महाभारत 7.104 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 104→

[mh-7-104] • 33 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। तथा तु नर्दमानं तं भीमसेनं महाबलम्। मेघस्तनितनिर्घोषं के वीराः पर्यवारयन्।

dhṛtarāṣṭra uvāca. tathā tu nardamānaṃ taṃ bhīmasenaṃ mahābalam. meghastanitanirghoṣaṃ ke vīrāḥ paryavārayan.

न हि पश्याम्य् अहं तं वै त्रिषु लोकेषु संजय। क्रुद्धस्य भिमसेनस्य यस् तिष्ठेद् अग्रतो रणे।

na hi paśyāmy ahaṃ taṃ vai triṣu lokeṣu saṃjaya. kruddhasya bhimasenasya yas tiṣṭhed agrato raṇe.

गदाम् उद्यच्छमानस्य कालस्येव महामृधे। न हि पश्याम्य् अहं तात यस् तिष्ठेत रणाजिरे।

gadām udyacchamānasya kālasyeva mahāmṛdhe. na hi paśyāmy ahaṃ tāta yas tiṣṭheta raṇājire.

रथं रथेन यो हन्यात् कुञ्जरं कुञ्जरेण च। अश्वम् अश्वेन समरे मनुजैर् मनुजांस् तथा। कस् तस्य समरे स्थाता साक्षाद् अपि शतक्रतुः।

rathaṃ rathena yo hanyāt kuñjaraṃ kuñjareṇa ca. aśvam aśvena samare manujair manujāṃs tathā. kas tasya samare sthātā sākṣād api śatakratuḥ.

क्रुद्धस्य भीमसेनस्य मम पुत्राञ् जिघांसतः। दुर्योधनहिते युक्ताः समतिष्ठन्त के ऽग्रतः।

kruddhasya bhīmasenasya mama putrāñ jighāṃsataḥ. duryodhanahite yuktāḥ samatiṣṭhanta ke 'grataḥ.

भीमसेनदवाग्नेस् तु मम पुत्रतृणोलपम्। प्रधक्ष्यतो रणमुखे के वीराः प्रमुखे स्थिताः।

bhīmasenadavāgnes tu mama putratṛṇolapam. pradhakṣyato raṇamukhe ke vīrāḥ pramukhe sthitāḥ.

काल्यमानान् हि मे पुत्रान् भीमेनावेक्ष्य संयुगे। कालेनेव प्रजाः सर्वाः के भीमं पर्यवारयन्। न मे ऽर्जुनाद् भयं तादृक् कृष्णान् नापि च सात्वतात्। हुतभुग् जन्मनो नैव यादृग् भीमाद् भयं मम।

kālyamānān hi me putrān bhīmenāvekṣya saṃyuge. kāleneva prajāḥ sarvāḥ ke bhīmaṃ paryavārayan. na me 'rjunād bhayaṃ tādṛk kṛṣṇān nāpi ca sātvatāt. hutabhug janmano naiva yādṛg bhīmād bhayaṃ mama.

भीमवह्नेः प्रदीप्तस्य मम पुत्रान् दिधक्षतः। के शूराः पर्यवर्तन्त तन् ममाचक्ष्व संजय।

bhīmavahneḥ pradīptasya mama putrān didhakṣataḥ. ke śūrāḥ paryavartanta tan mamācakṣva saṃjaya.

संजय उवाच। तथा तु नर्दमानं तं भीमसेनं महारथम्। तुमुलेनैव शब्देन कर्णो ऽप्य् अभ्यपतद् बली। कर्णो ऽप्य् अभ्यपतद् धीमांस् तुमुलेन रवेण च।

saṃjaya uvāca. tathā tu nardamānaṃ taṃ bhīmasenaṃ mahāratham. tumulenaiva śabdena karṇo 'py abhyapatad balī. karṇo 'py abhyapatad dhīmāṃs tumulena raveṇa ca.

व्याक्षिपन् बलवच् चापम् अतिमात्रम् अमर्षणः। कर्णस् तु युद्धम् आकाङ्क्षन् दर्शयिष्यन् बलं बली। रुरोध मार्गं भीमस्य वातस्येव महीरुहः। भीमो ऽपि दृष्ट्वा सावेगं पुरो वैकर्तनं स्थितम्। चुकोप बलवद् वीरश् चिक्षेपास्य शिलाशितान्। तान् प्रत्यगृह्णात् कर्णो ऽपि प्रतीपं प्रेषयच् छरान्। ततस् तु सर्वयोधानां यततां प्रेक्षतां तदा।

vyākṣipan balavac cāpam atimātram amarṣaṇaḥ. karṇas tu yuddham ākāṅkṣan darśayiṣyan balaṃ balī. rurodha mārgaṃ bhīmasya vātasyeva mahīruhaḥ. bhīmo 'pi dṛṣṭvā sāvegaṃ puro vaikartanaṃ sthitam. cukopa balavad vīraś cikṣepāsya śilāśitān. tān pratyagṛhṇāt karṇo 'pi pratīpaṃ preṣayac charān. tatas tu sarvayodhānāṃ yatatāṃ prekṣatāṃ tadā.

प्रावेपन्न् इव गात्राणि कर्णभीमसमागमे। रथिनां सादिनां चैव तयोः श्रुत्वा तलस्वनम्।

prāvepann iva gātrāṇi karṇabhīmasamāgame. rathināṃ sādināṃ caiva tayoḥ śrutvā talasvanam.

भीमसेनस्य निनदं घोरं श्रुत्वा रणाजिरे। खं च भूमिं च संबद्धां मेनिरे क्षत्रियर्षभाः।

bhīmasenasya ninadaṃ ghoraṃ śrutvā raṇājire. khaṃ ca bhūmiṃ ca saṃbaddhāṃ menire kṣatriyarṣabhāḥ.

पुनर् घोरेण नादेन पाण्डवस्य महात्मनः। समरे सर्वयोधानां धनूंष्य् अभ्यपतन् क्षितौ। केषां चिद् अल्पसत्त्वानां तं श्रुत्वा निनदं युधि। शस्त्राणि न्यपतन् दोर्भ्यः केषां चिच् चासवो ऽद्रवन्।

punar ghoreṇa nādena pāṇḍavasya mahātmanaḥ. samare sarvayodhānāṃ dhanūṃṣy abhyapatan kṣitau. keṣāṃ cid alpasattvānāṃ taṃ śrutvā ninadaṃ yudhi. śastrāṇi nyapatan dorbhyaḥ keṣāṃ cic cāsavo 'dravan.

वित्रस्तानि च सर्वाणि शकृन्मूत्रं प्रसुस्रुवुः। वाहनानि महाराज बभूवुर् विमनांसि च। तं श्रुत्वा निनदं घोरं शकृन् मूत्रं सशोणितम्। प्रसुस्रुवुर् वाहनानि स्तब्धानि च ततो ऽभवन्।

vitrastāni ca sarvāṇi śakṛnmūtraṃ prasusruvuḥ. vāhanāni mahārāja babhūvur vimanāṃsi ca. taṃ śrutvā ninadaṃ ghoraṃ śakṛn mūtraṃ saśoṇitam. prasusruvur vāhanāni stabdhāni ca tato 'bhavan.

प्रादुरासन् निमित्तानि घोराणि च बहूनि च। गृध्रकङ्कबडैश् चासीद् अन्तरिक्षं समावृतम्। तस्मिंस् तु तुमुले राजन् भीमकर्णसमागमे।

prādurāsan nimittāni ghorāṇi ca bahūni ca. gṛdhrakaṅkabaḍaiś cāsīd antarikṣaṃ samāvṛtam. tasmiṃs tu tumule rājan bhīmakarṇasamāgame.

ततः कर्णस् तु विंशत्या शराणां भीमम् आर्दयत्। विव्याध चास्य त्वरितः सूतं पञ्चभिर् आशुगैः।

tataḥ karṇas tu viṃśatyā śarāṇāṃ bhīmam ārdayat. vivyādha cāsya tvaritaḥ sūtaṃ pañcabhir āśugaiḥ.

प्रहस्य भीमसेनस् तु कर्णं प्रत्यर्पयद् रणे। सायकानां चतुःषष्ट्या क्षिप्रकारी महाबलः।

prahasya bhīmasenas tu karṇaṃ pratyarpayad raṇe. sāyakānāṃ catuḥṣaṣṭyā kṣiprakārī mahābalaḥ.

तस्य कर्णो महेष्वासः सायकांश् चतुरो ऽक्षिपत्। असंप्राप्तांस् तु तान् भीमः सायकैर् नतपर्वभिः। चिच्छेद बहुधा राजन् दर्शयन् पाणिलाघवम्।

tasya karṇo maheṣvāsaḥ sāyakāṃś caturo 'kṣipat. asaṃprāptāṃs tu tān bhīmaḥ sāyakair nataparvabhiḥ. ciccheda bahudhā rājan darśayan pāṇilāghavam.

तं कर्णश् छादयाम् आस शरव्रातैर् अनेकशः। संछाद्यमानः कर्णेन बहुधा पाण्डुनन्दनः।

taṃ karṇaś chādayām āsa śaravrātair anekaśaḥ. saṃchādyamānaḥ karṇena bahudhā pāṇḍunandanaḥ.

चिच्छेद चापं कर्णस्य मुष्टिदेशे महारथः। विव्याध चैनं बहुभिः सायकैर् नतपर्वभिः।

ciccheda cāpaṃ karṇasya muṣṭideśe mahārathaḥ. vivyādha cainaṃ bahubhiḥ sāyakair nataparvabhiḥ.

अथान्यद् धनुर् आदाय सज्यं कृत्वा च सूतजः। विव्याध समरे भीमं भीमकर्मा महारथः।

athānyad dhanur ādāya sajyaṃ kṛtvā ca sūtajaḥ. vivyādha samare bhīmaṃ bhīmakarmā mahārathaḥ.

तस्य भीमो भृशं क्रुद्धस् त्रीञ् शरान् नतपर्वणः। निचखानोरसि तदा सूतपुत्रस्य वेगितः।

tasya bhīmo bhṛśaṃ kruddhas trīñ śarān nataparvaṇaḥ. nicakhānorasi tadā sūtaputrasya vegitaḥ.

तैः कर्णो ऽभ्राजत शरैर् उरोमध्यगतैस् तदा। महीधर इवोदग्रस् त्रिशृङ्गो भरतर्षभ। मध्यंदिनम् अनुप्राप्तस् त्रितेजा इव भास्करः।

taiḥ karṇo 'bhrājata śarair uromadhyagatais tadā. mahīdhara ivodagras triśṛṅgo bharatarṣabha. madhyaṃdinam anuprāptas tritejā iva bhāskaraḥ.

सुस्राव चास्य रुधिरं विद्धस्य परमेषुभिः। धातुप्रस्यन्दिनः शैलाद् यथा गैरिकराजयः।

susrāva cāsya rudhiraṃ viddhasya parameṣubhiḥ. dhātuprasyandinaḥ śailād yathā gairikarājayaḥ.

किं चिद् विचलितः कर्णः सुप्रहाराभिपीडितः। ससायकं धनुः कृत्वा भीमं विव्याध मारिष। चिक्षेप च पुनर् बाणाञ् शतशो ऽथ सहस्रशः।

kiṃ cid vicalitaḥ karṇaḥ suprahārābhipīḍitaḥ. sasāyakaṃ dhanuḥ kṛtvā bhīmaṃ vivyādha māriṣa. cikṣepa ca punar bāṇāñ śataśo 'tha sahasraśaḥ.

स छाद्यमानः सहसा कर्णेन दृढधन्विना। धनुर्ज्याम् अच्छिनत् तूर्णम् उत्स्मयन् पाण्डुनन्दनः।

sa chādyamānaḥ sahasā karṇena dṛḍhadhanvinā. dhanurjyām acchinat tūrṇam utsmayan pāṇḍunandanaḥ.

सारथिं चास्य भल्लेन प्राहिणोद् यमसादनम्। वाहांश् च चतुरः संख्ये व्यसूंश् चक्रे महारथः।

sārathiṃ cāsya bhallena prāhiṇod yamasādanam. vāhāṃś ca caturaḥ saṃkhye vyasūṃś cakre mahārathaḥ.

हताश्वात् तु रथात् कर्णः समाप्लुत्य विशां पते। स्यन्दनं वृषसेनस्य समारोहन् महारथः।

hatāśvāt tu rathāt karṇaḥ samāplutya viśāṃ pate. syandanaṃ vṛṣasenasya samārohan mahārathaḥ.

निर्जित्य तु रणे कर्णं भीमसेनः प्रतापवान्। ननाद सुमहानादं पर्जन्यनिनदोपमम्।

nirjitya tu raṇe karṇaṃ bhīmasenaḥ pratāpavān. nanāda sumahānādaṃ parjanyaninadopamam.

तस्य तं निनदं श्रुत्वा प्रहृष्टो ऽभूद् युधिष्ठिरः। कर्णं च निर्जितं मत्वा भीमसेनेन भारत।

tasya taṃ ninadaṃ śrutvā prahṛṣṭo 'bhūd yudhiṣṭhiraḥ. karṇaṃ ca nirjitaṃ matvā bhīmasenena bhārata.

समन्ताच् छङ्खनिनदं पाण्डुसेनाकरोत् तदा। चक्रे युधिष्ठिरः संख्ये हर्षनादैश् च संकुलाम्। शत्रुसेनाध्वनिं श्रुत्वा तावका ह्य् अपि नानदन्। गाण्डीवं प्राक्षिपत् पार्थः कृष्णो ऽप्य् अब्जम् अवादयत्।

samantāc chaṅkhaninadaṃ pāṇḍusenākarot tadā. cakre yudhiṣṭhiraḥ saṃkhye harṣanādaiś ca saṃkulām. śatrusenādhvaniṃ śrutvā tāvakā hy api nānadan. gāṇḍīvaṃ prākṣipat pārthaḥ kṛṣṇo 'py abjam avādayat.

तम् अन्तर्धाय निनदं ध्वनिर् भीमस्य नर्दतः। अश्रूयत महाराज सर्वसैन्येषु भारत। शुश्रुवे भीमसेनस्य तद् अद्भुतम् इवाभवत्।

tam antardhāya ninadaṃ dhvanir bhīmasya nardataḥ. aśrūyata mahārāja sarvasainyeṣu bhārata. śuśruve bhīmasenasya tad adbhutam ivābhavat.

