महाभारत 7.101 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 101→

[mh-7-101] • 74 श्लोकाः

संजय उवाच। अपराह्णे महाराज संग्रामः समपद्यत। पर्जन्यसमनिर्घोषः पुनर् द्रोणस्य सोमकैः।

saṃjaya uvāca. aparāhṇe mahārāja saṃgrāmaḥ samapadyata. parjanyasamanirghoṣaḥ punar droṇasya somakaiḥ.

शोणाश्वं रथम् आस्थाय नरवीरः समाहितः। समरे ऽभ्यद्रवत् पाण्डूञ् जवम् आस्थाय मध्यमम्।

śoṇāśvaṃ ratham āsthāya naravīraḥ samāhitaḥ. samare 'bhyadravat pāṇḍūñ javam āsthāya madhyamam.

तव प्रियहिते युक्तो महेष्वासो महाबलः। चित्रपुङ्खैः शितैर् बाणैः कलशोत्तमसंभवः। जघान सोमकान् राजन् सृञ्जयान् केकयान् अपि।

tava priyahite yukto maheṣvāso mahābalaḥ. citrapuṅkhaiḥ śitair bāṇaiḥ kalaśottamasaṃbhavaḥ. jaghāna somakān rājan sṛñjayān kekayān api.

वरान् वरान् हि योधानां विचिन्वन्न् इव भारत। अक्रीडत रणे राजन् भारद्वाजः प्रतापवान्।

varān varān hi yodhānāṃ vicinvann iva bhārata. akrīḍata raṇe rājan bhāradvājaḥ pratāpavān.

तम् अभ्ययाद् बृहत्क्षत्रः केकयानां महारथः। भ्रातॄणां पञ्चमो ज्येष्ठः स्पर्धमानो महारथः। भ्रातॄणां वीरपञ्चानां ज्येष्ठः समरकर्कशः।

tam abhyayād bṛhatkṣatraḥ kekayānāṃ mahārathaḥ. bhrātṝṇāṃ pañcamo jyeṣṭhaḥ spardhamāno mahārathaḥ. bhrātṝṇāṃ vīrapañcānāṃ jyeṣṭhaḥ samarakarkaśaḥ.

विमुञ्चन् विशिखांस् तीक्ष्णान् आचार्यं छादयन् भृशम्। महामेघो यथा वर्षं विमुञ्चन् गन्धमादने।

vimuñcan viśikhāṃs tīkṣṇān ācāryaṃ chādayan bhṛśam. mahāmegho yathā varṣaṃ vimuñcan gandhamādane.

तस्य द्रोणो महाराज स्वर्णपुङ्खाञ् शिलाशितान्। प्रेषयाम् आस संक्रुद्धः सायकान् दश सप्त च।

tasya droṇo mahārāja svarṇapuṅkhāñ śilāśitān. preṣayām āsa saṃkruddhaḥ sāyakān daśa sapta ca.

तांस् तु द्रोणधनुर्मुक्तान् घोरान् आशीविषोपमान्। एकैकं दशभिर् बाणैर् युधि चिच्छेद हृष्टवत्।

tāṃs tu droṇadhanurmuktān ghorān āśīviṣopamān. ekaikaṃ daśabhir bāṇair yudhi ciccheda hṛṣṭavat.

तस्य तल् लाघवं दृष्ट्वा प्रहसन् द्विजसत्तमः। प्रेषयाम् आस विशिखान् अष्टौ संनतपर्वणः। प्रेषयत् स शरान् अष्टौ सहस्रं च पुनः पुनः।

tasya tal lāghavaṃ dṛṣṭvā prahasan dvijasattamaḥ. preṣayām āsa viśikhān aṣṭau saṃnataparvaṇaḥ. preṣayat sa śarān aṣṭau sahasraṃ ca punaḥ punaḥ.

तान् दृष्ट्वा पततः शीघ्रं द्रोणचापच्युताञ् शरान्। अवारयच् छरैर् एव तावद्भिर् निशितैर् दृढैः।

tān dṛṣṭvā patataḥ śīghraṃ droṇacāpacyutāñ śarān. avārayac charair eva tāvadbhir niśitair dṛḍhaiḥ.

ततो ऽभवन् महाराज तव सैन्यस्य विस्मयः। बृहत्क्षत्रेण तत् कर्म कृतं दृष्ट्वा सुदुष्करम्।

tato 'bhavan mahārāja tava sainyasya vismayaḥ. bṛhatkṣatreṇa tat karma kṛtaṃ dṛṣṭvā suduṣkaram.

ततो द्रोणो महाराज केकयं वै विशेषयन्। प्रादुश्चक्रे रणे दिव्यं ब्राह्मम् अस्त्रं महातपाः।

tato droṇo mahārāja kekayaṃ vai viśeṣayan. prāduścakre raṇe divyaṃ brāhmam astraṃ mahātapāḥ.

तद् अस्य राजन् कैकेयः प्रत्यवारयद् अच्युतः। ब्राह्मेणैव महाबाहुर् आहवे समुदीरितम्। ब्राह्मेणास्त्रेण तन् मुक्तं ब्राह्मम् अस्त्रं विशां पते।

tad asya rājan kaikeyaḥ pratyavārayad acyutaḥ. brāhmeṇaiva mahābāhur āhave samudīritam. brāhmeṇāstreṇa tan muktaṃ brāhmam astraṃ viśāṃ pate.

प्रतिहन्य तद् अस्त्रं तु भारद्वाजस्य संयुगे। कैकेयो ऽस्त्रं समालोक्य मुक्तं द्रोणेन संयुगे। ब्रह्मास्त्रेणैव राजेन्द्र ब्राह्मम् अस्त्रम् अशातयत्। ततो ऽस्त्रे निहते ब्राह्मे बृहत्क्षत्रश् च भारत। विव्याध ब्राह्मणं षष्ट्या स्वर्णपुङ्खैः शिलाशितैः।

pratihanya tad astraṃ tu bhāradvājasya saṃyuge. kaikeyo 'straṃ samālokya muktaṃ droṇena saṃyuge. brahmāstreṇaiva rājendra brāhmam astram aśātayat. tato 'stre nihate brāhme bṛhatkṣatraś ca bhārata. vivyādha brāhmaṇaṃ ṣaṣṭyā svarṇapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ.

तं द्रोणो द्विपदां श्रेष्ठो नाराचेन समर्पयत्। स तस्य कवचं भित्त्वा प्राविशद् धरणीतलम्।

taṃ droṇo dvipadāṃ śreṣṭho nārācena samarpayat. sa tasya kavacaṃ bhittvā prāviśad dharaṇītalam.

कृष्णसर्पो यथा मुक्तो वल्मीकं नृपसत्तम। तथाभ्यगान् महीं बाणो भित्त्वा कैकेयम् आहवे।

kṛṣṇasarpo yathā mukto valmīkaṃ nṛpasattama. tathābhyagān mahīṃ bāṇo bhittvā kaikeyam āhave.

सो ऽतिविद्धो महाराज द्रोणेनास्त्रविदा भृशम्। क्रोधेन महताविष्टो व्यावृत्य नयने शुभे।

so 'tividdho mahārāja droṇenāstravidā bhṛśam. krodhena mahatāviṣṭo vyāvṛtya nayane śubhe.

द्रोणं विव्याध सप्तत्या स्वर्णपुङ्खैः शिलाशितैः। सारथिं चास्य भल्लेन बाह्वोर् उरसि चार्पयत्।

droṇaṃ vivyādha saptatyā svarṇapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ. sārathiṃ cāsya bhallena bāhvor urasi cārpayat.

द्रोणस् तु बहुधा विद्धो बृहत्क्षत्रेण मारिष। असृजद् विशिखांस् तीक्ष्णान् केकयस्य रथं प्रति।

droṇas tu bahudhā viddho bṛhatkṣatreṇa māriṣa. asṛjad viśikhāṃs tīkṣṇān kekayasya rathaṃ prati.

