महाभारत 5.7 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 7→

[mh-5-7] • 36 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। पुरोहितं ते प्रस्थाप्य नगरं नागसाह्वयम्। दूतान् प्रस्थापयाम् आसुः पार्थिवेभ्यस् ततस् ततः। प्रस्थाप्य दूतान् अन्यत्र द्वारकां पुरुषर्षभः। स्वयं जगाम कौरव्यः कुन्तीपुत्रो धनंजयः। गते द्वारवतीं कृष्णे बलदेवे च माधवे। सह वृष्ण्यन्धकैः सर्वैर् भोजैश् च शतशस् तथा।

vaiśaṃpāyana uvāca. purohitaṃ te prasthāpya nagaraṃ nāgasāhvayam. dūtān prasthāpayām āsuḥ pārthivebhyas tatas tataḥ. prasthāpya dūtān anyatra dvārakāṃ puruṣarṣabhaḥ. svayaṃ jagāma kauravyaḥ kuntīputro dhanaṃjayaḥ. gate dvāravatīṃ kṛṣṇe baladeve ca mādhave. saha vṛṣṇyandhakaiḥ sarvair bhojaiś ca śataśas tathā.

सर्वम् आगमयाम् आस पाण्डवानां विचेष्टितम्। धृतराष्ट्रात्मजो राजा दूतैः प्रणिहितैश् चरैः।

sarvam āgamayām āsa pāṇḍavānāṃ viceṣṭitam. dhṛtarāṣṭrātmajo rājā dūtaiḥ praṇihitaiś caraiḥ.

स श्रुत्वा माधवं यातं सदश्वैर् अनिलोपमैः। बलेन नातिमहता द्वारकाम् अभ्ययात् पुरीम्।

sa śrutvā mādhavaṃ yātaṃ sadaśvair anilopamaiḥ. balena nātimahatā dvārakām abhyayāt purīm.

तम् एव दिवसं चापि कौन्तेयः पाण्डुनन्दनः। आनर्तनगरीं रम्यां जगामाशु धनंजयः।

tam eva divasaṃ cāpi kaunteyaḥ pāṇḍunandanaḥ. ānartanagarīṃ ramyāṃ jagāmāśu dhanaṃjayaḥ.

तौ यात्वा पुरुषव्याघ्रौ द्वारकां कुरुनन्दनौ। सुप्तं ददृशतुः कृष्णं शयानं चोपजग्मतुः।

tau yātvā puruṣavyāghrau dvārakāṃ kurunandanau. suptaṃ dadṛśatuḥ kṛṣṇaṃ śayānaṃ copajagmatuḥ.

ततः शयाने गोविन्दे प्रविवेश सुयोधनः। उच्छीर्षतश् च कृष्णस्य निषसाद वरासने। सिंहासनगतं पश्चात् परिवृत्य च दृष्टवान्।

tataḥ śayāne govinde praviveśa suyodhanaḥ. ucchīrṣataś ca kṛṣṇasya niṣasāda varāsane. siṃhāsanagataṃ paścāt parivṛtya ca dṛṣṭavān.

ततः किरीटी तस्यानु प्रविवेश महामनाः। पश्चार्धे च स कृष्णस्य प्रह्वो ऽतिष्ठत् कृताञ्जलिः।

tataḥ kirīṭī tasyānu praviveśa mahāmanāḥ. paścārdhe ca sa kṛṣṇasya prahvo 'tiṣṭhat kṛtāñjaliḥ.

प्रतिबुद्धः स वार्ष्णेयो ददर्शाग्रे किरीटिनम्। उच्छीर्षतश् चासनस्थं ददर्शाथ सुयोधनम्। पश्चाद् दुर्योधनं भूपम् उच्छीर्षे संस्थितं तदा। वैचित्रवीर्यजं पश्चाद् यादवानां धुरंधरः। पश्चाद् दुर्योधनं शौरिर् अपश्यद् अमितद्युतिः। स तयोः स्वागतं कृत्वा यथार्हं प्रतिपूज्य च। तदागमनजं हेतुं पप्रच्छ मधुसूदनः।

pratibuddhaḥ sa vārṣṇeyo dadarśāgre kirīṭinam. ucchīrṣataś cāsanasthaṃ dadarśātha suyodhanam. paścād duryodhanaṃ bhūpam ucchīrṣe saṃsthitaṃ tadā. vaicitravīryajaṃ paścād yādavānāṃ dhuraṃdharaḥ. paścād duryodhanaṃ śaurir apaśyad amitadyutiḥ. sa tayoḥ svāgataṃ kṛtvā yathārhaṃ pratipūjya ca. tadāgamanajaṃ hetuṃ papraccha madhusūdanaḥ.

ततो दुर्योधनः कृष्णम् उवाच प्रहसन्न् इव। विग्रहे ऽस्मिन् भवान् साह्यं मम दातुम् इहार्हति।

tato duryodhanaḥ kṛṣṇam uvāca prahasann iva. vigrahe 'smin bhavān sāhyaṃ mama dātum ihārhati.

समं हि भवतः सख्यं मयि चैवार्जुने ऽपि च। तथा संबन्धकं तुल्यम् अस्माकं त्वयि माधव।

samaṃ hi bhavataḥ sakhyaṃ mayi caivārjune 'pi ca. tathā saṃbandhakaṃ tulyam asmākaṃ tvayi mādhava.

अहं चाभिगतः पूर्वं त्वाम् अद्य मधुसूदन। पूर्वं चाभिगतं सन्तो भजन्ते पूर्वसारिणः।

ahaṃ cābhigataḥ pūrvaṃ tvām adya madhusūdana. pūrvaṃ cābhigataṃ santo bhajante pūrvasāriṇaḥ.

त्वं च श्रेष्ठतमो लोके सताम् अद्य जनार्दन। सततं संमतश् चैव सद्वृत्तम् अनुपालय। श्रीभगवान् उवाच। स्वागतं तव गान्धारे न मया विदितो भवान्। दुर्योधनः। किं चागमनकृत्यं ते कस्मिन् काले त्वम् आगतः। त्वद्दर्शनार्थी गोविन्द अहं पूर्वम् इहागतः। प्रीत्यर्थी स भवान् साह्यं मम दातुम् इहार्हति। धार्तराष्ट्रस्य तद् वाक्यं श्रुत्वामरवरोत्तमः। पुरुषोत्तमस् त्व् इदं वाक्यं दुर्योधनम् अभाषत।

tvaṃ ca śreṣṭhatamo loke satām adya janārdana. satataṃ saṃmataś caiva sadvṛttam anupālaya. śrībhagavān uvāca. svāgataṃ tava gāndhāre na mayā vidito bhavān. duryodhanaḥ. kiṃ cāgamanakṛtyaṃ te kasmin kāle tvam āgataḥ. tvaddarśanārthī govinda ahaṃ pūrvam ihāgataḥ. prītyarthī sa bhavān sāhyaṃ mama dātum ihārhati. dhārtarāṣṭrasya tad vākyaṃ śrutvāmaravarottamaḥ. puruṣottamas tv idaṃ vākyaṃ duryodhanam abhāṣata.

कृष्ण उवाच। भवान् अभिगतः पूर्वम् अत्र मे नास्ति संशयः। दृष्टस् तु प्रथमं राजन् मया पार्थो धनंजयः।

kṛṣṇa uvāca. bhavān abhigataḥ pūrvam atra me nāsti saṃśayaḥ. dṛṣṭas tu prathamaṃ rājan mayā pārtho dhanaṃjayaḥ.

तव पूर्वाभिगमनात् पूर्वं चाप्य् अस्य दर्शनात्। साहाय्यम् उभयोर् एव करिष्यामि सुयोधन।

tava pūrvābhigamanāt pūrvaṃ cāpy asya darśanāt. sāhāyyam ubhayor eva kariṣyāmi suyodhana.

प्रवारणं तु बालानां पूर्वं कार्यम् इति श्रुतिः। तस्मात् प्रवारणं पूर्वम् अर्हः पार्थो धनंजयः।

pravāraṇaṃ tu bālānāṃ pūrvaṃ kāryam iti śrutiḥ. tasmāt pravāraṇaṃ pūrvam arhaḥ pārtho dhanaṃjayaḥ.

