महाभारत 5.75 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 75→

[mh-5-75] • 20 श्लोकाः

भगवान् उवाच। भावं जिज्ञासमानो ऽहं प्रणयाद् इदम् अब्रुवम्। न चाक्षेपान् न पाण्डित्यान् न क्रोधान् न विवक्षया।

bhagavān uvāca. bhāvaṃ jijñāsamāno 'haṃ praṇayād idam abruvam. na cākṣepān na pāṇḍityān na krodhān na vivakṣayā.

वेदाहं तव माहात्म्यम् उत ते वेद यद् बलम्। उत ते वेद कर्माणि न त्वां परिभवाम्य् अहम्।

vedāhaṃ tava māhātmyam uta te veda yad balam. uta te veda karmāṇi na tvāṃ paribhavāmy aham.

यथा चात्मनि कल्याणं संभावयसि पाण्डव। सहस्रगुणम् अप्य् एतत् त्वयि संभावयाम्य् अहम्।

yathā cātmani kalyāṇaṃ saṃbhāvayasi pāṇḍava. sahasraguṇam apy etat tvayi saṃbhāvayāmy aham.

यादृशे च कुले जन्म सर्वराजाभिपूजिते। बन्धुभिश् च सुहृद्भिश् च भीम त्वम् असि तादृशः।

yādṛśe ca kule janma sarvarājābhipūjite. bandhubhiś ca suhṛdbhiś ca bhīma tvam asi tādṛśaḥ.

जिज्ञासन्तो हि धर्मस्य संदिग्धस्य वृकोदर। पर्यायं न व्यवस्यन्ति दैवमानुषयोर् जनाः।

jijñāsanto hi dharmasya saṃdigdhasya vṛkodara. paryāyaṃ na vyavasyanti daivamānuṣayor janāḥ.

स एव हेतुर् भूत्वा हि पुरुषस्यार्थसिद्धिषु। विनाशे ऽपि स एवास्य संदिग्धं कर्म पौरुषम्।

sa eva hetur bhūtvā hi puruṣasyārthasiddhiṣu. vināśe 'pi sa evāsya saṃdigdhaṃ karma pauruṣam.

अन्यथा परिदृष्टानि कविभिर् दोषदर्शिभिः। अन्यथा परिवर्तन्ते वेगा इव नभस्वतः।

anyathā paridṛṣṭāni kavibhir doṣadarśibhiḥ. anyathā parivartante vegā iva nabhasvataḥ.

सुमन्त्रितं सुनीतं च न्यायतश् चोपपादितम्। कृतं मानुष्यकं कर्म दैवेनापि विरुध्यते।

sumantritaṃ sunītaṃ ca nyāyataś copapāditam. kṛtaṃ mānuṣyakaṃ karma daivenāpi virudhyate.

दैवम् अप्य् अकृतं कर्म पौरुषेण विहन्यते। शीतम् उष्णं तथा वर्षं क्षुत्पिपासे च भारत।

daivam apy akṛtaṃ karma pauruṣeṇa vihanyate. śītam uṣṇaṃ tathā varṣaṃ kṣutpipāse ca bhārata.

यद् अन्यद् दिष्टभावस्य पुरुषस्य स्वयंकृतम्। तस्माद् अनवरोधश् च विद्यते तत्र लक्षणम्।

yad anyad diṣṭabhāvasya puruṣasya svayaṃkṛtam. tasmād anavarodhaś ca vidyate tatra lakṣaṇam.

लोकस्य नान्यतो वृत्तिः पाण्डवान्यत्र कर्मणः। बाहुशालिन् महावीर्य भीमसेन विचक्षण। मात्रा स्याद् अवधारणे। एवंबुद्धिः प्रवर्तेत फलं स्याद् उभयान्वयात्।

lokasya nānyato vṛttiḥ pāṇḍavānyatra karmaṇaḥ. bāhuśālin mahāvīrya bhīmasena vicakṣaṇa. mātrā syād avadhāraṇe. evaṃbuddhiḥ pravarteta phalaṃ syād ubhayānvayāt.

य एवं कृतबुद्धिः सन् कर्मस्व् एव प्रवर्तते। नासिद्धौ व्यथते तस्य न सिद्धौ हर्षम् अश्नुते।

ya evaṃ kṛtabuddhiḥ san karmasv eva pravartate. nāsiddhau vyathate tasya na siddhau harṣam aśnute.

तत्रेयम् अर्थमात्रा मे भीमसेन विवक्षिता। नैकान्तसिद्धिर् मन्तव्या कुरुभिः सह संयुगे।

tatreyam arthamātrā me bhīmasena vivakṣitā. naikāntasiddhir mantavyā kurubhiḥ saha saṃyuge.

नातिप्रणीतरश्मिः स्यात् तथा भवति पर्यये। विषादम् अर्छेद् ग्लानिं वा एतदर्थं ब्रवीमि ते।

nātipraṇītaraśmiḥ syāt tathā bhavati paryaye. viṣādam arched glāniṃ vā etadarthaṃ bravīmi te.

श्वोभूते धृतराष्ट्रस्य समीपं प्राप्य पाण्डव। यतिष्ये प्रशमं कर्तुं युष्मदर्थम् अहापयन्।

śvobhūte dhṛtarāṣṭrasya samīpaṃ prāpya pāṇḍava. yatiṣye praśamaṃ kartuṃ yuṣmadartham ahāpayan.

शमं चेत् ते करिष्यन्ति ततो ऽनन्तं यशो मम। भवतां च कृतः कामस् तेषां च श्रेय उत्तमम्।

śamaṃ cet te kariṣyanti tato 'nantaṃ yaśo mama. bhavatāṃ ca kṛtaḥ kāmas teṣāṃ ca śreya uttamam.

ते चेद् अभिनिवेक्ष्यन्ति नाभ्युपैष्यन्ति मे वचः। कुरवो युद्धम् एवात्र रौद्रं कर्म भविष्यति।

te ced abhinivekṣyanti nābhyupaiṣyanti me vacaḥ. kuravo yuddham evātra raudraṃ karma bhaviṣyati.

अस्मिन् युद्धे भीमसेन त्वयि भारः समाहितः। धूर् अर्जुनेन धार्या स्याद् वोढव्य इतरो जनः।

asmin yuddhe bhīmasena tvayi bhāraḥ samāhitaḥ. dhūr arjunena dhāryā syād voḍhavya itaro janaḥ.

अहं हि यन्ता बीभत्सोर् भविता संयुगे सति। धनंजयस्यैष कामो न हि युद्धं न कामये।

ahaṃ hi yantā bībhatsor bhavitā saṃyuge sati. dhanaṃjayasyaiṣa kāmo na hi yuddhaṃ na kāmaye.

तस्माद् आशङ्कमानो ऽहं वृकोदर मतिं तव। तुदन्न् अक्लीबया वाचा तेजस् ते समदीपयम्।

tasmād āśaṅkamāno 'haṃ vṛkodara matiṃ tava. tudann aklībayā vācā tejas te samadīpayam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...