महाभारत 5.97 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 97→

[mh-5-97] • 20 श्लोकाः

नारद उवाच। एतत् तु नागलोकस्य नाभिस्थाने स्थितं पुरम्। पातालम् इति विख्यातं दैत्यदानवसेवितम्।

nārada uvāca. etat tu nāgalokasya nābhisthāne sthitaṃ puram. pātālam iti vikhyātaṃ daityadānavasevitam.

इदम् अद्भिः समं प्राप्ता ये के चिद् ध्रुवजङ्गमाः। प्रविशन्तो महानादं नदन्ति भयपीडिताः।

idam adbhiḥ samaṃ prāptā ye ke cid dhruvajaṅgamāḥ. praviśanto mahānādaṃ nadanti bhayapīḍitāḥ.

अत्रासुरो ऽग्निः सततं दीप्यते वारिभोजनः। व्यापारेण धृतात्मानं निबद्धं समबुध्यत।

atrāsuro 'gniḥ satataṃ dīpyate vāribhojanaḥ. vyāpāreṇa dhṛtātmānaṃ nibaddhaṃ samabudhyata.

अत्रामृतं सुरैः पीत्वा निहितं निहतारिभिः। अतः सोमस्य हानिश् च वृद्धिश् चैव प्रदृश्यते।

atrāmṛtaṃ suraiḥ pītvā nihitaṃ nihatāribhiḥ. ataḥ somasya hāniś ca vṛddhiś caiva pradṛśyate.

अत्र दिव्यं हयशिरः काले पर्वणि पर्वणि। उत्तिष्ठति सुवर्णाभं वार्भिर् आपूरयञ् जगत्।

atra divyaṃ hayaśiraḥ kāle parvaṇi parvaṇi. uttiṣṭhati suvarṇābhaṃ vārbhir āpūrayañ jagat.

यस्माद् अत्र समग्रास् ताः पतन्ति जलमूर्तयः। तस्मात् पातालम् इत्य् एतत् ख्यायते पुरम् उत्तमम्।

yasmād atra samagrās tāḥ patanti jalamūrtayaḥ. tasmāt pātālam ity etat khyāyate puram uttamam.

ऐरावतो ऽस्मात् सलिलं गृहीत्वा जगतो हितः। मेघेष्व् आमुञ्चते शीतं यन् महेन्द्रः प्रवर्षति।

airāvato 'smāt salilaṃ gṛhītvā jagato hitaḥ. megheṣv āmuñcate śītaṃ yan mahendraḥ pravarṣati.

अत्र नानाविधाकारास् तिमयो नैकरूपिणः। अप्सु सोमप्रभां पीत्वा वसन्ति जलचारिणः।

atra nānāvidhākārās timayo naikarūpiṇaḥ. apsu somaprabhāṃ pītvā vasanti jalacāriṇaḥ.

अत्र सूर्यांशुभिर् भिन्नाः पातालतलम् आश्रिताः। मृता दिवसतः सूत पुनर् जीवन्ति ते निशि।

atra sūryāṃśubhir bhinnāḥ pātālatalam āśritāḥ. mṛtā divasataḥ sūta punar jīvanti te niśi.

उदये नित्यशश् चात्र चन्द्रमा रश्मिभिर् वृतः। अमृतं स्पृश्य संस्पर्शात् संजीवयति देहिनः।

udaye nityaśaś cātra candramā raśmibhir vṛtaḥ. amṛtaṃ spṛśya saṃsparśāt saṃjīvayati dehinaḥ.

अत्र ते ऽधर्मनिरता बद्धाः कालेन पीडिताः। दैतेया निवसन्ति स्म वासवेन हृतश्रियः।

atra te 'dharmaniratā baddhāḥ kālena pīḍitāḥ. daiteyā nivasanti sma vāsavena hṛtaśriyaḥ.

अत्र भूतपतिर् नाम सर्वभूतमहेश्वरः। भूतये सर्वभूतानाम् अचरत् तप उत्तमम्।

atra bhūtapatir nāma sarvabhūtamaheśvaraḥ. bhūtaye sarvabhūtānām acarat tapa uttamam.

अत्र गोव्रतिनो विप्राः स्वाध्यायाम्नायकर्शिताः। त्यक्तप्राणा जितस्वर्गा निवसन्ति महर्षयः।

atra govratino viprāḥ svādhyāyāmnāyakarśitāḥ. tyaktaprāṇā jitasvargā nivasanti maharṣayaḥ.

यत्रतत्रशयो नित्यं येनकेनचिदाशितः। येनकेनचिदाच्छन्नः स गोव्रत इहोच्यते।

yatratatraśayo nityaṃ yenakenacidāśitaḥ. yenakenacidācchannaḥ sa govrata ihocyate.

ऐरावतो नागराजो वामनः कुमुदो ऽञ्जनः। प्रसूताः सुप्रतीकस्य वंशे वारणसत्तमाः।

airāvato nāgarājo vāmanaḥ kumudo 'ñjanaḥ. prasūtāḥ supratīkasya vaṃśe vāraṇasattamāḥ.

पश्य यद्य् अत्र ते कश् चिद् रोचते गुणतो वरः। वरयिष्याव तं गत्वा यत्नम् आस्थाय मातले।

paśya yady atra te kaś cid rocate guṇato varaḥ. varayiṣyāva taṃ gatvā yatnam āsthāya mātale.

अण्डम् एतज् जले न्यस्तं दीप्यमानम् इव श्रिया। आ प्रजानां निसर्गाद् वै नोद्भिद्यति न सर्पति।

aṇḍam etaj jale nyastaṃ dīpyamānam iva śriyā. ā prajānāṃ nisargād vai nodbhidyati na sarpati.

नास्य जातिं निसर्गं वा कथ्यमानं शृणोमि वै। पितरं मातरं वापि नास्य जानाति कश् चन।

nāsya jātiṃ nisargaṃ vā kathyamānaṃ śṛṇomi vai. pitaraṃ mātaraṃ vāpi nāsya jānāti kaś cana.

अतः किल महान् अग्निर् अन्तकाले समुत्थितः। धक्ष्यते मातले सर्वं त्रैलोक्यं सचराचरम्।

ataḥ kila mahān agnir antakāle samutthitaḥ. dhakṣyate mātale sarvaṃ trailokyaṃ sacarācaram.

कण्व उवाच। मातलिस् त्व् अब्रवीच् छ्रुत्वा नारदस्याथ भाषितम्। न मे ऽत्र रोचते कश् चिद् अन्यतो व्रज माचिरम्।

kaṇva uvāca. mātalis tv abravīc chrutvā nāradasyātha bhāṣitam. na me 'tra rocate kaś cid anyato vraja māciram.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...