मत्संहननतुल्यानां गोपानाम् अर्बुदं महत्। नारायणा इति ख्याताः सर्वे संग्रामयोधिनः।

matsaṃhananatulyānāṃ gopānām arbudaṃ mahat. nārāyaṇā iti khyātāḥ sarve saṃgrāmayodhinaḥ.

ते वा युधि दुराधर्षा भवन्त्व् एकस्य सैनिकाः। अयुध्यमानः संग्रामे न्यस्तशस्त्रो ऽहम् एकतः। एतद् विदित्वा कौन्तेय विचार्य च पुनः पुनः। तान् वा वरय साहाय्ये मां साचिव्येन वा पुनः।

te vā yudhi durādharṣā bhavantv ekasya sainikāḥ. ayudhyamānaḥ saṃgrāme nyastaśastro 'ham ekataḥ. etad viditvā kaunteya vicārya ca punaḥ punaḥ. tān vā varaya sāhāyye māṃ sācivyena vā punaḥ.

आभ्याम् अन्यतरं पार्थ यत् ते हृद्यतरं मतम्। तद् वृणीतां भवान् अग्रे प्रवार्यस् त्वं हि धर्मतः।

ābhyām anyataraṃ pārtha yat te hṛdyataraṃ matam. tad vṛṇītāṃ bhavān agre pravāryas tvaṃ hi dharmataḥ.

वैशंपायन उवाच। एवम् उक्तस् तु कृष्णेन कुन्तीपुत्रो धनंजयः। अयुध्यमानं संग्रामे वरयाम् आस केशवम्। नारायणम् अमित्रघ्नं कामाज् जातम् अजं नृषु। सर्वक्षत्रस्य पुरतो देवदानवयोर् अपि। दुर्योधनस् तु तत् सैन्यं सर्वम् आवरयत् तदा।

vaiśaṃpāyana uvāca. evam uktas tu kṛṣṇena kuntīputro dhanaṃjayaḥ. ayudhyamānaṃ saṃgrāme varayām āsa keśavam. nārāyaṇam amitraghnaṃ kāmāj jātam ajaṃ nṛṣu. sarvakṣatrasya purato devadānavayor api. duryodhanas tu tat sainyaṃ sarvam āvarayat tadā.

सहस्राणां सहस्रं तु योधानां प्राप्य भारत। कृष्णं चापहृतं ज्ञात्वा संप्राप परमां मुदम्।

sahasrāṇāṃ sahasraṃ tu yodhānāṃ prāpya bhārata. kṛṣṇaṃ cāpahṛtaṃ jñātvā saṃprāpa paramāṃ mudam.

दुर्योधनस् तु तत् सैन्यं सर्वम् आदाय पार्थिवः। ततो ऽभ्ययाद् भीमबलो रौहिणेयं महाबलम्।

duryodhanas tu tat sainyaṃ sarvam ādāya pārthivaḥ. tato 'bhyayād bhīmabalo rauhiṇeyaṃ mahābalam.

सर्वं चागमने हेतुं स तस्मै संन्यवेदयत्। प्रत्युवाच ततः शौरिर् धार्तराष्ट्रम् इदं वचः।

sarvaṃ cāgamane hetuṃ sa tasmai saṃnyavedayat. pratyuvāca tataḥ śaurir dhārtarāṣṭram idaṃ vacaḥ.

विदितं ते नरव्याघ्र सर्वं भवितुम् अर्हति। यन् मयोक्तं विराटस्य पुरा वैवाहिके तदा।

viditaṃ te naravyāghra sarvaṃ bhavitum arhati. yan mayoktaṃ virāṭasya purā vaivāhike tadā.

निगृह्योक्तो हृषीकेशस् त्वदर्थं कुरुनन्दन। मया संबन्धकं तुल्यम् इति राजन् पुनः पुनः।

nigṛhyokto hṛṣīkeśas tvadarthaṃ kurunandana. mayā saṃbandhakaṃ tulyam iti rājan punaḥ punaḥ.

न च तद् वाक्यम् उक्तं वै केशवः प्रत्यपद्यत। न चाहम् उत्सहे कृष्णं विना स्थातुम् अपि क्षणम्।

na ca tad vākyam uktaṃ vai keśavaḥ pratyapadyata. na cāham utsahe kṛṣṇaṃ vinā sthātum api kṣaṇam.