व्याकुलीकृत्य तं द्रोणो बृहत्क्षत्रं महारथम्। अश्वांश् चतुर्भिर् न्यवधीच् चतुरो ऽस्य पतत्रिभिः। सारथिं चास्य बाणेन रथनीडाद् अपाहरत्। द्वाभ्यां ध्वजं च छत्त्रं च छित्त्वा भूमाव् अपातयत्। व्यसृजत् सायकं तीक्ष्णं केकयं प्रति भारत। व्यसृजत् सर्वतो बाणान् केकयस्य विमोहनात्। तम् अविध्यत् पृषत्केन द्रोणो राजन् स्तनान्तरे। भ्रातॄणां पञ्चमो ज्येष्ठो महाबलपराक्रमः।

vyākulīkṛtya taṃ droṇo bṛhatkṣatraṃ mahāratham. aśvāṃś caturbhir nyavadhīc caturo 'sya patatribhiḥ. sārathiṃ cāsya bāṇena rathanīḍād apāharat. dvābhyāṃ dhvajaṃ ca chattraṃ ca chittvā bhūmāv apātayat. vyasṛjat sāyakaṃ tīkṣṇaṃ kekayaṃ prati bhārata. vyasṛjat sarvato bāṇān kekayasya vimohanāt. tam avidhyat pṛṣatkena droṇo rājan stanāntare. bhrātṝṇāṃ pañcamo jyeṣṭho mahābalaparākramaḥ.

स गाढविद्धस् तेनाशु महाराज स्तनान्तरे। रथात् पुरुषशार्दूलः संभिन्नहृदयो ऽपतत्। ततः साधुविसृष्टेन नाराचेन द्विजर्षभः। हृद्य् अविध्यद् बृहत्क्षत्रं।

sa gāḍhaviddhas tenāśu mahārāja stanāntare. rathāt puruṣaśārdūlaḥ saṃbhinnahṛdayo 'patat. tataḥ sādhuvisṛṣṭena nārācena dvijarṣabhaḥ. hṛdy avidhyad bṛhatkṣatraṃ.

बृहत्क्षत्रे हते राजन् केकयानां महारथे। शैशुपालिः सुसंक्रुद्धो यन्तारम् इदम् अब्रवीत्।

bṛhatkṣatre hate rājan kekayānāṃ mahārathe. śaiśupāliḥ susaṃkruddho yantāram idam abravīt.

सारथे याहि यत्रैष द्रोणस् तिष्ठति दंशितः। विनिघ्नन् केकयान् सर्वान् पाञ्चालानां च वाहिनीम्।

sārathe yāhi yatraiṣa droṇas tiṣṭhati daṃśitaḥ. vinighnan kekayān sarvān pāñcālānāṃ ca vāhinīm.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा सारथी रथिनां वरम्। द्रोणाय प्रापयाम् आस काम्बोजैर् जवनैर् हयैः।

tasya tad vacanaṃ śrutvā sārathī rathināṃ varam. droṇāya prāpayām āsa kāmbojair javanair hayaiḥ.

धृष्टकेतुश् च चेदीनाम् ऋषभो ऽतिबलोदितः। सहसा प्रापतद् द्रोणं पतंग इव पावकम्।

dhṛṣṭaketuś ca cedīnām ṛṣabho 'tibaloditaḥ. sahasā prāpatad droṇaṃ pataṃga iva pāvakam.

सो ऽभ्यविध्यत् ततो द्रोणं षष्ट्या साश्वरथध्वजम्। पुनश् चान्यैः शरैस् तीक्ष्णैः सुप्तं व्याघ्रं तुदन्न् इव।

so 'bhyavidhyat tato droṇaṃ ṣaṣṭyā sāśvarathadhvajam. punaś cānyaiḥ śarais tīkṣṇaiḥ suptaṃ vyāghraṃ tudann iva.

