महाभारत 7.109 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 109→

[mh-7-109] • 34 श्लोकाः

संजय उवाच। स तथा विरथः कर्णः पुनर् भीमेन निर्जितः। रथम् अन्यं समास्थाय सद्यो विव्याध पाण्डवम्।

saṃjaya uvāca. sa tathā virathaḥ karṇaḥ punar bhīmena nirjitaḥ. ratham anyaṃ samāsthāya sadyo vivyādha pāṇḍavam.

महागजाव् इवासाद्य विषाणाग्रैः परस्परम्। शरैः पूर्णायतोत्सृष्टैर् अन्योन्यम् अभिजघ्नतुः।

mahāgajāv ivāsādya viṣāṇāgraiḥ parasparam. śaraiḥ pūrṇāyatotsṛṣṭair anyonyam abhijaghnatuḥ.

अथ कर्णः शरव्रातैर् भीमं बलवद् अर्दयत्। ननाद बलवन् नादं पुनर् विव्याध चोरसि।

atha karṇaḥ śaravrātair bhīmaṃ balavad ardayat. nanāda balavan nādaṃ punar vivyādha corasi.

तं भीमो दशभिर् बाणैः प्रत्यविध्यद् अजिह्मगैः। पुनर् विव्याध विंशत्या शराणां नतपर्वणाम्।

taṃ bhīmo daśabhir bāṇaiḥ pratyavidhyad ajihmagaiḥ. punar vivyādha viṃśatyā śarāṇāṃ nataparvaṇām.

कर्णस् तु नवभिर् भीमं विद्ध्वा राजन् स्तनान्तरे। ध्वजम् एकेन विव्याध सायकेन शितेन ह।

karṇas tu navabhir bhīmaṃ viddhvā rājan stanāntare. dhvajam ekena vivyādha sāyakena śitena ha.

सायकानां ततः पार्थस् त्रिषष्ट्या प्रत्यविध्यत। तोत्त्रैर् इव महानागं कशाभिर् इव वाजिनम्।

sāyakānāṃ tataḥ pārthas triṣaṣṭyā pratyavidhyata. tottrair iva mahānāgaṃ kaśābhir iva vājinam.

सो ऽतिविद्धो महाराज पाण्डवेन यशस्विना। सृक्विणी लेलिहन् वीरः क्रोधसंरक्तलोचनः। चिच्छेद कार्मुकं तूर्णं पाण्डवस्य महात्मनः।

so 'tividdho mahārāja pāṇḍavena yaśasvinā. sṛkviṇī lelihan vīraḥ krodhasaṃraktalocanaḥ. ciccheda kārmukaṃ tūrṇaṃ pāṇḍavasya mahātmanaḥ.

ततः शरं महाराज सर्वकायावदारणम्। प्राहिणोद् भीमसेनाय बलायेन्द्र इवाशनिम्।

tataḥ śaraṃ mahārāja sarvakāyāvadāraṇam. prāhiṇod bhīmasenāya balāyendra ivāśanim.

स निर्भिद्य रणे पार्थं सूतपुत्रधनुश्च्युतः। अगच्छद् दारयन् भूमिं चित्रपुङ्खः शिलीमुखः। ततो भीमो महाबाहुः क्रोधसंरक्तलोचनः।

sa nirbhidya raṇe pārthaṃ sūtaputradhanuścyutaḥ. agacchad dārayan bhūmiṃ citrapuṅkhaḥ śilīmukhaḥ. tato bhīmo mahābāhuḥ krodhasaṃraktalocanaḥ.

सर्वशैक्यां चतुष्किष्कुं गुर्वीं रुक्माङ्गदां गदाम्। प्राहिणोत् सूतपुत्राय षडस्राम् अविचारयन्।

sarvaśaikyāṃ catuṣkiṣkuṃ gurvīṃ rukmāṅgadāṃ gadām. prāhiṇot sūtaputrāya ṣaḍasrām avicārayan.

तया जघानाधिरथेः सदश्वान् साधुवाहिनः। गदया भारतः क्रुद्धो वज्रेणेन्द्र इवासुरान्।

tayā jaghānādhiratheḥ sadaśvān sādhuvāhinaḥ. gadayā bhārataḥ kruddho vajreṇendra ivāsurān.

