महाभारत 7.11 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 11→

[mh-7-11] • 31 श्लोकाः

संजय उवाच। शुश्रूषस्व स्थिरो भूत्वा शंसतो मम भारत। हन्त ते वर्णयिष्यामि सर्वं प्रत्यक्षदर्शिवान्। यथा स न्यपतद् द्रोणः सादितः पाण्डुसृञ्जयैः।

saṃjaya uvāca. śuśrūṣasva sthiro bhūtvā śaṃsato mama bhārata. hanta te varṇayiṣyāmi sarvaṃ pratyakṣadarśivān. yathā sa nyapatad droṇaḥ sāditaḥ pāṇḍusṛñjayaiḥ.

सेनापतित्वं संप्राप्य भारद्वाजो महारथः। मध्ये सर्वस्य सैन्यस्य पुत्रं ते वाक्यम् अब्रवीत्।

senāpatitvaṃ saṃprāpya bhāradvājo mahārathaḥ. madhye sarvasya sainyasya putraṃ te vākyam abravīt.

यत् कौरवाणाम् ऋषभाद् आपगेयाद् अनन्तरम्। सेनापत्येन मां राजन्न् अद्य सत्कृतवान् असि। अनुरूपं फलं तस्य कर्मणो लभ्यतां त्वया।

yat kauravāṇām ṛṣabhād āpageyād anantaram. senāpatyena māṃ rājann adya satkṛtavān asi. anurūpaṃ phalaṃ tasya karmaṇo labhyatāṃ tvayā.

सदृशं कर्मणस् तस्य फलं प्राप्नुहि पार्थिव। करोमि कामं कं ते ऽद्य प्रवृणीष्व यम् इच्छसि।

sadṛśaṃ karmaṇas tasya phalaṃ prāpnuhi pārthiva. karomi kāmaṃ kaṃ te 'dya pravṛṇīṣva yam icchasi.

ततो दुर्योधनश् चिन्त्य कर्णदुःशासनादिभिः। तम् अथोवाच दुर्धर्षम् आचार्यं जयतां वरम्।

tato duryodhanaś cintya karṇaduḥśāsanādibhiḥ. tam athovāca durdharṣam ācāryaṃ jayatāṃ varam.

ददासि चेद् वरं मह्यं जीवग्राहं युधिष्ठिरम्। गृहीत्वा रथिनां श्रेष्ठं मत्समीपम् इहानय। इच्छेयं वै महात्मानं धर्मात्मानं युधिष्ठिरम्। भ्रातॄणां पश्यताम् एव जीवग्राहेण मे द्विज। प्रीणाम्य् अनेन कार्येण ससुहृज्जनबान्धवः।

dadāsi ced varaṃ mahyaṃ jīvagrāhaṃ yudhiṣṭhiram. gṛhītvā rathināṃ śreṣṭhaṃ matsamīpam ihānaya. iccheyaṃ vai mahātmānaṃ dharmātmānaṃ yudhiṣṭhiram. bhrātṝṇāṃ paśyatām eva jīvagrāheṇa me dvija. prīṇāmy anena kāryeṇa sasuhṛjjanabāndhavaḥ.

ततः कुरूणाम् आचार्यः श्रुत्वा पुत्रस्य ते वचः। सेनां प्रहर्षयन् सर्वाम् इदं वचनम् अब्रवीत्।

tataḥ kurūṇām ācāryaḥ śrutvā putrasya te vacaḥ. senāṃ praharṣayan sarvām idaṃ vacanam abravīt.

धन्यः कुन्तीसुतो राजा यस्य ग्रहणम् इच्छसि। न वधार्थं सुदुर्धर्ष वरम् अद्य प्रयाचसि।

dhanyaḥ kuntīsuto rājā yasya grahaṇam icchasi. na vadhārthaṃ sudurdharṣa varam adya prayācasi.

किमर्थं च नरव्याघ्र न वधं तस्य काङ्क्षसि। नाशंससि क्रियाम् एतां मत्तो दुर्योधन ध्रुवम्।

kimarthaṃ ca naravyāghra na vadhaṃ tasya kāṅkṣasi. nāśaṃsasi kriyām etāṃ matto duryodhana dhruvam.

आहो स्विद् धर्मपुत्रस्य द्वेष्टा तस्य न विद्यते। यद् इच्छसि त्वं जीवन्तं कुलं रक्षसि चात्मनि।

āho svid dharmaputrasya dveṣṭā tasya na vidyate. yad icchasi tvaṃ jīvantaṃ kulaṃ rakṣasi cātmani.