ततो व्यायच्छताम् अस्त्रैः पृथक् पृथग् अरिंदमौ। मृदुपूर्वं च राधेयो दृढपूर्वं च पाण्डवः। ततो व्यायच्छमानस्य भीमसेनस्य संयुगे। तत् सैन्यं कलुषीभूतं न प्राज्ञायत किं चन। भीमो ऽपि च महाराज वैकर्तनम् उपाद्रवत्। आसुरे तु महासैन्ये तारकं पावकिर् यथा। तयोर् एवं महद् युद्धम् अभवद् भीमकर्णयोः। तं भीमसेनो महता शरवर्षेण वारयन्। विव्याध सारथिं चास्य हयांश् च चतुरः शरैः। ध्वजं चास्य पताकां च भल्लैः संनतपर्वभिः। रथं च चक्ररक्षौ च भीमश् चिच्छेद मारिष। कर्णो ऽपि रथिनां श्रेष्ठो भीमसेनेन कम्पितः। खड्गचर्मधरो राजन् भीमम् अभ्यद्रवद् बली। भीमश् चिच्छेद खड्गं च चर्मणा सह मारिष। दृष्ट्वा कर्णं च पार्थेन बाधितं बहुभिः शरैः। दुर्योधनो महाराज दुःशलं प्रत्यभाषत। कर्णं कृच्छ्रगतं पश्य शीघ्रं यानं प्रयच्छ ह। एवम् उक्तस् ततो राजा दुःशलः समुपाद्रवत्। दुःशलस्य रथं कर्णश् चारुरोह महारथः। तौ पार्थः सहसा गत्वा विव्याध दशभिः शरैः। पुनश् च कर्णं विद्ध्वापि दुःशलस्य शिरो ऽहरत्। दुःशलं निहतं दृष्ट्वा भीमसेनेन मारिष। तस्यैव धनुर् आदाय कर्णो विव्याध पाण्डवम्। अन्योन्यं समरे वीरौ युयुधाते महाबलौ। शत्रुघ्नौ शत्रुमध्ये तु बलवज्रभृताव् इव। भीमो विद्ध्वा हयांश् चैव सारथिं च पुनः पुनः। कर्णम् अभ्यद्रवत् पार्थः प्रहसंश् च महाबलः। ततो व्यायच्छमानस्य भीमसेनस्य संयुगे। तत् सैन्यं शकलीभूतं न प्राज्ञायत किं चन।

tato vyāyacchatām astraiḥ pṛthak pṛthag ariṃdamau. mṛdupūrvaṃ ca rādheyo dṛḍhapūrvaṃ ca pāṇḍavaḥ. tato vyāyacchamānasya bhīmasenasya saṃyuge. tat sainyaṃ kaluṣībhūtaṃ na prājñāyata kiṃ cana. bhīmo 'pi ca mahārāja vaikartanam upādravat. āsure tu mahāsainye tārakaṃ pāvakir yathā. tayor evaṃ mahad yuddham abhavad bhīmakarṇayoḥ. taṃ bhīmaseno mahatā śaravarṣeṇa vārayan. vivyādha sārathiṃ cāsya hayāṃś ca caturaḥ śaraiḥ. dhvajaṃ cāsya patākāṃ ca bhallaiḥ saṃnataparvabhiḥ. rathaṃ ca cakrarakṣau ca bhīmaś ciccheda māriṣa. karṇo 'pi rathināṃ śreṣṭho bhīmasenena kampitaḥ. khaḍgacarmadharo rājan bhīmam abhyadravad balī. bhīmaś ciccheda khaḍgaṃ ca carmaṇā saha māriṣa. dṛṣṭvā karṇaṃ ca pārthena bādhitaṃ bahubhiḥ śaraiḥ. duryodhano mahārāja duḥśalaṃ pratyabhāṣata. karṇaṃ kṛcchragataṃ paśya śīghraṃ yānaṃ prayaccha ha. evam uktas tato rājā duḥśalaḥ samupādravat. duḥśalasya rathaṃ karṇaś cāruroha mahārathaḥ. tau pārthaḥ sahasā gatvā vivyādha daśabhiḥ śaraiḥ. punaś ca karṇaṃ viddhvāpi duḥśalasya śiro 'harat. duḥśalaṃ nihataṃ dṛṣṭvā bhīmasenena māriṣa. tasyaiva dhanur ādāya karṇo vivyādha pāṇḍavam. anyonyaṃ samare vīrau yuyudhāte mahābalau. śatrughnau śatrumadhye tu balavajrabhṛtāv iva. bhīmo viddhvā hayāṃś caiva sārathiṃ ca punaḥ punaḥ. karṇam abhyadravat pārthaḥ prahasaṃś ca mahābalaḥ. tato vyāyacchamānasya bhīmasenasya saṃyuge. tat sainyaṃ śakalībhūtaṃ na prājñāyata kiṃ cana.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...