नाहं सहायः पार्थानां नापि दुर्योधनस्य वै। इति मे निश्चिता बुद्दिर् वासुदेवम् अवेक्ष्य ह।

nāhaṃ sahāyaḥ pārthānāṃ nāpi duryodhanasya vai. iti me niścitā buddir vāsudevam avekṣya ha.

जातो ऽसि भारते वंशे सर्वपार्थिवपूजिते। गच्छ युध्यस्व धर्मेण क्षात्रेण भरतर्षभ।

jāto 'si bhārate vaṃśe sarvapārthivapūjite. gaccha yudhyasva dharmeṇa kṣātreṇa bharatarṣabha.

इत्य् एवम् उक्तः स तदा परिष्वज्य हलायुधम्। कृष्णं चापहृतं ज्ञात्वा युद्धान् मेने जितं जयम्।

ity evam uktaḥ sa tadā pariṣvajya halāyudham. kṛṣṇaṃ cāpahṛtaṃ jñātvā yuddhān mene jitaṃ jayam.

सो ऽभ्ययात् कृतवर्माणं धृतराष्ट्रसुतो नृपः। कृतवर्मा ददौ तस्य सेनाम् अक्षौहिणीं तदा।

so 'bhyayāt kṛtavarmāṇaṃ dhṛtarāṣṭrasuto nṛpaḥ. kṛtavarmā dadau tasya senām akṣauhiṇīṃ tadā.

स तेन सर्वसैन्येन भीमेन कुरुनन्दनः। वृतः प्रतिययौ हृष्टः सुहृदः संप्रहर्षयन्। ततः पीताम्बरधरो जगत्स्रष्टा जनार्दनः।

sa tena sarvasainyena bhīmena kurunandanaḥ. vṛtaḥ pratiyayau hṛṣṭaḥ suhṛdaḥ saṃpraharṣayan. tataḥ pītāmbaradharo jagatsraṣṭā janārdanaḥ.

गते दुर्योधने कृष्णः किरीटिनम् अथाब्रवीत्। अयुध्यमानः कां बुद्धिम् आस्थायाहं त्वया वृतः।

gate duryodhane kṛṣṇaḥ kirīṭinam athābravīt. ayudhyamānaḥ kāṃ buddhim āsthāyāhaṃ tvayā vṛtaḥ.

अर्जुन उवाच। भवान् समर्थस् तान् सर्वान् निहन्तुं नात्र संशयः। निहन्तुम् अहम् अप्य् एकः समर्थः पुरुषोत्तम।

arjuna uvāca. bhavān samarthas tān sarvān nihantuṃ nātra saṃśayaḥ. nihantum aham apy ekaḥ samarthaḥ puruṣottama.

भवांस् तु कीर्तिमांल् लोके तद् यशस् त्वां गमिष्यति। यशसा चाहम् अप्य् अर्थी तस्माद् असि मया वृतः।

bhavāṃs tu kīrtimāṃl loke tad yaśas tvāṃ gamiṣyati. yaśasā cāham apy arthī tasmād asi mayā vṛtaḥ.

सारथ्यं तु त्वया कार्यम् इति मे मानसं सदा। चिररात्रेप्सितं कामं तद् भवान् कर्तुम् अर्हति।

sārathyaṃ tu tvayā kāryam iti me mānasaṃ sadā. cirarātrepsitaṃ kāmaṃ tad bhavān kartum arhati.

वासुदेव उवाच। उपपन्नम् इदं पार्थ यत् स्पर्धेथा मया सह। सारथ्यं ते करिष्यामि कामः संपद्यतां तव।

vāsudeva uvāca. upapannam idaṃ pārtha yat spardhethā mayā saha. sārathyaṃ te kariṣyāmi kāmaḥ saṃpadyatāṃ tava.

वैशंपायन उवाच। एवं प्रमुदितः पार्थः कृष्णेन सहितस् तदा। वृतो दाशार्हप्रवरैः पुनर् आयाद् युधिष्ठिरम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. evaṃ pramuditaḥ pārthaḥ kṛṣṇena sahitas tadā. vṛto dāśārhapravaraiḥ punar āyād yudhiṣṭhiram.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents