महाभारत 7.108 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 108→

[mh-7-108] • 41 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। अत्यद्भुतम् अहं मन्ये भीमसेनस्य विक्रमम्। यत् कर्णं योधयाम् आस समरे लघुविक्रमम्।

dhṛtarāṣṭra uvāca. atyadbhutam ahaṃ manye bhīmasenasya vikramam. yat karṇaṃ yodhayām āsa samare laghuvikramam.

त्रिदशान् अपि चोद्युक्तान् सर्वशस्त्रधरान् युधि। वारयेद् यो रणे कर्णः सयक्षासुरमानवान्।

tridaśān api codyuktān sarvaśastradharān yudhi. vārayed yo raṇe karṇaḥ sayakṣāsuramānavān.

स कथं पाण्डवं युद्धे भ्राजमानम् इव श्रिया। नातरत् संयुगे तात तन् ममाचक्ष्व संजय।

sa kathaṃ pāṇḍavaṃ yuddhe bhrājamānam iva śriyā. nātarat saṃyuge tāta tan mamācakṣva saṃjaya.

कथं च युद्धं भूयो ऽभूत् तयोः प्राणदुरोदरे। अत्र मन्ये समायत्तो जयो वाजय एव वा।

kathaṃ ca yuddhaṃ bhūyo 'bhūt tayoḥ prāṇadurodare. atra manye samāyatto jayo vājaya eva vā.

कर्णं प्राप्य रणे सूत मम पुत्रः सुयोधनः। जेतुम् उत्सहते पार्थान् सगोविन्दान् ससात्वतान्।

karṇaṃ prāpya raṇe sūta mama putraḥ suyodhanaḥ. jetum utsahate pārthān sagovindān sasātvatān.

श्रुत्वा तु निर्जितं कर्णम् असकृद् भीमकर्मणा। भीमसेनेन समरे मोह आविशतीव माम्।

śrutvā tu nirjitaṃ karṇam asakṛd bhīmakarmaṇā. bhīmasenena samare moha āviśatīva mām.

विनष्टान् कौरवान् मन्ये मम पुत्रस्य दुर्नयैः। न हि कर्णो महेष्वासान् पार्थाञ् ज्येष्यति संजय।

vinaṣṭān kauravān manye mama putrasya durnayaiḥ. na hi karṇo maheṣvāsān pārthāñ jyeṣyati saṃjaya.

कृतवान् यानि युद्धानि कर्णः पाण्डुसुतैः सह। सर्वत्र पाण्डवाः कर्णम् अजयन्त रणाजिरे।

kṛtavān yāni yuddhāni karṇaḥ pāṇḍusutaiḥ saha. sarvatra pāṇḍavāḥ karṇam ajayanta raṇājire.

अजय्याः पाण्डवास् तात देवैर् अपि सवासवैः। न च तद् बुध्यते मन्दः पुत्रो दुर्योधनो मम।

ajayyāḥ pāṇḍavās tāta devair api savāsavaiḥ. na ca tad budhyate mandaḥ putro duryodhano mama.

धनं धनेश्वरस्येव हृत्वा पार्थस्य मे सुतः। कर्णस्य मतम् आस्थाय स्वार्थम् इत्य् एव मे सुतः। मधुप्रेप्सुर् इवाबुद्धिः प्रपातं नावबुध्यते।

dhanaṃ dhaneśvarasyeva hṛtvā pārthasya me sutaḥ. karṇasya matam āsthāya svārtham ity eva me sutaḥ. madhuprepsur ivābuddhiḥ prapātaṃ nāvabudhyate.

निकृत्या निकृतिप्रज्ञो राज्यं हृत्वा महात्मनाम्। जितान् इत्य् एव मन्वानः पाण्डवान् अवमन्यते।

nikṛtyā nikṛtiprajño rājyaṃ hṛtvā mahātmanām. jitān ity eva manvānaḥ pāṇḍavān avamanyate.

पुत्रस्नेहाभिभूतेन मया चाप्य् अकृतात्मना। धर्मे स्थिता महात्मानो निकृताः पाण्डुनन्दनाः।

putrasnehābhibhūtena mayā cāpy akṛtātmanā. dharme sthitā mahātmāno nikṛtāḥ pāṇḍunandanāḥ.

शमकामः सदा पार्थो दीर्घप्रेक्षी युधिष्ठिरः। अशक्त इति मन्वानैः पुत्रैर् मम निराकृतः। तान् उत्क्रम्याब्रवीत् पुत्रो मम द्यूते सुमन्दधीः।

śamakāmaḥ sadā pārtho dīrghaprekṣī yudhiṣṭhiraḥ. aśakta iti manvānaiḥ putrair mama nirākṛtaḥ. tān utkramyābravīt putro mama dyūte sumandadhīḥ.

तानि दुःखान्य् अनेकानि विप्रकारांश् च सर्वशः। हृदि कृत्वा महाबाहुर् भीमो ऽयुध्यत सूतजम्।

tāni duḥkhāny anekāni viprakārāṃś ca sarvaśaḥ. hṛdi kṛtvā mahābāhur bhīmo 'yudhyata sūtajam.

तस्मान् मे संजय ब्रूहि कर्णभीमौ यथा रणे। अयुध्येतां युधि श्रेष्ठौ परस्परवधैषिणौ।

tasmān me saṃjaya brūhi karṇabhīmau yathā raṇe. ayudhyetāṃ yudhi śreṣṭhau parasparavadhaiṣiṇau.

संजय उवाच। हन्त ते कथयिष्यामि तयोः प्राणद(?दु)रोदरम्। पश्यतां सर्वसैन्यानां केशवार्जुनयोर् अपि। शृणु राजन् यथा वृत्तः संग्रामः कर्णभीमयोः। परस्परवधप्रेप्स्वोर् वने कुञ्जरयोर् इव।

saṃjaya uvāca. hanta te kathayiṣyāmi tayoḥ prāṇada(?du)rodaram. paśyatāṃ sarvasainyānāṃ keśavārjunayor api. śṛṇu rājan yathā vṛttaḥ saṃgrāmaḥ karṇabhīmayoḥ. parasparavadhaprepsvor vane kuñjarayor iva.

राजन् वैकर्तनो भीमं क्रुद्धः क्रुद्धम् अरिंदमम्। पराक्रान्तं पराक्रम्य विव्याध त्रिंशता शरैः।

rājan vaikartano bhīmaṃ kruddhaḥ kruddham ariṃdamam. parākrāntaṃ parākramya vivyādha triṃśatā śaraiḥ.

महावेगैः प्रसन्नाग्रैः शातकुम्भपरिष्कृतैः। आहनद् भरतश्रेष्ठ भीमं वैकर्तनः शरैः।

mahāvegaiḥ prasannāgraiḥ śātakumbhapariṣkṛtaiḥ. āhanad bharataśreṣṭha bhīmaṃ vaikartanaḥ śaraiḥ.

तस्यास्यतो धनुर् भीमश् चकर्त निशितैस् त्रिभिः। रथनीडाच् च यन्तारं भल्लेनापातयत् क्षितौ।

tasyāsyato dhanur bhīmaś cakarta niśitais tribhiḥ. rathanīḍāc ca yantāraṃ bhallenāpātayat kṣitau.

स काङ्क्षन् भीमसेनस्य वधं वैकर्तनो वृषः। शक्तिं कनकवैडूर्यचित्रदण्डां परामृशत्।

sa kāṅkṣan bhīmasenasya vadhaṃ vaikartano vṛṣaḥ. śaktiṃ kanakavaiḍūryacitradaṇḍāṃ parāmṛśat.

प्रगृह्य च महाशक्तिं कालशक्तिम् इवापराम्। समुत्क्षिप्य च राधेयः संधाय च महाबलः। चिक्षेप भीमसेनाय जीवितान्तकरीम् इव।

pragṛhya ca mahāśaktiṃ kālaśaktim ivāparām. samutkṣipya ca rādheyaḥ saṃdhāya ca mahābalaḥ. cikṣepa bhīmasenāya jīvitāntakarīm iva.

शक्तिं विसृज्य राधेयः पुरंदर इवाशनिम्। शक्तिं वियद्गतां द्र्ष्ट्वा शक्राशनिसमद्युतिम्। ननाद सुमहानादं बलवान् सूतनन्दनः। तं च नादं ततः श्रुत्वा पुत्रास् ते हृषिताभवन्।

śaktiṃ visṛjya rādheyaḥ puraṃdara ivāśanim. śaktiṃ viyadgatāṃ drṣṭvā śakrāśanisamadyutim. nanāda sumahānādaṃ balavān sūtanandanaḥ. taṃ ca nādaṃ tataḥ śrutvā putrās te hṛṣitābhavan.

तां कर्णभुजनिर्मुक्ताम् अर्कवैश्वानरप्रभाम्। शक्तिं वियति चिच्छेद भीमः सप्तभिर् आशुगैः।

tāṃ karṇabhujanirmuktām arkavaiśvānaraprabhām. śaktiṃ viyati ciccheda bhīmaḥ saptabhir āśugaiḥ.

छित्त्वा शक्तिं ततो भीमो निर्मुक्तोरगसंनिभाम्। मार्गमाण इव प्राणान् सूतपुत्रस्य मारिष।

chittvā śaktiṃ tato bhīmo nirmuktoragasaṃnibhām. mārgamāṇa iva prāṇān sūtaputrasya māriṣa.

प्राहिणोन् नव संरब्धः शरान् बर्हिणवाससः। स्वर्णपुङ्खाञ् शिलाधौतान् यमदण्डोपमान् मृधे।

prāhiṇon nava saṃrabdhaḥ śarān barhiṇavāsasaḥ. svarṇapuṅkhāñ śilādhautān yamadaṇḍopamān mṛdhe.

कर्णो ऽप्य् अन्यद् धनुर् गृह्य हेमपृष्ठं दुरासदम्। विकृष्य च महातेजा व्यसृजत् सायकान् नव।

karṇo 'py anyad dhanur gṛhya hemapṛṣṭhaṃ durāsadam. vikṛṣya ca mahātejā vyasṛjat sāyakān nava.

तान् पाण्डुपुत्रश् चिच्छेद नवभिर् नतपर्वभिः। सुवर्णविकृतैर् बाणैः सुवर्णविकृताञ् शरान्। वसुषेणेन निर्मुक्तान् नव राजन् महाशरान्। छित्त्वा भीमो महाराज नादं सिंह इवानदत्।

tān pāṇḍuputraś ciccheda navabhir nataparvabhiḥ. suvarṇavikṛtair bāṇaiḥ suvarṇavikṛtāñ śarān. vasuṣeṇena nirmuktān nava rājan mahāśarān. chittvā bhīmo mahārāja nādaṃ siṃha ivānadat.

तौ वृषाव् इव नर्दन्तौ बलिनौ वाशितान्तरे। शार्दूलाव् इव चान्योन्यम् अत्यर्थं च ह्य् अगर्जताम्।

tau vṛṣāv iva nardantau balinau vāśitāntare. śārdūlāv iva cānyonyam atyarthaṃ ca hy agarjatām.

अन्योन्यं प्रजिहीर्षन्ताव् अन्योन्यस्यान्तरैषिणौ। अन्योन्यम् अभिवीक्षन्तौ गोष्ठेष्व् इव महर्षभौ।

anyonyaṃ prajihīrṣantāv anyonyasyāntaraiṣiṇau. anyonyam abhivīkṣantau goṣṭheṣv iva maharṣabhau.

महागजाव् इवासाद्य विषाणाग्रैः परस्परम्। शरैः पूर्णायतोत्सृष्टैर् अन्योन्यम् अभिजघ्नतुः।

mahāgajāv ivāsādya viṣāṇāgraiḥ parasparam. śaraiḥ pūrṇāyatotsṛṣṭair anyonyam abhijaghnatuḥ.

निर्दहन्तौ महाराज शरवृष्ट्या परस्परम्। अन्योन्यम् अभिवीक्षन्तौ कोपाद् विवृतलोचनौ।

nirdahantau mahārāja śaravṛṣṭyā parasparam. anyonyam abhivīkṣantau kopād vivṛtalocanau.

प्रहसन्तौ तथान्योन्यं भर्त्सयन्तौ मुहुर् मुहुः। शङ्खशब्दं च कुर्वाणौ युयुधाते परस्परम्।

prahasantau tathānyonyaṃ bhartsayantau muhur muhuḥ. śaṅkhaśabdaṃ ca kurvāṇau yuyudhāte parasparam.

तस्य भीमः पुनश् चापं मुष्टौ चिच्छेद मारिष। शङ्खवर्णाश् च तान् अश्वान् बाणैर् निन्ये यमक्षयम्। सारथिं च तथाप्य् अस्य रथनीडाद् अपातयत्। ततो वैकर्तनः कर्णश् चिन्तां प्राप दुरत्ययाम्। स छाद्यमानः समरे हताश्वो हतसारथिः। मोहितः शरजालेन कर्तव्यं नाभ्यपद्यत।

tasya bhīmaḥ punaś cāpaṃ muṣṭau ciccheda māriṣa. śaṅkhavarṇāś ca tān aśvān bāṇair ninye yamakṣayam. sārathiṃ ca tathāpy asya rathanīḍād apātayat. tato vaikartanaḥ karṇaś cintāṃ prāpa duratyayām. sa chādyamānaḥ samare hatāśvo hatasārathiḥ. mohitaḥ śarajālena kartavyaṃ nābhyapadyata.

तथा कृच्छ्रगतं दृष्ट्वा कर्णं दुर्योधनो नृपः। वेपमान इव क्रोधाद् व्यादिदेशाथ दुर्जयम्।

tathā kṛcchragataṃ dṛṣṭvā karṇaṃ duryodhano nṛpaḥ. vepamāna iva krodhād vyādideśātha durjayam.

गच्छ दुर्जय राधेयं पुरा ग्रसति पाण्डवः। जहि तूबरकं क्षिप्रं कर्णस्य बलम् आदधत्।

gaccha durjaya rādheyaṃ purā grasati pāṇḍavaḥ. jahi tūbarakaṃ kṣipraṃ karṇasya balam ādadhat.

एवम् उक्तस् तथेत्य् उक्त्वा तव पुत्रस् तवात्मजम्। अभ्यद्रवद् भीमसेनं व्यासक्तं विकिरञ् शरान्।

evam uktas tathety uktvā tava putras tavātmajam. abhyadravad bhīmasenaṃ vyāsaktaṃ vikirañ śarān.

स भीमं नवभिर् बाणैर् अश्वान् अष्टभिर् अर्दयत्। षड्भिः सूतं त्रिभिः केतुं पुनस् तं चापि सप्तभिः।

sa bhīmaṃ navabhir bāṇair aśvān aṣṭabhir ardayat. ṣaḍbhiḥ sūtaṃ tribhiḥ ketuṃ punas taṃ cāpi saptabhiḥ.

भीमसेनो ऽपि संक्रुद्धः साश्वयन्तारम् आशुगैः। दुर्जयं भिन्नमर्माणम् अनयद् यमसादनम्।

bhīmaseno 'pi saṃkruddhaḥ sāśvayantāram āśugaiḥ. durjayaṃ bhinnamarmāṇam anayad yamasādanam.

स्वलंकृतं क्षितौ क्षुण्णं चेष्टमानं यथोरगम्। रुदन्न् आर्तस् तव सुतं कर्णश् चक्रे प्रदक्षिणम्।

svalaṃkṛtaṃ kṣitau kṣuṇṇaṃ ceṣṭamānaṃ yathoragam. rudann ārtas tava sutaṃ karṇaś cakre pradakṣiṇam.

स तु तं विरथं कृत्वा स्मयन्न् अत्यन्तवैरिणम्। समाचिनोद् बाणगणैः शतघ्नीम् इव शङ्कुभिः।

sa tu taṃ virathaṃ kṛtvā smayann atyantavairiṇam. samācinod bāṇagaṇaiḥ śataghnīm iva śaṅkubhiḥ.

तथाप्य् अतिरथः कर्णो भिद्यमानः स्म सायकैः। न जहौ समरे भीमं क्रुद्धरूपं परंतपः।

tathāpy atirathaḥ karṇo bhidyamānaḥ sma sāyakaiḥ. na jahau samare bhīmaṃ kruddharūpaṃ paraṃtapaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...