अथ वा भरतश्रेष्ठ निर्जित्य युधि पाण्डवान्। राज्यांशं प्रतिदत्त्वा च सौभ्रात्रं कर्तुम् इच्छसि।

atha vā bharataśreṣṭha nirjitya yudhi pāṇḍavān. rājyāṃśaṃ pratidattvā ca saubhrātraṃ kartum icchasi.

धन्यः कुन्तीसुतो राजा सुजाता चास्य धीमतः। अजातशत्रुता सत्या तस्य यत् स्निह्यते भवान्।

dhanyaḥ kuntīsuto rājā sujātā cāsya dhīmataḥ. ajātaśatrutā satyā tasya yat snihyate bhavān.

द्रोणेन त्व् एवम् उक्तस्य तव पुत्रस्य भारत। सहसा निःसृतो भावो यो ऽस्य नित्यं प्रवर्तते।

droṇena tv evam uktasya tava putrasya bhārata. sahasā niḥsṛto bhāvo yo 'sya nityaṃ pravartate.

नाकारो गूहितुं शक्यो बृहस्पतिसमैर् अपि। तस्मात् तव सुतो राजन् प्रहृष्टो वाक्यम् अब्रवीत्।

nākāro gūhituṃ śakyo bṛhaspatisamair api. tasmāt tava suto rājan prahṛṣṭo vākyam abravīt.

वधे कुन्तीसुतस्याजौ नाचार्य विजयो मम। हते युधिष्ठिरे पार्थो हन्यात् सर्वान् हि नो ध्रुवम्।

vadhe kuntīsutasyājau nācārya vijayo mama. hate yudhiṣṭhire pārtho hanyāt sarvān hi no dhruvam.

न च शक्यो रणे सर्वैर् निहन्तुम् अमरैर् अपि। यदि सर्वे हनिष्यन्ते पाण्डवाः ससुता मृधे। ततः कृत्स्नं वशे कृत्वा निःशेषं नृपमण्डलम्। ससागरवनां स्फीतां विजित्य वसुधाम् इमाम्। विष्णुर् दास्यति कृष्णायै कुन्त्यै वा पुरुषोत्तमः। य एव चैषां शेषः स्यात् स एवास्मान् न शेषयेत्।

na ca śakyo raṇe sarvair nihantum amarair api. yadi sarve haniṣyante pāṇḍavāḥ sasutā mṛdhe. tataḥ kṛtsnaṃ vaśe kṛtvā niḥśeṣaṃ nṛpamaṇḍalam. sasāgaravanāṃ sphītāṃ vijitya vasudhām imām. viṣṇur dāsyati kṛṣṇāyai kuntyai vā puruṣottamaḥ. ya eva caiṣāṃ śeṣaḥ syāt sa evāsmān na śeṣayet.

सत्यप्रतिज्ञे त्व् आनीते पुनर्द्यूतेन निर्जिते। तस्मिञ् जीवति चानीते ह्य् उपायैर् बहुभिः कृतैः। पुनर् यास्यन्त्य् अरण्याय कौन्तेयास् तम् अनुव्रताः।

satyapratijñe tv ānīte punardyūtena nirjite. tasmiñ jīvati cānīte hy upāyair bahubhiḥ kṛtaiḥ. punar yāsyanty araṇyāya kaunteyās tam anuvratāḥ.

सो ऽयं मम जयो व्यक्तं दीर्घकालं भविष्यति। अतो न वधम् इच्छामि धर्मराजस्य कर्हि चित्।

so 'yaṃ mama jayo vyaktaṃ dīrghakālaṃ bhaviṣyati. ato na vadham icchāmi dharmarājasya karhi cit.

तस्य जिह्मम् अभिप्रायं ज्ञात्वा द्रोणो ऽर्थतत्त्ववित्। तं वरं सान्तरं तस्मै ददौ संचिन्त्य बुद्धिमान्।

tasya jihmam abhiprāyaṃ jñātvā droṇo 'rthatattvavit. taṃ varaṃ sāntaraṃ tasmai dadau saṃcintya buddhimān.

द्रोण उवाच। न चेद् युधिष्ठिरं वीर पालयेद् अर्जुनो युधि। मन्यस्व पाण्डवं ज्येष्ठम् आनीतं वशम् आत्मनः।

droṇa uvāca. na ced yudhiṣṭhiraṃ vīra pālayed arjuno yudhi. manyasva pāṇḍavaṃ jyeṣṭham ānītaṃ vaśam ātmanaḥ.

न हि पार्थो रणे शक्यः सेन्द्रैर् देवासुरैर् अपि। स्थिते पार्थे धर्मराजो नैव शक्यो मया रणे। प्रत्युद्यातुम् अतस् तात नैतद् आमर्षयाम्य् अहम्।

na hi pārtho raṇe śakyaḥ sendrair devāsurair api. sthite pārthe dharmarājo naiva śakyo mayā raṇe. pratyudyātum atas tāta naitad āmarṣayāmy aham.

असंशयं स शिष्यो मे मत्पूर्वश् चास्त्रकर्मणि। तरुणः कीर्तियुक्तश् च एकायनगतश् च सः।

asaṃśayaṃ sa śiṣyo me matpūrvaś cāstrakarmaṇi. taruṇaḥ kīrtiyuktaś ca ekāyanagataś ca saḥ.

अस्त्राणीन्द्राच् च रुद्राच् च भूयांसि समवाप्तवान्। अमर्षितश् च ते राजंस् तेन नामर्षयाम्य् अहम्।

astrāṇīndrāc ca rudrāc ca bhūyāṃsi samavāptavān. amarṣitaś ca te rājaṃs tena nāmarṣayāmy aham.

स चापक्रम्यतां युद्धाद् येनोपायेन शक्यते। अपनीते ततः पार्थे धर्मराजो जितस् त्वया।

sa cāpakramyatāṃ yuddhād yenopāyena śakyate. apanīte tataḥ pārthe dharmarājo jitas tvayā.

ग्रहणं चेज् जयं तस्य मन्यसे पुरुषर्षभ। एतेन चाभ्युपायेन ध्रुवं ग्रहणम् एष्यति।

grahaṇaṃ cej jayaṃ tasya manyase puruṣarṣabha. etena cābhyupāyena dhruvaṃ grahaṇam eṣyati.

अहं गृहीत्वा राजानं सत्यधर्मपरायणम्। आनयिष्यामि ते राजन् वशम् अद्य न संशयः।

ahaṃ gṛhītvā rājānaṃ satyadharmaparāyaṇam. ānayiṣyāmi te rājan vaśam adya na saṃśayaḥ.

यदि स्थास्यति संग्रामे मुहूर्तम् अपि मे ऽग्रतः। अपनीते नरव्याघ्रे कुन्तीपुत्रे धनंजये।

yadi sthāsyati saṃgrāme muhūrtam api me 'grataḥ. apanīte naravyāghre kuntīputre dhanaṃjaye.

फल्गुनस्य समक्षं तु न हि पार्थो युधिष्ठिरः। ग्रहीतुं समरे शक्यः सेन्द्रैर् अपि सुरासुरैः।

phalgunasya samakṣaṃ tu na hi pārtho yudhiṣṭhiraḥ. grahītuṃ samare śakyaḥ sendrair api surāsuraiḥ.

संजय उवाच। एवम् उक्ते तदा तस्मिन् युद्धे देवासुरोपमे। सान्तरं तु प्रतिज्ञाते राज्ञो द्रोणेन निग्रहे। गृहीतं तम् अमन्यन्त तव पुत्राः सुबालिशाः।

saṃjaya uvāca. evam ukte tadā tasmin yuddhe devāsuropame. sāntaraṃ tu pratijñāte rājño droṇena nigrahe. gṛhītaṃ tam amanyanta tava putrāḥ subāliśāḥ.

पाण्डवेषु हि सापेक्षं द्रोणं जानाति ते सुतः। ततः प्रतिज्ञास्थैर्यार्थं स मन्त्रो बहुलीकृतः।

pāṇḍaveṣu hi sāpekṣaṃ droṇaṃ jānāti te sutaḥ. tataḥ pratijñāsthairyārthaṃ sa mantro bahulīkṛtaḥ.

ततो दुर्योधनेनापि ग्रहणं पाण्डवस्य तत्। स्कन्धावारेषु सर्वेषु यथास्थानेषु मारिष। सैन्यस्थानेषु सर्वेषु व्याघोषितम् अरिंदम।

tato duryodhanenāpi grahaṇaṃ pāṇḍavasya tat. skandhāvāreṣu sarveṣu yathāsthāneṣu māriṣa. sainyasthāneṣu sarveṣu vyāghoṣitam ariṃdama.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents