महाभारत 5.60 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 60→

[mh-5-60] • 29 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। पितुर् एतद् वचः श्रुत्वा धार्तराष्ट्रो ऽत्यमर्षणः। आधाय विपुलं क्रोधं पुनर् एवेदम् अब्रवीत्।

vaiśaṃpāyana uvāca. pitur etad vacaḥ śrutvā dhārtarāṣṭro 'tyamarṣaṇaḥ. ādhāya vipulaṃ krodhaṃ punar evedam abravīt.

अशक्या देवसचिवाः पार्थाः स्युर् इति यद् भवान्। मन्यते तद्भयं व्येतु भवतो राजसत्तम।

aśakyā devasacivāḥ pārthāḥ syur iti yad bhavān. manyate tadbhayaṃ vyetu bhavato rājasattama.

अकामद्वेषसंयोगाद् द्रोहाल् लोभाच् च भारत। उपेक्षया च भावानां देवा देवत्वम् आप्नुवन्।

akāmadveṣasaṃyogād drohāl lobhāc ca bhārata. upekṣayā ca bhāvānāṃ devā devatvam āpnuvan.

इति द्वैपायनो व्यासो नारदश् च महातपाः। जामदग्न्यश् च रामो नः कथाम् अकथयत् पुरा।

iti dvaipāyano vyāso nāradaś ca mahātapāḥ. jāmadagnyaś ca rāmo naḥ kathām akathayat purā.

नैव मानुषवद् देवाः प्रवर्तन्ते कदा चन। कामाल् लोभाद् अनुक्रोशाद् द्वेषाच् च भरतर्षभ।

naiva mānuṣavad devāḥ pravartante kadā cana. kāmāl lobhād anukrośād dveṣāc ca bharatarṣabha.

यदि ह्य् अग्निश् च वायुश् च धर्म इन्द्रो ऽश्विनाव् अपि। कामयोगात् प्रवर्तेरन् न पार्था दुःखम् आप्नुयुः।

yadi hy agniś ca vāyuś ca dharma indro 'śvināv api. kāmayogāt pravarteran na pārthā duḥkham āpnuyuḥ.

तस्मान् न भवता चिन्ता कार्यैषा स्यात् कदा चन। दैवेष्व् अपेक्षका ह्य् एते शश्वद् भावेषु भारत।

tasmān na bhavatā cintā kāryaiṣā syāt kadā cana. daiveṣv apekṣakā hy ete śaśvad bhāveṣu bhārata.

अथ चेत् कामसंयोगाद् द्वेषाल् लोभाच् च लक्ष्यते। देवेषु देवप्रामाण्यं नैव तद् विक्रमिष्यति।

atha cet kāmasaṃyogād dveṣāl lobhāc ca lakṣyate. deveṣu devaprāmāṇyaṃ naiva tad vikramiṣyati.

मयाभिमन्त्रितः शश्वज् जातवेदाः प्रशंसति। दिधक्षुः सकलांल् लोकान् परिक्षिप्य समन्ततः।

mayābhimantritaḥ śaśvaj jātavedāḥ praśaṃsati. didhakṣuḥ sakalāṃl lokān parikṣipya samantataḥ.

यद् वा परमकं तेजो येन युक्ता दिवौकसः। ममाप्य् अनुपमं भूयो देवेभ्यो विद्धि भारत।

yad vā paramakaṃ tejo yena yuktā divaukasaḥ. mamāpy anupamaṃ bhūyo devebhyo viddhi bhārata.

प्रदीर्यमाणां वसुधां गिरीणां शिखराणि च। लोकस्य पश्यतो राजन् स्थापयाम्य् अभिमन्त्रणात्।

pradīryamāṇāṃ vasudhāṃ girīṇāṃ śikharāṇi ca. lokasya paśyato rājan sthāpayāmy abhimantraṇāt.

चेतनाचेतनस्यास्य जङ्गमस्थावरस्य च। विनाशाय समुत्पन्नं महाघोरं महास्वनम्।

cetanācetanasyāsya jaṅgamasthāvarasya ca. vināśāya samutpannaṃ mahāghoraṃ mahāsvanam.

अश्मवर्षं च वायुं च शमयामीह नित्यशः। जगतः पश्यतो ऽभीक्ष्णं भूतानाम् अनुकम्पया।

aśmavarṣaṃ ca vāyuṃ ca śamayāmīha nityaśaḥ. jagataḥ paśyato 'bhīkṣṇaṃ bhūtānām anukampayā.

स्तम्भितास्व् अप्सु गच्छन्ति मया रथपदातयः। देवासुराणां भावानाम् अहम् एकः प्रवर्तिता।

stambhitāsv apsu gacchanti mayā rathapadātayaḥ. devāsurāṇāṃ bhāvānām aham ekaḥ pravartitā.

अक्षौहिणीभिर् यान् देशान् यामि कार्येण केन चित्। तत्रापो मे प्रवर्तन्ते यत्र यत्राभिकामये।

akṣauhiṇībhir yān deśān yāmi kāryeṇa kena cit. tatrāpo me pravartante yatra yatrābhikāmaye.

भयानि विषये राजन् व्यालादीनि न सन्ति मे। मत्तः सुप्तानि भूतानि न हिंसन्ति भयंकराः।

bhayāni viṣaye rājan vyālādīni na santi me. mattaḥ suptāni bhūtāni na hiṃsanti bhayaṃkarāḥ.

निकामवर्षी पर्जन्यो राजन् विषयवासिनाम्। धर्मिष्ठाश् च प्रजाः सर्वा ईतयश् च न सन्ति मे।

nikāmavarṣī parjanyo rājan viṣayavāsinām. dharmiṣṭhāś ca prajāḥ sarvā ītayaś ca na santi me.

अश्विनाव् अथ वाय्वग्नी मरुद्भिः सह वृत्रहा। धर्मश् चैव मया द्विष्टान् नोत्सहन्ते ऽभिरक्षितुम्।

aśvināv atha vāyvagnī marudbhiḥ saha vṛtrahā. dharmaś caiva mayā dviṣṭān notsahante 'bhirakṣitum.

यदि ह्य् एते समर्थाः स्युर् मद्द्विषस् त्रातुम् ओजसा। न स्म त्रयोदश समाः पार्था दुःखम् अवाप्नुयुः।

yadi hy ete samarthāḥ syur maddviṣas trātum ojasā. na sma trayodaśa samāḥ pārthā duḥkham avāpnuyuḥ.

नैव देवा न गन्धर्वा नासुरा न च राक्षसाः। शक्तास् त्रातुं मया द्विष्टं सत्यम् एतद् ब्रवीमि ते।

naiva devā na gandharvā nāsurā na ca rākṣasāḥ. śaktās trātuṃ mayā dviṣṭaṃ satyam etad bravīmi te.

यद् अभिध्याम्य् अहं शश्वच् छुभं वा यदि वाशुभम्। नैतद् विपन्नपूर्वं मे मित्रेष्व् अरिषु चोभयोः।

yad abhidhyāmy ahaṃ śaśvac chubhaṃ vā yadi vāśubham. naitad vipannapūrvaṃ me mitreṣv ariṣu cobhayoḥ.

भविष्यतीदम् इति वा यद् ब्रवीमि परंतप। नान्यथा भूतपूर्वं तत् सत्यवाग् इति मां विदुः।

bhaviṣyatīdam iti vā yad bravīmi paraṃtapa. nānyathā bhūtapūrvaṃ tat satyavāg iti māṃ viduḥ.

लोकसाक्षिकम् एतन् मे माहात्म्यं दिक्षु विश्रुतम्। आश्वासनार्थं भवतः प्रोक्तं न श्लाघया नृप।

lokasākṣikam etan me māhātmyaṃ dikṣu viśrutam. āśvāsanārthaṃ bhavataḥ proktaṃ na ślāghayā nṛpa.

न ह्य् अहं श्लाघनो राजन् भूतपूर्वः कदा चन। असद् आचरितं ह्य् एतद् यद् आत्मानं प्रशंसति।

na hy ahaṃ ślāghano rājan bhūtapūrvaḥ kadā cana. asad ācaritaṃ hy etad yad ātmānaṃ praśaṃsati.

पाण्डवांश् चैव मत्स्यांश् च पाञ्चालान् केकयैः सह। सात्यकिं वासुदेवं च श्रोतासि विजितान् मया।

pāṇḍavāṃś caiva matsyāṃś ca pāñcālān kekayaiḥ saha. sātyakiṃ vāsudevaṃ ca śrotāsi vijitān mayā.

सरितः सागरं प्राप्य यथा नश्यन्ति सर्वशः। तथैव ते विनङ्क्ष्यन्ति माम् आसाद्य सहान्वयाः।

saritaḥ sāgaraṃ prāpya yathā naśyanti sarvaśaḥ. tathaiva te vinaṅkṣyanti mām āsādya sahānvayāḥ.

परा बुद्धिः परं तेजो वीर्यं च परमं मयि। परा विद्या परो योगो मम तेभ्यो विशिष्यते।

parā buddhiḥ paraṃ tejo vīryaṃ ca paramaṃ mayi. parā vidyā paro yogo mama tebhyo viśiṣyate.

पितामहश् च द्रोणश् च कृपः शल्यः शलस् तथा। अस्त्रेषु यत् प्रजानन्ति सर्वं तन् मयि विद्यते।

pitāmahaś ca droṇaś ca kṛpaḥ śalyaḥ śalas tathā. astreṣu yat prajānanti sarvaṃ tan mayi vidyate.

इत्य् उक्त्वा संजयं भूयः पर्यपृच्छत भारत। ज्ञात्वा युयुत्सुः कार्याणि प्राप्तकालम् अरिंदम।

ity uktvā saṃjayaṃ bhūyaḥ paryapṛcchata bhārata. jñātvā yuyutsuḥ kāryāṇi prāptakālam ariṃdama.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...