तस्य द्रोणो धनुर्मध्ये क्षुरप्रेण शितेन ह। चिच्छेद राज्ञो बलिनो यतमानस्य संयुगे।

tasya droṇo dhanurmadhye kṣurapreṇa śitena ha. ciccheda rājño balino yatamānasya saṃyuge.

अथान्यद् धनुर् आदाय शैशुपालिर् महारथः। विव्याध सायकैर् द्रोणं पुनः सुनिशितैर् दृढैः।

athānyad dhanur ādāya śaiśupālir mahārathaḥ. vivyādha sāyakair droṇaṃ punaḥ suniśitair dṛḍhaiḥ.

तस्य द्रोणो हयान् हत्वा सारथिं च महाबलः। सारथेश् च शिरः कायाच् चकर्त प्रहसन्न् इव। अथैनं पञ्चविंशत्या सायकानां समार्पयत्।

tasya droṇo hayān hatvā sārathiṃ ca mahābalaḥ. sāratheś ca śiraḥ kāyāc cakarta prahasann iva. athainaṃ pañcaviṃśatyā sāyakānāṃ samārpayat.

विरथो विधनुष्कश् च चेदिराजो ऽपि संयुगे। गदां चिक्षेप संक्रुद्धो भारद्वाजरथं प्रति। अवप्लुत्य रथाच् चैद्यो गदाम् आदाय सत्वरः। भारद्वाजाय चिक्षेप रुषिताम् इव पन्नगीम्।

viratho vidhanuṣkaś ca cedirājo 'pi saṃyuge. gadāṃ cikṣepa saṃkruddho bhāradvājarathaṃ prati. avaplutya rathāc caidyo gadām ādāya satvaraḥ. bhāradvājāya cikṣepa ruṣitām iva pannagīm.

ताम् आपतन्तीं सहसा घोररूपां भयावहाम्। अश्मसारमयीं गुर्वीं तपनीयविभूषिताम्। शरैर् अनेकसाहस्रैर् भारद्वाजो न्यपातयत्।

tām āpatantīṃ sahasā ghorarūpāṃ bhayāvahām. aśmasāramayīṃ gurvīṃ tapanīyavibhūṣitām. śarair anekasāhasrair bhāradvājo nyapātayat.

सा पपात गदा भूमौ भारद्वाजेन सादिता। रक्तमाल्याम्बरधरा तारेव नभसस् तलात्।

sā papāta gadā bhūmau bhāradvājena sāditā. raktamālyāmbaradharā tāreva nabhasas talāt.

गदां विनिहतां दृष्ट्वा धृष्टकेतुर् अमर्षणः। तोमरं व्यसृजत् तूर्णं शक्तिं च कनकोज्ज्वलाम्।

gadāṃ vinihatāṃ dṛṣṭvā dhṛṣṭaketur amarṣaṇaḥ. tomaraṃ vyasṛjat tūrṇaṃ śaktiṃ ca kanakojjvalām.

तोमरं तु त्रिभिर् बाणैर् द्रोणश् छित्त्वा महामृधे। शक्तिं चिच्छेद सहसा कृतहस्तो महाबलः। तोमरं पञ्चभिश् छित्त्वा शक्तिं चिच्छेद सप्तभिः। तौ जग्मतुर् महीं छिन्नौ सर्पाव् इव गरुत्मता।

tomaraṃ tu tribhir bāṇair droṇaś chittvā mahāmṛdhe. śaktiṃ ciccheda sahasā kṛtahasto mahābalaḥ. tomaraṃ pañcabhiś chittvā śaktiṃ ciccheda saptabhiḥ. tau jagmatur mahīṃ chinnau sarpāv iva garutmatā.

ततो ऽस्य विशिखं तीक्ष्णं वधार्थं वधकाङ्क्षिणः। प्रेषयाम् आस समरे भारद्वाजः प्रतापवान्।

tato 'sya viśikhaṃ tīkṣṇaṃ vadhārthaṃ vadhakāṅkṣiṇaḥ. preṣayām āsa samare bhāradvājaḥ pratāpavān.

स तस्य कवचं भित्त्वा हृदयं चामितौजसः। अभ्यगाद् धरणीं बाणो हंसः पद्मसरो यथा। स गाढविद्धस् तेनाशु हृदि राजन् महारथः। पपात च रथात् तूर्णं धृष्टकेतुर् महायशाः।

sa tasya kavacaṃ bhittvā hṛdayaṃ cāmitaujasaḥ. abhyagād dharaṇīṃ bāṇo haṃsaḥ padmasaro yathā. sa gāḍhaviddhas tenāśu hṛdi rājan mahārathaḥ. papāta ca rathāt tūrṇaṃ dhṛṣṭaketur mahāyaśāḥ.

पतंगं हि ग्रसेच् चाषो यथा राजन् बुभुक्षितः। तथा द्रोणो ऽग्रसच् छूरो धृष्टकेतुं महामृधे।

pataṃgaṃ hi grasec cāṣo yathā rājan bubhukṣitaḥ. tathā droṇo 'grasac chūro dhṛṣṭaketuṃ mahāmṛdhe.

निहते चेदिराजे तु तत् खण्डं पित्र्यम् आविशत्। अमर्षवशम् आपन्नः पुत्रो ऽस्य परमास्त्रवित्।

nihate cedirāje tu tat khaṇḍaṃ pitryam āviśat. amarṣavaśam āpannaḥ putro 'sya paramāstravit.

तम् अपि प्रहसन् द्रोणः शरैर् निन्ये यमक्षयम्। महाव्याघ्रो महारण्ये मृगशावं यथा बली।

tam api prahasan droṇaḥ śarair ninye yamakṣayam. mahāvyāghro mahāraṇye mṛgaśāvaṃ yathā balī.

तेषु प्रक्षीयमाणेषु पाण्डवेयेषु भारत। जरासंधसुतो वीरः स्वयं द्रोणम् उपाद्रवत्।

teṣu prakṣīyamāṇeṣu pāṇḍaveyeṣu bhārata. jarāsaṃdhasuto vīraḥ svayaṃ droṇam upādravat.

स तु द्रोणं महाराज छादयन् सायकैः शितैः। अदृश्यम् अकरोत् तूर्णं जलदो भास्करं यथा।

sa tu droṇaṃ mahārāja chādayan sāyakaiḥ śitaiḥ. adṛśyam akarot tūrṇaṃ jalado bhāskaraṃ yathā.

तस्य तल् लाघवं दृष्ट्वा द्रोणः क्षत्रियमर्दनः। व्यसृजत् सायकांस् तूर्णं शतशो ऽथ सहस्रशः।

tasya tal lāghavaṃ dṛṣṭvā droṇaḥ kṣatriyamardanaḥ. vyasṛjat sāyakāṃs tūrṇaṃ śataśo 'tha sahasraśaḥ.

छादयित्वा रणे द्रोणो रथस्थं रथिनां वरम्। जारासंधिम् अथो जघ्ने मिषतां सर्वधन्विनाम्।

chādayitvā raṇe droṇo rathasthaṃ rathināṃ varam. jārāsaṃdhim atho jaghne miṣatāṃ sarvadhanvinām.

यो यः स्म लीयते द्रोणं तं तं द्रोणो ऽन्तकोपमः। आदत्त सर्वभूतानि प्राप्ते काले यथान्तकः।

yo yaḥ sma līyate droṇaṃ taṃ taṃ droṇo 'ntakopamaḥ. ādatta sarvabhūtāni prāpte kāle yathāntakaḥ.

ततो द्रोणो महेष्वासो नाम विश्राव्य संयुगे। शरैर् अनेकसाहस्रैः पाण्डवेयान् व्यमोहयत्।

tato droṇo maheṣvāso nāma viśrāvya saṃyuge. śarair anekasāhasraiḥ pāṇḍaveyān vyamohayat.

ततो द्रोणाङ्किता बाणाः स्वर्णपुङ्खाः शिलाशिताः। नरान् नागान् हयांश् चैव निजघ्नुः सर्वतो रणे।

tato droṇāṅkitā bāṇāḥ svarṇapuṅkhāḥ śilāśitāḥ. narān nāgān hayāṃś caiva nijaghnuḥ sarvato raṇe.

ते वध्यमाना द्रोणेन शक्रेणेव महासुराः। समकम्पन्त पाञ्चाला गावः शीतार्दिता इव।

te vadhyamānā droṇena śakreṇeva mahāsurāḥ. samakampanta pāñcālā gāvaḥ śītārditā iva.

ततो निष्टानको घोरः पाण्डवानाम् अजायत। द्रोणेन वध्यमानेषु सैन्येषु भरतर्षभ। प्रताप्यमानाः सूर्येण हन्यमानाश् च सायकैः। अन्वपद्यन्त पाञ्चालास् तदा संत्रस्तचेतसः।

tato niṣṭānako ghoraḥ pāṇḍavānām ajāyata. droṇena vadhyamāneṣu sainyeṣu bharatarṣabha. pratāpyamānāḥ sūryeṇa hanyamānāś ca sāyakaiḥ. anvapadyanta pāñcālās tadā saṃtrastacetasaḥ.

मोहिताः शरवर्षेण भारद्वाजस्य संयुगे। ऊरुग्राहगृहीता हि पाञ्चालानां महारथाः।

mohitāḥ śaravarṣeṇa bhāradvājasya saṃyuge. ūrugrāhagṛhītā hi pāñcālānāṃ mahārathāḥ.

चेदयश् च महाराज सृञ्जयाः सोमकास् तथा। अभ्यद्रवन्त संहृष्टा भारद्वाजं युयुत्सया। ब्रुवन्तश् च रणे ऽन्योन्यं चेदिपाञ्चालसृञ्जयाः।

cedayaś ca mahārāja sṛñjayāḥ somakās tathā. abhyadravanta saṃhṛṣṭā bhāradvājaṃ yuyutsayā. bruvantaś ca raṇe 'nyonyaṃ cedipāñcālasṛñjayāḥ.

हत द्रोणं हत द्रोणम् इति ते द्रोणम् अभ्ययुः। यतन्तः पुरुषव्याघ्राः सर्वशक्त्या महाद्युतिम्। निनीषन्तो रणे द्रोणं यमस्य सदनं प्रति।

hata droṇaṃ hata droṇam iti te droṇam abhyayuḥ. yatantaḥ puruṣavyāghrāḥ sarvaśaktyā mahādyutim. ninīṣanto raṇe droṇaṃ yamasya sadanaṃ prati.

यतमानांस् तु तान् वीरान् भारद्वाजः शिलीमुखैः। यमाय प्रेषयाम् आस चेदिमुख्यान् विशेषतः।

yatamānāṃs tu tān vīrān bhāradvājaḥ śilīmukhaiḥ. yamāya preṣayām āsa cedimukhyān viśeṣataḥ.

तेषु प्रक्षीयमाणेषु चेदिमुख्येषु भारत। पाञ्चालाः समकम्पन्त द्रोणसायकपीडिताः।

teṣu prakṣīyamāṇeṣu cedimukhyeṣu bhārata. pāñcālāḥ samakampanta droṇasāyakapīḍitāḥ.

प्राक्रोशन् भीमसेनं ते धृष्टद्युम्नरथं प्रति। दृष्ट्वा द्रोणस्य कर्माणि तथारूपाणि मारिष।

prākrośan bhīmasenaṃ te dhṛṣṭadyumnarathaṃ prati. dṛṣṭvā droṇasya karmāṇi tathārūpāṇi māriṣa.

ब्राह्मणेन तपो नूनं चरितं दुश्चरं महत्। तथा हि युधि विक्रान्तो दहति क्षत्रियर्षभान्।

brāhmaṇena tapo nūnaṃ caritaṃ duścaraṃ mahat. tathā hi yudhi vikrānto dahati kṣatriyarṣabhān.

धर्मो युद्धं क्षत्रियस्य ब्राह्मणस्य परं तपः। तपस्वी कृतविद्यश् च प्रेक्षितेनापि निर्दहेत्।

dharmo yuddhaṃ kṣatriyasya brāhmaṇasya paraṃ tapaḥ. tapasvī kṛtavidyaś ca prekṣitenāpi nirdahet.

द्रोणास्त्रम् अग्निसंस्पर्शं प्रविष्टाः क्षत्रियर्षभाः। बहवो दुस्तरं घोरं यत्रादह्यन्त भारत।

droṇāstram agnisaṃsparśaṃ praviṣṭāḥ kṣatriyarṣabhāḥ. bahavo dustaraṃ ghoraṃ yatrādahyanta bhārata.

यथाबलं यथोत्साहं यथासत्त्वं महाद्युतिः। मोहयन् सर्वभूतानि द्रोणो हन्ति बलानि नः।

yathābalaṃ yathotsāhaṃ yathāsattvaṃ mahādyutiḥ. mohayan sarvabhūtāni droṇo hanti balāni naḥ.

तेषां तद् वचनं श्रुत्वा क्षत्रधर्मा व्यवस्थितः। अर्धचन्द्रेण चिच्छेद द्रोणस्य सशरं धनुः। क्षत्रधर्मा महाबलः। क्रोधसंविग्नमनसो।

teṣāṃ tad vacanaṃ śrutvā kṣatradharmā vyavasthitaḥ. ardhacandreṇa ciccheda droṇasya saśaraṃ dhanuḥ. kṣatradharmā mahābalaḥ. krodhasaṃvignamanaso.

स संरब्धतरो भूत्वा द्रोणः क्षत्रियमर्दनः। अन्यत् कार्मुकम् आदाय भास्वरं वेगवत्तरम्।

sa saṃrabdhataro bhūtvā droṇaḥ kṣatriyamardanaḥ. anyat kārmukam ādāya bhāsvaraṃ vegavattaram.

तत्राधाय शरं तीक्ष्णं भारघ्नं विमलं दृढम्। आकर्णपूर्णम् आचार्यो बलवान् अभ्यवासृजत्। स जीवितम् उपादाय धार्ष्टद्युम्नेः शरोत्तमः।

tatrādhāya śaraṃ tīkṣṇaṃ bhāraghnaṃ vimalaṃ dṛḍham. ākarṇapūrṇam ācāryo balavān abhyavāsṛjat. sa jīvitam upādāya dhārṣṭadyumneḥ śarottamaḥ.

स हत्वा क्षत्रधर्माणं जगाम धरणीतलम्। स भिन्नहृदयो वाहाद् अपतन् मेदिनीतले।

sa hatvā kṣatradharmāṇaṃ jagāma dharaṇītalam. sa bhinnahṛdayo vāhād apatan medinītale.

ततः सैन्यान्य् अकम्पन्त धृष्टद्युम्नसुते हते। अथ द्रोणं समारोहच् चेकितानो महारथः। व्यसृजत् समरे बाणान् प्रत्यमित्रजिघांसया।

tataḥ sainyāny akampanta dhṛṣṭadyumnasute hate. atha droṇaṃ samārohac cekitāno mahārathaḥ. vyasṛjat samare bāṇān pratyamitrajighāṃsayā.

स द्रोणं दशभिर् बाणैः प्रत्यविध्यत् स्तनान्तरे। चतुर्भिः सारथिं चास्य चतुर्भिश् चतुरो हयान्।

sa droṇaṃ daśabhir bāṇaiḥ pratyavidhyat stanāntare. caturbhiḥ sārathiṃ cāsya caturbhiś caturo hayān.

तस्याचार्यः षोडशभिर् अविध्यद् दक्षिणं भुजम्। ध्वजं षोडशभिर् बाणैर् यन्तारं चास्य सप्तभिः। तम् आचार्यस् त्रिभिर् बाणैर् बाह्वोर् उरसि चार्दयत्। ध्वजं सप्तभिर् उन्मथ्य यन्तारम् अवधीत् त्रिभिः।

tasyācāryaḥ ṣoḍaśabhir avidhyad dakṣiṇaṃ bhujam. dhvajaṃ ṣoḍaśabhir bāṇair yantāraṃ cāsya saptabhiḥ. tam ācāryas tribhir bāṇair bāhvor urasi cārdayat. dhvajaṃ saptabhir unmathya yantāram avadhīt tribhiḥ.

तस्य सूते हते ते ऽश्वा रथम् आदाय विद्रुताः। समरे शरसंवीता भारद्वाजेन मारिष।

tasya sūte hate te 'śvā ratham ādāya vidrutāḥ. samare śarasaṃvītā bhāradvājena māriṣa.

चेकितानरथं दृष्ट्वा विद्रुतं हतसारथिम्। पाञ्चालान् पाण्डवांश् चैव महद् भयम् अथाविशत्।

cekitānarathaṃ dṛṣṭvā vidrutaṃ hatasārathim. pāñcālān pāṇḍavāṃś caiva mahad bhayam athāviśat.

तान् समेतान् रणे शूरांश् चेदिपाञ्चालसृञ्जयान्। समन्ताद् द्रावयन् द्रोणो बह्व् अशोभत मारिष।

tān sametān raṇe śūrāṃś cedipāñcālasṛñjayān. samantād drāvayan droṇo bahv aśobhata māriṣa.

आकर्णपलितः श्यामो वयसाशीतिकात् परः। रणे पर्यचरद् द्रोणो वृद्धः षोडशवर्षवत्।

ākarṇapalitaḥ śyāmo vayasāśītikāt paraḥ. raṇe paryacarad droṇo vṛddhaḥ ṣoḍaśavarṣavat.

अथ द्रोणं महाराज विचरन्तम् अभीतवत्। वज्रहस्तम् अमन्यन्त शत्रवः शत्रुसूदनम्।

atha droṇaṃ mahārāja vicarantam abhītavat. vajrahastam amanyanta śatravaḥ śatrusūdanam.

ततो ऽब्रवीन् महाराज द्रुपदो बुद्धिमान् नृप। लुब्धो ऽयं क्षत्रियान् हन्ति व्याघ्रः क्षुद्रमृगान् इव।

tato 'bravīn mahārāja drupado buddhimān nṛpa. lubdho 'yaṃ kṣatriyān hanti vyāghraḥ kṣudramṛgān iva.

कृच्छ्रान् दुर्योधनो लोकान् पापः प्राप्स्यति दुर्मतिः। यस्य लोभाद् विनिहताः समरे क्षत्रियर्षभाः।

kṛcchrān duryodhano lokān pāpaḥ prāpsyati durmatiḥ. yasya lobhād vinihatāḥ samare kṣatriyarṣabhāḥ.

शतशः शेरते भूमौ निकृत्ता गोवृषा इव। रुधिरेण परीताङ्गाः श्वसृगालादनीकृताः।

śataśaḥ śerate bhūmau nikṛttā govṛṣā iva. rudhireṇa parītāṅgāḥ śvasṛgālādanīkṛtāḥ.

एवम् उक्त्वा महाराज द्रुपदो ऽक्षौहिणीपतिः। पुरस्कृत्य रणे पार्थान् द्रोणम् अभ्यद्रवद् द्रुतम्।

evam uktvā mahārāja drupado 'kṣauhiṇīpatiḥ. puraskṛtya raṇe pārthān droṇam abhyadravad drutam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...