ततो भीमो महाबाहुः क्षुराभ्यां भरतर्षभ। ध्वजम् आधिरथेश् छित्त्वा सूतम् अभ्यहनत् तदा। महाबलान् महावेगान् सदश्वान् गदया हतान्। सूतं च निहतं दृष्ट्वा केतुं च विनिपातितम्।

tato bhīmo mahābāhuḥ kṣurābhyāṃ bharatarṣabha. dhvajam ādhiratheś chittvā sūtam abhyahanat tadā. mahābalān mahāvegān sadaśvān gadayā hatān. sūtaṃ ca nihataṃ dṛṣṭvā ketuṃ ca vinipātitam.

हताश्वसूतम् उत्सृज्य रथं स पतितध्वजम्। विस्फारयन् धनुः कर्णस् तस्थौ भारत दुर्मनाः।

hatāśvasūtam utsṛjya rathaṃ sa patitadhvajam. visphārayan dhanuḥ karṇas tasthau bhārata durmanāḥ.

तत्राद्भुतम् अपश्याम राधेयस्य पराक्रमम्। विरथो रथिनां श्रेष्ठो वारयाम् आस यद् रिपुम्।

tatrādbhutam apaśyāma rādheyasya parākramam. viratho rathināṃ śreṣṭho vārayām āsa yad ripum.

विरथं तं रथश्रेष्ठं दृष्ट्वाधिरथिम् आहवे। दुर्योधनस् ततो राजन्न् अभ्यभाषत दुर्मुखम्।

virathaṃ taṃ rathaśreṣṭhaṃ dṛṣṭvādhirathim āhave. duryodhanas tato rājann abhyabhāṣata durmukham.

एष दुर्मुख राधेयो भीमेन विरथीकृतः। तं रथेन नरश्रेष्ठं संपादय महारथम्।

eṣa durmukha rādheyo bhīmena virathīkṛtaḥ. taṃ rathena naraśreṣṭhaṃ saṃpādaya mahāratham.

दुर्योधनवचः श्रुत्वा ततो भारत दुर्मुखः। त्वरमाणो ऽब्ययात् कर्णं भीमं चावारयच् छरैः।

duryodhanavacaḥ śrutvā tato bhārata durmukhaḥ. tvaramāṇo 'byayāt karṇaṃ bhīmaṃ cāvārayac charaiḥ.

दुर्मुखं प्रेक्ष्य संग्रामे सूतपुत्रपदानुगम्। वायुपुत्रः प्रहृष्टो ऽभूत् सृक्किणी परिलेलिहन्।

durmukhaṃ prekṣya saṃgrāme sūtaputrapadānugam. vāyuputraḥ prahṛṣṭo 'bhūt sṛkkiṇī parilelihan.

ततः कर्णं महाराज वारयित्वा शिलीमुखैः। दुर्मुखाय रथं शीघ्रं प्रेषयाम् आस पाण्डवः।

tataḥ karṇaṃ mahārāja vārayitvā śilīmukhaiḥ. durmukhāya rathaṃ śīghraṃ preṣayām āsa pāṇḍavaḥ.

तस्मिन् क्षणे महाराज नवभिर् नतपर्वभिः। सुपुङ्खैर् दुर्मुखं भीमः शरैर् निन्ये यमक्षयम्।

tasmin kṣaṇe mahārāja navabhir nataparvabhiḥ. supuṅkhair durmukhaṃ bhīmaḥ śarair ninye yamakṣayam.

ततस् तम् एवाधिरथिः स्यन्दनं दुर्मुखे हते। आस्थितः प्रबभौ राजन् दीप्यमान इवांशुमान्।

tatas tam evādhirathiḥ syandanaṃ durmukhe hate. āsthitaḥ prababhau rājan dīpyamāna ivāṃśumān.

शयानं भिन्नमर्माणं दुर्मुखं शोणितोक्षितम्। दृष्ट्वा कर्णो ऽश्रुपूर्णाक्षो मुहूर्तं नाभ्यवर्तत।

śayānaṃ bhinnamarmāṇaṃ durmukhaṃ śoṇitokṣitam. dṛṣṭvā karṇo 'śrupūrṇākṣo muhūrtaṃ nābhyavartata.

तं गतासुम् अतिक्रम्य कृत्वा कर्णः प्रदक्षिणम्। दीर्घम् उष्णं श्वसन् वीरो न किं चित् प्रत्यपद्यत।

taṃ gatāsum atikramya kṛtvā karṇaḥ pradakṣiṇam. dīrgham uṣṇaṃ śvasan vīro na kiṃ cit pratyapadyata.

तस्मिंस् तु विवरे राजन् नाराचान् गार्ध्रवाससः। प्राहिणोत् सूतपुत्राय भीमसेनश् चतुर्दश।

tasmiṃs tu vivare rājan nārācān gārdhravāsasaḥ. prāhiṇot sūtaputrāya bhīmasenaś caturdaśa.

ते तस्य कवचं भित्त्वा स्वर्णपुङ्खा महौजसः। हेमचित्रा महाराज द्योतयन्तो दिशो दश।

te tasya kavacaṃ bhittvā svarṇapuṅkhā mahaujasaḥ. hemacitrā mahārāja dyotayanto diśo daśa.

अपिबन् सूतपुत्रस्य शोणितं रक्तभोजनाः। क्रुद्धा इव मनुष्येन्द्र भुजगाः कालचोदिताः।

apiban sūtaputrasya śoṇitaṃ raktabhojanāḥ. kruddhā iva manuṣyendra bhujagāḥ kālacoditāḥ.

प्रसर्पमाणा मेदिन्यां ते व्यरोचन्त मार्गणाः। ते मेदिनीं प्रसर्पन्तः शोभन्ते रुधिरोक्षिताः। अर्धप्रविष्टाः संरब्धा बिलानीव महोरगाः।

prasarpamāṇā medinyāṃ te vyarocanta mārgaṇāḥ. te medinīṃ prasarpantaḥ śobhante rudhirokṣitāḥ. ardhapraviṣṭāḥ saṃrabdhā bilānīva mahoragāḥ.

तं प्रत्यविध्यद् राधेयो जाम्बूनदविभूषितैः। चतुर्दशभिर् अत्य् उग्रैर् नाराचैर् अविचारयन्।

taṃ pratyavidhyad rādheyo jāmbūnadavibhūṣitaiḥ. caturdaśabhir aty ugrair nārācair avicārayan.

ते भीमसेनस्य भुजं सव्यं निर्भिद्य पत्रिणः। प्राविशन् मेदिनीं भीमाः क्रौञ्चं पत्ररथा इव।

te bhīmasenasya bhujaṃ savyaṃ nirbhidya patriṇaḥ. prāviśan medinīṃ bhīmāḥ krauñcaṃ patrarathā iva.

ते व्यरोचन्त नाराचाः प्रविशन्तो वसुंधराम्। गच्छत्य् अस्तं दिनकरे दीप्यमाना इवांशवः।

te vyarocanta nārācāḥ praviśanto vasuṃdharām. gacchaty astaṃ dinakare dīpyamānā ivāṃśavaḥ.

स निर्भिन्नो रणे भीमो नाराचैर् मर्मभेदिभिः। सुस्राव रुधिरं भूरि पर्वतः सलिलं यथा।

sa nirbhinno raṇe bhīmo nārācair marmabhedibhiḥ. susrāva rudhiraṃ bhūri parvataḥ salilaṃ yathā.

स भीमस् त्रिभिर् आयस्तः सूतपुत्रं पतत्रिभिः। सुपर्णवेगैर् विव्याध सारथिं चास्य सप्तभिः।

sa bhīmas tribhir āyastaḥ sūtaputraṃ patatribhiḥ. suparṇavegair vivyādha sārathiṃ cāsya saptabhiḥ.

स विह्वलो महाराज कर्णो भीमबलार्दितः। प्राद्रवज् जवनैर् अश्वै रणं हित्वा महायशाः। तथा पुरुषमानी सन् प्रत्यपायाद् रणाजिरात्।

sa vihvalo mahārāja karṇo bhīmabalārditaḥ. prādravaj javanair aśvai raṇaṃ hitvā mahāyaśāḥ. tathā puruṣamānī san pratyapāyād raṇājirāt.

भीमसेनस् तु विस्फार्य चापं हेमपरिष्कृतम्। आहवे ऽतिरथो ऽतिष्ठज् ज्वलन्न् इव हुताशनः।

bhīmasenas tu visphārya cāpaṃ hemapariṣkṛtam. āhave 'tiratho 'tiṣṭhaj jvalann iva hutāśanaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...