महाभारत 5.96 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 96→

[mh-5-96] • 25 श्लोकाः

कण्व उवाच। मातलिस् तु व्रजन् मार्गे नारदेन महर्षिणा। वरुणं गच्छता द्रष्टुं समागच्छद् यदृच्छया।

kaṇva uvāca. mātalis tu vrajan mārge nāradena maharṣiṇā. varuṇaṃ gacchatā draṣṭuṃ samāgacchad yadṛcchayā.

नारदो ऽथाब्रवीद् एनं क्व भवान् गन्तुम् उद्यतः। स्वेन वा सूत कार्येण शासनाद् वा शतक्रतोः।

nārado 'thābravīd enaṃ kva bhavān gantum udyataḥ. svena vā sūta kāryeṇa śāsanād vā śatakratoḥ.

मातलिर् नारदेनैवं संपृष्टः पथि गच्छता। यथावत् सर्वम् आचष्ट स्वकार्यं वरुणं प्रति।

mātalir nāradenaivaṃ saṃpṛṣṭaḥ pathi gacchatā. yathāvat sarvam ācaṣṭa svakāryaṃ varuṇaṃ prati.

तम् उवाचाथ स मुनिर् गच्छावः सहिताव् इति। सलिलेशदिदृक्षार्थम् अहम् अप्य् उद्यतो दिवः।

tam uvācātha sa munir gacchāvaḥ sahitāv iti. salileśadidṛkṣārtham aham apy udyato divaḥ.

अहं ते सर्वम् आख्यास्ये दर्शयन् वसुधातलम्। दृष्ट्वा तत्र वरं कं चिद् रोचयिष्याव मातले।

ahaṃ te sarvam ākhyāsye darśayan vasudhātalam. dṛṣṭvā tatra varaṃ kaṃ cid rocayiṣyāva mātale.

अवगाह्य ततो भूमिम् उभौ मातलिनारदौ। ददृशाते महात्मानौ लोकपालम् अपां पतिम्।

avagāhya tato bhūmim ubhau mātalināradau. dadṛśāte mahātmānau lokapālam apāṃ patim.

तत्र देवर्षिसदृशीं पूजां प्राप स नारदः। महेन्द्रसदृशीं चैव मातलिः प्रत्यपद्यत।

tatra devarṣisadṛśīṃ pūjāṃ prāpa sa nāradaḥ. mahendrasadṛśīṃ caiva mātaliḥ pratyapadyata.

ताव् उभौ प्रीतमनसौ कार्यवत्तां निवेद्य ह। वरुणेनाभ्यनुज्ञातौ नागलोकं विचेरतुः।

tāv ubhau prītamanasau kāryavattāṃ nivedya ha. varuṇenābhyanujñātau nāgalokaṃ viceratuḥ.

नारदः सर्वभूतानाम् अन्तर्भूमिनिवासिनाम्। जानंश् चकार व्याख्यानं यन्तुः सर्वम् अशेषतः।

nāradaḥ sarvabhūtānām antarbhūminivāsinām. jānaṃś cakāra vyākhyānaṃ yantuḥ sarvam aśeṣataḥ.

नारद उवाच। दृष्टस् ते वरुणस् तात पुत्रपौत्रसमावृतः। पश्योदकपतेः स्थानं सर्वतोभद्रम् ऋद्धिमत्।

nārada uvāca. dṛṣṭas te varuṇas tāta putrapautrasamāvṛtaḥ. paśyodakapateḥ sthānaṃ sarvatobhadram ṛddhimat.

एष पुत्रो महाप्राज्ञो वरुणस्येह गोपतेः। एष तं शीलवृत्तेन शौचेन च विशिष्यते।

eṣa putro mahāprājño varuṇasyeha gopateḥ. eṣa taṃ śīlavṛttena śaucena ca viśiṣyate.

एषो ऽस्य पुत्रो ऽभिमतः पुष्करः पुष्करेक्षणः। रूपवान् दर्शनीयश् च सोमपुत्र्या वृतः पतिः।

eṣo 'sya putro 'bhimataḥ puṣkaraḥ puṣkarekṣaṇaḥ. rūpavān darśanīyaś ca somaputryā vṛtaḥ patiḥ.

ज्योत्स्नाकालीति याम् आहुर् द्वितीयां रूपतः श्रियम्। आदित्यस्यैव गोः पुत्रो ज्येष्ठः पुत्रः कृतः स्मृतः।

jyotsnākālīti yām āhur dvitīyāṃ rūpataḥ śriyam. ādityasyaiva goḥ putro jyeṣṭhaḥ putraḥ kṛtaḥ smṛtaḥ.

भवनं पश्य वारुण्या यद् एतत् सर्वकाञ्चनम्। एषा वै वारुणी कन्या सुरा लोकेषु विश्रुता। यां प्राप्य सुरतां प्राप्ताः सुराः सुरपतेः सखे।

bhavanaṃ paśya vāruṇyā yad etat sarvakāñcanam. eṣā vai vāruṇī kanyā surā lokeṣu viśrutā. yāṃ prāpya suratāṃ prāptāḥ surāḥ surapateḥ sakhe.

एतानि हृतराज्यानां दैतेयानां स्म मातले। दीप्यमानानि दृश्यन्ते सर्वप्रहरणान्य् उत।

etāni hṛtarājyānāṃ daiteyānāṃ sma mātale. dīpyamānāni dṛśyante sarvapraharaṇāny uta.

अक्षयाणि किलैतानि विवर्तन्ते स्म मातले। अनुभावप्रयुक्तानि सुरैर् अवजितानि ह।

akṣayāṇi kilaitāni vivartante sma mātale. anubhāvaprayuktāni surair avajitāni ha.

अत्र राक्षसजात्यश् च भूतजात्यश् च मातले। दिव्यप्रहरणाश् चासन् पूर्वदैवतनिर्मिताः।

atra rākṣasajātyaś ca bhūtajātyaś ca mātale. divyapraharaṇāś cāsan pūrvadaivatanirmitāḥ.

अग्निर् एष महार्चिष्माञ् जागर्ति वरुणह्रदे। वैष्णवं चक्रम् आविद्धं विधूमेन हविष्मता।

agnir eṣa mahārciṣmāñ jāgarti varuṇahrade. vaiṣṇavaṃ cakram āviddhaṃ vidhūmena haviṣmatā.

एष गाण्डीमयश् चापो लोकसंहारसंभृतः। रक्ष्यते दैवतैर् नित्यं यतस् तद् गाण्डिवं धनुः।

eṣa gāṇḍīmayaś cāpo lokasaṃhārasaṃbhṛtaḥ. rakṣyate daivatair nityaṃ yatas tad gāṇḍivaṃ dhanuḥ.

एष कृत्ये समुत्पन्ने तत् तद् धारयते बलम्। सहस्रशतसंख्येन प्राणेन सततं ध्रुवम्।

eṣa kṛtye samutpanne tat tad dhārayate balam. sahasraśatasaṃkhyena prāṇena satataṃ dhruvam.

अशास्यान् अपि शास्त्य् एष रक्षोबन्धुषु राजसु। सृष्टः प्रथमजो दण्डो ब्रह्मणा ब्रह्मवादिना।

aśāsyān api śāsty eṣa rakṣobandhuṣu rājasu. sṛṣṭaḥ prathamajo daṇḍo brahmaṇā brahmavādinā.

एतच् छत्रं नरेन्द्राणां महच् छक्रेण भाषितम्। पुत्राः सलिलराजस्य धारयन्ति महोदयम्।

etac chatraṃ narendrāṇāṃ mahac chakreṇa bhāṣitam. putrāḥ salilarājasya dhārayanti mahodayam.

एतत् सलिलराजस्य छत्रं छत्रगृहे स्थितम्। सर्वतः सलिलं शीतं जीमूत इव वर्षति।

etat salilarājasya chatraṃ chatragṛhe sthitam. sarvataḥ salilaṃ śītaṃ jīmūta iva varṣati.

एतच् छत्रात् परिभ्रष्टं सलिलं सोमनिर्मलम्। तमसा मूर्छितं याति येन नार्छति दर्शनम्।

etac chatrāt paribhraṣṭaṃ salilaṃ somanirmalam. tamasā mūrchitaṃ yāti yena nārchati darśanam.

बहून्य् अद्भुतरूपाणि द्रष्टव्यानीह मातले। तव कार्योपरोधस् तु तस्माद् गच्छाव माचिरम्।

bahūny adbhutarūpāṇi draṣṭavyānīha mātale. tava kāryoparodhas tu tasmād gacchāva māciram.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...