादयाम् आस भीमसेनं समन्ततः।

athānyad dhanur ādāya karṇo bhārata durmanāḥ. iṣubhiś chādayām āsa bhīmasenaṃ samantataḥ.

तस्य भीमो हयान् हत्वा विनिहत्य च सारथिम्। प्रजहास महाहासं कृते प्रतिकृतं पुनः।

tasya bhīmo hayān hatvā vinihatya ca sārathim. prajahāsa mahāhāsaṃ kṛte pratikṛtaṃ punaḥ.

इषुभिः कार्मुकं चास्य चकर्त पुरुषर्षभः। तत् पपात महाराज स्वर्णपृष्ठं महास्वनम्। पपाताथ महच् चापं हेमपृष्ठं दुरासदम्।

iṣubhiḥ kārmukaṃ cāsya cakarta puruṣarṣabhaḥ. tat papāta mahārāja svarṇapṛṣṭhaṃ mahāsvanam. papātātha mahac cāpaṃ hemapṛṣṭhaṃ durāsadam.

अवारोहद् रथात् तस्माद् अथ कर्णो महारथः। गदां गृहीत्वा समरे भीमसेनाय चाक्षिपत्।

avārohad rathāt tasmād atha karṇo mahārathaḥ. gadāṃ gṛhītvā samare bhīmasenāya cākṣipat.

ताम् आपतन्तीं सहसा गदां दृष्ट्वा वृकोदरः। शरैर् अवारयद् राजन् सर्वसैन्यस्य पश्यतः।

tām āpatantīṃ sahasā gadāṃ dṛṣṭvā vṛkodaraḥ. śarair avārayad rājan sarvasainyasya paśyataḥ.

ततो बाणसहस्राणि प्रेषयाम् आस पाण्डवः। सूतपुत्रवधाकाङ्क्षी त्वरमाणः पराक्रमी।

tato bāṇasahasrāṇi preṣayām āsa pāṇḍavaḥ. sūtaputravadhākāṅkṣī tvaramāṇaḥ parākramī.

तान् इषून् इषुभिः कर्णो वारयित्वा महामृधे। कवचं भीमसेनस्य पातयाम् आस सायकैः।

tān iṣūn iṣubhiḥ karṇo vārayitvā mahāmṛdhe. kavacaṃ bhīmasenasya pātayām āsa sāyakaiḥ.

अथैनं पञ्चविंशत्या क्षुद्रकाणां समार्पयत्। पश्यतां सर्वभूतानां तद् अद्भुतम् इवाभवत्।

athainaṃ pañcaviṃśatyā kṣudrakāṇāṃ samārpayat. paśyatāṃ sarvabhūtānāṃ tad adbhutam ivābhavat.

ततो भीमो महाराज नवभिर् नतपर्वणाम्। रणे ऽप्रेषयत क्रुद्धः सूतपुत्रस्य मारिष।

tato bhīmo mahārāja navabhir nataparvaṇām. raṇe 'preṣayata kruddhaḥ sūtaputrasya māriṣa.

ते तस्य कवचं भित्त्वा तथा बाहुं च दक्षिणम्। अभ्यगुर् धरणीं तीक्ष्णा वल्मीकम् इव पन्नगाः। स छाद्यमानो बाणौघैर् भीमसेनधनुश्च्युतैः। पुनर् एवाभवत् कर्णो भीमसेनात् पराङ्मुखः।

te tasya kavacaṃ bhittvā tathā bāhuṃ ca dakṣiṇam. abhyagur dharaṇīṃ tīkṣṇā valmīkam iva pannagāḥ. sa chādyamāno bāṇaughair bhīmasenadhanuścyutaiḥ. punar evābhavat karṇo bhīmasenāt parāṅmukhaḥ.

राधेयं तु रणे दृष्ट्वा पदातिनम् अवस्थितम्। भीमसेनेन संरब्धं राजा दुर्योधनो ऽब्रवीत्। त्वरध्वं सर्वतो यत्ता राधेयस्य रथं प्रति।

rādheyaṃ tu raṇe dṛṣṭvā padātinam avasthitam. bhīmasenena saṃrabdhaṃ rājā duryodhano 'bravīt. tvaradhvaṃ sarvato yattā rādheyasya rathaṃ prati.

ततस् तव सुता राजञ् श्रुत्वा भ्रातुर् वचो द्रुतम्। अभ्ययुः पाण्डवं युद्धे विसृजन्तः शिताञ् शरान्।

tatas tava sutā rājañ śrutvā bhrātur vaco drutam. abhyayuḥ pāṇḍavaṃ yuddhe visṛjantaḥ śitāñ śarān.

चित्रोपचित्रश् चित्राक्षश् चारुचित्रः शरासनः। चित्रायुधश् चित्रवर्मा समरे चित्रयोधिनः।

citropacitraś citrākṣaś cārucitraḥ śarāsanaḥ. citrāyudhaś citravarmā samare citrayodhinaḥ.

आगच्छतस् तान् सहसा भीमो राजन् महारथः। तान् आपतत एवाशु भीमसेनो महारथः। साश्वसूतध्वजान् यत्तान् पातयाम् आस संयुगे। ते हता न्यपतन् भूमौ वातनुन्ना इव द्रुमाः।

āgacchatas tān sahasā bhīmo rājan mahārathaḥ. tān āpatata evāśu bhīmaseno mahārathaḥ. sāśvasūtadhvajān yattān pātayām āsa saṃyuge. te hatā nyapatan bhūmau vātanunnā iva drumāḥ.

दृष्ट्वा विनिहतान् पुत्रांस् तव राजन् महारथान्। अश्रुपूर्णमुखः कर्णः कश्मलं समपद्यत।

dṛṣṭvā vinihatān putrāṃs tava rājan mahārathān. aśrupūrṇamukhaḥ karṇaḥ kaśmalaṃ samapadyata.

रथम् अन्यं समास्थाय विधिवत् कल्पितं पुनः। अभ्ययात् पाण्डवं युद्धे त्वरमाणः पराक्रमी।

ratham anyaṃ samāsthāya vidhivat kalpitaṃ punaḥ. abhyayāt pāṇḍavaṃ yuddhe tvaramāṇaḥ parākramī.

ताव् अन्योन्यं शरैर् विद्ध्वा स्वर्णपुङ्खैः शिलाशितैः। व्यभ्राजेतां महाराज पुष्पिताव् इव किंशुकौ।

tāv anyonyaṃ śarair viddhvā svarṇapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ. vyabhrājetāṃ mahārāja puṣpitāv iva kiṃśukau.

षट्त्रिंशद्भिस् ततो भल्लैर् निशितैस् तिग्मतेजनैः। व्यधमत् कवचं क्रुद्धः सूतपुत्रस्य पाण्डवः। सूतपुत्रो ऽपि कौन्तेयं शरैः संनतपर्वभिः। पञ्चाशता महाबाहुर् विव्याध भरतर्षभ।

ṣaṭtriṃśadbhis tato bhallair niśitais tigmatejanaiḥ. vyadhamat kavacaṃ kruddhaḥ sūtaputrasya pāṇḍavaḥ. sūtaputro 'pi kaunteyaṃ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ. pañcāśatā mahābāhur vivyādha bharatarṣabha.

रक्तचन्दनदिग्धाङ्गौ शरैः कृतमहाव्रणौ। शोणिताक्तौ व्यराजेतां कालसूर्याव् इवोदितौ।

raktacandanadigdhāṅgau śaraiḥ kṛtamahāvraṇau. śoṇitāktau vyarājetāṃ kālasūryāv ivoditau.

तौ शोणितोक्षितैर् गात्रैः शरैश् छिन्नतनुच्छदौ। विवर्माणौ व्यराजेतां निर्मुक्ताव् इव पन्नगौ। क्रोधाग्नितेजसा दीप्तौ संरम्भाद् रक्तलोचनौ। व्यभ्राजेतां महाराज विधूमाव् इव पावकौ।

tau śoṇitokṣitair gātraiḥ śaraiś chinnatanucchadau. vivarmāṇau vyarājetāṃ nirmuktāv iva pannagau. krodhāgnitejasā dīptau saṃrambhād raktalocanau. vyabhrājetāṃ mahārāja vidhūmāv iva pāvakau.

व्याघ्राव् इव नरव्याघ्रौ दंष्ट्राभिर् इतरेतरम्। शरदंष्ट्रा विधुन्वानौ ततक्षतुर् अरिंदमौ। शरधारासृजौ वीरौ मेघाव् इव ववर्षतुः।

vyāghrāv iva naravyāghrau daṃṣṭrābhir itaretaram. śaradaṃṣṭrā vidhunvānau tatakṣatur ariṃdamau. śaradhārāsṛjau vīrau meghāv iva vavarṣatuḥ.

वारणाव् इव संसक्तौ रङ्गमध्ये विरेजतुः। तुदन्तौ विशिखैस् तीक्ष्णैर् मत्तवारणविक्रमौ।

vāraṇāv iva saṃsaktau raṅgamadhye virejatuḥ. tudantau viśikhais tīkṣṇair mattavāraṇavikramau.

प्रच्छादयन्तौ समरे शरजालैः परस्परम्। रथाभ्यां नादयन्तौ च दिशः सर्वा विचेरतुः।

pracchādayantau samare śarajālaiḥ parasparam. rathābhyāṃ nādayantau ca diśaḥ sarvā viceratuḥ.

तौ रथाभ्यां महाराज मण्डलावर्तनादिषु। व्यरोचेतां महात्मानौ वृत्रवज्रधराव् इव। वारणाव् इव चान्योन्यं विषाणाभ्याम् अरिंदमौ। निर्भिन्दन्तौ स्वगात्राणि सायकैश् चारु रेजतुः। नादयन्तौ प्रवल्गन्तौ विक्रीडन्तौ परस्परम्। मण्डलानि विकुर्वाणौ रथाभ्यां रथसत्तमौ। वृषभाव् इव नर्दन्तौ बलिनौ वासितान्तरे। सिंहाव् इव पराक्रान्तौ नरसिंहौ महाबलौ। परस्परं वीक्षमाणौ क्रोधसंरक्तलोचनौ। युयुधाते महावीर्यौ शक्रवैरोचनी यथा।

tau rathābhyāṃ mahārāja maṇḍalāvartanādiṣu. vyarocetāṃ mahātmānau vṛtravajradharāv iva. vāraṇāv iva cānyonyaṃ viṣāṇābhyām ariṃdamau. nirbhindantau svagātrāṇi sāyakaiś cāru rejatuḥ. nādayantau pravalgantau vikrīḍantau parasparam. maṇḍalāni vikurvāṇau rathābhyāṃ rathasattamau. vṛṣabhāv iva nardantau balinau vāsitāntare. siṃhāv iva parākrāntau narasiṃhau mahābalau. parasparaṃ vīkṣamāṇau krodhasaṃraktalocanau. yuyudhāte mahāvīryau śakravairocanī yathā.

सहस्ताभरणाभ्यां तु भुजाभ्यां विक्षिपन् धनुः। व्यरोचत रणे भीमः सविद्युद् इव तोयदः।

sahastābharaṇābhyāṃ tu bhujābhyāṃ vikṣipan dhanuḥ. vyarocata raṇe bhīmaḥ savidyud iva toyadaḥ.

स चापघोषस्तनितः शरधाराम्बुदो महान्। भीममेघो महाराज कर्णपर्वतम् अभ्ययात्।

sa cāpaghoṣastanitaḥ śaradhārāmbudo mahān. bhīmamegho mahārāja karṇaparvatam abhyayāt.

ततः शरसहस्रेण धनुर्मुक्तेन भारत। पाण्डवो व्यकिरत् कर्णं घनो ऽद्रिम् इव वृष्टिभिः। भीमम् आच्छादयत् तूर्णं यथाद्रिं तोयदो ऽम्बुना।

tataḥ śarasahasreṇa dhanurmuktena bhārata. pāṇḍavo vyakirat karṇaṃ ghano 'drim iva vṛṣṭibhiḥ. bhīmam ācchādayat tūrṇaṃ yathādriṃ toyado 'mbunā.

तत्रावैक्षन्त पुत्रास् ते भीमसेनस्य विक्रमम्। सुपुङ्खैः कङ्कवासोभिर् यत् कर्णं छादयच् छरैः।

tatrāvaikṣanta putrās te bhīmasenasya vikramam. supuṅkhaiḥ kaṅkavāsobhir yat karṇaṃ chādayac charaiḥ.

स नन्दयन् रणे पार्थं केशवं च यशस्विनम्। सात्यकिं चक्ररक्षौ च भीमः कर्णम् अयोधयत्।

sa nandayan raṇe pārthaṃ keśavaṃ ca yaśasvinam. sātyakiṃ cakrarakṣau ca bhīmaḥ karṇam ayodhayat.

विक्रमं भुजयोर् वीर्यं धैर्यं च विदितात्मनः। पुत्रास् तव महाराज ददृशुः पाण्डवस्य ह।

vikramaṃ bhujayor vīryaṃ dhairyaṃ ca viditātmanaḥ. putrās tava mahārāja dadṛśuḥ pāṇḍavasya ha.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents